15,30
:obs
Moeders en dochters
zilver
DA
HUNTER
Subsidie kunsta
bevalt publiek zeer goed
Frieda Hunziger
in v. Abbemuseum
KUNST
DEN
LERS
N
23 te Breda
"i
nfabrieken
Familieroman
van Evan
Hunter
Nieuw onderzoek
naar Stuttgarter
„Rembrandt"
t 3 uur
iren
Terneuzen I
MAART
FORTEN
95
mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen
EVAN
Omvangrijk
Vertelkunst
IV
Theo van Duyn
begraven
Lente-festival
ulo-scholieren
Paascursus
leketoneel
Zomercursus over
Nederlandse
taal en cultuur
van pool
tot pool Farver
,a) gegarandeerd r zeer
vloerkleed iCSt S
Kleurenstroom vol
blijmoedigheid
Gastvrij
Extravert
Poëtisch.
Uit de
Drinken."
ijke ligging a. h.
Kerckwerve bij het
mkelcentrum. - Ten
Is voor bewoning
gende maand.
>eds verkocht
iur met achteruitgang
deze garages ook te
planken, trapopgang,
len gootsteenbak en
;fkast met 5 planken,
met vaste douche en
afel en stookgelegen-
ïet losse hangkast en
ler, alsmede een zeer
en stookgelegenheid.
VAN LAAR N.V. te
36.
a, tel. 30686
jblijvend inlichtingen
DOR
vonden, elke
avonds in
Terneuzen,
soneelszaken
/m 31 MAART
>RTERING
tTEN OOK OP
DTE.
5855 - GOES
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 10 MAART 1962
- a..,. i— -
Van de jonge Amerikaanse schrij
ver Evan Hunter (hij is even de
dertig gepasseerd) waren al enkele
boeken in het Nederlands versche
nen. We herinneren aan „De tuch-
telozen" en „Aanklacht", die we
hier met veel waardering konden
bespreken. In eerstgenoemde ro
man maakten we kennis met een
idealistisch leraar aan een am
bachtsschool, die voortdurend
strijd moet voeren tegen zijn leer
lingen, een stelletje nozems, waar
geen land mee te bezeilen is. De
tweede roman schetst de moeilijk
heden, die een officier van justitie
ondervindt, als hij te maken krijgt
wet een groep jeugdige Italiaanse
gangsters, die een blinde jongen
vermoord hebben.
Thans verscheen bij de uitge
verij A.W. Sijthoff te Leiden Evan
Hunters nieuwste roman „Mothers
and daughters" in de voortreffe
lijke vertaling van J.F. Kliphuis.
Karei Thole ontwierp een char
mante omslagtekening, waarvan
we hierbij een reproduktie geven
en B. J. Aalbers verzorgde het
bandontwerp. De auteur droeg het
boek op aan zijn zoons Ted, Mark
en Richard.
Dit nieuwe werk onderscheidt zich
van de vorige boeken door zijn grotere
omvang (550 bladzijden) en door zijn
inhoud, die nu niet uitsluitend aan los
geslagen jeugd gewijd is. Hoofdfiguren
zijn vier vrouwen, Amanda. Gillian.
Julia en Kate, en naar elk hunner is
een hoofdstuk genoemt. Hun levensge
schiedenis omvat ongeveer twintig jaar,
want zij begint in 1942 en eindigt in
1962. De schrijver heeft in een zeer
knappe compositie de levens van de
vier meisjes verstrengeld, zodat een
verhaal is ontstaan, dat. men in vele op
zichten een familieroman kan noemen.
De vier hoofdpersonen zijn scherp ge
tekend met al hun moeilijkheden en
verwachtingen. Amanda, wil aanvanke
lijk componiste worden, maar trouwt
met een advocaat en adopteert het kind
van haar krankzinnig geworden zuster.
Gillian is wat wispelturiger van aard.
Zij slooft zich uit om als actrice car
rière te maken, maar wil tevens een hu
welijk met David Regan, die ze op een
repetitie ontmoet heeft. Deze tweeslach
tigheid leidt tot een conflict.
In het derde deel is Julia de persoon,
waar alles om draait. Zij was al vroeg
weduwe, leert op een fuifje de man van
Amanda kennen en neemt de geadop
teerde Kate in haar liefde op. Deze
laatste groeit uit tot een vierde hoofd
persoon. Zij geraakt verliefd op de
veel oudere David Regan, met welke
idylle het boek eindigt.
Het is duidelijk en de titel geeft dat
ook aan, dat in deze roman het vrou
welijk element overheerst. Zo komt de
vader van Amanda, een dominee, niet
uit de verf, terwijl haar moeder Pris-
cilla een onwaarschijnlijk harde en
daardoor ongeloofwaardige figuur is.
Daarentegen is David Regan, die we
gens insubordinatie bij de marine en
kele jaren in gevangenschap door
bracht cn zich later tot televisie produ-
eer opwerkt, breedvoerig beschreven.
Hij speelt in alle delen van het boek
zijn rol. Ook de man van Amanda, de
advocaat Matthew Bridges, wordt nauw
keurig getekend met zijn goede en
kwade eigenschappen.
Evan Hunter toont zich ook hier weer
een uitnemend verteller. Vooral zijn
vele dikwijls bladzijden lange, dialogen
zijn levendig en natuurgetrouw. Naast
aeze gesprekken is er nog genoeg ma
teriaal. dat afwisseling biedt. We lezen
een toneelscène, die Gillian moet voor
dragen, er zijn enkele stukken muziek
'J1 dotenschrift afgedrukt, men stuit op
dagboekfragmenten en tal van brieven
j ^briefkaarten veraangenamen de lec-
n)P.aarhi.i geeft de auteur blijk van een
grote intelligentie. Hij snijdt interes
sante problemen aan. zoals b.v. de
fn i e?n acteur de woorden van de
;9jJe®«chrijver mag veranderen om de
heter tot leven te kunnen brengen.
§eeit hij een zeer verrassende op-
i nr^?mir^ van verschijnselen, die de
idgsjaren begeleidden,
unter blijkt tevens zeer bereisd te
J-t omstreden „Zelfportret van Rem-
I rie i"ndJ met de rode muts", dat vo-
duiti. j! de regering van de West-
Vonr a dcclstaat Baden-Württemberg
kocht museum in Stuttgart is aange-
roval a,? m het Brusselse „Institul
I nD f nhtu Pj moine artistique" opnieuw
I van au onderzocht. De directeur
man. mstituut, professor Paul Core-
Weest ls Jn Stuttgart op bezoek ge-
de nï„en daarna werd van de zijde van
het Hik.™ lrectie aldaar gezegd dat
onder™ 1? m ln Amsterdam aan dit
I 'oerzoek zou meewerken.
I tuutr°f,nSSOr. Kl"'t Wehlte van het insti-
kunst üür 'ec,,n°l°gie van de schilder-
I denri» k staatsacademie voor beel-
tian in Stuttgart en dr. Chris-
van He Ur S van bet Dörner-instituut
I melinenn eie(.Su staats-schilderijenverza-
I teehnnino- b?bben reeds twee positieve
tret inonlr u raPP°rten over het por-
I nieuwe nnd Pok zii zul'en aan liet
I Het «n? i u° deelnemen.
/aken 3cht ministerie van culturele
hefSnd£rLk>g zi'n toestemming voor
I verwacht EeVen maar deze wordt
vanCtonS5tererdean .portret is voor de som
gulden aangekocht. C" ee" ha" m'lj°Cn
zijn. Verscheidene gedeelten van zijn
boek spelen in Europa en met name in
Italië is hij bijzonder goed thuis. Over
de aanwezigheid van ontelbare katten
in Rome vertelt hij o.a.:
„Ze vonden overal katten, echte kat
ten, rondscharrelend in iedere steeg,
snuffelend aan iedere vuilnisemmer,
tevreden slapend op de kap van de
zwarte taxi's, jacht makend langs
de oevers van de kronkelende Tiber,
verliefde kreten slakend op het door
de maan beschenen pleintje tussen
de Via Sistina en de Via le Trinita
dei Monti, paraderend als winke
lende douairières door de Via Con-
dotti, gestreepte katten, dikke ros
sige katten, Perzische katten en
zwarte katten, die ongeluk brachten,
en een Siamese kat in de etalage
van oen juwelier naast een klok met
een wijzerplaat van jade, en een
broodmagere kat in de Via Giovanni,
die ging opzitten toen Renato hem
een schijfje salami aanbood, echte
katten in alle maten en kleuren, die
opdoken zodra ze een hoek om
sloegen of een straat overstaken.
Gebeeldhouwde katten in de fron
tons van gebouwen, katten op
schilderijen in de musea die ze
samen bezochten, een schootkat, ge
dragen door Violetta bij de opvoering
van La Traviata in de Baden van
Caracalla, een dikke Angora, die zijn
lied paarde aan dat van de zangeres,
zodat het Italiaanse publiek gierde
van het lachen."
Dergelijke staaltjes van uitnemende
beschrijvingskunst liggen her en der in
dit boek verspreid. We denken ook aan
een prachtige uitbeelding van New-York
in de sneeuw.
Tenslotte mogen we het gevoel voor
humor niet vergeten, waarvan de auteur
ook in dit boek blijk geeft. Zo is er een
kostelijk gesprek tussen Gillian en Da
vid en een dronkeman, die in de on
dergrondse bij hen ;is komen zitten.
Alles bijeen dus een familieroman van
formaat, die om verscheidene redenen
weet te boeien. Hij behoort niet thuis in
kinderhanden vanwege de materialis
tische sfeer en de verregaande open
hartigheid. waarmee seksuele zaken
worden behandeld.
Evenals van „De tuchtelozen"
(Blackboard jungle) zal ook van dit
boek een film gemaakt worden. We zijn
er benieuwd naar.
WILLEM v. d. VELDEN
Gistermiddag is Theo van Duyn be
graven. In eenvoud en stilte maakte
de „onverslaanbare" leider van het
toneelgezelschap „De Schouwspelers"
zijn laatste tocht, het laatste gevecht
onvermijdelijk verloren hebbend.
Ik kan niet zeggen, dat Theo van
Duyn een goede vriend van mij was,
in de strikte betekenis van het woord.
Maar onze contacten waren toch van
die aard, dat zijn overlijdensbericht,
acht regels lang, mij ontroerde. Hoe
kort lijkt het nog maar geleden, dat
we samen in zijn artistieke Haagse
huis zaten te praten over de levens
kansen van zijn „Schouwspelers".
Toen nog vol hoop, dat het laatste
beroep op de minister om subsidie
ingewilligd zou worden. Het werd
nietsHoe moet het je ter harte
zijn gegaan je troep te ontbinden, die
mannen en vrouwen die je onder de
moeilijkste omstandigheden trouw wa
ren gebleven, te moeten zeggen, dat
je geen brood meer voor hen had. Je
hebt er net zoals bij ons eerste
gesprek om moeten huilen, je hebt
het niet kunnen verwerken.
Ook niet, toen je bij de Nieuwe Co-
medie kwam. Want wat moet een man
nog doen, als zijn levenswerk, zijn
leven, zijn alles van hem wordt weg
gerukt?
Je hebt nu de eeuwige rust gevonden
in de alles-gelijkstrijkende dood.
Weet, dat je vele vrienden in Zee
land en Brabant je zullen gedenken
als een oprecht mens, die leefde voor
zijn kunst. Hans Lutz
Om de ulo-jeugd op een aantrekkelijke
wijze te doen kennismaken met de
kunstenaar en z.ijn kunst, heeft het
WIKOR een plan voor een „Lente-Fes
tival" in de paasvakantie opgesteld.
Aan dit festival zullen de culturele ra
den der drie noordelijke provincies mee
werken.
Op het programma staan groepsge
sprekken met beeldende kunstenaars en
met leden van het toneel en het ballet.
Voorts zullen onder meer uitvoeringen
worden gegeven door de toneelgroep
„Arena" en het Nederlands Dans Thea
ter. Het festival wordt besloten met
voordrachtkunst, een forum en optre
den van het Dutch Jazz Quintet.
Yan dinsdag 24 april tot zondag 29
april houdt het werkcentrum voor
leketoneel en creatief spel zijn tradi
tionele paascursus „Spelen en laten spe
len" op „De Pietersberg" in Ooster
beek.
Van de zestig cursisten zullen de be
ginnelingen in praktijk en theorie ken
nismaken met vele mogelijkheden van
het creatief spel (leiding Jan ter Horst
en Ton Konings, medewerker Ad Bak
ker). De gevorderden zullen zich vooral
bezighouden met lekecabaret (Paul
Dijkstra). Voorts met het spel voor
mime en woord (Theo Vesseur) en met
creatief gebruik van de bandrecorder
(Herman Broekhuizen en Nol Gabitz).
KUNST niet een hoge hoed is
niet een van onze liefhebbe
rijen en daarom aarzelen we dan
ook niet om op deze Mensen en
muzen-pagina een foto te geven
van Willy Walden, René Sleeswijk
en Piet Muyselaar, die volgende
week vrijdag hun zilveren feest
vieren. Dan is het nl. 25 jaar ge
leden, dat zij hun eerste Snip en
Snap-revue brachten.
Voor de zevende achtereenvolgende
maal zal dit jaar, onder auspiciën
van het Ministerie van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen, in het ge
bouw der rijksuniversiteit te Utrecht,
van 9 tot en met 29 augustus, een zo
mercursus worden georganiseerd voor
buitenlanders, die belangstelling hebben
voor de Nederlandse taal en cultuur.
Het minimale aantal taallessen be
draagt 45. Verder zullen excursies, film
voorstellingen, concerten en boekbespre
kingen gehouden worden.
(Advertentie)
Vraag kleurenfolder aan Ver. Ned. Tapijtindustrie N.V. - Hilversum
glijkens een publikatie van het
Ministerie van Onderwijs, Kunsten
en Wetenschappen, zijn er in het
eerste jaar, dat de rijkssubsidie
regeling voor aankopen van wer
ken van levende Nederlandse beel
dende kunstenaars door particu
lieren van kracht was, 843 kunst
werken onder deze regeling ver
kocht. Hiermee was een bedrag
van circa 200.000 gemoeid.
Inmiddels is de eerste helft voorbij van
het tweede jaar waarvoor deze re
geling werkt; de omzet was ongeveer
even hoog, zodat op een verdubbeling
van de omzet mag worden gerekend.
Voor het eerste halfjaar van de tweede
periode van de regeling waren 82 aan
vragen binnengekomen. Op 77 daarvan
is, na advies van de Raad voor de
Kunst, gunstig beslist.
De op de gesubsidieerde verkoopten
toonstellingen betaalde prijzen (met in
begrip van de subsidie) waren over alle
prijsklassen tot plm. f 700,- verdeeld.
Boven die prijs werd betrekkelijk weinig
verkocht. Zowel de meer behoudende
als de vooruitstrevende kunst kwam aan
bod.
Verreweg het grootste aantal kopers
kwam uit min of meer intellectuele
milieus. Het aantal kopers met een in
komen beneden de f 5000,- was betrek
kelijk klein (15 a 20 de inkomens
klassen tussen de f 5000,- en f 10.000,-,
de f 10.000,- tot f 15.000,- en boven de
f 15.000.- waren ongeveer gelijk verte
genwoordigd.
Van de inzenders der eerste 250 enquête
formulieren had ruim 1/5 deel nog nooit
een kunstwerk gekocht. Velen tekenden
aan, dat zij zeer met de regeling waren
ingenomen.
De te verlenen subsidies blijven va
riëren tussen ongeveer 30 r,'o en 50
van de vraagprijs van de kunstenaar,
tot een nader te bepalen maximum. De
kopers moeten zich jegens het rijk ver
binden het met subsidie verworven
kunstwerk niet binnen vijf jaar te zul
len vervreemden zonder toestemming
van het Ministerie van Onderwijs, Kun
sten .en Wetenschappen. Alleen natuur
lijke personen, die Nederlands ingeze
tene z.ijn. komen voor subsidiëring in
aanmerking. Aan het eind van deze
tweede periode zal worden overwogen,
mede aan de hand van de verkregen ge
gevens. of voor een volgende periode de
genoemde percentages gehandhaafd
dienen t'e blijven dan wel wijziging van
de regeling wenselijk is.
(Advertentie)
jprieda Hunziger, wier bekendheid sedert
1945 een sterk opgaande lijn beschrijft
is in liet v. Abbemuseum momenteel aan
wezig met een 25-tal doeken, welke twee
zalen omvatten.
Vrijdagavond vond de opening dezer
tentoonstelling plaats, waarbij de kunst
schilder Kersten, verbonden als con
servator aan bet Stedelijk Museum te
Amsterdam, een inleiding hield.
T\e problematiek is nóg steeds dat de beschouwer een
gelijkenis vraagt met de zibhtbare werkelijkheid. Tus
sen kunstenaar en beschouwer staat het schilderij. Was
de beschouwer vroeger gewend geraakt aan een toet
sen van de gelijkenis met de zichtbare werkelijkheid, in
deze tijd is hem dit veelal niet meer mogelijk. Kon hij
vroeger terzake kundig óf niet zijn mening nog kenbaar
maken, vandaag is dit hem niet meer mogelijk omdat
hem de vaste maatstaven ontbreken. Juist deze schakel
ontbreekt hem. Nog steeds is hij op zoek naar een gelij
kenis, die echter reeds door de jongste ontwikkeling is
overgenomen door de moderne fotoapparatuur. Gaf het
kunstwerk vroeger gelijkenis, realiteit en tegelijkertijd ontroering weer, de moder
ne schilder gebruikt het kunstwerk als instrument tot ontroering. Hij liet de be
schouwer achter met zijn hang naar herkenbare realiteit en stortte zich in het
avontuur der onpeilbare diepte, terwijl deze op zijn beurt een abonement nam
op Openbaar Kunstbezit, zo schertste spreker.
lyjoderne kunst is gul, openhartig,
gastvrij cn staat open voor een
warm hart dat ontroering zoekt. De
kunstenaar is de schenker der ontroe
ring en het schilderij instrument tot ont
roering geworden. In dat spel stelt ech
ter de maker de regels vast! De kun
stenaar laat het nadien los en het kunst
werk zal dan zijn eigen taal spreken.
De beschouwer dient de taal van ge-
voelssymbolen zich zelf eigen te ma
ken.
Door verdieping zal men deze taal le
ren verstaan. Ook het werk van Frie
da Hunziger spreekt zijn eigen laai! Zij
is een zuiver abstracte schilderes, die
men op haar eigen speurtochten en ir
realiteiten moet leren verstaan. Elke
schilder heeft een andere wereld. Zij
vertoont nooit aarzeling, is nooit vaag
en is vitaal in haar bewogenheid. Een
hartstochtelijke bewogenheid die' met
felle gulheid bereid is haar emoties in
haar taal te vertolken. Niet alleen in
een pëtische taal doch ook met een dui
delijk schrift. Men kan niet op een
dwaalspoor komen of twijfelen aan de
boodschap, die zij wil mededelen. De
realiteit is niet zo ver weg bij haar. Er
is een hogere en diepere werkelijkheid
bijna voelbaar, bijna grijpbaar in dit
werk aanwezig, zo besloot spreker.
J^a bovenstaande korte inleiding
konden wij kennis maken met 't
werk van Frieda Hunziger, een Am
sterdamse schilderes die in 1938 be
gon te schilderen. Zij is geboren in
1908 en ontving haar opleiding aan
het Rijksinstituut v. tekenleraren te
Amsterdam behaalde akte M.O. en
N.O. tekenen en werkt als lerares in
de hoofdstad. Sedert 1945 nam zij deel
aan tal van internationale tentoon
stellingen, teveel om op te noemen.
Zij exposeerde te Amsterdam, Delft,
Eindhoven, Brussel, Parijs, Recklinhau-
sen, Sao Paolo, Pittsburg etc. Kortom
in een steeds voortdurende stroom
(parallel met haar werk) groeit de be
langstelling voor haar werk. Werk dat
expressief geladen in beweeglijke kleur
vlakken en lijnen als uit een verborgen
krachtbron opwellend, het inzicht ver
sterkt dat hier een uiterst vitale vrouw
zich op deze doeken heeft uitgeleefd. De
kracht van een extraverte persoonlijk
heid heeft zich in het werk gekristalli
seerd en een ongeremde vitaliteit ver
leent haar werk een grote bekoring
waarvan de blijmoedigheid een deel is.
^oms geeft haar werk een sterk
poëtisch gevoel weer waarin
het ritme een muzikale waarde
krijgt. Wij verwijzen hiervoor naar
doek No. 2 van de catalogus en
een groot ongetiteld verticaal
doek. Praktisch alle doeken zijn
ongetiteld en de kunstenares ge
voelt geen behoefte achteraf met
een omschrijving te komen. Als zij
het echter wel doet ontvangen wij
een bevestiging van een haar eigen
diepere werkelijkheid die iiog in
woorden resoneert.
„Wie zich zelf is, zal het ook in het schil
deren zijn", is een uitspraak van haar.
Een krachtig schilderij als „vloedlijn"
(7) „twee figuren", „redding" zijn voor
beelden hiervan. Voorbeelden ook hoe
voortreffelijk deze vrouw kan omgaan
met de ritmische verdeling van verf ma -
terie, waarbij niet de explosie zoals bij
Appel fascinerend werkt doch het con
stant voortbouwen in een innerlijke
harmonie, die agressiviteit beperkt. De
uitbarstingen van verbeelding en tem
perament van Appel mogen dan al meer
dynamiek vertonen, de vrees dat wij
er toch niet zijn met deze ongeremde
vormloosheid wordt door de creativi
teit van Hunziger nogal eens bezworen.
Er is voor deze gelegenheid een goed
verzorgde catalogus uitgekomen, waar
in talrijke foto's der werken zijn opge-
nomen. Fotografie en lay-out werden hier
bij uitstekend verzorgd door Frits Swart,
zoon van de exposante en waarin een
citaat is opgenomen van Paul Klee.
„Ieder moet zich daar ophouden, waar
hij rustig kan ademen, maar onze har-
teslag drijft ons naar beneden diep in
de grond, omdat we niet alleen wat
De Delftenaar A.C. Groen
heide, onderwijzer aan een la
gere school, is de honderddui
zendste leerling van de radio
cursus Openbaar Kunstbezit.
Daarmee is evenals vorig jaar
de honderdduizendste over
schreden. Gistermiddag werd
hem door Joh. G. Wertheim,
secretaris van de stichting een
schilderij van Willem Witjens
aangeboden.
7N DE expositiezaal Lijnbaan te
Rotterdam heeft C. Schwagermann
gisteravond een tentoonstelling van
werken van Charles J. Kemper ge
opend. Vanmiddag opent drs. H. Re-
fieker in het Goois museum te Hil
versum een expositie van tekenin
gen en aquarellen van Ger Lange-
weg en bronzen plastieken van Nic.
Jonk.
GISTERAVOND is in het Sfc-
deRjk. Museum te Amsterdam de
expositie „Nul" geopend, waaraan
25 kunstenaars uit negen landen
deelnemen. Er worden experimen
ten getoond op het gebied van licht-
projectie, damp, reflectie en ande
re middelen van ruimtelijke vorm
geving.
FRANZ BAUER-THEUSEL is met
ingang van 1 september benoemd
tot algemeen muzikaal leider van
de Nederlandse Opera. De 33-jarige
Theussl is als eerste dirigent ver
bonden aan de Volksoper te We
nen en chef-dirigent van de Beet
hoven Gemeinde in Wenen.
Mr. B. M. H. Bothe, die wegens
vestiging in het buitenland 'zijn
functie als lid van het bestuur
van het ballet Scapino heeft moe
ten neerleggen is opgevolgd door
mr. E. A. G. Brautigam.
zichtbaar is met "meer of minder tempe
rament willen weergeven, maar omdat
we dat willen uildrukkcn wat wij in ons
zelf voor ons zelf hebben aanschouwd."
]YU de kunst zo afhankelijk is gewor
den van de instelling van de kunste
naar wordt 't er niet gemakkelijker door
Het is er mee als met een experimen
teel gedicht, dat men niet kan of moet
willen begrijpen. Men dient het te „drin
ken" met al zijn zintuigen. Maar zeker
lijkt ons dat het creatief begrip en beel
dend vermogen van bijv. Klee veel meer
mogelijkheden in zich draagt. Wij heb
ben echter ook de beeldspraak kunnen
verstaan die bijv. Jorn. Corneille en Ale-
chinsky in hun werk toelaten daarbij
de dogmatiek latende voor wat zij is.
Oók de taal van Hunziger beluisteren
kan verademend werken! J.v.G.