Op „zeeliedenparadijs" St.-Helena sleet
Napoleon
zsjn
laatste
Gemeentelijke herindeling
van Schouwen-Duiveland
RoyCO prei-crèmesoep
Wetsontwerp ingediend
Nieuw!
Vol geurige,
jonge prei
zoals U zelf
zou kiezen
Slechts éénmaal gebeurde er
iets op het pas in 1502 ontdekte
eilandje
dat was toen de verbannen
keizer er kwam wonenom
er te sterven
ÏENS NEDERLANDS
niemandsland
t!e keizer
weer rust
13
DAGBLAD DE STEM VAN VRIJDAG 2 OKTOBER 1959
13
Nieuwe gemeenten
Hoogwaterstanden
ROYCO... soep, zoals U ze graag opdient
Bij de Tweede Kamer is thans het wetsontwerp ingediend tot
gemeentelijke herindeling van het eiland Schouwen-Duiveland.
Het is de bedoeling, dat deze herindeling op 1 januari 1961 ingaat.
(Van een medewerker)
Eenzaam en verlaten ligt in het zuidelijke deel van de Atlan
tische Oceaan het eiland Sint-Helena. Het is nog steeds een rust
punt in onze fel-bewogen wereld. In 1659 werd het opgenomen in
het Britse rijk. Sedertdien zijn drie eeuwen verstreken. Éénmaal
slechts in die driehonderd jaar werd Sint-Helena werkelijk ge
raakt door het wereldgebeuren. Dat was, toen Napoleon I er zich
vestigde om er zijn laatste levensjaren in ballingschap door te
brengen. Hij stierf er in 1821.
rioniers en koene zeevaarders, dat
waren de Portugezen der vijftiende
eeuw zonder twijfel. Zij zakten in
gestadig tempo af langs de westkust
van Afrika. Zij trotseerden de risico's
van hef onbekende. Zij effende., en
vonden de zeeweg naar Azië. In 1487
bereikten zij Afrika's zuidpunt, die zij
Kaap de Goede Hoop noemden. Bar-
tolomeo Diaz ,vas de eerste Europe
se gezagvoerder die de Indische
Oceaan bevoer.
De ontdekking van Kaap de Goede
Hoop moest leiden tot de ontdekking
van het eiland Sint-Helena, daar dit
gelegen was op de (toenmalige) di
recte route van Afrika's meest wes
telijke punt (Kaap Verde) naar Afri
ka's meest zuidelijke punt (Kaap de
Goede Hoop). Eigenlijk is het een
beetje onbegrijpelijk dat er na Bar-
tolomeo Diaz' succes nog vijftien ja
ren verstreken aleer Sint-Helena ge
vonden werd. Toch was het zo, want
pas op 21 mei 1502 ontdekte Don Joao
da Nova Castella op de thuisreis van
India naar Portugal het eilandje.
Daar de 21e mei de dag is van keizer
Constantijns moeder Helena, noemde
de Portugees het eilandje Santa He
lena. Deze naam heeft het tot op de
huidige dag behouden.
Joao da Nova Castella ankerde
zijn schip voor de kust van St. Helena
ter plaatse waar nu de hoofdstad
Jamestown ligt. Hij ging met zijn
mannen aan land. Wat trof hij aan?
Water. Prachtig en zuiver drinkwa
ter. Een betere vondst had hij niet
kunnen doen want het waterprobleem
was in die dagen een heel moei
lijk probleem voor de Azië-vaarders.
Woonden er mensen Don Joao
maakte enige verkenningstochten op
het eiland, doch trof geen menselijk
wezen aan. Evenmin vond hij sporen
die wezen op menselijke bewoning.
Onbewoond, was zijn conclusie te
recht. Wel kon hij vaststellen dat er
dichte bossen op St. Helena groei
den, alsmede, dat zeevogels, schild
padden, robben en zeeleeuwen er zeer
talrijk waren.
Al spoedig na Don Joao's ontdek
king kwamen de Portugese zeelieden
en kooplui tot het inzicht dat St. He
lena voor hen zeer belangrijk was.
Het was een uitstekende aanloop
plaats voor de schepen en een pri
ma „verversingsstation" voor de
bemanningen.
De gehele zestiende eeuw bleef St.
Helena voor de Portugese vloot een
ideaal plekje op aarde, het „Para
dijs der Zeelieden", zoals een tijd
genoot het eiland kenschetste. Er
waren geen concurrenten in dat deel
van de Atlantische Oceaan, zodat de
onderhoudskosten van St. Helena vrij
wel nihil waren. De toestand werd
anders in het begin der zeventiende
eeuw. Toen kwamen eerst de Hol
landers en later ook de Engelsen zo
nu en dan een kijkje nemen. Zo'n
„kijkje" ging vaak gepaard met
schietpartijen en kleine zeegevech
ten. De Portugezen werden voorzich
tig en besloten om St. Helena niet
meer zo dikwijls aan té lopen.
Het eiland behield de status van
„niemandseiland" tot 1633. Toen ar
riveerden er een aantal Nederlandse
schepen „Prins Willem", „Prin-
cesse Emilia", „Hollandia", „Hoorn"
„Rotterdam" en „Zutphen" op de
rede en lieten de ankers vallen. De
energieke oud-gouverneur-generaal
van Oost-Indië, Jacques Specx, be
sloot om eens en vooral een einde
te maken aan alle onzekerheid.
Daarom nam hij St. Helena formeel
in bezit voor Nederland. Er werd
een plechtige proclamatie opgemaakt
en deze werd vastgenageld aan een
paal in het dal, dat tegenwoordig
James Valley heet. Het document
belandde hoe, dat weet men niet
later weer in Nederland en werd
in de jaren dertig onzer eeuw terug
gevonden in het Algemeen Rijksar
chief in Den Haag. Wat hiervan zij,
het is zeker dat St. Helena dooi het
optreden van Specx onder Nederlands
gezag was geplaatst.
Wat deden onze voorvaderen met
St. Helena? Voor zover wij weten was
dat niet veel. Ons zijn geen namen
bekend van mannen die er als be
stuurders hebben vertoefd. Er heeft
waarschijnlijk nooit een Nederlands
garnizoen gelegen. Hoewel formeel
Nederlands gebied, bleef St. Helena
nog ruim twintig jaar na 1633 een
„niemandseiland". De geschiedenis
van de „bewoning" van St. Helena
begint pas in 1658.
Omstreeks die tijd nam de Engelse
Oost-Indische Compagnie het eiland
in bezit. In 1658 besloten de heren
in Londen om het eilandje te ver
sterken en er een blijvende bevolking
heen te brengen. De eerste Engelse
gouverneur was John Dutton. Dutton
was getrouwd met een Nederlandse
vrouw.
St. Helena was dus een Engels
eiland geworden. De Hollanders wa
den daar niet bijster tevreden over.
En toen de Engelsen in 1672 de oorlog
verklaarden aan onze republiek be
sloten de leiders der Verenigde Oost-
Indische Compagnie aan de Kaap
eind november 1672 om St. Helena
te veroveren. Een week vóór Kerst
mis 1672 verschenen er drie Holland
se schepen (de „Vrijheid", de „Cat-
tenburch" en de „Vliegende Swaen")
voor de kust van St. Helena. Na eni
ge vergeefse landingspogingen slaag
den de Hollanders er in vaste voet
te krijgen op het eiland. De Engelsen
boden weinig tegenstand. De vader
landse driekleur woei boven St. He
lena. Lang duurde dit evenwel niet.
Slechts zes maanden waren de Ne
derlanders er heer en meester. Toen
kwamen de Engelsen met een tame
lijk sterke vloot en heroverden zij
het eiland. Sedertdien heeft nóóit
iemand meer geprobeerd St. Helena
in handen te krijgen. Tot 1834 stond
het eiland onder gezag van de En
gelse Oost-Indische Compagnie. In
dat jaar echter nam Engeland het
eiland over en werd het een Engel
se kolonie.
Rustig verliep het leven op St. He
lena. Behalve burenruzies, moei
lijkheden met de slaven en zo nu
en dan een benarde levensmidde
lensituatie gebeurde er vrijwel
niets op het eiland. De achttiende
eeuw verliep vredig. Toen Napo
leon bezig was Europa te verove
ren, stoorde dat de rust op St.
Helena niet. Het bleef er kalm
eentonig, ja, bijkans vervelend tot
de 11e oktober 1815. Tot St. Hele
na's grote dag
Op de 11e oktober 1815 bracht de
Icarus", een klein Engels oorlogs
schip de tijding dat over enige da
gen Napoleon 1, ex-keizer der Fran
sen, in de hoofdstad Jamestown zou
arriveren. En wel als banneling. In
derdaad, op 15 oktober 1815 bracht
de „Northumberland" Napoleon op
het eiland.
Gedrang aan de kade toen de kei
zer voet aan land zette. Opwinding
onder alle standen der bevolking.
Strenge bepalingen om iedere ont
snappingspoging Elba lag de En
gelse autoriteiten nog vers in het ge
heugen - van Napoleon onmoge
lijk te maken. Aanzienlijke verster
king van het garnizoen. Gevolg: le
vensmiddelentekorten en prijsstijgin
gen. De wildste geruchten omtrent
Napoleon deden opgeld. Volgens een
van die geruchten at de keizer bij
voorkeur kleine kinderen. Volgens 'n
ander maakte hij in no time een
schaap of een os soldaat (figuurlijk
wei ie verstaan). De „dames van
standing" die op het eiland woonden
kregen het heel druk met haar be
zoeken en haar jurken, want in het
gevolg van Napoleon bevonden zich
enige gravinnen en baronessen, met
wie de eilandbewoonsters heel graag
converseerden. Kortom, St. Helena
stond op zijn kop.
Napoleon kreeg het landhuis Long-
wood" toegewezen als verblijfplaats.
Ver van zijn vaderland, ver van
huis, vrouw en kind sleet hij daar
in grote eenzaamheid zijn laatste le
vensjaren. In 1821 sloot hij voor altijd
de ogen. Toen keerde de rust weer op
St. Helena.
Na Napoleons dood was de rust
dus weergekeerd op St. Helena. Hjj
werd sedertdien niet meer ver
stoord. De slavernij verdween. Het
eiland was geruime tijd zelfs een
ankerplaats voor de Engelse oor
logsschepen die waren ingezet om
slavenschepen te bestrijden en op
te brengen. In de loop onzer eeuw
werden er maatregelen getroffen,
die tot een grotere mate van auto
nomie leidden.
De bevolking van het eiland is niet
talrijk (een kleine 5000 zielen), maar
daar het eiland arm is en weinig
voortbrengt, althans te weinig, ziet
de Engelse regering zich toch ge
noodzaakt, jaarlijks enige miljoenen
guldens aan St. Helena te schenken
om het eiland „op peil" te houden.
De gelden worden besteed voor hui
zenbouw, herbebossing, onderwijs en
ziekenverpleging. Het vlas, dat op
het eiland wordt verbouwd en de vis
die in de wateren bij St. Helena
wordt gevangen zijn niet voldoende
voor de handhaving van een aan
vaardbaar welvaartspeil. Behalve vis
en vlas is er nog een uitvoerprodukt
te weten postzegels. Vrijwel iedere
reiziger of toerist die St. Helena aan
doet koopt een of meer „complete
series op enveloppe".
Maar St. Helena moge niet rijk
zijn, het moge „saai" zijn en wat
eenzijdig, drie dingen bezit het,
waar menig ander gebied jaloers
op kan zijn: Een prachtige na
tuur, een heerlijk klimaat en te
vreden mensen.
Het wetsontwerp noemt in de eer
ste plaats een wijziging van de wes
telijke grens van de gemeente Brui-
nisse. Verolgens voorziet het in de
volgende wijzigingen: de gemeente
Nieuwerkerk, uitgezonderd gedeel
ten dier gemeente, welke onderschei
denlijk naar de gemeente Zierikzee
en naar de nieuwe gemeente Brou
wershaven overgaan, de gemeente
Oosterland, uitgezonderd een gedeel
te, dat naar de nieuwe gemeente
Brouwershaven overgaat en de ge
meente Ouwerkerk, uitgezonderd een
gedeelte, dat naar de gemeente Zie
rikzee overgaat, worden samenge
voegd tot een nieuwe gemeente, ge
naamd Duiveland.
Aan de gemeente Zierikzee worden
toegevoegd gedeelten van de gemeen
ten Kerkwerve, Nieuwerkerk, Noord-
gouwe en Ouwerkerk, terwijl gedeel
ten der gemeente Zierikzee naar de
nieuwe gemeenten Brouwershaven en
Middenschouwen overgaan.
De gemeenten Brouwershaven, uit
gezonderd een gedeelte, dat naar de
nieuwe gemeente Middenschouwen
overgaat, Dreischor, Noordgouwe,
uitgezonderd gedeelten, die naar de
nieuwe gemeente Middenschouwen en
naar de gemeente Zierikzee overgaan
en Zonnemaire in haar geheel, met
gedeelten van de gemeenten Duiven-
dijke, Kerkwerve, Nieuwerkerk, Oos
terland en Zierikzee worden samen
gevoegd tot een nieuwe gemeente,
genaamd Brouwershaven.
De gemeente Duivendijke, uitge
zonderd een gedeelte, dat naar de
nieuwe gemeente Brouwershaven
overgaat, de gemeente Eikerzee, de
gemeente Ellemeet, uitgezonderd een
gedeelte, dat naar de nieuwe ge
meente Westerschouwen overgaat, de
gemeente Kerkwerve, uitgezonderd
gedeelten, die naar de gemeente Zie
rikzee en naar de nieuwe gemeente
Brouwershaven overgaan, met ge
deelten van de gemeenten Brouwers
haven, Noordgouwe, Noordwelle en
Zierikzee, worden samengevoegd tot
een nieuwe gemeente, genaamd
Middenschouwen.
De gemeente Burgh, de gemeente
Haamstede, de gemeente Renesse, de
gemeente Serooskerke (Sch.) en de
gemeente Noordwelle, uitgezonderd
een gedeelte, dat naar de nieuwe ge
meente Middenschouwen overgaat,
met een gedeelte van de gemeente
Ellemeet, worden samengevoegd tot
een nieuwe gemeente, genaamd Wes
terschouwen.
T oelichting
In de toelichting op het westont-
werp merkt minister Toxopeus on
der meer op, dat van de achttien ge
meenten op Schouwen-Duiveland
slechts twee gemeenten meer dan
2000 inwoners tellen, tw. Zierikzee
met 7271 en Bruinisse met 2395 inwo
ners. De zestien overige gemeenten
tellen gemiddeld ongeveer 860 inwo
ners. Het ligt voor de hand, dat met
een dergelijke gemeentelijke indeling
aan de gemeentelijke bestuurskracht
op Schouwen-Duiveland weinig in
houd kan worden gegeven. De gevol
gen daarvan doen zich dan ook in
menig opzicht gevoelen.
Na de watersnoodramp in 1953
heeft zich op het eiland een algehele
reconstructie voltrokken. Zo vond op
grote schaal herverkaveling plaats,
werd een uitstekend wegennet aange
legd, zijn de openbare voorzieningen
op beter niveau gebracht en is de
volkshuisvesting aanzienlijk verbe
terd. De gemeenten, die met haar
geringe inwonertal uiteraard niet bij
machte waren de verbeteringen zelve
tot stand te brengen, zullen even
min in staat zijn, deze op peil te hou
den c.q. daaraan de noodzakelijke
uitbreiding te geven. De wegens het
geringe inwonertal zwakke financiële
positie der gemeenten staat daaraan
in de weg. Bovendien laten in ver
schillende kleine gemeenten de per
sonele bezettiijg en de staat waarin
de gemeente-administratie verkeert,
te wensen over. De gemeentelijke
autonomie zal op Schouwen-Duive
land eerst tot ontplooiing kunnen ko
men, indien de huidige miniatuur
gemeenten tot krachtiger bestuurs-
eenheden worden verenigd. Met na
me is het van belang, dat door sa
menvoeging van de kleine gemeenten
een aanzienlijke besparing op de be-
stuurskosten kan worden verkregen,
waardoor ruimere middelen voor de
behartiging van andere gemeentelijke
belangen op het eiland beschikbaar
komen.
Het merendeel van de gemeente
raden van de op te heffen gemeenten
heeft begrip voor de reorganisaties
getoond, zo zegt minister Toxopeus.
Enige gemeenteraden, vrezende,
dat daaromtrent in de nieuwe ge
meenten en bepaaldelijk ook in de
raden dier gemeenten, moeilijkheden
zullen ontstaan, hebben de wens uit
gesproken de zetel van het plaat
selijk bestuur (het centrum) van de
nieuwe gemeenten in de wet aan te
wijzen.
De minister is van gevoelen, dat
aan dit verzoek niet kan worden vol
daan, vooreerst omdat de wetgever
daarmede in een incidenteel geval
een autonome bevoegdheid van het
plaatselijk bestuur tot zich zou trek
ken en voorts omdat alsdan een uit
sluitend bij wet te wijzigen bestuurs
centrum zou worden aangewezen, dat
in de toekomst, bijvoorbeeld door een
ontwikkeling na het tot stand komen
van de deltadammen, qua ligging
voor deze functie wellicht minder ge-
eigend zou blijken te zijn.
Morgen, zaterdage 5 oktober, gel
den voor de provincie Zeeland de vol
gende hoogwaterstanden: te Hans-
weert om 3.27 en 15.36 uur, te Ter-
neuzen om 2.36 en 14.49 uur en t«
Vlissingen om 2.07 en 14.19 uur.
Royco kiest wat U zelf zou kiezen: Een melange
l. van blankwitte en zachtgroene prei. Prei van de
eerste oogst. Vers uit de tuin, vers gesneden in de soep.
Royco Prei-crèmesoep is echt een gulle soep met
geurig gekruide vleesbouillon, snippers ui, melk, bloem
en alles wat soep werkelijk lekker maakt. En er is meer:
de naam Royco, dushet speciale eigen recept, de
heel aparte fijne smaak.
ROYCO kiest ook net als U -
de sappigste tomaten voor
Uw tomatensoep de mooiste
kip voor Uw poulardesoep de
blankste bloemkool voor Uw
bloemkoolsoep heerlijk mals
vlees voor Uw rundvleessoep.
Rov 40.316.240.63
