Water baart ons
altijd zorgen....
Fossielen zijn niet zo zeldzaam
5907!
The
als
LEVEN IN EEN DORPJE OP DE ATLASBERGEN:
Gezang in
de bergen
is telefoon
voor gids
en vrouw
Onderscheiding voor bokspromotor
t
t
„CITAX"
M. J. de Bruin
Bescherming
voor reizigers
ocjezet
Welkom
Nauw dal
Veldslagen
Om het vuur
Onze rusteloze aarde
Afwezig
Fa. P. WESTSTRATE ZN.
Gebr. v. Goethem
C. H. S. Aschermann
M. E. J. E. van Dissel
Moeder-m
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 21 SEPTEMBER 1963
Het dorpje Aremd aan de hel
lingen van de hoge Atlas-ber
gen.
Idlr, de schrijver van deze re
portage, met zijn muilezel.
Mijn naam is Idir en mijn woonplaats heet Aremd. In feite is
het helemaal geen stad, alleen een groepje hutten van de in de zon
gedroogde leem, die bijeenstaan op de hoge oever van de wadi, de
bedding van de stroom, die van de hellingen van de Hoge Atlas
komt. Op een gewone kaart van Marokko staat Aremd waarschijnlijk
in het geheel niet aangegeven. Maar toch is mijn dorp belangrijk.
Het is bekend bij alle bergbeklimmers, die de bergtoppen van mijn
land komen opzoeken. Want Aremd ligt praktisch in de schaduw van
de machtige Toubkal, de hoogste berg van de Atlas, de hoogste berg
ook van heel Noord-Afrika en tot enkele jaren geleden was ons dorp
de voornaamste startplaats in dit gebied voor bergbeklimmers en
onderzoekers. Nu ligt de startplaats enkele mijlen verder naar het
noordwesten, dichter bij de grote weg, die dwars door de bergketens
loopt van Marrakesh naar Taroundant in het zuiden. Hoe het ook zij,
slechts weinig reizigers laten na hier even te stoppen om Aremd te
bewonderen.
Wat Is er dan te bewonderen? Als
men door een bocht komt in he* kron
kelige spoor, dat op en neer gaat door
de wadi, bevindt men zich plotseling op
een hoge piek, vanwaar men een uit
zicht heeft over de vallei tot aan een
andere steile rots, met helemaal bovenop
enkele huizen van het dorp Aremd. En
op de platte daken (die worden gebruikt
om graan, noten en de kleine, hete rode
pepers te drogen) of uit het raam leu
nend, zyn onze vrouwen te zien vrolijk
gekleed zyn ze, want zy houden van hel
dere kleuren in rode, groene, gele,
eigenlijk in alle tinten, die men maar
kan bedenken.
Niet alle vrouwen zijn thuis. Sommi
gen zijn hard aan het werk op de ter
rasvormige akkers, waar zij de maïs
uitdunnen of zij houden de wacht bij
de ouderwetse molen, die wordt aange
dreven door het water van het rivier
tje. Maar waar zij ook mee bezig zijn,
al deze vrouwen en meisjes zullen zich
even omdraaien en de vreemdeling toe
lachen, want in ons dorp wordt een
reiziger in zekere zin als een der on-
zen beschouwd.
Zodra hij nog hoger gaat dan ons
dorp, valt hij onder onze bescherming
zelfs als hij alleen reist. Als hij
brood nodig heeft voor zijn verdere reis,
maken wij dat voor hem klaar; als
hem een ongeluk overkomt, dan komen
onze mannen hem te hulp. Want boven
Ten zuiden van Marrakesh in Ma
rokko verheffen zich de toppen
van de Hoge Atlasbergen tot meer
dan 4.000 meter.
Aremd is een dorpjedat typerend
is voor dit gebied. In deze reporta
ge beschrijft Idireen jongeman
uit het dorpeen deel van zijn le
ven en zijn gewoonten en de ver
anderingen, die langzaamaan
plaatsvinden in de vallei
Aremd zijn geen wegen en er zijn daar
plaatsen, waar zelfs een muilezel zou
aarzelen verder te klimmen.
Wanneer een man van het dorp een
reiziger tot gids dient, behoort het bij
ons tot de gebruiken, dat zijn gezin
de bezoeker verwelkomt, zodra hij
Aremd binnenkomt.
Vandaar dat de vrouwen goed oplet
ten wie er nadert. Maar lang voor de
reiziger aankomt weten zy al welke
man uit Aremd hem vergezelt, want
wij hebben ons eigen systeem voor het
verzenden van berichten door de dalen
van de Hoge Atlas door middel van
zingen. De klanken worden mijlen ver
weerkaatst, zodat lang voor er iemand
in zicht is iedereen in het dorp weet,
wie het is en vanwaar hü komt. Zijn
vrouw spoedt zich naar de haard om
warme muntthee en brood klaar te ma
ken. Vervolgens bindt zij de baby op
haar rug vast, neemt de theepot in
de ene hand, glazen en brood in de
andere en klimt snel naar de bergpas
om haar echtgenoot te begroeten.
Vanaf dit punt hoog in de bergpas
ziet ons dorp eruit als een miniatuur
paradijs, met de majesteitelijke berg
kammen van de Atlas aan weerskan
ten, wier hellingen uitlopen in de kom
vormige wadi; en 's zomers, met het
schitterende emeralgroen van' de maïs,
die onder de brede kruinen van de wal-
notebomen groeit.
Het water glinstert, terwijl het over
de heldere kiezel klatert, de watermo
len kreunt zachtjes, de' bijen zoemen
temidden van de wilde bloemen en de
wind is fris en vol van de geur van
tijm en kruismunt. Op zo'n dag zin
gen de vrouwen het ,,vragen"-lied, ter
wijl zij aan het werk zijn op de hellin
gen en de mannen antwoorden", ver
weg op de hooggelegen weiden.
Maar Aremd is maar een heel klein
paradijs: er is weinig cultuurgrond in
dit nauwe dal; 's winters is de wadi
een woeste stroom en 's zomers is zijn
bedding een veld met harde stenen.
Daarom hangen onze smalle akkers te
gen de rand en liggen aan weerszijden
tegen de hellingen op terrassen, die
worden gemarkeerd door de targa, het
kanaal, dat elk op zijn beurt van wa
ter voorziet.
Water! In ons dorp praten we, den
ken we en zitten wij altijd in zor-
gen over water: in de winter en het
voorjaar gutst het aan alle kanten
om ons heen, onze lemen hutten en
bevloeiingskanalen wegspoelend; in de
zomer is elke druppel kostbaar, zo
dat het water met zorg via de tar-
ga's moet worden geleid.
Als de toestand kritiek wordt ple
gen de families gezamenlijk overleg
en besluiten tot het instellen van een
tauala, een rouleersysteem waarbij
elk akkertje op zijn beurt en gedu
rende een bepaalde periode water
krijgt. Wanneer de tauala van kracht
is. blijven de mannen en de vrouwen
dé hele nacht op en houden de wacht
om erop te letten, dat de muren van
de targa heel blijven en dat het kost
bare water niet verloren gaat.
Soms ontstaat er ruzie, wanneer
het water schaars is: dan moet de
sjeik, ons dorpshoofd, tussenbeide
komen en, als de ruzie ernstig wordt,
komt de caid van ons district zelf
om de zaak te regelen.
De Groothuis-beker, inzet van een
amateur bokswedstrijd tussen Amster
dammers, Bosschenaren en Hagenaars,
is in de hoofdstad gebleven. De voor
naamste uitslagen van dit drukbezochte
maar zeer matige boksprogramma waren:
Bantamgewicht: Te Paske (Amster
dam) onbeslist met Huppen (A'dam).
Lichtgewicht: Deckers (Den Bosch)
wint op punten van Teters (A'dam).
Weltergewicht: Kesler (A'dam) wint
door opgeven in de derde ronde van
Van der Geest (Den Haag).
Zwaarwelter gewicht: Netten (Den
Bosch) wint op punten van Aloserij
(A'dam).
Na afloop van de wedstrijden
heeft de vice-voorzitter van de
Nederlandse Boksbond, J. Baan,
de gouden speld uitgereikt aan
Dick Groothuis. De heer Groothuis
kreeg deze onderscheiding van
wege zijn grote verdiensten als
bokspromotor en instructeur. Hij is
nu veertig jaar als zodanig werk
zaam. Op de foto dankt „ome Dick"
met een boeket bloemen in de
armde heer Baan
In het verleden werd de geschiede
nis van deze gebieden door het water
bepaald. Veldslagen werden geleverd
over het recht op een rivier. Dorpjes
als het onze verbonden zich met andere
tot een grote confederatie van stam
men, die strijd voerde met een andere
bond. De verliezers verloren alles, hun
water, hun akkers en werden uit het
dal verdreven. Sommigen van hen wer
den zelfs helemaal uit de bergen ver
dreven naar de vlakten in de buurt
van Marrakesh en zelfs nog verder
westwaarts in de richting van de oce
aan.
Maar de tijden zijn gelukkig veran
derd en nu leven wij in vrede met on
ze buren. Dank zij het water verbouwen
wij gerst, die wordt gezaaid in de herfst
en geoogst in mei, soms in juni als ge
volg van de sneeuw. Dan wordt de maïs
gezaaid. Wij verbouwen rapen en wor
telen, uien en pompoenen. Veel gezin
nen houden honingbijen. Ons voornaam
ste voedsel is brood, boter en een beetje
je honing en 's winters een soort pap,
gekruid met hete pepers.
Vlees eten we zelden, maar elk
gezin houdt schapen en geiten. In
de zomer, wanneer de jonge dieren
geboren zijn, gaan alle kudden naar
de hoge weiden, de azib. Dit is
vaak een tijd van vreugde. De dorps
bewoners verdelen zich in twee groe
pen. De ene groep blijft in de val
lei om voor het gewas te zorgen
en de andere groep gaat de bergen
in met de kudden en kampeert daar
in hutten of tenten. De mannen
zwerven de hele dag met de kudden
rond, de vrouwen melken de dieren
en maken boter en de kinderen spe
len op de berghellingen. Daarna
komt de groep, die was achterge
bleven omhoog om de eerste groep
af te lossen.
Dit is ons levenstempo in Aremd. Na
tuurlijk zijn de omstandigheden 's win
ters moeilijker, want dan zijn de pa
den door sneeuw versperd. Dan gaan
wij om het vuur zitten en slurpen gla
zen hete groene thee, gemaakt met
broodsuiker en kruizemunt. Dat is onze
geliefkoosde vrijetijdsbesteding en onze
enige luxe. De thee. die helemaal uit
China komt. en de suiker moeten alle
bei gekocht worden op de wekelijkse
markt. Als betaling ruilen wij wat van
onze mals of honing of zelfs een schaap
of een geit. Maar wie kan zich een
leven zonder thee indenken? En hoe
zou een reiziger kunnen worden ver
welkomd en op zijn gemak gesteld zon
der thee?
Ons dorp is nog steeds In vele op
zichten zoals het eeuwenlang Is ge
weest. Maar toch zijn er veranderln-
Omstreeks het tijdstip elf
uur vier en dertig in de ge
schiedenis van de aarde is
er iets merkwaardigs ge
beurd. Waren voor die tijd
overblijfselen van levende
wezens echt zeldzaam, in
de nu aangebroken periode,
die men het Cambrium
pleegt te noemen, zijn ze er
vrij plotseling in grote aan
tallen.
Het meest bekend is in
dit opzicht een vindplaats in
Brits-Columbia (Canada),
waarvan we weten, dat er
tenminste ruim 35.000 fos
sielen verzameld zijn: wel
licht zijn het er echter heel
wat méér. De reden van
deze opvallende toeneming
wordt vooral gezocht in de
gewoonte van de dieren van
destijds ,die alle nog in de
zee leefden) een verhard
skelet te gaan vormen. En
harde delen blijven in de
natuur nu eenmaal veel
gemakkelijker bewaard dan
zachte. Een groep, die het
al snel ver heeft gebracht
in het zichzelf gaan bescher
men met een kalkschaal is
die der trilobieten (1). Dit
alleen al kent men wel een
kleine duizend verschillende
soorten. Daarbij waren er
zowel die zwemmend door
het leven gingen als soorten,
die over de bodem kropen
of zichzelf met een lange
staartstekel in de zeebodem
vastzetten.
Een tweede belangrijke
zijn kreeftachtige dieren, die
gekenmerkt worden door het
feit, dat hun skelet zowel in
de lengterichting als dwars
een onderverdeling in drie
delen vertoont. In de afbeel
ding hierboven vindt U er
een tweetal weergegeven.
Uit de Cambrische periode
groep was die van de bran-
chiopoden of armpotigen (2)
Dit zijn schelpdiertjes, die
niet, zoals de tweekleppigen
lamellibranchiaten) een
rechter en een linker schelp
bezitten, die eikaars spie
gelbeeld zijn, maar een on
der - en een bovenschelp,
die meestal duidelijk van
elkaar verschillen.
Deze tweekleppigen war
ren zelf in het Cambrium
ook vertegenwoordigd, even
als slakken (3), stekelhuidi-
gen, inktvissen, sponzen (4)
en eencelligen.
Tevens was er nog een
merkwaardige diergroep,
die der graptolieten (5), die
in een latere periode een
nog veel grotere bloei zou
bereiken, doch lang voor de
mens op de aarde verscheen
in zijn geheel weer van het
toneel verdween.
Alle andere hoofdgroepen
hebben zich tot in de huidi
ge tijd gehandhaafd, ook al
stierven in de loop van de
geschiedenis voortdurend
sorten uit en kwamen er an
dere bij.
gen opgetreden en er worden er nog
meer verwacht. Om Aremd te kunnen
bireiken moet je nog steeds op de
rug van een muilezel of te voet ko
men, maar de ztfweg van de grote
autoweg komt nu tot Imlil, het vol
gende dorp, en 's zomers komt daar
verscheidene malen per week een bus
helemaal uit Marrakesh, de grote
hoofdstad in het zuiden. Wie weet
hoe kort het nog maar duurt of de
weg zal jeeps rechtstreeks tot ons
dorp voeren?
We hebben al een nieuwe, door de
regering gebouwde school vooiheen
hadden wij alleen een kleine Koran
school, die aan de moskee was ver
bonden en jongelui komen mijlen
ver uit het dal om er les te krijgen.
Dankzij de radio weten wij wat er ge
beurt in andere delen van ons land en
in de hele wereld.
En tegenwoordig, wanneer de hoofd-
caid een rondreis maakt door het ge
bied. roept hij alle mensen bijeen en
spreekt met ons over de dingen, die er
gebeuren in onze streek: over de we
gen en bruggen, die gebouwd moeten
worden, de bomen, die worden geplant
om de aarde op de hellingen vast te
houden en hij brengt ons nieuwe idee-
en - gewassen, die meer geld zouden
kunnen opleveren en methoden om ons
dorp te verbeteren.
Op 25 september a.s. hopen onze geliefde ouders
A. JOOS
en
C. JOOS—BURM
de dag te herdenken dat zij 40 jaar geleden in het
huwelijk traden.
Dat God hen nog lang moge sparen, is de wens van
ïun dankbare kinderen en kleinkinderen.
Receptie van 24 uur, Hulsterseweg 16.
Kloosterzande, september 1963.
Heden overleed tot onze diepe droefheid, in
het St. Liduina-ziekenhuis te Hulst, na een
voorbeeldig en geduldig gedragen lijden, ge
sterkt en getroost door de genademiddelen der
H. Kerk, onze inniggeliefde Echtgenote, Zuster,
Tante en Nicht,
Mevrouw
CORNELIA STROBBE
echtgenote van de Heer
Jozef Albert Baert
in de leeftijd van 60 jaar.
Wij bevelen de ziel van de dierbare overledene
in uwe gebeden aan.
St. Jansteen
J. A. Baert
Familie Baert
Familie Strobbe
St. Jansteen, 20 september 1963
Wilhelminastraat 16
De plechtige uitvaartdienst met assistentie, ge
volgd door de begrafenis, waarbij UEd. beleefd
wordt uitgenodigd, zal plaats hebben op maan
dag 23 september a.s. om 9 uur in de Basiliek
van de H. Willibrordus te Hulst.
Samenkomst om 8.30 uur St. Liduina-ziekenhuis,
ingang Tabakstraat.
Rozenkransgebed: zondagavond om 7.30 uur in
de Basiliek.
Zij die bij vergetelheid geen uitnodiging hebben
ontvangen, gelieven dit als zodanig te beschou-
Heden heeft God tot Zich geroepen, na een
voorbeeldig en geduldig gedragen lijden, gesterkt
door de genademiddelen der H. Kerk, in het St.
Liduinaziekenhuis te Hulst, onze beminde zuster,
schoonzuster en tante,
Mejuffrouw
MARIA JULIA NATHALIA
DE COCK
in de ouderdom van 72 jaar
Wij bevelen de ziel van de dierbare overledene
in Uwe gebeden aan.
Hulst
Mevr. R. van den BogaertDe Cock
Mej. J. M. M. De Cock
Rosult (Fr.):
Mevr. M. de CockSchaut
Familie De Cock
Familie van den Bogaert
Hulst, 19 september 1963
Gentsestraat 18.
De plechtige uitvaartdienst, waarbij U beleefd
wordt uitgenodigd, zal plaats hebben op dinsdag
24 september a.s. om 10 uur In de Basiliek van
de H. Willibrordus te Hulst, waarna begra
fenis op het r.-k. kerkhof aldaar.
Rozenkransgebed maandagavond om 7 uur in
de Basiliek.
Samenkomst ziekenhuis, ingang Tabakstraat,
om 9.30 uur.
Zij die bij vergetelheid geen uitnodiging hebben
ontvangen, gelieven dit als zodanig te beschou-
Heden overleed na een geduldig gedragen lijden,
voorzien van de H.H. Sacramenten der sterven-
den, onze geliefde echtgenote, moeder en groot
moeder
MARIA, EMELIA ELEGEERT
echtgenote van de heer
Cornelus Johannes Heykans.
in de ouderdom van 70 jaar.
Lid van de Kath. Actie, de H. Kruisweg en
O. L. Vr. van Lourdes
Wij bevelen de ziel van onze dierbare over
ledene in uwe godvruchtige gebeden aan.
Koewacht
M. E. MartensHeykans
J. P. Martens
Lamswaarde: A. E. C. LauwersMartens
D. Lauwers
Koewacht
J. C. Martens
Martha Martens
Monique Martens
Familie Heykans
Familie Martens
Koewacht, 19 september 1963.
De uitvaartdienst waarbij U beleefd wordt uit
genodigd zal plaats hebben op maandag 23 sept.
1963 in de parochiekerk van de H.H. Philippus
en Jacobus te Koewacht om 9 uur.
Zondagavond rozenkransgebed om 7 uur in de
kerk.
Zij, die geen bericht hebben ontvangen gelieven,
dit als zodanig te beschouwen.
DANKBETUIGING
Voor de vele blijken van
deelneming en hulpvaardig
heid. betoond bij het over
lijden van
Mevrouw Weduwe
P. Slok - de Smet
betuigen wij U allen onze
oprechte dank.
De kinderen en
kleinkinderen.
Westdorpe, september 1963.
CHIRURG
van 23 sept, tot en met
7 okt.
Voor Uw zeer gewaardeerde
blijken van medeleven, on
dervonden bij het overlijden
van mijn echtgenote, moe
der, behuwd- en grootmoe
der, zuster en tante
MAGDALENA PAREE-
DE JONGE,
betuigen wij U hiermede
onze oprechte dank.
Uit aller naam,
C. Paree.
's-Heerenhoek, sept. 1963.
Burg. Timansweg 9.
REGENKLEDING
LEDER- en SUèDEKLEDING
BEDRIJFSKLEDING
Texfielgroofhandel - GOES
Tel. 01100-7847 en 7846
Flacon Caspo afwas en flacon
VéGé Bleekmiddel samen
voor 95 ct 19 gratis geld-
zegels. Geen zware flessen.
Geen statiegeld. - Alléén bij
Uw VéGé-kruidenier.
TAXIBEDRIJF j
MODERN
Wij staan bij aankomst
van de trein aan het
station en wij staan tot
uwen dienst.
of u draait even telefoon Z
M. ZANDEE
Middelburgsestraat 66
GOES
••••••••••••••••••••••••••••a
Slaap
als 'n marmot op
een SELMO, SELMOLUX
of CELLOX
KEUR KAPOKMATRAS
Verkrijgbaar bij:
SAS VAN GENT
VEILING.
De Notarissen
te 's-GRAVENHAGE en
te GOES,
zullen op vrijdag 27 september 1963 te 10 uur v.m., krach
tens rechterlijk bevel voor de erven Jkvr. S. van Citters
in „De Prins van Oranje" te Goes
PUBLIEK VERKOPEN:
De onroerende goederen liggende in de gemeenten Hein-
kenszand, 's-Heer Abtskerke, 's-Heer Arendskerke en Nisse
ter gezamenlijke grootte van 78.61.73 ha.
te veilen in 45 Kavels.
Alle landerijen zijn verpacht.
Veilingboekjes op aanvraag verkrijgbaar ten kantore van
notaris Van Dissel (Kleine Kade 47).
Nadere inlichtingen ten kantore van notaris Van Dissel.
(Van onze radi
en televisiereda
Ais je als man dez
charmante vrouw(
wereld van het art
ter bekend zijn als
lights", zo fris en
studiomicrofoon zie
vraag je je wel eei
Paula, Marjan en
vaak verschil van i
ben over de repert
wat nog meer voor i
een uiteenlopende r
hun kleding. Maar
drie graties uit Am
drieëntwintig j arige
nendijk, beantwoo
vraag ontkennend. T
maakte ze ons deel
het feit dat deze „zir
ling" deze maand
lustrum als „beroeps
ren. Dit geschiedt r
scheiden partijtje al
deze drie vocalisten
meer dan de meeste
wen van haar leefti
Wist u overigens,
(24) al getrouwd is e
moeder van een bat
paar maanden. Overig
jan wel een zusje
Groenendijk, maar
van het drietal, de
Petty, niet. Ze blijkt
familie van de twe<
dijkjes te zijn.
Marjan vertelde ons, dat
der, mevrouw Groene
ren fungeert als hun man
zakelijke afspraken rege
vele theaterbureau's en
stanties. Zij doet dit al si
ste optreden van haar zin
ters en past bovendien 's a^
de baby van Marjan. Ma;
drie meisjes het zover had
is er al heel wat gebeurd
ze alle drie een eigen
acht jaren geleden waren
paar nerveuze bakvissen
moed zaten in te spreke)
voor de eerste maal als
amateurs zouden debuterer
zellig feestje in het beken
urn „Berg en Bos" te Bi]
hadden wekenlang gerepet
liedjes van hun repertoire
stemmig te kunnen zinger
de kled ingperikelen en he
bleem werd toen menig uu
dachten gewisseld. Maai
Groenendijk, die voor al
een bijzondere feeling hee
meisjes met raad en daad
het succes bleef niet uit.
nodiging volgde op de ande
dien zijn „The Spotlights',
via hun optreden voor de
een enkele keer voor
maar vooral door de talie
lingen tijdens allerlei
in het land bij het grote pu
geworden. Ook de gramir
scouts hadden dit charma
trio al snel ontdekt en
van deze spontane meisjes
zwarte schijf vastgelegd,
Kantoorkruk vaa
jJet is deze maand al weei
geleden dat dit drietal
kruk vaarwel zei en besl
roepsstatus in de amuse
In een grote Nederl'
U'oont een meneer die zich
taak heeft gesteld mij gei
ven te schrijven. Daarin
telkens met andere woord
'h nu geen schriftelijke
volgen, er geen bliksem
rechtkomt. Gisteren zat er
"Vief in de bus. En daaro
tvoord.
Meneer, u schrijft mij
1etters dat het nóg niet te
oeelt mij mede dal u thui
aebt die ouderwets hard ti
tok u aan uw ingeboren li
tfert. En dat u vreest c
'°n mannetje ben, zo'n la
'tot te lui is om aan de slt
en een carrière op te bou
nn meneer, ik neem a
j steeds niet te laat is,
uw instituut voor
„derwijs zal bestaan nimn
,.lWorden ^Its. Ik vind ht
hJhr u zon f°rs tiki
I, Hat u van nature een
mn waarom vertelt u ni
"o van mij best lui roezei
in ,r tnag ik dan alstub
lak ti hebt het goed
tin j orn mÜ e ontwikkelt
^aa meneer, ik zal het
trival11' Maar doet u mij
Telt u niet aan. Laat
len -s uw brieven in q
me' l'e ik uw zor9elijk gt
dat ik vinat het een
ly,,„z}ch zorgen maakt
Sch Juf. ik ben een hor>e
„„'ly" u mij maar af. Sc
ic» Yan adreslijst. Dc
ker n voortaan allebei
er- Hag meneer.
gt
PRAET-L
