len is
de
rubber
Een pionier bleef onbekend'
Iting
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 22 FEBRUARI 1964
Henry Nicolas Ridley, de
bijna vergeten pionier die
er voor zorgde dat ons ver
keer „op rolletjes" loopt.
Op deze foto was hij precies
honderd jaar oud.
men in produktie kan gaan nemen,
die zesmaal zoveel rubber voortbren
gen als die van Ridley in de vorige
eeuw. Bij deze gunstige produktiefac-
tor komt, dat de vraag naar rubber
sterk gestegen is. Ook dit houdt een
belofte in voor allen, die van de „We
nende Hevea" moeten leven.
Traag en gestadig vloeien thans „He
vea s Tranen" dag en nacht uit ette
lijke miljoenen rubberbomen in even-
zovele napjes. Het is een langzame,
ononderbroken goud-stroom, die gretig
wordt opgevangen door de planters De
man, die de kraan opendraaide, werd
meer dan honderd jaar oud. Zijn naam
is Henry Nicholas Ridley. Hij slaagde
er in om Hevea tot wenen te brengen
en haar tranen te laten schreien ter
waarde van drie miljard gulden
i£ 3.000.000.000.—per jaar. Maar toen
hij deze grote ontdekking had gedaan,
was men niet bereid om hem een man
gel ter waarde van een paar tientjes
ter beschikking te stellen.
an het booreiland niet
n. Gezien de enorme
eiland is dit echter
r
technische moeilijk-
juridische moeilijk-
staan in de dagbladen
van het televisie-
lat bij de start van
ook gevoerd wer-
ird, lijkt het niet erg
rte termijn iets zal
voor de R.E.M. zou
stoorzenders in het
dng hiervan op radio
verkelijk invloed zou
R.E.M aan enkele
worden 'buitengewoon
?ze worden uitgedrukt
n veel lager. Het is
kan ontvangen. De
siasme van de bedrij-
evolg dat de geplande
n.
enthousiasme voor de
commerciële televisie
irden toegestaan. Hoe-
over het omroepbestel
lijvig rapport aan de
ikkelijk hierover geen
argumenten, die een
kunnen bewerkstelli-
at Nederlandse bedrij-
reclametelevisie. Het
sterk aan op reclame-
reclamecongres heeft
ley J. van den Bcrgh
mensen vechten tegen
•n, die reclame op onze
en' De voorzitter van
del", de heer F. H. van
wjaarsrede af, of ,men
lang het Nederlandse
Nederlandse bedrüfs-
dmarges, is de drang
De kapitaalkrachtige
levisle via omzetver-
inden voor de dalende
:1e maatschappijen, die
tellen als de cliënten
meer zou kunnen zien,
grootste deel van onze
reclametelevisie toe te
lier de macht van het
zonder dat tijdroven-
ig zouden zijn.
toegestaan, dan zou
jessie. Begin vorig jaar
Nederlandse Televisie-
(N.T.S.), de n.v^ On-
Televisie Exploftatie-
(Otem) en dc Stich-
e Nederland (T.V.N.)
schappij voor Televisie-
(T.E.R.).
is opgericht door een
banken en dagblad-
,e de beleggers in
gesteld een graantje
ken door in 1961 in-
If 10,- open te stellen.
1 opgericht, die in haar
Ihet Nederlandse volk
Iven De samenstelling
]de T.E.R. laten plaats
een groot financieel
Isindsdien weinig meer
Mecom, die al over
Bet uitzenden van start
Iken.
leeft al zijn belangstel-
fssie geuit. Gezien de
deze maatschappij, is
de plaats is gaan in-
Jn, Hoe dan ook, hier
vooruitziendheid van
fcnman.
Y00R EEN HANGEL
WAS ER
GELD....
De hedendaagse rubbercultuur dankt zijn ontstaan aan de
wetenschappelijke kwaliteiten van één maneen botanicus.
Toen hij er na jaren zoeken en experimenteren in geslaagd was
om het geheim van de rubber te ontdekken, lachte men hem
uit en waren hoon en reprimandes zijn deel. Doch toen in 189S
de eerste „rubberroes" een aantal planters met één slag schat
rijk maakte, prees men hem hemelhoog.
(Van een bijzondere medewerker)
DIT is het relaas van de boom, waaraan miljarden guldens, pon
den, franken en dollars ontsproten zijn, het relaas van de rubber
boom. Het is tevens de geschiedenis van een ontdekker, van de
man, die er als eerste in slaagde om aan te tonen, dat de rubber
cultuur mogelijk was en grote winsten kon afwerpen. Laat ons be
ginnen met de man.
DE man Henry Nicholas Ridley heette hij werd heel oud. Hij
sleet zijn laatste levensjaren in Kew, niet ver van Londen. In
december 1955 vierde hij zijn honderdste verjaardag. Weinigen
hebben ooit van hem gehoord. Misschien komt dit ook, omdat hij
al zijn werk in overheidsdienst verrichtte. Ambtenaren werken in
de regel in stilte. Zij timmeren niet aan de weg. Ridley was ambte
naar en steeds bescheiden.
Irijn. Geen wonder, dat het
lchaapskooi of en een
f van belang is.
Ruim honderd jaar geleden, in 1855
werd hij geboren. Zijn vader was pre
dikant in Norfolk. Naarmate Henry
ouder werd, ging hij steeds meer be
langstelling koesteren voor plantkunde.
Ook toen was plantkunde niet bepaald
een vak, waarmede veel geld te ver
dienen viel of dat zich leende voor
baanbrekend werk. Henry's vrienden
brachten hem dit onder het oog.
Na zijn schooljaren ging Ridley in
Oxford studer Plantkunde natuurlijk.
Als academisch gevormd botanicus
verliet hij de universiteit. Eerst kreeg
hij een aanstelling bij de beroemde
plantentuinen in Kew (Kew Gardens)
nabij Londen. Hij voldeed daar uitste
kend. Zó goed zelfs, dat hij na enige
jaren een aanstelling kreeg als direc
teur van de Plantentuin te Singapore
op Malakka. Ruim drieëntwintig jaar
zou hij die functie uitoefenen. Hij zou
daar, in Singapore, baanbrekend werk
van zeer grote economische betekenis
verrichten. Want daar, in de verre
oosterse havenstad, zou hij het „Ge
heim van de Wenende Hevea" ontdek
ken. Het geheim van de rubber. Dank
zij die ontdekking kon de rubber de
wereld stormenderhand veroveren en
een der nuttigste, ja, onmisbare wa
pens van de mens worden in de strijd
voor de technische vooruitgang. Doch
toen Ridley in zijn nieuwe functie naar
Singapore ging, lag dat alles nog ver
borgen in de schoot der toekomst.
In het begin was de jonge botanicus
niet bijster tevreden in Singapore.
Evenals tal van andere pioniers
denkt u maar eens aan de ervaringen
der eerste Nederlandse tabaksplanters
in Deli had hij met tal van moeilijk
heden te kampen. In het koele West-
Europa zijn zoveel dingen anders dan
in de tropische regionen. In de Euro
pese hoofdsteden had men vaak weinig
begrip voor de betekenis van het werk
der voortrekkers in de tropen. Een
voorbeeld uit het leven van Ridley ter
illustratie. Eens, het was in 1887. had
hij een mangel nodig, een doodgewone
ouderwetse mangel, een paar houten
rollen en een gietijzeren voet. Hij had
die mangel nodig in een uiterst belang
rijk stadium van zijn rubber-proefne
mingen.
Hij kreeg zijn mangel niet, om
dat hij voor de gehele plantentuin
In Singapore niet meer mocht uit
geven dan twaalfhonderd gulden
per jaar. Had toen ook maar één
man van gezag in Londen beseft,
hoe belangrijk Ridley's proeven
waren, dat had men Ridley gaarne
alle in Engeland aanwezige man
gels ter beschikking gesteld Het
dient echter gezegd, dat de onder
zoeker zelf op dat moment ook niet
wist, dat hij bezig was, de basis te
scheppen voor de miljarden winst
afwerpende rubbercultuur.
De boom
Om aardolie te kunnen winnen (heet
te het in de jeugdgeschiedenis van de
aardolie-industrie) is het noodzakelijk,
dat de man en de bron elkaar vinden.
De rubbercultuur werd slechts moge-
hJk dank zij het feit, dat de man en
de boom elkaar vonden.
Men wist in Ridley's jongensjaren,
dat er in Brazilië in de oerwouden een
boom groeide, die een melkachtig sap
Sfscheidde, dat tot rubber verwerkt
kon worden. Hevea Brasiliensis was
(en is) de wetenschappelijke naam van
die boom, Sir Joseph Hooker, toen
directeur van Kew Gardens, stelde
belang in die boom. In 1877 vervoegde
zich bij Sir Joseph eën ondernemend
man, die een paar duizend rubber
boomstekjes uit Brazilië had gesmok
keld. Sir Joseph kocht de stekjes van
de eigenaar. Hij betaalde er f 120,
per duizend voor. Een grote investe
ring was het dus niet. In Kew Gardens
sloeg men de plantjes met belangstel
ling gade. Een aantal ervan werd naar
Ceylon en Malakka gebracht. Daar
bleken ze vrij goed te gedijen.
Sir Joseph, Ridley's „baas",' gaf de
jonge botanicus bij diens vertrek naar
Singapore opdracht om zich vooral ook
aan de studie van de Hevea Brasilien
sis te wijden. Toen Ridley op Malakka
kwam, waren er daar reeds een paar
duizend rubberbomen geplant Toch
hadden vele planters de „nieuwe boom"
nog nooit gezien, ja, zij deden ook geen
moeite om hem te zien te krijgen, wijl
zij van oordeel waren, dat er „niets"
in de nieuwe cultuur zat. Dit oordeel,
dat thans lachwekkend aandoet, was
toen begrijpelijk. Men moet weten, dat
ten tijde van Ridley's komst op Malak
ka de enige bekende methode van rub
berwinning ruw en primitief was. Men
hakte grote stukken uit de bast, liet
het melkachtige sap vervolgens rotten
of wel droogde het in rook en ver-
In grole kuipen wordt de
latex gemengd met chemi
caliën, waardoor de rubber
zij.ii veerkracht krijgt.
kreeg zo rubber. Deze behandeling der
bomen was oorzaak, dat ze telkens na
zo'n operatie maanden lang niet ge
tapt konden worden. De gewonnen hoe
veelheden rubber waren klein en van
inferieure kwaliteit. Menige planter
waande bovendien, dat een rubberboom
pas tap-rijp was op vijfentwintigjarige
leeftijd en dan nog slechts eens in de
drie jaren.
Ridley, indachtig aan Sir Joseph's
opdracht, ontdekte niet ver van zijn
Plantentuin een kleine rubberplan
tage met ongeveer duizend bomen.
Dit werd zijn proeftuin. Zijn eerste
werk was om met behulp van een
paar koelies de plantage schoon te
maken, want de onstuimige groei
kracht der tropische gewassen dreig
de de rubberbomen te zullen worgen.
Toen de kebon (tuin) goed schoon
was, kon Ridley's eigenlijke werk
beginnen, want toen hadden de man
en de boom elkaar gevonden.
Vier ontdekkingen
Didley's eerste proeg gold het tappen
van, rubber. Na zorgvuldige studie en
een aantal proefnemingen kwam hij
tot de slotsom, dat de „visgraat-snede"
de juiste was. Eerst een verticale gleuf
van boven naar beneden, vervolgens
schuine dwarssneden om de latex (rub-
bersap) naar het middenkanaal te lei
den De slotsom bleek juist. Ridley
had een bruikbare methode gevonden,
om „Hevea te laten wenen", zoals een
zijner vrienden het uitdrukte. Ontdek
king Nummer Een was gedaan.
Toen hij zijn eerste bomen volgens
de nieuwe methode getapt had, was de
opbrengst gering. Ridley versaagde
niet. Hij zette zijn tapproeven enige
tijd voort en deed toen Ontdekking
Nummer Twee. Hij vond, dat de op
brengst van een boom groter werd
naarmate het tappen langer had ge
duurd. Dit verschijnsel heet „wond-
reactie", doch Ridley gaf er een dich
terlijke naam aan. Hij placht te spre
ken over het „Roepen van de Rubber".
Terwijl Ridley meer en meer ver
diept geraakte in zijn tap-experimenten
deed hij Ontdekking Nummer Drie. Hij
bemerkte namelijk, dat na het tappen
de bast weer groeide over de inkervin
gen. Het was derhalve mogelijk
concludeerde tij terecht om iedere
dag de rubber ,te roepen' mits men bij
het maken der inkervingen of sneden
met beleid te werk ging. Zolang een
boom rubbersap produceert is hij dus
tapbaar! Ridley zelf zei, dat zijn
„boom-koeien" gemolken konden wor
den totdat zij aan de bijl ten offer
vielen. Hij ontdekte voorts, dat zijn
„boom-koeien" net als echte koeien het
best gemolken kunnen worden in de
prille ochtenduren, dus dat de rubber
bomen in de vroege ochtend de meeste
latex afscheiden.
De vierde en laatste ontdekking was
van scheikundige aard. Na vele proe
ven gelukte het aan de directeur van
Singapore's Plantentuin om de rubber
van de latex te scheiden door aan de
„rubbermelk" azijnzuur toe te voegen.
Dit was dus Ontdekking Nummer Vier.
Deze vier ontdekkingen vormen de
grondslagen van de hedendaagse rub
bercultuur. Principiële wijzigingen zijn
er in die cultuur sedert Ridley's proe
ven niet gekomen, zij het, dat men
door soortverbetering en andere plant-
methoden betere opbrengsten haalt dan
vroeger.
Hoe belangrijk Ridley's ontdekkingen
waren, wordt reeds duidelijk, als men
bedenkt, dat heden ten dage alom op
aarde tientallen miljoenen auto's, mo
toren en fietsen dag in dag uit op rub
berbanden rijden, en dat de rubber
in onze tijd is geworden tot een stra
tegische grondstof van de allereerste
orde. Na Ridley's successen begreep
men aanvankelijk de betekenis er niet
van. want het was toen, dat hij de
mangel wenste te hebben en niet kreeg.
Wij repten reeds over dit geval. Rid
ley ging toen aan het improviseren. Hij
wilde rubber in lange banen (sheets)
produceren (de mangel!). Hij begon
met kleine hoeveelheden te gieten in
de geëmailleerde eetschalen van zijn
koelies. De proef lukte. Ridley had
een begin gemaakt met de bereiding
van sheet rubber. Tegenwoordig wordt
de meeste rubber nog steeds met be-
hulp'van „mangels" gemaakt tot sheet
rubber, zij het dat ook schuimrubber
vervaardigd wordt.
Gehoond en geëerd
Ridley's eerste stap na zijn bota
nische en chemische successen was, de
planters aan te moedigen om rubber
plantages aan te leggen. Hij voorspelde
dat zij fortuinen zouden verdienen, om
dat er een grote en stijgende vraag
naar rubber bezig was te ontstaan als
gevolg van de groeiende behoefte aan
rijwielbanden Men bedenke, dat juist
in die tijd de fiets zich opmaakte voor
zijn zegetocht over de aarde, zodat
Ridley's visie juist was. Maar men
lachte hem uit. Men bespotte Ridley.
Men hoonde Ridley. De Gouverneur
van Singapore gaf hem zelfs repriman
des, omdat de jonge botanicus teveel
tijd besteede aan een oneconomisch
project!
Doch toen in 1898 de eerste
rubber-hausse inzette, was
geen ambtenaar zo gezien,
zo knap en zo in trek als
Ridley. Alom in de tropische
landen zocht men zijn kennis
en adviezen. Ridley glimlachte
en genoot rustig van zijn eind
overwinning, als hij met zijn
dogcar door Singapore reed.
Het eerste voertuig op Malak
ka, dat voorzien was van ban
den gemaakt van plantage
rubber. Na het succes kwa
men de eerbewijzen, weten
schappelijke en andere onder
scheidingen. Koningin Vic
toria benoemde Ridley tot
Commandeur in de Orde van
St.-Michael en St.-George.
In 1910 trok Ridley zich terug uit
het ambtelijke leven Sedertdien heeft
hij gewoond in Kew, in de buurt van
de Plantentuin, waar hij zijn carrière
als botanicus begon. Hij dacht en ver
telde daar veel over de „goede oude
tijd" op Malakka, over zijn eerste
„visgraatsneden" en over de eigen
schappen van zijn werkvolk, eenvoudi
ge lieden, die hem trouw terzijde ston
den en op wier rekening een deel van
het rubbersucces moet worden geboekt.
Tot nu toe
Toen eenmaal vaststond, dat rubber
een zeer winstgevend en zeer bruikbaar
artikel was wierpen de planters zich
gaarne op de nieuwe cultuur. Malakka
kon dank zij Ridley's ontdekkingen
in deze eeuw worden tot de grootste
rubberproducent ter wereld. Vermo
gens werden er verdiend, niet alleen
door Europese, doch ook door Azia
tische ondernemers. Elders in Zuid-
oost-Azië in Thailand. Indochina, In
donesië, op Ceylon en de Philippijnen
verkreeg de rubbercultuur eveneens
vaste voet. Ook in deze landen droeg
hij in stijgende mate bij tot verhoging
van de welvaart. Tot 1940 bewoog zich
alom in Zuidoost-Azië de rubbercul
tuur in opwaartse lijn.
Toen het was december 1941
kwam de oorlog over Zuidoost-Azië.
Hij bracht er de Japanners. De rubber
cultuur begon te kwijnen.' Fabrieken
werden stilgelegd of verwoest. Reus
achtige met rubberbomen beplante uit
gestrektheden verwilderden. De tro
pische planten heroverden de rubber
plantages, waar tot 1940 planters en
koelies de baas waren geweest. In de
oorlogsjaren bedroeg het aantal arbei
ders, werkzaam in de rubbercultuur
op Malakka nog geen derde deel van
dat in 1940. De schade aan de rubber-
tuoinen op Malakka als gevolg van de
oorlog was, voorzichtig geschat, twee
honderd vijftig miljoen gulden. En in
de andere Zuidoost-Aziatische landen
bracht de oorlog eveneens ontreddering
en schade in de rubberplantages en
fabrieken. Ook daar moest de „We
nende Hevea" zware slagen incasseren.
Na de oorlog en de aftocht der Japan
ners nam men op Malakka en elders
in Zuidoost-Azië de herstelwerkzaam
heden krachtig ter hand. De planters,
bevrijd uit de Japanse 'kampen, gingen
weer aan de slag. Werkvolk werd aan
genomen. Nieuwe bomen werden ge
plant. Op het ogenblik bedraagt het
met rubberbomen beplante oppervlak
in Zuidoost-Azië meer dan 2,5 miljoen
hectaren. De helft hiervan komt voor
rekening van Malakka. De Aziatische
ondernemers hebben een belangrijk
aandeel in de rubbercultuur, vooral
wat betreft de kleine „tuinen" Alleen
op Malakka reeds treft men ruim
250.000 Aziatische rubber-boeren" aan.
De botanicus Henry Nicolas Ridley niet één van
zijn inheemse helpers bij een rubberboom. Deze
unieke foto werd gemaakt in de tijd dat Ridley
directeur van de botanische tuinen in Singapore
was.
Ridley zijn vrienden weten het
leefde tijdens de oorlog sterk mede
met de wederwaardigheden der rub
bercultuur. Hij was ook een dergenen,
die met intense belangstelling de bin
nenlandse moeilijkheden volgde, waar
mede Malakka na de oorlog te kam
pen kreeg.
De toekomst
In de oorlogsjaren waren de in
dustrielanden (behalve Japan) be
roofd van een groot deel van hun
aanvoer van plantage-rubber. Deze
omstandigheid bevorderde de produk
tie van synthetische rubber ten zeer
ste. Ook thans, vele jaren na de oor
log, is de „kunstrabber" nog een ge
duchte concurrent van de plantage
rubber.
Niettemin zijn de vooruitzichten voor
de „Hevea-Tranen" goed. Dit is mede
te danken aan de omstandigheid, dat
de deskundigen er in zijn geslaagd om
rubberbomen te kweken die viermaal
zoveel rubber produceren als de bomen,
waarmee Ridley zijn eerste proeven
nam. De productiekosten zijn hierdoor
lager geworden, hetgeen de concurren
tie met de synthetische rubber verge
makkelijkt. Binnen afzienbare tijd
hoopt men zover te zijn, dat men bo-
