Ontstellende woningnood
en duur huishouden
TROELSTRA
BEWERKTE DE VAL
VAN
GENERAAL
SNIJDERS
LUYCKS
Conflict Maria Callas
met opera New York
GROTERE VRIJHEID
Reclame-congres pleit
voor commerciële t.v.
Polen vandaag
11
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 8 NOVEMBER 1938
Kleding en schoenen
Vrouw moet werken
In één maand 3200
nieuwe leden
bij de K.A.B.
Britse mijnwerkers
verwerpen
loonaanbod
Alcoholisme
in het voortgezet onderwijs
Nog geen toegang
voor onderwijzers,
tot de universiteit
Interpellaties
Opzienbarend
Keerpunt
Moedige sergeant
u ZIET 'T IN
PANORAMA!
Een echtpaar uit onze ge- j
nesten bracht enkele ive-
ken door in Polen. In vier j
artikelen vindt u hun inte-
ressante indrukken weer-
J gegevenHierbij gaat hun
S tweede beschouwing
li
Om zich de financiële moei
lijkheden van het Poolse gezin
goed te realiseren, is het nodig,
enkele cijfers betreffende lonen
en prijzen in zich op te nemen.
Over het algemeen verdienen
diegenen het meest, welke recht
streeks bij het produktieproces
zijn ingeschakeld. Zij komen ge
makkelijk aan netto 2000-5000
zloty per maand, in speciale be
roepen (zoals bijvoorbeeld mijn
werkers) worden nog hogere
lonen verdiend. De beroepen uit
de sector van de dienstverlenin
gen (waartoe bijvoorbeeld vele
ambtenaren en intellectuelen be
horen) worden lager gehono
reerd, meestal tussen 1000 en
4000 zloty per maand. Bepaalde
groepen (zoals verpleegsters)
komen zelfs nog niet aan 1000
zloty.
Bij de uitbetaling van lonen en
salarissen wordt (evenals in andere
communistische landen) van de werk
nemer een zg. vrijwillige bijdrage
verwacht voor een of ander bijzon
der doel, dat in Polen echter geen
speciaal politiek karakter draagt. Zo
wordt al geruime tijd geld verza
meld voor het Grünwaldgedenkteken
een herinnering aan de slag van
Grünwald - Tannenberg, waar de
Pools-Litause troepen op 15 juli 1410
de Duitse Orde versloegen. De bij
drage van oktober 1958 is bestemd
voor het Poolse volksleger dat juist
15 jaar bestaat.
Hoe staat het nu met de prijzen
Gelukkig liggen deze voor de meest
dringende levensbehoeften aan de
lage kant. Het brood, dat van goede
kwaliteit is, kost 3% zloty per kilo
gram, aardappelen 12, vlees 2070
rijst 13 zloty per kilogram. Duurder
zijn reeds boter (55100 zloty), kof
fie (300 zloty) en thee (180 zloty per
kilogram). De prijzen van het fruit
zijn dit jaar, door de overvloedige
oogst, bijzonder laag; zuidvruchten
zijn echter niet te krijgen.
De huishuur is evenmin een post,
die veel geld opeist. Voor nieuwe
woningen is deze vastgesteld op 3
zloty per m2. Met inbegrip van cen
trale verwarming is de huurprijs on
geveer 300 zloty per maand. De
openbare nutsbedrijven als elektrici-
teits-, gas- en waterleidingbedrijven
leveren eveneens tegen lage prijzen.
Ook de openbare vervoermiddelen
zijn goedkoop. Een tramrit in War
schau kost (onafhankelijk van de
duur) V2 zloty. Ook het reizen per
trein is niet duur. De taxitarieven
zijn zo laag, dat ze binnen het be
reik van de grote massa liggen.
Alles wat met ontwikkeling en ont
spanning samenhangt is eveneens
goedkoop. Een krant kost V2 zloty,
een plaats in de bioscoop 2V2 zloty,
(voor breedschermfilms echter 10
zloty), een plaats in de schouwburg
1030 zloty.
De boeken zijn laag in prijs. Alle
onderwijs wordt kosteloos gegeven.
Hoger onderwijs staat open voor
ieder die de nodige capaciteiten heeft
onafhankelijk van politiek of gods
dienst en bij financieel onvermogen
wordt in ruime mate geholpen. Ieder
een in Polen, die dat wil, is in staat
enkele weken per jaar met vakantie
te gaan. Het verblijf in de talrijke
vakantiecentra is bijzonder goedkoop
en de verzorging uitstekend. Iedere
grote fabriek en iedere maatschap
pelijke groep heeft zijn eigen vakan
tietehuizen, waarvan er in totaal
1500 bestaan.
Zo kwam ik in het bergdorp Zako
pane door een samenloop van om
standigheden terecht in een pension
voor hoogleraren, waar het zeer ge
animeerd toeging. De overige sociale
voorzieningen zijn eveneens zeer
ruim. Medische verzorging in de
ruimste zin des woords en ook zie-
kenhuisverpleging zijn geheel koste
loos.
De prijzen van kleding en schoeisel
liggen voor de grote massa te hoog
om regelmatige aanschaffing moge
lijk te maken. Een herenkostuum,
van goede kwaliteit en naar maat
gemaakt, kost 3500 zloty, wat meer
is dan het maandsalaris van menig-
(Advertentie)
een. Een slobber-confectiepak kan
men daarentegen reeds krijgen voor
500 zl. Een herenhoed is verkrijgbaar
voor een paar honderd zloty, maar
er zijn er ook van 3000. Dames en
heren dragen in Polen dan ook geen
hoeden, uitzonderingen daargelaten.
Artikelen van woninginrichting zijn
eveneens zeer duur.
De aanschaffing van een eigen auto
of scooter is slechts mogelijk voor
een enkeling. Een 4-persoons auto
(merk Warszawa) kost 120.000 zloty,
een scooter 22.000. (De benzine kost
4.8 zl. per liter).
Een eenvoudige berekening leert,
dat het loon van de man alleen
meestal niet voldoende is voor de
behoefte van het gezin. Zeer vele
gehuwde vrouwen hebben dan ook
een volledige werkkring buitenshuis.
De kinderen worden intussen ver
zorgd door een grootmoeder of ouder
zusje of opgeborgen in speciaal
daarvoor ingerichte bewaarplaatsen.
Het is een verheugend feit, dat de
economische omstandigheden in Po
len de laatste jaren een tendens tot
verbetering tonen, doch ondanks alle
inspanning moet nog op enkele moei
lijke jaren worden gerekend. Merk
waardig is in dit verband, dat vele
mensen in Polen in de mening ver
keren, dat in West-Europa een zeer
grote welvaart heerst en dat ieder
een soort van kleine kapitalist is. Het
kostte mij weinig moeite aan de hand
van cijfers en feiten, deze misvatting
te corrigeren.
Een probleemwaarmee speciaal
de Poolse hoofdstad Warschau heeft
te worstelen, is de ontstellende wo
ningnood. Deze wordt begrijpelijk
als we bedenken dat deze stad tij
dens de oorlog voor bijna 100 pet.
verwoest is. De herbouw er van is
dan ook een van de meest gigan
tische wederopbouw-projecten in
Europa.
Als we in aanmerking nemen, dat
Warschau als hoofdstad en regerings
centrum over talloze openbare gebou
wen moet beschikken, dan wordt het
duidelijk, waarom de meest intense
bouwbedrijvigheid er nog niet in ge
slaagd is, de woningnood uit de we
reld te helpen. Ieder Warschaus ge-
zn heeft dan ook slechts de beschik
king over 1 of 2 vertrekken. Ook
Pools meisje in klederdracht
der Hooglanden.
de Poolse communistenleider Wlady-
slaw Gomoelka heeft slechts een be
scheiden appartement.
Noch het gebrek aan woonruimte
noch de moeilijke financiële toestand
hebben afbreuk gedaan aan de tra
ditionele gastvrijheid van het Poolse
volk. De oude Poolse spreuk: ,,Een
gast in huis, God in huis" wordt nog
onverminderd in ere gehouden.
Het ruimtegebrek geldt niet alleen
t.a.v. de woningen, maar ook voor
andere gebouwen. Zo bezocht ik eens
een ziekenhuis (overigens een van
de beste klinieken van Warschau),
dat indertijd was geprojecteerd voor
250 patiënten, doch waarin thans
constant C30 zieken worden verpleegd.
Onderzoekkamers, operatiekamer en
dergelijke hulpvertrekken zijn tot 'n
minimum teruggebracht. Kamers
voor klassepatiënten zijn er niet. De
vroegere grootgrondbezitster ligt op
dezelfde zaal als de onderwijzeres en
de conductrice. (Slechts voor enkele
zeer ernstige patiënten is een aparte
kamer beschikbaar). Polen kent nog
slechts één maatschappelijke klas
se. Gelukkig heeft de zg. nieuwe
klasse, door Milovan Djilas in zijn
bekende boek aan de kaak gesteld,
in de Volksrepubliek Polen slechts
een bescheiden omvang aangenomen.
(Advertentie)
MOSTERD
r
SINDSt,60/JAAR ONMISKENBAAR AAN DE TOP
De Metropolitan Opera te New
York heeft medegedeeld, dat zij
haar contract met de sopraan
Maria Callas heeft geannuleerd,
nadat de zangeres geweigerd had
zich aan de overeenkomst te
houden.
Op verzoek van de zangeres was
vorig jaar bij het opmaken van het
contract voor dit seizoen een lijst
opgenomen van de opera's waarin zij
zou zingen. Vorige week had zij plot
seling laten weten dat zij niet in ,,La
tvaviata" wilde optreden, één van
de opera s die in de overeenkomst
was genoemd. De opera verzocht
haar toen in „Lucia di Lammer-
rnoor te zingen, hetgeen zij wei
gerde. Daarop werd het contract
met de zangeres geannuleerd. Haar
honorarium zou 18.000 dollar hebben
bedragen. Haar plaats zal worden in
genomen door de uit Wenen afkom
stige Leonie Rysanek.
De algemene directeur van de Me
tropolitan Opera, Rudolf Bing, zei
hij niettegenstaande het feit dat
Maria Callas over een prachtige stem
beschikt, verheugd was dat de over
eenkomst was opgezegd.
Toen Maria Callas in februari jl.
te New York in ,,La Traviata" zong
hadden vrscheidene recensenten kri
tiek op haar vertolking.
Het is niet de eerste maal dat de
zangeres dergelijke moeilijkheden
heeft. Vorig jaar zegden de opera's
van Wenen en San Francisco hun
contract met haar op. In januari van
dit jaar zorgde zij voor een schan
daal door in Rome op een gala
voorstelling, die o.a. door president
Gronchi van Italië werd bijgewoond
na de eerste acte te weigeren verder
op te treden. Ook heeft zij een con
flict met de Scala Opera van Mi
laan.
Maria Callas heeft in een telefoon
gesprek met New-Yorkse kranten la
ten doorschemeren, dat Bing te veel
van haar vergde. Zij vond het „zeer
moeilijk en helemaal niet verstan
dig" om de Traviata of de Lucia
tussen de „zware" opera MacBeth
door te zingen. „Ik kan mijn stem
niet als een lift omhoog en omlaag
laten gaan. Dat zou in strijd zijn
met mijn artisticiteit", aldus had
Maria Callas Bing toegevoegd.
In de maand oktober bracht de actie
„Voor wat hoort wat II" ruim 3200
nieuwe leden bij de KAB op. Deze
onH6 0vo!'dt 'n deze maand tijdelijk
ondei broken door de actie „Wees een
bint voor een kind", waarbij de pro
pagandisten voor elk aangeworven lid
Of n?f,oraen ,hetadres Van een ziek
invalide kind kunnen opgeven
waaraan de Centrale propaganda
Dienst dan met Sinterklaas een aar
dige verrassing stuurt. Er zijn reeds
nenl vVan afdel,nSpr> berichten bin
nengekomen, waaruit blijkt, dat men
voor dit doel plaatselijk bepaalde
teerf" 6n °f kindprtphuizen adop-
De 700.000 mijnwerkers der Engelse
kolen industrie hebben in een geheime
stemming een loonaanbod van de na
tionale kolenraad verworpen, niette
genstaande de leiders van hun vak
bond hadden aangedrongen op aan
vaarding.
Het aanbod van de nationale kolen-
raad houdt voor arbeiders op dagloon
een loonsverhoging van 7 shilling en
zes pence per week in, op voorwaarde
dat de stukwerktarieven voor de duur
van negen maanden zouden worden
bevroren en dat in 100 geselecteerde
mijnschachten voortaan weer op za
terdag zou worden gewerkt.
De mijnwerkers willen deze voor
gaarden niet aanvaarden. Hierover
zal nog verder worden onderhandeld.
In een verslag over de maatschap
pelijke omstandigheden in Polen mag
één vraagstuk niet onvermeld blij-
ven, nl. het probleem van het alco
holisme. Het Poolse volk heeft altijd
al een zekere voorliefde gehad voor
het geestrijk vocht, doch de ver- j
schrikking van de laatste oorlog met
de daarop volgende chaos, benevens
de moeilijke levensomstandigheden,
beblien dit kwaad ten zeerste in de
Hand gewerkt. Veertig jaar geleden: november
De feiten spreken een ontstellende 1918; een wilde periode in de Ne-
taal. Volgens semi-officiële cijfers f derlandse geschiedenis brak aan.
zouden er op een totale bevolking j)e eerste wereldoorlog, die ruim
van ruim 28.000.000 ongeveer 2 mh-i vjer jaar had geduurd, liep naar zijn
joen chronische alcoholisten voorko-ein£je_ machtige Duitslanddat
men. Ook bij nog schoolgaande kin- vereniaina met Oostenrijk een
deren heeft deze misstand ver om1 m vereniging met uusit.ui ijk
zich heen gegrepen. Men hoeft niet j militaire kracht had ontplooid, wei-
lang in Polen te vertoeven om zich j fee Europa verbijsterde, was in het
persoonlijk van het bestaan van dit defensief gedrongen. Langzaam
euvel te vergewissen. Reeds in de j maar Zeker rukten de geallieerden.
vroege avonduren ziet men een aan
tal mensen zich uit de cafés losma
ken. die zich nauwelijks meer staan
de kunnen houden. Ook in de open
bare vervoermiddelen treft men der
gelijke individuen herhaaldelijk aan.
De bestrijding van deze maatschap
pelijke plaag is moeilijk.
Een verhoging van de wodka-
prijs (thans 60 zloty per liter)
geruggesteund door Amerika, uit
hun stellingen op en brachten de
onoverwinnelijk geachten tot wij
ken. In Oostenrijk-Hongarije was de
revolutie uitgebroken, waarop een
afzonderlijke vrede volgde. In Duits
land zelf begon het geloof aan de
zege bedenkelijk te wankelen, toen
zelfs het was 3 november de
brengt het gevaar van de gehei- I matrozen te Kiel tot rebellie over-
me destilleerderii met zich De ^ngen. Ook in ons land, waar de
me destine j j massa honger leed, werd het onrus-
laatste tijd wordt een intensieve tiger. De ontevredenheid in het le-
bestrijdingscampagne gehouden, ger, veel te lang gemobiliseerd, nam
waarin de huidige communisti
sche machthebbers en de kerk
hand in hand gaan. De resulta
ten zijn voorlopig nog gering,
maar het is niet onmogelijk, dat
bij een verdere verbetering van
de economische toestand het
kwaad weer tot zijn vooroorlog
se omvang kan worden terug
gebracht.
hand over hand toe en demon
streerde zich tenslotte in de Hars
kamp-muiterij. Generaal Snijders
greep met harde hand in en zette
alle militaire verloven stop, wat
natuurlijk olie op het vuur bleek.
Wel temperde de regering dit harde
besluit door de maatregel te beper
ken tot het regiment, dat zich aan
de relletjes had schuldig gemaakt
en later weer tot degenen die er
aan hadden deelgenomen, maar toen
(Van onze onderwijsmedewerker)
Minister Cals heeft in zijn
wetsontwerp op het voortgezet
onderwijs niet alleen duidelijk
willen afgrenzen, welke studie
richtingen voor de jeugd zullen
openstaan, maar hij heeft ook
voor elke leerling binnen het
eenmaal gekozen schooltype de
mogelijkheid willen scheppen,
de persoonlijke talenten op een
eigen wijze te ontplooien.
Deze differentiatie in het onder
wijs is reeds lang voor het verschij
nen van het wetsontwerp een onder
werp van heftige discussies geweest.
Niet ten onrechte is daarbij verwe
zen naar het Amerikaanse onder
wijsstelsel, waarin deze persoonlijke
vrijheid van de leerling ten aanzien
van de keuze der vakken tot verla
ging van het wetenschappelijk peil
heeft geleid. De minister gebruikt
dit zelfde voorbeeld om aan te ge
ven, dat bij deze weg beslist niet wil
opgaan. De sterke tegenstand vanuit
het VHMO heeft kennelijk toch wel
zoveel effect gesorteerd, dat de mi
nister de keuzevrijheid van de leer
lingen in het toekomstige VWO zeer
beperkt wil houden. Slechts in de
hoogste 2 leerjaren zal er een kleine
variant kunnen worden aangebracht,
die tot een overeenkomstige nuance
in het eindexamen kan leiden. Zelfs
de uitdrukkelijke beperking van de
eindexamenvakken tot 6, zoals in het
Bilderberg-rapport voorgesteld, heeft
de minister niet willen overnemen.
Gematigde vorm
Doch ook deze gematigde vorm
van splitsing in kern- en keuzevak
ken zal naar onze verwachting nog
op felle tegenstand stuiten vanuit het
middelbaar onderwijs. Dit temeer,
omdat min. Cals hardnekkig vastge
houden heeft aan zijn opzet, voor af
gestudeerden uit het VWO de toe
gang tot alle faculteiten van' de uni
versiteit gelijkelijk open te stellen.
De verantwoording van deze stap
wordt gedragen door de invoering
van eenvoudig Latijn in het Athe
neum (vgl. hbs) e door de stelling,
dat de universiteitsstudent niet reeds
alle benodigde geestelijke bagage als
nulde-jaars hoeft mee te brengen- Dit
laatste argument heeft ons niet bijs
ter kunnen overtuigen. Natuurlijk
moet men het met de bewindsman
eens zijn, dat een school niet ver
plicht behoeft te worden elke beno
digde bouwsteen voor verder onder
wijs aan te dragen.
Maar is de situatie in het acade
misch milieu thans zodanig, dat
men op een vrijwillige aanvulling
van kennis-tekorten rekenen mag?
Of zal daartoe controle en stimu
lans nodig zijn? Betekent dit dan
niet, dat de oud-leerling van het
VWO achteraf nog een aanvullend
eind-examen moet afleggen? En
wie uit het universitaire docerend
college zal zich willen belasten met
een eventuele controle?
Het wil ons voorkomen, dat de mi
nister hier een onderwijsvraagstuk
binnen het voortgezet onderwijs heeft
„opgelost" door het een deur verder
te schuiven.
De royaliteit, waarmede intussen
alle faculteiten voor afgestudeerden
uit het VWO worden opengesteld,
steekt schril af bij de karigheid,
waarmede andere schooltypen van
toegangsbewijzen worden voorzien.
Het valt te verwachten, dat dit met
name de kweekschool voor onderwij
zers zwaar op de maag zal liggen.
Door als normale vooropleiding tot
de kweekschool het MAVO (vgl.ulo)
aan te wijzen, blijft er automatisch
een grote kloof tussen dit middelbaar
beroepsonderwijs en de universiteit.
Zoals bekend zijn er vele stemmen
opgegaan, het HAVO (vgl.mms) als
vereiste vooropleiding tot de kweek
school te stellen. Daardoor zou de
kwekeling toch wel zeer dicht tegen
het VWO aanleunen en met grotere
klem om toelating tot de universi
taire studie kunnen verzoeken. On
danks het streven van de minister
naar doorstroming wordt er geen uit
drukkelijke mogelijkheid vermeld
buiten het VWO, om alsnog tot een
of enkele faculteiten toegang te kun
nen verkrijgen. De onderwijzers mo
gen zich nog enigermate troosten met
de gedachte, dat ook nergens uit
drukkelijk een toekomstig toegangs
bewijs uitgesloten wordt.
Maatschappelijke
organen
Het is op korte termijn niet mo
gelijk, het wetsontwerp op het voort
gezet onderwijs geheel op alle con
sequenties te doorzien. Enkele woor
den wilden wij toch nog wijden aan
een stokpaardje van minister Cals,
dat op vele bladzijden van de Me
morie van Toelichting komt opdra
ven: de oprichting van maatschap
pelijke onderwijsorganen. Al jaren
geleden heeft de minister er op aan
gedrongen, dat uit particulier initia
tief zodanige organen op onderwijs
gebied worden gecreëerd, dat deze
aan de minister van onderwijs het
vereiste tegenspel kunnen geven.
Er is destijds nogals sceptisch over
deze gedachte gesproken, mede door
dat door de geest der tijden direct
aan publiekrechtelijke organen werd
gedacht. Thans herhaalt de minister
zijn gedachten en stelt zelfs in zijn
wetsontwerp de eventuele taken voor
deze maatschappelijke onderwijsor
ganen in elementaire vorm op: niet
alleen zou aan deze lichamen door
de minister advies kunnen worden
gevraagd bij het nemen van beslis
singen op onderwijsgebied, maar
zelfs wil de minister het in de toe
komst mogelijk stellen, dat de wetge
ver zich op bepaalde en uiteraard
beperkte terreinen terugtrekt, om de
uitvoering en vormgeving van on
derdelen der onderwijsorganisatie
aan het particulier initiatief terug te
schenken. Met name wordt door de
minister thans reeds genoemd: het
stimuleren, respectievelijk inperken
van diverse gedifferentieerde eind
examen-programma's in het Voorbe
reidend Wetenschappelijk Onderwijs.
Een en ander uiteraard zonder in de
wettelijke bevoegdheden van de
Rijksinspectie te treden.
Wij achten deze gedachte van
minister Cals voortreffelijk.
Duidelijker kan nauwelijks het
subsidiariteitsbeginsel op on
derwijsgebied worden geconcre
tiseerd. Wij betreuren het daar
om, dat de uitnodiging van de
minister tot heden zo weinig
weerklank vond.
Weliswaar heelt kortelings een re
organisatie in het toporgaan van het
r.-k. onderwijs, de Nederlandse r.-k.
Schoolraad, plaats gevonden, waar
bij de Contactraad, het advies
college van de Schoolraad ingrij
pend werd herzien. Thans omvat de
Contactraad 35 leden, verdeeld in de
secties LO, NO en VHMO. Maar wij
treffen daarbij slechts 6 vertegen
woordigers van de ouders der leer
lingen aan. Zodoende beantwoordt
dit instituut nog niet aan de bedoe
ling van de minister, die zich de
maatschappelijke onderwijsorganen 1
voorstelt, als gelijkelijk samengesteld
uit besturen, docenten en ouders.
wilde de onverzoenlijke generaal
weer het hele regiment voor straf
naar de grens sturen.
Een en ander leidde er toe dat op
5 november in de Kamer de inter
pellaties van de heren ter Laan en
Troelstra werden behandeld. Schaper
deed het wel straf, maar toch nuch
ter; Troelstra echter, die al bezig was
zijn hoofd te verliezen, pakte geëmo
tioneerd uit. Hij sprak over de 7000
leden tellende bond van dienstplich
tigen als van „sociaal-democratische
regimenten in het leger die staan met
het geweer aan de voet." Hij eiste het
aftreden van generaal Snijders. „Wan
neer de regering deze man niet afzet,
dan moet zij zelf worden afgezet," riep
hij uit en preludeerde al enigszins op
de revolutie, zoals hij dat op andere
plaatsen reeds duidelijker had gedaan.
Minister Ruys de Beerenbroeck ant
woordde kort en goed, dat al de maat
regelen om de geest in het leger te
verbeteren en de verzorging op hoger
peil te brengen, genomen moesten
worden ongeacht de gevolgen voor de
verantwoordelijke personen.
De minister van oorlog, jhr. Alting
von Geusau, wees alle grieven wat al
te bruusk af. De volgende dag, waar
schijnlijk daartoe aangemaand door
de andere leden der regering, erkende
hij de door de legerleiding gemaakte
fouten wel en kwam met de volgende
opzienbarende verklaring: „Ik meen
dat ik bij de hervormingsarbeid be
zwaarlijk zal kunnen rekenen op de
tegenwoordige opperbevelhebber, die
naar mijn oordeel, trots al zijn voor
treffelijke eigenschappen, als mens en
als militair, er niet in geslaagd is, de
geest van de nieuwere tijd te vatten.
Ik heb de opperbevelhebber met het
vorenstaande in kennis gestéld en de
generaal dient nog heden zijn verzoek
om ontslag in."
Deze verklaring maakte een enorme
indruk. Het liberale Handelsblad
sprak, niet zonder reden van „het
keerpunt van ons legerbeleid" en vele
officieren voelden de grond onder zich
wijken, toen de geduchte Snijders, de
rots in de branding, onder de golven
der publieke opinie verdwenen was.
Niet iedereen juichte. Prof. Colen
brander verweet de regering haar
maatregel, temeer omdat dit z.i. niet
op eigen initiatief, maar op aandrang
van Troelstra gebeurd was.
Generaal Snijders zat het natuur
lijk bovenmate dwars. Acht jaar later
liet hij zich over zyn val nog verbit
terd uit in het Haagse Maandblad. Hij
schreef o.m.: „De regering heeft niet
weten te verhinderen, dat mijn ontslag
weliswaar niet in naam, doch fei
telijk geschiedde, onverhoeds, op
bevel van een volksmenner, die reeds
met het revolutiebesluit in zijn zak
liep."
Dit laatste is niet juist, maar dat
het behaalde succes Troelstra nog
overmoediger maakte, is moeilijk te
ontkennen. De slappe houding van di
verse autoriteiten waarover later
meer drongen het verstand van
(Advertentie)
Troelstra nog verder achteruit en de
wervelwindachtige beroeringen in het
buitenland droegen mede daartoe bij.
De vlucht van de Duitse keizer werkte
toen als de klap op de vuurpijl.
In de morgen van zondag 10 novem
ber het was half zes en nog donker
arriveerde bij ,,'t Withuis" te Eys-
den een negental auto's. Duitse offi
cieren stapten uit en eisten op hoge
toon doorlating aan de Nederlandse
grenswacht. Deze stond dit niet toe en
alarmeerde sergeant Pinckaers, die
zich evenmin van zijn stuk liet bren
gen en het de heren duidelijk maakte
dat hij in geen geval gewapende per
sonen de grens zou laten passeren.
Ook toen de generaals dreigden met
geweld, hield de sergeant voet bij
stuk. hoewel hij niet meer dan vier
infanteristen tot zijn beschikking had.
Omdat, zoals later bleek, gevreesd
werd, dat vrachtauto's met commu
nistisch gezinde soldatenraden het
gezelschap op de hielen zaten, legden
de hoge heren zich bij de beschikkin
gen van de sergeant neer; deze tele
foneerde daarop naar Maastricht om
orders van zijn commandant. Hij wist
toen nog niet dat ook de Duitse kei
zer van de partij was; dat bemerkte
hij pas bij het aanbreken van de dag,
doch de man bleef er ijskoud onder.
De keizer maakte een praatje met de
sergeant, vroeg of het rustig was in
Nederland en vertelde wat over zijn
vroegere bezoeken aan ons land.
Pas enkele uren later arriveerden
de Nederlandse officieren, die niet
minder, stomverbaasd waren. De „gas
ten" werden met onderscheiding ont
vangen en nadat zij hun wapens had
den afgegeven en hun auto's in de
steek gelaten, gingen allen te voet
naar het station Eysden om op de
trein uit Visé te wachten. Inmiddels
was bekend geworden wat zich afge
speeld had. Bij honderden trokken de
Limburgers, waaronder veel Belgi
sche vluchtelingen, naar het station en
de uitroepen waren beslist niet vrien
delijk. Zodra de trein binnen was
besteeg Wilhelm een coupé en liet
zich niet meer zien.
De opwinding welke dit feit ver
oorzaakte was ook buiten Nederland
groot. De neergang van deze als half
god in Duitsland vereerd geweest
zijnde wereldheerser, gaf miljoenen
een schok en voor velen in ons land
was het alsof met hem een wereld
ineenstortte. Mèt burgemeester Zim
merman van Rotterdam, die als de
sterke man gold, dacht Troelstra, dat
de in Duitsland uitgebroken revolutie,
niet bij Zevenaar voor een vlag zou
blijven stilstaan. Wat er nog aan rem
mingen aanwezig was schoot los in
het gemoed van de socialistische lei
der en ook hij hief de revolutievaan.
Hoe hem die uit de hand werd gesla
gen zullen wij in een volgend artikel
beschrijven.
Troelstra, revolutionair
U hoort 't
door de radio...
U leest 't
in de krant...
REPORTAGES HEET
VAN DE NAALD:
Dit respect-afdwingende werkstuk
van minister Cals en zijn vele mede
werkers biedt nog stof voor verder
gaande discussie. Wij willen het voor
het ogenblik hierbij laten. Maar niet
zonder uitdrukkelijk nogmaals te heb
ben gesteld, dat eindelijk, eindelijk
dan een hanteerbaar werkplan op
tafel ligt. Moge de volksvertegen
woordiging beseffen, dat, hoe juist
velerlei kritiek ook moge zijn een
onvolmaakt onderwijsplan beter is
dan planloosheid.
Het Genootschap voor Reclame, dat
gisteren zijn tweedaags congres te
Utrecht besloot, heeft vooral felle
kritiek laten horen op het regerings
beleid met betrekking tot de com
merciële t.v.
Voorzitter jhr. W. van Andringa
de Kempenaer wilde van al dat ge
schipper van de regering niets we
ten. En met hem spraken zich een
zestal inleiders vierkant uit voor de
commerciële t.v. Onder dit zestal
bevond zich de heer O.M.E. Loupart
oud-lid van het presidium van de
raad van bestuur van de Philips-fa-
brieken. Commerciële televisie be
schouwde hij ais „het modernste en
doeltreffendste" van alle reclame
media. Hij sprak zijn bevreemding
uit over het feit, dat Nederland, dat
toch in de Euromarkt mee wil spe
len, ten aanzien van de commerciële
t.v. „de trekschuit schijnt te prefe
reren boven moderne verkeersmidde
len'
Eén der inleiders, de heer H. Dor-
las, directeur van het Nederlands
Zuivelbureau, liet tevens een waar
schuwing horen: hoe meer interesse
van commerciële zijde voor t.v., hoe
hoger de advertentietarieven daar
voor. Men hoede zich ervoor, aldus
deze inleider, om dan niet op de
andere mogelijkheden om reclame
te maken, te gaan bezuinigen.
Na al die gedegen betogen al
naar gelang de aard van de spreker
in sarcastische, deftige of spranke
lende vorm gegoten waren de
deelnemers het er wel over eens, dat
de reclame een grote culturele en
commerciële kracht ten goede kan
zijn en blijven, méér dan de „pin-up
girl" van het bedrijfsleven, zoals de
heer P. Bauduin het had geformu
leerd.