Van der Horst
Wandeling door
de tijdschriften
MODERNE kunst in de MODERNE stad
PAN prachtig
werk
van filmer
Luchtsprong van Peter Pan
ERPEN
.ms te
lenberg
v:
Interessante enquête
van Hamburgse krant
|°CAPITOLE
Haagse schouwburgen
Friest romanprijsvraag
UITSTEL VAN PREMIERE
CYRANO DE BERGERAC
to
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 6 JANUARI 1962
11
n»
FIJNE LYRIEK EN
INGETOGEN VISIE
Montage
Intuit ie
aantrekkelijke brochure
Exposities in
Eindhoven en
Tilburg
EERSTE BOEK
VAN
100-JARIGE
Roeping
De Gids
Rom Kalma gaat
in Parijs zingen
BESCHERMERS
VAN
LEVENDE KUNST
Harde woorden
Maatstaf
Cartons voor
letterkunde
Zeeuws tijdschrift
mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen - mensen en muzen
net Opslagruimte
AANGEBODEN
11
TONY RANDALL
EOIE ADAMS
lui votiije succes-
De meestjm- j
situaties fft
TE DIETRICH
ELL- MONTGOMfRy CLIff
eti itcÜ^iaak.-
PAN. de Grtekse god met de bokkepoten, is in de la
ge lande) neergestreken. Tussen de immense
rietmassa's in de kreken van een van onze vaderland
se natuurreservaten kwinkeleren op 'n late middag in
de nazomer de hoge trillers van de sabeldans van
Katchaturian, die hij met veel vaardigheid aan zijn
syrinx, de rietfluit, ontlokt. Een panische angst
maakt zich meester van de vogels in het riet, die in
grote vluchten een goed heenkomen zoeken, nage
staard door de camera van de Nederlandse meester-
filmer HERMAN VAN DER HORST, die voor deze
transpositie van de oude Griekse mythe verantwoor
delijk is.
OOR de zoveelste maal heeft Her
man van der Horst zijn kijkers ver
vuld met ontzag voor zijn geweldig ta
lent als lyrisch filmkunstenaar. Met
het overzetten van de Griekse PAN-fi-
guur in een modern décor heeft hij een
nieuwe filmische werkelijkheid ge
schapen, die in de vaderlandse docu
mentaire sector tot nu toe waarschijn
lijk haar weerga niet vindt.
IN nauwelijks twintig minuten confron
teert hij de toeschouwer, in zijn zo
juist gereedgekomen film PAN. met
een welhaast enige visie op een eeu
wenoud thema. Met een souplesse, die
stoelt op een groot vakmanschap heeft
hij een circa dertienjarige jongen naar
zijn hand gezet en een brok levende
natuur zodanig in film vertaald, dat
het resultaat ongetwijfeld een regen
van prijzen te wachten staat.
HERMAN van der Horst, die in het
verleden het aanzien van de Neder
landse documentaire al vele malen
grote luister heeft bijgezet, concen
treert zich vooral op de beweging in
het beeld en het ritme van de beelden
reeks. Dat is ook bij zijn film PAN
weer zeer sterk het geval. Daarbij
ruimt van der Horst altijd een grote
plaats in voor het geluid - wie herin
nert zich niet de overweldigende kako
fonie in ,,Faja Lobbi"? -, dat in zijn
werken een wezenlijk onderdeel tot
vormgeven wordt.
onderwerp met gebruik van originele
filmmiddelen te laten overkomen.
Die intuïtie voor deze zeer moeilijke
tak van de kunst lijkt eigenlijk karak
teristiek voor de documentaristen van
na de oorlog. Te verklaren is dat niet,
maar het blijft een feit, dat een vroe
gere generatie niet in staat is geble
ken zich dit onmiddellijke begrip eigen
te maken.
DAt Herman van der Horst juist dan
alle registers van zijn talent open
trekt, als het gaat om de films als
hier, waar de natuur onderwerp is, is
niet te verwonderen. Van huis uit is
hij immers bioloog. Het is misschien
een overblijfsel van die wetenschap
pelijke arbeid, dat hij zo goed in staat
is de meest karakteristieke zijden van
zijn onderwerpen feilloos te analyse
ren om ze later weer even feilloos sa
men te brengen in een evenwichtige
impressie.
YT7AAR zijn films in 't algemeen herin-
neren aan het werk van de grote
Amerikaanse documentarist Robert
Flaherty, wekt speciaal PAN tot op
zekere hoogte reminiscenties aan
diens „Louisiana story", waarin even
als hier, een kleine jongen op ontdek
king uitgaat in de natuur. Maar van
der Horst demonstreert o.i. een fijnere
lyriek en een ingetogener kijk op zijn
onderwerp.
AL degenen, voor wie de film slechts
bestaat bij de gratie van een „ver
haal", mogen dit nieuwe werkstuk ze
ker niet missen. Want juist nu kunnen
ze overduidelijk bewezen krijgen, dat
er voor een puur filmwerk geen ver
haal in de alledaagse betekenis van
het woord van node is. Een kunste
naar pur sang als Herman van der
Horst, bezit als het ware een soort in
tuïtie voor het medium film en daar
door is hij als geen ander in staat een
TN een uitgave van drukkerij van Loon
T N.V. te 's-Gravenhage heeft de Bre-
danaar Jacques R. W. Sinninghe, di
recteur van de stichting tot codificatie
van de Nederlandse volksverhalen, in
kort bestek de geschiedenis weerge
geven van de Haagse schouwburgen.
Een handzaam deeltje in de reeks
„Rond de hofvijver", goed van druk
en aantrekkelijk geïllustreerd met af
beeldingen van houtsneden, litho's en
gravures, verschaft de liefhebber van
het theater een gedocumenteerd histo
risch, overzicht van de groei van het
zoa*s °*ie zich tussen de jaren
1362 en 1850 voltrokken heeft.
Weliswaar hoofdzakelijk betrekking
hebbend op de Haagse schouwburgen,
biedt deze brochure toch ook zoveel
algemene wetenswaardigheden en
anekdotes over de „gesellen van den
spele dat het geheel ook voor niet-
Hagenaars zeer interessant wordt.
Jacques Sinninghe verstaat de kunst
zijn lezers in een onderhoudende stijl
tal van historische feiten mee te de
len, me op zich niet zo belangwek-
kend zijn, maar die in de door de
schrijver aangeduide samenhang veel
aan betekenis winnen.
Vóór alles is het duidelijk, dat de
schrijver zich terdege in de stof ver
diept heeft. Wij bevelen deze uitgave
dan ook graag in de aandaeht van
onze lezers aan. B. v O I
'VIJN montage is wel het meest bewon-
dd'enswaardig aan dit alles. Trefze
ker noteert hij met zijn camera alles
van de kleine dierenwereld, dat aan
zijn lensoog voorbij komt; alle onder
delen later samenbrengend in de dy
namische schoonheid van bewegingen
in zijn werk, dat altijd is afgestemd op
het veroveren en bedwingen van de
natuur. Van der Horst is wellicht de
meest eigenzinnige, niettemin de
grootste documentarist, die Nederland
op het ogenblik heeft.
P'N hij maakt het zijn publiek en zich-
l'zelf verre van gemakkelijk. Geen
meter film verlaat zijn atelier, voor
hij af is.
Perfectionist als liy is, schaaft hy
net zo lang aan de geregistreerde wer-
kelykheid, tot die volledig onderge
schikt gemaakt is aan zijn eigen
kunstzinnige visie. Hij vervormt de re
aliteit niet echt, maar past ze zoda
nig in zijn gehele conceptie in, dat ze
door een directe symboliek aan zeg
gingskracht wint.
Dat hij daarbij ook de kunst ver
staat menselijk materiaal uitstekend
te regisseren blijkt met PAN over
duidelijk. De kleine Griekse god, die
in een roeibootje de vogels beurtelings
iokt en vrees aanjaagt, is in al zijn
bewegingen tot in kleinigheden nauw
keurig geïnstrueerd. Zonder dat daar
bij nochtans de levensechtheid van net
geheel, door pose of iets dergelijks,
geweld wordt aangedaan.
B. v. O.
HERMAN V. D. HORST
FAN 6 t.m. 28 januari zal Aad de
Haas schilderijen en grafiek expose
ren in de Krabbedans, Keizersgracht
te Eindhoven. Toon Wegener, schilder,
tekenaar en graficus, exposeert t.m.
13 januari in kunstzaal Pijnenborg,
Keizersgracht 18. Eindhoven. Tot en
met 11 februari is er in het van Abbe-
museum te Eindhoven een tentoonstel
ling van „Kompas", schilders uit Pa
rijs 1945 - '61. In gebouw Beeldende
Kunst en Edel Ambacht, Spoorlaan 132
te Tilburg exposeert, Frans Smeets
van 13 januari t.m. 4 februari, wand
kleden, schilderijen, gouaches en teke
ningen.
DE oud-leraar van de rijkskweek
school in Haarlem, de heer A. C. L.
Beekman, heeft in Aerdenhout zijn
honderdste verjaardag gevierd. De
heer Beekman heeft samen met zijn
oud-leerling Cor Bruyn nog een jon
gensboek geschreven, „Een Robinson
van twaalf jaar".
Foto: Cor Bruyn overhandigde de
heer Beekman op diens verjaardag
het eerste exemplaar.
AAR wij ieder .,aar onze Gysbrecht
hebben, kijken de Engelsen en spe-'
ciaal de Londenaars by elke jaarwis-l
seling naar de opvoering van Peter
Pan. Onze fotograaf schoot een aar
dig moment uit een van de voorstel
lingen, waarbij Anne Heywood als Pe-|
ter Pan met de twaalfjarige Gerald I
Rowland (midden) en de dertienjarige
Christopher Turner (rechts) een
fraaie luchtsprong maken.
HET vroegere redactie-lid prof. dr. J.
A. J. Peters C.ssR. wordt in de ok-
tober-aflevering van ROEPING her
dacht. Ze opent met de rede, die prof.
dr. J. van Boxtel in de aula van de
r.-k. universiteit heeft uitgesproken.
Gabriël Smit wijdt aan de overledene
een gedicht en dr. C. W. M. Verhoe
ven haalt in het Journaal enkele her
inneringen op.
Geert van Beek draagt een voor
treffelijk verhaal bij, dat we vooral
pedagogen ter lezing aanbevelen. Har-
rie Kapteijns bespreekt in de Kroniek
Gerard Brunings „Verontrust Gewe
ten". Hij pleit voor een volledige uit
gave van proza, verzen enbrie
ven. Gedichten zijn er nog van Michel
van .Nieuwstadt, Joop van Breemen,
Jacques Hamelink, Fem Rutke en de
alomtegenwoordige Pierre Kemp.
ONDER de dichters in het november
nummer van DE GIDS spant Michel
van der Plas de kroon, hoewel ook
van J. W. Schulte Nordholt, Jaap Har
ten en K. Schippers zeer mooie verzen
zijn opgenomen. De rede, die prof. dr.
A. D. de Groot heeft gehouden ter ge
legenheid van de opening van het cur
susjaar van het Nutsseminarium voor
Pedagogiek aan de universiteit van
Amsterdam, is afgedrukt onder de ti
tel „Opvoeding tot democratie".
De beeldende kunstenaar Jan Wol
kers, die o.a. het monument voor de
watersnood te Kruiningen vervaardig
de, heeft zich ook, en niet zonder suc
ces, op literair terrein begeven. De ti
tel van zijn vertelling „Serpentma's
petticoat'zou niet doen vermoeden,
dat er zoveel lugubere humor achter
verscholen zit. Er is ook een roman
van hem op komst.
HARRY MULISCH
Max Nord publiceert hier een hoofd
stuk uit zijn biografie van Luigi Pi
randello. Naar zijn mening behoren
minstens tien stukken van de Sicili-
aanse prozaïst en toneelschrijver tot
de toppunten van de moderne toneel
literatuur. In de Kroniek van de Poë
zie bespreekt Piet Calis de bundel
„Een geverfde ruiter" van Hugo
Claus. Hij noemt Claus een dualistisch
dichter. Diens wereld schijnt in twee
onverzoenlijke werkelijkheden uiteen
gevallen: de dynamische werkelijkheid
van het alledaagse bestaan en de sta-
(Advertentie)
(Advertentie)
"ATM weet er wel raad op
EINDHOVEN Kruisstraat 43 Tel. 28400
HELMOND Heistraat 97 Tel. 3143
Chemische en Witwasserij
WATH weet er wel raad op
BREDA Ginnekenweg 41 Tel. 36547
themrtche eti witwasserij
P)E Nederlandse bas-bariton Rom Kal-
ma is ."^genodigd in april 1962 te
Parys zijn medewerking te verlenen
aan de Johannes Passion. Hy zal de,
Christus-party zingen in een uitvoering!
waaraan ook het Bachkoor uit Tue-I
hingen meewerkt.
j'IJDENS een te Leeuwarden gehou
den bijeenkomst van de „Kristlik
Fryske folksbiblotheck" (de christelij-
riese volksbibliotheek) is de uit
slag bekend gemaakt van de dit jaar
genouden Friese roman-prijsvraag.
De eerste prijs 2.200,-) is toege
kend aan de in- de Friese taal geschre
ven oorspronkelijke roman „Yn Gods
takomst" (in Gods toekomst) van de
heer M. Apperloo te Drachten. De
tweede prijs 2000.-) werd toegekend
tan het manuscript ..De utfanhuzer"
de gast), geschreven door de heer G.
Abma te Amsterdam.
De twee bekroonde werken zullen in
1962 door de „KFFB" worden uitgege
ven.
In het afgelopen jaar werd voor een politiebureau in een voorstad
van de Noord-Duitse havenstad Hamburg, een beeld van een naakts
jongeling, in moderne, gestileerde, om niet te zeggen abstracte vormen,
opgesteld. Door dit beeldhouwwerk geraakten de gemoederen in be
roering. De politie-agenten meenden, dat ordebewaarders er „zo" niet
uitzien. Zij vonden het werk lasterlijk en eisten, dat het zou verdwij
nen. De Hamburgse burgerij steunde de politie krachtdadig in haar
streven, men was niet van plar. deze „belediging voor het oog" zonder
meer te accepteren. Dit geval s niet het enige. Waar men in het open
baar ook beeldhouwwerken opstelt, in vele gevallen stuiten zij op kri
tiek en afwijzing.
/^VNGEVEER 900 moderne kunstwer-
ken zijn gedurende de afgelopen tien I
jaar alleen in Hamburg al bij open
bare gebouwen, in jeugdhuizen, scho
len, flats, in tuinen en parken aange-;
bracht, 't Waren hoofdzakelijk fresco's.
mozaïekwerken, vrijstaande beeld
houwwerken en fonteinbeelden, wand
schilderingen en wandtapijten. Staat
en stad zijn bijgevolg beschermers
van de levende kunstenaar geworden
en hebben een belangrijke taak op
zich genomen, die sinds het bijna vol
ledig verdwijnen van de particuliere
bescherming veronachtzaamd was.
Het gerechtelijke fundament hier
voor is de zogenaamde „twee-procent
clausule": van alle middelen, die voor
bouwplannen beschikbaar zijn gesteld
uit de openbare kas, dient eer deel te
worden aangewend om kunstwerken
voor deze gebouwen aan te schaffen.
In de meeste gevallen gaat het hierbij
om twee procent van de bouwsom. De
stad-staat Hamburg heeft het goede
voorbeeld gegeven en de meeste West-
duitse landen hebben ondertussen
eveneens de „twee-procent-clausule"
ingevoerd.
TEENEINDE te peilen, hoe deze mo-
1 derne kunstwerken door het publiek
worden gekwalificeerd en vast te stel
len in hoeverre de vele protesten wer
kelijk de mening van een brede be
volkingsgroep vertegenwoordigen,
hield de bekende Hamburgse krant
„Welt am Sonntag" een enquête. Zij
nodigde haar lezers uit, hun mening te
geven over de moderne beeldhouw
werken in Hamburg. Een stroom van
reacties was liet resultaat, waarbij
aak harde woorden vielen. Uit de in-
- ondingen bleek, dat het abstracte mo-
ierne beeldhouwwerk, dat men tegen
woordig in het opbenbaar aantreft,
door 90 procent van de bevolking
wordt afgewezen. Op dit resultaat
moet echter een kleine correctie wor
den aangebracht, daar een mens, die
wil protesteren, van nature veel snel
ler naar de pen zal grijpen, dan
iemand die positief tegenover een
probleem staat. De reacties uit de
verschillende lagen van de bevolking
.varen praktisch dezelfde. Bij de ver
schillende leeftijdsgroepen vertoonden
zich wel verschillen. Terwijl de oude
ren bijna zonder uitzondering de mo
derne beeldhouwwerken niet begrij
pend bezien, toont de jongere gene
ratie er een byzondere belangstelling
voor. i)at bleek ook uit de antwoorden
van hele gezinnen. Een vader schreef:
„Mijzelf doen deze dingen niets, maar
op myn kinderen, die allen tussen de
14 en 20 jaar zijn, maken ze een enor
me indruk".
DE „normale doorsnee-burger" - al
dus beschreven vele inzenders zich
zelf - beoordeelt een modern beeld
houwwerk niet naar de kwaliteit,
maar eist alleen, dat het gewoon
..mooi" is. En de meeste niet conven
tionele werken vindt hij nu eenmaal
niet „mooi". Op welke manier deze
opvallende tweespalt tussen de huidige
mens en de kunst van deze tijd opge
lost moet worden, is voorlopig nog een
open vraag. Misschien zou een syste-
Er waren maar weinig Hamburgers
die het zwanenpaar voor de impo
nerende Grindelflat in hun stad
„mooi" vonden. „De zwanen lijken
nauwelijks op de echtedie zich zo
sierlijk over de Alstert Hamburgs
binnenzeebewegenzeiden ze.
matische opvoeding op kunstgebied,
"ok bij oudere mensen, resultaat heb
ben. Het is in ieder geval een vast
staand feit en dat bewees ook de en
quête van de Hamburgse krant, dat de
kunstkritiek er tot nu toe niet in ge
slaagd is, in brede kringen begrip
voor de moderne kunst te wekken.
tische werkelijkheid van het gedicht
dat om voltooiing hunkert.
TJ ET november-nummer van MAAT-
J-i-STAF is voor een groot deel tegen
Duitsland gericht. In een inleidende
beschouwing geeft J. W. Schulte
Nordholt aan waarom er nog eens
over de Duitsers geschreven moet
worden. Het artikel „De mogelijkheid
van Berlijn", dat H. M. van Randwijk
onlangs in Vrij Nederland schreef, is
hier, aanzienlijk uitgebreid, herdrukt.
Prof. F. J. J. Buytendijk schrijft over
herlevend anti-semitisme naar aan
leiding van een brochure van dr. W.
Kütemeyer, lid van de medische fa
culteit te Heidelberg. J. B. Charles
vervolgt zijn beschouwingen „Van het
kleine koude front". Simon Vestdijk
becommentarieert drie brieven van
Willem Pijper. In een tweede bijdrage
van deze auteur moet L. Ross het ont
gelden. Deze schreef in Het Hollands
Weekblad een kritiek op „Gestalten
tegenover mij", die zijn trage toorn
heeft opgewekt, om met Anthonie
Donker te spreken. Van de vele poëzie
in dit nummer noemen we twaalf kor
te gedichten van Pierre Kemp.
J. C. VAN SCHAGEN
T\IT maandblad laat ons in zijn no-
vember-nummcr kennis maken met
de poëzie van Michael Horovitz. An
dre Kuyten blijkt een uitstekend ver
teller in zijn verhaal „Komen en
gaan". Dolf Verspoor vertaalde de
slotscènes uit Shakespeares „Droom
van een Midzomernacht". A. V. N.
van Woerden keert zich tegen twee
artikelen van Harry Mulisch, die deze
heeft geschreven in het kader van zijn
reportage over het proces tegen Adolf
Eichmann. A. Marja babbelt heel ge
zellig en geestig over allerlei tijd-
schriften en neemt ook de redactie
van de CARTONS VOOR LETTER
KUNDE in het ootje. Herbert Leupen
geeft verslag van een avondje met G.
K. van het Reve, die in de Bijenkorf
(e Amsterdam een lezing hield over
het onderwerp „Is toneel literatuur?"
IMJ gelegenheid van de zeventigste
verjaardag van J. C. van Schagen
heeft de redactie van het Zeeuws tijd
schrift haar novcmber-decembcr-afle-
vcring voor een groot deel gewijd aan
de schrijver-schilder. Anthonie Don-
ker beziet zijn dichtwerk. Hans Rede-
ker zijn beeldende kunst. Deze laatste
komt tot de conclusie: ,.J. C. van
Schagen is de ongrijpbare, ondefini
eerbare gebleven, die zich aan alle
classificaties onttrekt omdat zij voor
hem niet bestaan. Maar waarschijn
lijk is de tiid meer rijp. hem althans
als beeldend kunstenaar te verstaan,
dan bij de verschijning van „Narren
wijsheid" ondanks de groep van en
thousiasten en zijn inlijving in de lite
ratuurgeschiedenis het geval was".
G. A. de Kok schetst een portret van
de zeventigjarige, die tenslotte zelf
aan het woord komt in een auto-bio
grafische bijdrage.
H. J. van Meurs en mr. W. de
Bruine belichten de organisatie en
werkwijze van de bibliotheken in de
provincie Zeeland. Ir. M. A. Geuze
vertelt aan de hand van vele feiten
over de gedaantewisseling van het
Zeeuwse landschap. Het Zeeuws pren
tenboek en de Zeeuwse kroniek com
pleteren deze fraai geïllustreerde afle
vering.
WILLEM V. D. VELDEN.
geen woonruimte.
0999 bureau van dit blad.
Bristol aan land stappen-
..Kom Makoesjlah." zegt Aram
terwijl hij het meisje bij de
hand neemt. En achter Agua
en Presto lopen zij gezamen
lijk de loopplank af.
e SLAAPKAMER
•mende laag. Grot#
met hang- en Jeg-
;ant 130 x 190 cm.
M - OOSTERHOUT
DE première van het toneelstuk „Cy
rano de Bergerac" door Het Rotter
dams Toneel zal pas op 9 februari
kunnen plaatsvinden. De opvoering
van het stuk, dat op 1 januari zou zijn
gespeeld, moest wegens ziekte van de
titelrol-vertolker Guus Hermus worden
uitgesteld. Ze eist nu een nieuw uit
stel om technische en exploitatieve re
denen.
7 -M5 - 9.50