6ep \o\ 6ep ueA GUJUJGJ60JJ
PROFITEERT VAN
NOVA'S FEESTAANBIEDINGÜ
Gedurende de Axelse feestweek
van 22 t.m. 29 juni geven wij
U hebt de meeste keus, èn u
koopt 't voordeligst in Zeelands
grootste speciaalzaak voor
dames- en herenkonfectie:
CMHt/
r i
Karei V bevestigde in 1532
Axels stadsrechten
AXEL IN OUDE TIJDEN
Een Kerko Bel-o-fast overhemd naar keusé gratis
Een selfbinder plus pochet gratis
Een prachtige Italiaanse shawl gratis
ppuet] ueA pets spno ueA pxy
Bij aankoop van een kostuum boven f 100
Bij aankoop van een kostuum beneden f 100
Bij aankoop van een mantel of mantelkostuum:
A
AXEL
Mn a 3 *zl
uuy Irröl Ö9t 13XV una Buudia dp uïwsïjsvu fïrp 'üaijvaudiuvs Bijjvaaoi
J3631 J3U U3 öuiltmsq 3S13XV 3P U3S 3JU33 3p UTXl S3,}0W3 U3 SXU31301U J u33 <pD?s jmf J3xy u3 HfmmUOH UVVf Oil SUVyf SI puVU3p3U
€961 INQf 61 ÜVdSMSO.ft MVA M31S 3d dVISOVd
DAGBLAD DE STEM VAN WOENSDAG 19 JUNI 1963
DAMESZAAK
NOORDS'! RA \T 13
telefoon 766
HERENZAAK
>ORDS1 R AA 1 _'8 i
telefoon 61
beier en voordeliger
juop tan 'in jeeq a|p 'pMnajiuaA uajipaJsp^J^^|yT!5ÏS|5nëë|^^ë^êëjïï' ap joop uaplSM dji U|
8
€961 IMIlf 61 OVdSM3(m MVA I13XS 3d dV lUdVd
8
DAGBLAD DE STEM VAN WOENSDAG 19 JUNI 1963
de Heer om een oplossing. Die oplossing
Than* 750 jaar geleden gaven gravin Johanrra van Konstantinopel en haar
gemaal Ferdinand van Portugal stadsrechten aan Axel om zich van de steun
van deze toen reeds machtige en belangrijke plaats te verzekeren in de per
manente strijd met koning Philippe van Frankrijk. Dat was in het jaar 1213.
Daar de originele perkamenten tijdens de vele verwoestingen die Axel ge
troffen hebben, in 1248, in 1452 door Gent, in 1574 en 1578 door de Geu
zen, verloren waren gegaan, wendde de Axelse magistraat zich tot Karei de
Vijfde met het verzoek na te gaan, wanneer Axel zijn stadsrechten had ver
kregen. In 1532 volgde daarop een document van Karei V, waarvan de door
notaris Roos gewaarmerkte copie nog steeds in het Axelse stadsarchief wordt
bewaard.
die tot voor kort in de Axelse Boerenka-
mer op het stadhuis hing, maar nu ver
huisd is naar de voormalige kleuter
school in de Nieuwstraat, die thans als
Boerenkamer - museum wordt ingericht.
De kom van het Axel uit de vijftien
de eeuw werd gevormd door de Zuivel-
straat met Rechtestraat, de Noordstraat,
Clijncke en Westende. Het Westende is
vermoedelijk de wijk achter de Algeme
ne Begraafplaats geweest, de Noord
straat bestaat thans nog, maar waar
het Clijncke gelegen was, weet men
thans niet meer met zekerheid te zeg
gen. De Zuivelmarkt, het thans weer uit
de Oudewijk en het Zuivelstraatje herbo
ren Zuivelplein, was in die tijd de stads
kern. Aan deze markt lag aan de west
zijde het Schepenhuis (stadhuis), aan de
zuidzijde de parochiekerk St.-Pieter,
waar nu de Algemene Begraafplaats is,
en het kasteel van de heren van Axel,
waar thans Knorrenburg staat. Rechts
De vertaling van deze akte luidt: „Van
wegens onze seer beminde, de burge
meester en schepene van onse stad Axel,
gelegen en gestrekt in ons land en graaf
schap Vlaanderen is ons voorgesteld,
hoe dat de voorseide supplianten hebben
verscheidene schone en notabele privi
leges, regten, wetten, vrijheden, keuren,
exemptiën, gebruiken en goede costu-
men, aan haar vergunt door wijlen onse
voorsaten de Graven en Gravinnen van
Vlaanderen en onder andere, dat wijlen
Fernand, grave van Vlaanderen en van
Hainaut (Henegouwen) en Vrouwe Jo
hanna, sün huisvrouw, die God wil ab
solveren, haar zoude hebben toegestaan
voor altoos zodanige vrijheden en Fran-
chisses, als onse steden van Hulst en
Gent hadden, gelijk blijkt bij hare opene
brieven, gegeven in het jaar 1213".
Aan dit historisch document nu, te
vens het oudste nog resterende archief
stuk inzake de stadsrechten, ontleent
men het jaartal 1213 als het jaar, waar
in Axel zijn stadsrechten verkreeg.
Niettemin zijn er nog lieden, die dur
ven twijfelen aan de informaties die Ka-
rel V en zijn raad ongetwijfeld hebben
ingewonnen, en rustig beweren, dat Axel
op zijn minst al 800 jaar stadsrechten
heeft.
Over de naam „Axel" is men het in
oudheidkundige kringen niet eens. Som
migen beweren, dat het van Ake Sele
(gelegen aan het water, in dit geval de
Blije) zou zijn afgeleid, doch anderen,
onder wie de Axelse geschiedkundige J.
R. de Jonge, die momenteel werkt aan
een boek over de historie van Axel, ge
loven eerder dat het de naam is ge
weest van een of andere grote Noorman.
Het Axelse archief gaat terug tot 1492.
Dat Axel ook toen al een plaats van be
tekenis was onder de vier Ambachten
Axel, Hulst, Assenede en Bouchaute, kan
men zien op de kaart van Van Deventer,
van het marktplein zag men het Hof
van Halewijn en de schuttershoven van
St.-Joris, St.-Sebastiaan en St.-Victor.
Verder stond er het hospitaal, waaraan
thans de Hospitaalstraat de herinnering
nog levendig houdt. Axel is al vele eeu
wen een marktstad, zoals moge blijken
uit een citaat van een schrijven van de
Axelse magistraat van juli 1399: „zater
dags een beestemarkt en van alle koop
manschappen, gelijk zij voor deze ge
daan hebben". ,,En nog doen", mag men
er wel aan toevoegen, want de Axelse
weekmarkt is een van de drukste in het
Zeeuwsch-Vlaamse land. Hoewel de we
kelijkse veemarkt 1 mei 1932 wegens on
voldoende belangstelling door het ge
meentebestuur werd afgeschaft, is deze
later toch weer herleefd en tot zekere
bloei gekomen. De „beestenmarkt" is
evenwel de jaarveemarkt die elk jaar op
de laatste maandag van november wordt
gehouden en van heinde en verre wordt
bezocht. Dit was ook in de Middeleeu
wen ol het geval, al gold het dan niet
alleen de markt. Axel is namelijk oók een
bedevaartsoord geweest. Talloze vrome
Middeleeuwers hebben de St.-Pieters-
kerk met zijn twaalf altaren, die tussen
1574 en 1578 door de Geuzen verwoest
werd, bezocht en geknield voor het hei
lig kruis. Dit heilig kruis, dat eveneens
in de tijd der Geuzen verloren is gegaan,
was het kruis van St.-Ontcomere (St.-
Wilgefortis), een Siciliaanse Konings
dochter, die door haar vader uitgehu
welijkt werd aan een heidense vorst De
prinses, die tot het christendom bekeerd
was, kwam hiertegen in verzet en bad
Axel bevat de stad Axelhet gehucht het Zoute-Spui, de buurtschap
van Axelsche-Sassing en eenige verstrooid liggende huizen in den om
trek. Men heeft er eene Herv. Kerk% eene nieuw gestichte school, tivee
brouwerijeneen zoutkeet, twee meestoven, een hoedenfabriek, twee
korenmolens en ongeveer 2200 inwoners, die meest hun bestaan vinden
in den landbouw, als zijnde de grond dezer gemeente tot de graan-
teelt zeer geschikt. Axel is eene zeer oude plaats, waar reeds ten jare
813 een godshuis voor mannen moet zijn gesticht geweest, ook nam
zij meer en meer in welvaart toe, zoodat zij in de veertiende eeuw reeds
eenen uitgebreide handel en ruime visscherij dreef en eene wel bezochte
paardenmarkt had. Philips de Stoute, Graaf van Vlaanderen, verleende
haar bovendien, in 1349, het regt om eene wekelijksche beestenmarkt
te houden, waarop tevens allerlei koopmanschappen mogten gebragt
worden.
Heer om een oplossing. Die oplossing
kwam. In een nacht tijd kreeg zij een
baard. De heidense koning zag toen van
een huwelijk af, waarop haar vader, in
woede ontstoken, zijn dochter liet krui
sigen. De zinspreuk ,,God ontcommer
elx harte" van de Axelse Rederijkers
kamer ,,De vier milcteelen", met als
blazoen een vierkant op een punt, wordt
met deze heilige in verband gebracht,
hoewel het ver gezocht lijkt.
Axel heeft momenteel zijn derde stad
huis. Het eerste stadhuis dateert uit 1582
en werd gebouwd onder het bewind van
burgemeester Adriaan de Rekenare. Van
dit gemeentehuis, waarvan geen tekenin
gen meer bewaard zijn gebleven, weet
men thans nog alleen, dat het in Go-
thische stijl was opgetrokken, aan de
voorkant van bordessen was voorzien,
negen dakvensters telde en was uitge
rust met vier torentjes en muren met
kantelen. Erg degelijk bleek het stad
huis. waarvoor bij de bouw maar weinig
gelden beschikbaar waren, niet gezet te
zijn. In de gure winter van 1659, die bij
na even onchristelijk was als die van het
afgelopen jaar, waaide bij een hevige
rukwind het dak van het gemeentehuis,
juist op het moment, dat burgemeester
De Crauwelaar daar met zijn schepenen
vergaderde. Hoewel ook toen de al zo
vaak door oorlogsgeweld, wateroverlast
en pest geteisterde stad niet over ruime
geldmiddelen beschikte, werd besloten
tot de bouw van een nieuw stadhuis. Het
nieuwe gemeentehuis, dat in juli 1663
gereed kwam, telde slechts één verdie
ping, had een bordes bij de ingang, 2even
dakvensters en zeven ramen in de voor
gevel. Bij het stadhuis behoorde tevens
de woning van ,,'s-heren dienaar" de
veldwachter en de „muute", de kerker.
Van binnen was het nieuwe raadhuis als
volgt ingedeeld: de gang, een kleine zaal
en de vertrekkamer aan de voorkant en
een grote zaal aan de oostkant, plus nog
een royale zolder. Dit bleef zo tot 1773,
toen het gemeentehuis onder burgemees
ter Paulus opnieuw werd opgeschilderd
en voorzien van nieuwe kozijnen met elk
veertig ruitjes. Het stadhuis zag er toen
in al zijn bescheidenheid toch echt stijl
vol uit, totdat in 1790 burgemeester Pie-
ter de Jonge de voorgevel met een ver
dieping verhoogde en daarmee het
bouwwerk in feite verknoeide. Dit werd
nog erger, toen het in de vorige eeuw
met een pleisterlaag werd bedekt en in
1913 bovendien nog de achterzijde werd
opgetrokken. Dit verbasterde stadhuis
werd in 1938 afgebroken en door een
nieuw vervangen, dat op 23 juni 1939 on
der burgemeester F. Blok in gebruik
werd genomen. Het fraaie stadhuis, dat
toch zijn klassieke lijn heeft behouden,
werd nog zeer onlangs onder de huidige
burgemeester H. J. van Dijke van bin
nen enigszins verruimd en gemoderni
seerd en buiten bij de entree verfraaid
met twee fiere leeuwtjes met het stads
en provinciale schild. Het Axelse stad
huis is met Axel meegegroeid.
