Wanneer zullen onze aan onse 'kur gekhpt
jongens terugkomen...
ZIN IN IETS
^proef
rit
tooo
ha Fanta... 't smaakt fantastisch
ONZE PUZZEL
ZEVEN STEMMEN, EEN GELUID: Een verre oorlog heeft
Laten we er
toch geen
levens aan
wagen
maak
met de
11
Dure welfare
Veelzeggend
Ongerust
Zondagskind
,Als gekken"
Tweemaal afscheid
Opgewekt
Geen „mauwer"
Perspectief
Muisjes
Joods meisje
werd opnieuw
gemolesteerd
OPLOSSING
11
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 28 JULI 1962
(Advertentie)
(Van onze redacteur)
De wereld leeft zogenaamd in vrede. Maar bij duizenden Neder
landse gezinnen heeft niettemin de oorlog aan de deur geklojt. Een
verre, vreemde oorlog. Misschien wel de vreemdste in onze geschie
denis. In Nieuw-Guinea strijden Nederlandse jongens tegen leeftijd
genoten uit Indonesië, om voor een volk dat grotendeels nog in het
stenen tijdperk leeft, het zelfbeschikkingsrecht te verwerkelijken.
Op de oorzaken en doeleinden van deze verre oorlog wil ik niet
ingaan. De meeste Nederlanders is de hele kwestie Nieuw-Guinea
vreemd en zelfs vijandig. Maar niettemin bemoeit die verre oorlog
zich met ons. Rond vele Nederlandse huizen waart het spook van
de angst. Om te weten wat dit betekent moet men spreken 'met de
verwanten van onze militairen op Nieuw-Guinea. Dan begrijpt ge
opeens, dat elke oorlog ook deze zielige post-koloniale operette
oorlog een vreselijk ding is.
één van de vele die Bas aan zijn
ouders en aan zijn baas (hij werkte op
een tuinderij waar hij als kind des
huizes wordt beschouwd) schrijft.
Nu is dit geen ach-en-wee-relaas. Op
een dag ben ik bij zeven gezinnen,
wonend in ons gehele verspreidingsge
bied en van zeer verscheiden gehalte,
op bezoek gegaan. Van al die gezin
nen zit een zoon of een broer in Nieuw-
Guinea. ,,Hoe vindt hij het daar en
wat denkt u er zelf van?", luidde mijn
stereotiepe vraag. De antwoorden wa
ren soms onthutsend openhartig. En
ook wcleens laconiek. Maar op een be
paald punt stemden de meningen tref
fend overeen. Doch dat moet u zelf le
zen.
ze ons zien beginnen ze te schieten als
gekken en proberen er dan vandoor te
gaan, ondanks het hopeloze van hun
toestand. Ze zijn als de dood voor ons
en ze beschouwen ons als een stel
beesten, die hen meteen van kant ma
ken en zo is het voor ons ontzettend
moeilijk. Trouwens, dit alles staat me
erg tegen en ik kan echt het einde en
het nut van deze kwestie niet inzien..."
Als je de brieven leest die Ad Ki-
burg. korporaal der mariniers met
standplaats Manokwari aan zijn
broer in Breda schrijft, dan hou je een
indruk «over van een hard en span
nend" feitenrelaas. Ad Kiburg is geen
En wat vindt zijn broer Piet, aan
wie hij dit schrijft, ervan? ,,Ik snap er
niks van", zegt deze. „Waarom moe
ten die jongens daar dienen als we het
toch niet kunnen houden, dat Nieuw-
Guinea? En waarom moeten die jon
gens zoveel tekort komen? Ik vind het
maar veelzeggend, dat mijn broer nu
schrijft dat hij een ontberingstoeslag
krijgt. En lees eens wat ze daar moe
ten betalen voor allerlei dingen. Een
pakje zware shag; f 1,65, een pakje si
garetten: f 1,75, een flesje bier of
cola: f 1,30,-. Nu is mijn broer korpo
raal en die krijgt dus een groter trak
tement. Maar een soldaat, die het
met veel minder moet doen, betaalt
dezelfde prijzen. Kan dat nou echt niet
anders? Ik word er naar van als ik
lees hoeveel Ad verwacht van het
thuisfront, waarvan prins Bernhard
pas voorzitter geworden is. „We krij
gen het nu vast wel beter", schrijft
hij. Ik help het hem hopen, al snap ik
niet waarom zulke jongens hun hoop
op het thuisfront moeten stellen. Ze
zijn toch niet door het thuisfront weg
gestuurd?
Ik ben misschien bevooroordeeld,
omdat mijn broer daar ziet, maar zo
als de zaken staan zou ik zeggen:
Waag er toch geen mensenlevens aan,
Nederlandse of Indonesische.
„We zitten nu niet meer in de ka
zerne, maar in tampatjes. (Verspreide
huizen, waar iedere soldaat zijn eigen
appartementje inricht). Van de para's
merken we gelukkig niet veel, maar
laatst hebben ze toch de banden van
de jeep van een kapitein lek gescho
ten. Ik sta ook weieens op wacht. Je
moet eerst aan de geluiden wennen,
want er zijn hier hagedissen van een
meter groot."
Ergens, aan het slot van de brief
lees je: ,,Als dit voorbij is zien ze me
nooit meer in de tropen!" Verder geen
klacht.
Bastiaans moeder weet intussen wel
wat eraan schort. In het begin schreef
Bas dat er voor zijn hele onderdeel
maar één monopolie-spel was. Me
vrouw Knaap stuurde prompt een
pakket met gezelschapsspellen over. De
PTT honoreerde dit stukje welfare-
werk door f 42.- vrachtkosten te bere
kenen. Zij had het pakket wel per zee
post kunnen sturen, maar dan zou de
zending nu nog onderweg zijn. De ver
veling wacht zolang niet. „Over de
hoge prijzen voor sigaretten e.d.
klaagt Bastiaan niet", zegt zijn moe
der. ,,Wel schrijft hij dat ze van
slechte kwaliteit zijn."
Op mijn vraag wat zij zelf van de
kwestie-Nieuw-Guinea vindt zegt ZÜ:
,,Toen indertijd de jongens hier uit
Raamsdonk naar Indië werden ge
stuurd waren onze kinderen nog klein.
En onwillekeurig denk je: ,,Ons over
komt dat, de hemel zij dank niet. En
nu is het toch gebeurd. Wij hebben
er heus wel weet van. En je leest van
alles in de kranten. Ze lijken het wel
nooit eens te zullen worden. Als u het
mij vraagt zit Rusland erachter."
AD KIBURG: dit alles staat me tegen
mooischrijver en nog veel minder een
knaap die aan zelfbeklag lijdt.
„We zouden overgeplaatst worden
maar opeens brak er een dysente-
rie-epidemie uit. Gelukkig ben ik
er vrij van gebleven, maar onze
overplaatsing werd uitgesteld."
En even verder: Ik heb een tijd
niet kunnen schrijven want ik lag
in de ziekenboeg met een gekneusde
duim en een hersenschuddingDat
gebeurde toen ik bij het oversteken
van een kali (rivier) in een stroom
versnelling terechtkwam en viel
Ik heb het maar niet naar huis
geschreven, want mama is toch al
zo ongerust nu ik hier zit.
Frans Oomen uit Oosterhout mogen
wij als een zondagskind beschouwen.
Deze begaafde jongen (21 jaar. met de
onderwijshoofdakte in zijn zak) is op
16 juni per vliegtuig naar Curacao
In andere brieven vertelt Ad over
de talrijke overplaatsingen waaraan
hij als marinier blootstaat. ^En dan
opeens weer zo'n regeltje: ,,In novem
ber ben ik weer thuis". In elke brief
komt dat terug.
„De para's bezorgen ons veel last",
schrijft hij, „want tegen ons blijven ze
vechten. Aan de landmacht willen ze
zich nog wel overgeven, maar zo gauw
(Advertentie)
u m b
FRANS OOMEN: voor hem maar vier
dagen.
.vertrokken, om vandaar met de Zui
derkruis naar Nieuw-Guinea te varen.
Over een stevige zes weken hoopt hij
weer thuis te zijn. Hij is dan precies
vier dagen in Nieuw-Guinea geweest.
Frans Oomen vaart namelijk als ad
ministrateur op het troepenschip mee.
Hij is destijds uitgekozen en toen zijn
maats hoorden dat Frans alleen maar
deelnemer aan een soort toeristenreis
zou zijn, wilden zij opeens allemaal
zijn baantje overnemen.
,,Ik schrok ontzettend toen Frans
kwam vertellen dat hü naar Nieuw-
Guinea zou gaan", zegt zün moeder.
„En ik was er niks gerust op, toen hij
zei: ik maak alleen maar een retour-
reisje, moeder!" Maar later heeft hy
dat zwart-op-wit gekregen en nu vind
ik het niet zo erg meer. Maar je hebt
ze toch liever thuis, nietwaar?
Wat ik van dat Nieuw-Guineavraag-
sluk vindt? We verliezen het zo zeker
als iets. Laten we het dan asjeblieft
zonder bloedvergieten proberen kwijt
te raken".
De moeder van Bas
tiaan Knaap, wo
nend in Raams-
donk-dorp, liet mij
de foto's van haar
zoon zien. Zelfs een
pasfoto stond in een
zilveren lijstje en
Bastiaans brieven
(iedere week één)
worden gekoesterd
als documenten van
onbetaalbare waar
de. Dat zijn ze ook.
Op 30 maart brach-
BAST. KNAAP ten vader en moe
der Knaap eerst
hun zoon Adriaan naar Schiphol. Adri-
aan is naar Canada geëmigreerd. De
zelfde avond wuifden zij Bastiaan
vaarwel.
Eigenlijk klaagt Bastiaans moeder
niet. „Ik zou zo graag een landkaart
van Nieuw-Guinea hebben, om te zien
waar onze Bas precies zit", zegt zij,
„maar die dingen schijnen hier niet te
koop te zijn. Bas zit in Kaimana,
waar toen zo gevochten is."
Daar komt een brief uit de kast
GEERT KEY
En nu zit die jongen zich in de rim-
boe te vervelen. Zij krijgen amper be-
hoorlijk te eten. Zijn vrienden hier
hebben laatst een pakket voor hem
klaargemaakt met wel 10 kilo etens
waren erin. Maar vertelt u me eens:
mag dat nou nodig zijn? Ze sturen die
jongens de rimboe in op een ontbijt
van brood met muisjes! Geert zit in
Sorong en naar hij schrijft is daar to
taal geen amusement.
Ja, hü fotografeert nu. Voor hü
wegging is hier in de straat een col
lecte gehouden. Ze kregen meer dan
honderd gulden bü elkaar. Dat was
nog nooit vertoond. Maar iedereen
mag Geert dan ook graag. Ze hebben BAS GIELIS: niet slecht getroffen
toen een fototoestel, een kerkboek en
een rozenkrans voor hem gekocht en
er was nog geld over.
prachtig!"
Dat is toch
Kees Oors, 19 jaar, afkomstig uit
Zevenbergen, schrijft zijn familie uit
sluitend opgewekte brieven. De stem
ming thuis is dan ook prima, al geeft
Kees' moeder toe dat haar man er
allesbehalve mee ingenomen is dat ze
Kees zo dringend bij de verbindings
dienst in Nieuw-Guinea wilden hebben.
Kees zit in Fak-Fak en hij is 19 de
cember uit Nederland vertrokken. Zijn
prachtige baan bij de Ned. Handelmij.
moest hij opgeven, „maar Kees wou
Vader Key stuurt iedere week de
sportkrant op. ..Daar is-ie gek op",
zegt hij. „Wat ik van Nieuw-Guinea
vind?" Opruimen, en wel zo gauw mo
gelijk! Geert is geen mauwer, maar
als ik lees hoe dat daar toegaat dan
zeg ik: stel daarvoor toch geen men
senlevens in de waagschaal!"
Bas Gielis uit Roosendaal die nu
in Hollandia zit hoort "Vaak de stem
men van zijn ouders. Dat heeft hij te
danken aan zijn stadgenoot, de heer
Verbaeten, die een geluidsbanden
actie op poten heeft gezet. Tussen de
jongens in Nieuw-Guinea en hun ver
wanten in Roosendaal wórdt een echt
„praatverkeer" onderhouden en dat is
intiemer dan welke correspondentie
ook. „Bas heeft het niet slecht getrof
fen", zegt zijn moeder dankbaar. „Hij
staat aan de tekentafel bij de genie.
Er zijn twee bazen, kapiteins, en die
vechten gewoon om hem. Iedere
maandag hebben wij post van Bas en
dat is heerlijk. Hij vertelt over Hol
landia, waar hij nu zit. Ik hoop dat
daar nooit iets zal gebeuren."
Glimlachend vertelt mevrouw Gielis,
dat haar zoon nu liver rijst dan aard
appelen lust. „Dat zal wat worden als
hij thuis komt."
op de toekomst. De berichten zün zo
wisselvallig. Ik geloof stellig dat Rus
land erachter zit. Indonesië krijgt mij
een beetje teveel hulp van de Russen
Die zaak kon anders toch zo afgewik
keld zyn?"
En dan ook hier, de opmerking die
ik overal hoorde: „Wij leven op de
post".
Hollandia, waar Bas nu zit, biedt
niet veel amusement. Het stadje be
staat uit drie straten.
Mevrouw Gielis vertelt dit geani
meerd, maar toch schiet haar gemoed
opeens vol. ,,'t Is m'n oudste moet u
weten", excuseert zij zich.
In Middelburg spreek ik met de va
der van Bram Hamming, die bij de
lichte Luwa in Sorong zit. „Er komt
gelukkig een beetje orde daar in So
rong", zegt Brams vader. „Maar dat
het Bram best bevalt kan ik niet zeg
gen. Het eten is goed. Ze eten veel
Indisch voedsel en dat is wel in orde.
Bram is aggregaat-monteur en hij
Hoeft niet op patrouille. Wel wachtlo-
KEES OORSgoede baan moeten op
geven.
altijd graag wat van de wereld zien",
zegt zijn moeder. „Hij klaagt nooit in
zijn brieven. Ik geloof heus wel dat hij
zich aardig redden kan en., er is er
tenslotte maar Eén die op ons Kees
passen moet, nietwaar?"
De vader van
Geert Key uit Ou-
denbosch heeft al-
les gedaan om
zijn jongen, de
aangewezen opvol
ger in het aanne-
mersbedrijf van
de heer Key (68)
in Nederland te
s houden. „Hij was
bij mij in de
zaak", zegt deze
j weduwnaar. „Ik
j kon hem eigenlijk
I niet missen, voor
al niet nadat mijn
I oudste jongen vo-
I rig jaar gestorven
Ik heb alles
gedaan om vrij
stelling voor Geert
te krijgen; tot de
koningin toe ben ik gegaan, maar niks
Dit kan dan ook wel als een alge
mene conclusie van alle gesprekken
gelden: wij leven op de post. De Ne
derlandse militairen in Nieuw-Guinea
doen dat ook. Wat sommige ouders
uit de brieven van hun zoon voorlazen
kan ik eenvoudig niet herhalen, om
dat het tezeer particulier bezit van de
mensen is. Maar vaak schrijft zo'n
soldaat, maar een paar jaar ouder
dan de jongeluidjes op hun knetteren
de bromfietsen die ons „jeugdpro
bleem" uitmaken, dingen die hij an
ders nooit gezegd z.ou hebben. Van die
grote afstand zien zij het ouderlijk
huis in een nieuw perspectief en om
gekeerd begrijpen veel ouders opeens
hoe diep hun liefde voor zo'n jongen
zit dieper dan zij ooit voor moge
lijk hadden gehouden.
Dat is: leven op de post. Nieuw le
ven vinden in de post.
Liefde is egocentrisch van nature.
Geen enkele van alle familieleden die
ik gesproken heb, Hanteerde het ar
gument, dat wij dë Indonesiërs ginds
terugslaan om de Papoea's, veel later
misschien, een beter bestaan te ver
schaffen. Deze reeks gesprekken met
ouders was (gelukkig) geen steekproef,
welke een politiek argument moet op-
leveren. Het was niet meer dan een
Uq Kussen schets in de periferie van die verre
oorlog.
Misschien dat op dit moment
een Indonesisch journalist op
Java aan de deuren klopt om de
ouders van para's te interviewen.
Zouden de Javaanse moeders
daarbij anders reageren dan de
Nederlandse? Wie daarop even
doordenkt vindt geen haat meer
in zijn hart.
BRAM HAMMING: lelijke gezichten
van de Nederlanders.
Pen natuurlijk. En wat hem zo opvalt:
de Papoea's daar in Sorong zijn ont
zettend vriendelijk tegen onze jon
gens, maar van de Nederlanders krij
gen ze lelijke gezichten..."
De héér Hamming weet, dat zijn
zoon niet in zeven sloten tegelijk zal
lopen. „Maar ik hen toch niet gerust
Op 21 juni werd de 21-jarige joodse
medische studente Graciela Sirotq in
Buenos Aires gemolesteerd.
Donderdagavond is dit meisje opnieuw
zijn in Argentinië 40 gevallen van anti-
tisme. Vier mannen hebben haar en haar
moeder geschopt en geslagen. Dit jaar
zijn in Argentinië 40 gevallen van ait-
semitisme gemeld.
Inmiddels is de rassenhaat overgeslagen
naar Montevideo in Uruguay. Hier droe
gen de incidenten ten dele een politiek
karakter. Nationalisten hebben links ele
menten aangevallen en hen hakenkruisen
in de benen gesneden. Op hun beurt heb
ben communisten het hamer-en-sikkel
teken gesneden in de benen van tegen
standers. De autoriteiten hebben een on
derzoek gelast.
'n Fles vól frisse levensvreugd.
Glazen vól tintelende zonnig
heid voor vrolijke, levensblije
mensen. Fanta is heerlijk en
helder. Fanta is dauw-fris voor
dorstige kelen. Mensen die
Ha! tegen het leven zeggen,
drinken heerlijke Fanta!
Erkend bottelaar van Fanta" en „Coca-Cola": Bottel maatschappij „Dongen" N.V.
Dongen - Hoge Ham 144 - Tel. 01623-2128
HORIZONTAAL: 1 eu, 3 gala, 6 daan, 9
si, 11 tw.ee, 13 alarm, 15 arie, 17 spar
18 peru, 19 nota, 20 vrede, 23 wind, 24
klei, 26 olga, 28 kreta, 31 bon, 33 oline
37 aar, 38 ps, 40 dm, 41 ets, 42 ko, 43
leger, 44 dd, 45 vee, 47 ja, 48 aa, 50 eli,
53 serre, 55 rek, 57 tiran, 59 etui 61 even
63 truc, 65 larie, 67 goal, 70 sela, 71 tram'
72 raap, 74 armee, 77 naar, 79 nu, 80
tand, 81 brug, 82 md.
VERTICAAL: 1 eton, 2 uw, 3 gepakt,
t ■ar,^.e', 5jal' 6 dr' 7 amPel. 8 narwal,
9 Si, 10 leed, 12 est, 14 are, 16 rui, 21 rib,
22 don, 25 lap, 27 gom, 28 ka, 29 ra, 30
orgie' 34 ieder. 35 nt, 36 es,
39 sla, 40 dra, 45 vs, 46 ee, 47 jet, 49 ate,
51 veter, 63 torn, 64 usa, 66 rem, 68 oma,
69 lord, 73 au. 75 rd. 76 eb, 78 am.
BREEK UW HOOFD EENS
OP EEN HERSENBREKER
Voor echte puzzelliefhebbers kan een
opgave nooit te moeilijk zijn. Zij genie
ten pas echt, wanneer ze moeten wor
stelen om de goede oplossing te vinden.
Wel, hier krijgen ze dan zo'n mogelijk
heid en wel bij onze hersenbreker.
Voor hen die met dit soort puzzel nog
niet zo op de hoogte zijn en het toch
ook eens willen proberen, geven we hier
bij de te volgen methode.
Net als in een gewoon kruiswoordraadsel
komen er horizontaal en verticaal ge
wone gangbare woorden of afkortingen
in de hokjes te staan. U krijgt echter
niet, zoals normaal de gewone omschrij
vingen van het betreffende woord dat
in de puzzel moet komen te staan, maar
een getal. De sleutel voor de oplossing
is als volgt U zet alle letters van het
alfabet op een rij en geeft ze een num
mer. A=l. B2. C=3, enzovoort. De
Z is dus 26. Stel dat er een woord van
drie letters gevraagd wordt, waarvan ge
geven is dat het 380 is. Dit betekent dat
het produkt van de getallen die bij de
letters van dat woord behoren 380 is.
Het gaat er dus om 380 in factoren te
ontbinden, zodat we cijfertjes krijgen die
ons in staat stellen eert woord van drie
letters (gangbaar woord) te vormen, dat
tot produkt 380 heeft. Het woord blijkt
STA te zijn, volgens de code 19x20x1
380. Het is een moeilijke opgave, dat
geven we toe, maar bijzonder leuk van
wege de vele mogelijkheden, die ook
weer kruiselings moeten kloppen.
Een advies! Begin met woorden van
weinig letters, dat is het eenvoudigste!
De opgave van onze hersenbreker luidt:
HORIZONTAAL: 1. 1800; 5. 1995; 8.
10166520; 9. 171; 11. 11; 12. 66500; 14
623700 15. 100800: 17. 195; 18. 90; 19. 100-
20. 68400: 22. 147000; 23. 4560; 25 90-
27. 300; 28. 17336592; 30. 1134; 31. 27000!
VERTICAAL: 1. 7182; 2. 65; 3. 352800-
4. 1900; 5. 478800; 6. 7; 7. 3780; 10 7113600-
11. 237600; 13. 63000; 14. 52668; 16 90-
20. 23040; 21. 718200; 22. 3150; 24 50400:
26. 10400; 28. 49; 29. 270.
En nu maar aan de slag!
