lid Antwerpse Sportpaleis vijfentwintig jaar „Verlicht" hoepelen HET EINDE VAN DE GOEDE JAZZ BENELUX BENELUX DENKEN Donkere wolken boven het hoofd van Kadar? Nieuw begrip: stereofonie x moet Pools auteur liever niet naar huis Dr. Souchon zorgt voor een passende begrafenis Oude rijks daalders uit de omloop Ondanks alles: revisionist IT Schulte meest gevraagd Ultimatum van Warschau Ontsnapte S.S.-er kwam terug mden DAGBLAD DE STEM VAN MAANDAG 13 OKTOBER 1958 Noortje.... Kunsthoofd Primeur Installatie van prof. Verrijn Stuart als S.E.R.-voorzitter Uitvoer peren naar Zweden md teleur- voor de t, die za- op Zoom >gae aan ting was het be prekend ,De ont- abant en ëerd met belang- 'u waren wintigtal deze zeer e moeten was de iwezigen, vergade- k onder- vel meer kken. kt graag jsitie van aar beter het zelf joor zijn i gen. stelde voon illemstad zo morden. ntvangst lat helaas t« ar. F. J. G. ndelijk voor een dank- let goed ge- ane dag dit p te nemen, en voorzit- de Tweede •ters ontving slotte op het den, nu ver- lartelijk toe. twoord door ndaal. ober, gulden md de vol* te Han*» uur, te Tei*» en te Vli«- uur. ia 8 uur: He>rr et enig voorb. r.Jk. Vrouwen is, 14 j. Dijk 7.30 uur: Jij.alleen Vergiss mich Tarzan en de 8 uur: Die 18 j. Overtreding )orbeh. Luxor: ei, 14 j. uck met Toen urDe laatste nig voorb. ur: Der sohrfi- lur: De zwen- voorb. uur: Kermis- Era. Buys: i pia 8 uur: De 14 j. r 8 uur: Meis- j. m. e. v. 1 groep Puck: •ost. uur: De eerste (Van een onzer verslaggevers) Op zondag 1 oktober 1933 gingen de deuren van het Antwerpse Sportpaleis voor de eerste maal open. Sinds die dag beproefden niet minder dan 1793 wielrenners, waaronder 332 landgenoten, hun geluk in de sportkuip, die met zoveel moeite was opgericht. Het initiatief van de heren Leon van Gastel en Louis de Winter werd dwaas genoemd. Hoe zou het ooit mogelyk zyn wielrenners renderend" te laten fietsen in een tempel, waaraan 5986 ku bieke meter beton en 1276 ton yzer moesten worden gespendeerd? Hoe kon er iets terecht komen van een piste, die uit 95.000 meter latten moest wor den geconstrueerd? Hoe konden ooit de rente en afschrijving bijeengebracht worden van een stichtingskapitaal dat rond de tien miljoen francs (plus minus anderhalf miljoen gulden) draaide? De wielrenners gaven het antwoord. Zij brachten de vlottende schuld van de enorme stichting terug tot (nü) nauwelijks één miljoen francs. Grijze haren kregen Leon van Gas tel en Louis de Winter in de stich- tingsdagen Met heel veel moeite hadden zij het kapitaal bijeenge gaard, dat nodig was voor de ver wezenlijking van hun stoutmoedig plan. Zij behoefden niet meei dan twee miljoen francs te lenen. Nau welijks was met de uitvoering van het gedurfde architectonische gebouw begonnen of de aannemer ging fail liet. Tot overmaat van ramp volgden er ook faillissementen van de aanne mer van de centrale verwarmings- en lichtinstallaties en tenslotte ging de schrijnwerker financieel over de kop. Maar het einde van het liedje was toch, dat vijfentwintig jaar gele den (een jaar later als was voorzien) de deuren open gingen. Sinds 1 oktober 1933 werden tien- duidenden en nog eens tienduizenden kilometers in de sportkuip afgelegd. In een boek, uitgegeven ter gelegen heid van het zilveren jubileum, wordt verteld hoeveel maal onderscheidene renners op de piste optraden. Het re cord (hoe typisch!) is niet in handen van een Belg, maar van Gerrit Schul te die (tot nu toe) 119 maal als ve dette aantrad. Achiel Bruneel ver scheen 115 maal, Willy Michaux 110 maal en Arie van Vliet 107 wedstrij den ten tonele. Jan Pijnenburg was 60 keer in Antwerpen te gast, Ge rard Peters 72 keer, Wim van Est 56 maal en Wout Wagtmans 71 maal. Record Op de recordlijst, die eveneens in verband met het jubileum werd op gemaakt, slaan de Nederlanders evenmin een slecht figuur. Zo is Arie van Vliet sinds 1955 houder van het sprintrecord ove*- de laatste 200 me ter met 11,27 seconde. De Woerdense kampioen heeft nog diverse andere records op zijn naam staan, waaron der die over 1 en 2 ronden met en zonder vliegend vertrek. Gerrit Schulte is de man, die nog altijd beschikt over het achtervol gingsrecord. Roger Rivière durfde ondanks de uitdrukkelijke en dik be taalde uitnodiging van de organisa toren nog geen aanval op deze re- cords te doen. Gerrit Schulte reed de 5 kilometer achtervolging in 1940 in 6 minuten 9 seconden. Peter Post, ook een specialist op dit nummer, deed er vorig jaar 8 se conden langer over. Wim van Est is de man, die het snelst de 45 kilometer heeft gereden. Hij had daarvoor 58 minuten 3 secon den nodig. Hij is dus ook recordhou der. Hij heeft bovendien nog enkele dernyrecords op zak. Zijn aartstegen stander Wout Wagtmans komt op de uitgebreide lijst niet voor! Doden Twee wielrenners verloren in het sportpaleis hun leven. Op 29 septem ber 1956 viel Stanneke Ockers tijdens het festival der wegrenners. De klei ne Antwerpenaar maakte een tuime ling, zoals honderden voordien had den gemaakt. Hij kwam echter slecht weg, want een dag na de meeting overleed de geliefde dokwerker. Het was bijna tien jaar geleden dat een andere renner in Antwerpen om kwam. Tijdens de revanche van het wereldkampioenschap achter de zwa re motoren, op 20 maart 1937, kwam het tot een geweldige strijd tussen Raynaud, Lacquehay, Ronsse, Metze. Lohmann en Severgnini. Na twaalf kilometer duelleren kwam wereld kampioen André Raynaud door band breuk ten val. Ernest Pasquier, een gangmaker, kon de vallende renner niet meer ontwijken. Hij reed Ray naud raak, die enkele minuten later stierf. Manifestaties Het Antwerpse Sportpaleis, dat monsterlijk gebouw, bleef niet uit sluitend het domein van de wielren ners, vooral na de tweede wereldoor log niet. De bestuurders schaften een ijsbaan aan, waarop jaarlijks de gro te „Wiener Eisrevue" gepresenteerd wordt. De kuip werd ook afgehuurd door bloemenkwekers, die hun pro- dukten toonden. Tapijtkoningen ver schenen er. maar ook boksers. Kin derfeesten werden ingericht, maar ook zaten er eens 2000 mensen in de arena te eten. Er werden meerdere massahuldigingen belegd, terwijl eveneens de piste plaats verleende aan autocoureurs. Maar de wielersport, waarvan ook duizenden Nederlanders genoten, bleef de hoofdschotel van het sport paleis, dat het zilveren jubileum za terdag 11 oktober gaat vieren met een jubileummeeting, die mogelijk groots zal zijn. De 26-jarige Poolse schrijver Marek Hlasko, die betrokken is geweest bij de leiding van de revolte van studen ten en andere intellectuelen tegen het Poolse stalinisme, heeft in Berlijn ver klaard dat de Poolse regering hem voor de keus heeft gesteld onmiddel lijk naar huis terug te keren, öf ver lies van zijn staatsburgerschap te aan vaarden. Hlasko zei dat aanvaarding van dit ultimatum zou neerkomen op verloochening van zijn waardigheid en vrijheid. Hlasko is de schrijver van de best seller „De achtste dag van de week". In Polen en daar buiten is dit boek geprezen als een aanklacht tegen de corruptieve invloed van het commu nisme op de individuele persoon. In 1957 bezorgde dit boek hem de uitge- versprijs, de hoogste literaire onder scheiding in Polen. Maar hij werd aangevallen als decadent en een nihi- Op de Gentse studiedag heeft de oud-president van de Jaar beurs der Vlaanderen ir. Cl. Morraye een inleiding gehouden over Benelux en de gemeen schappelijke Europese markt. Doel van dit betoog was aan te tonen, dat het in werking treden van de Euromarkt de banden, welke de economische Benelux- Unie tussen Nederland, België en Luxemburg heeft doen ont staan, op korte termijn nog ver der dienen te worden verstevigd om te bereiken, dat Benelux als geheel een stevige positie op de Euromarkt zal kunnen innemen, met het oog ook op de concur rentie, welke van de zijde der andere grote Europese partners op de Benelux-markt te ver wachten is. Benelux staat er wel goed voor. Zij is de vierde commerciële macht van de wereld, maar dit neemt niet weg, dat de Europese integratie voor Benelux moeilijke aanpassingspro blemen zal meebrengen, welke het best of alleen door eendrachtige sa menwerking der drie landen kunnen worden overwonnen. De contacten en ervaringsuitwisse lingen binnen Benelux moeten daar om menigvuldiger en intenser wor den, niet alleen in de officiële, maar ook in de private sector, en zowel ten aanzien van de exportexpansie als ten aanzien van de interne Bene- luxhandel. De contacten hebben tot heden een meer onbestendig conjunc tureel karakter gehad. Men zal tot een structurele Beneluxsamenwer- king moeten komen. Economische hergroeperingen contacten en zelfs fusies zou men niet louter meer na tionaal moeten bezien, maar in Be- neluxkader moeten vatten of realise ren. Onze regeringen, onze finan ciers, onze industrieleiders en onze zakenmensen moeten Benelux den ken voortaan, veeleer dan Nederlands of Belgisch, aldus de heer Morraye. Van hun expansieplannen moet het begrip Benelux niet meer los te ma ken zijn. Als voorbeelden van wenselijke nauwere samenwerking noemde de inleider de oprichting van Benelux- Handelskamers in het buitenland en het uitzenden van gemeenschappelij ke economische Benelux-missies. De Benelux-havens De algemene strekking van zijn rede paste de heer Morraye tenslotte in het bijzonder toe op het specifieke probleem van de plaats der Benelux- havens in de Euromarkt. Het zal noodzakelijk zijn, dat deze havens haar interne organisatie en haar po sitie naar buiten versterken. Daar voor geldt ook de eis van Benelux- coördinatie en -integratie. Hiermede vertolkte hij wat vroe ger ook reeds is betoogd door de voorzitter van de Antwerpse Kamer van Koophandel, de heer F. Oster- rieth, en de heer K. P. van der Man- dele, voorzitter van de Rotterdamse Kamer van Koophandel. Het is duidelijk, dat de inleider op de Gentse studiedag bij dit plei dooi voor samenwerking tussen de Benelux-havens ook vooral gedacht heeft aan de deelneming daaraan door de havenstad Gent, mede met het oog op de verbetering van haar toegangsweg naar zee. Wat hem terzake voor ogen stond, had hij reeds eerder bij de aanvaar ding van het voorzitterschap der Ver eniging voor de Gentse zeevaartbe- langen naar voren gebracht. Hij wees er toen o.a. op, dat Gent de vierde haven van Benelux is. Zijn havenge bied en de boorden van het kanaal Gent - Terneuzen tellen meer dan 100 nijverheidsondernemingen. Er komt langs dat kanaal op Belgisch gebied een nieuwe industriezone tot stand van 10 km lengte en 1200 hectare op pervlakte. Met dat al heeft Gent sinds de oorlog niet de opgang gekend van de andere Benelux-havens en een moei lijke strijd moeten aangaan ter vei-- betering van zijn toegang naar zee. Maar thans, nu tussen Nederland en België in het begin van dit jaar een akkoord hierover werd getroffen, ziet Gent na aanvankelijke scepsis de verwezenlijking van zijn verlangens tegemoet: de voltooiing van de ver breding van het zeekanaal en de tot standkoming van de nieuwe zeesluis te Terneuzen. De voorzitter van de Vereniging voor de Gentse zeevaartbelangen stel de als een kwestie van onmiddellijk belang aan de orde: het realiseren van de nieuwe zeesluis met volledige prioriteit, zonder eerst te wachten tot het zeekanaal, verbreed en verdiept, de Nederlandse grens of de streek van Terneuzen bereikt. De strijd van Gent Deze uitspraak belicht voldoende, welk een groot belang Gent aan de spoedige totstandkoming van de nieuwe zeesluis te Terneuzen hecht, en onderstreept de strekking van de studiedag van 2 oktober. Wanneer de heer Morraye vervol gens zo zeer de nadruk heeft gelegd op de samenwerking tussen de Bene lux-havens met het oog op de Euro markt, heeft hij daarbij tevens ook weer de bedoeling en terecht dat Gent mede de vruchten van die samenwerking zal plukken en de ge legenheid zal krijgen door de verbe tering van zijn uitweg naar zee met de andere havens in Benelux even redig omhoog te streven. De strijd, welke Gent voert, moe ten wij evenals de heer Morraye in Beneluxverband zien of leren zien. Het is in zijn consequentie geen strijd voor Gent alleen, maar voor een geheel gewest daar rond om. Ook en niet het minst Zeeuiosch-Vlaanderen en in het bijzonder de kanaalzone zullen mede profiteren van de welvaart van Gent en de opbloei van deze haven zal indirect de ontwikke ling van het gehele Scheldebekken mede stimuleren, zoals Antwerpen deze van zijn kant eveneens helpt bevorderen. Het streven van Gent verdient daarom ook van Neder landse zijde belangstelling en sympathie. list toen de Poolse regering de nieuwe vrijheid aan banden legde, welke ver kregen was met de terugkeer aan de macht van Gomulka. Hlasko vroeg dezer dagen in West- Berlijn om politiek asiel, nadat de Poolse militaire missie in West-Berlijn hem bevolen had zijn studiereis van zeven maanden door West-Europa te beëindigen. Aan UPI vertelde Hlasko dat hij graag naar de Verenigde Staten zou gaan als hij een visum kan krijgen. In een brief aan zijn Duitse uitgevers vertelde hij, dat het ultimatum om naar huis terug te keren „een ver krachting van mensenrechten en een verkrachting van de Poolse grondwet" is. Hij zeide dat hij zijn reis zeven maanden geleden begonnen was om de waarheid omtrent de Westerse we reld te leren kennen en om zijn hori zon te verruimen. In die tijd zijn in Polen zijn boeken en films in beslag genomen en aanvallen op hem gedaan in de pers. „Een jaar geleden had ik niet kunnen dromen dat ik niet in staat zou zijn naar mijn huis terug te keren," aldus Hlasko. Naar zijn boek is een Pools-West- duitse film gemaakt, doch die is in Polen verboden na de voltooiing. De Polen keerden deze zomer het film festival van Venetië de rug toe, uit protest tegen de vertoning van de film. De Amerikanen hebben toegezegd Hlasko per vliegtuig van West-Berlijn naar een kamp bij Frankfort te bren gen, waar niet-Duitse vluchtelingen zijn ondergebracht Met ingang van 15 oktober 1958 zullen de oude zilveren rijksdaalders buiten omloop worden gesteld. Dit geldt alle rijksdaalders, die sedert de totstandkoming van de muntwet 1839 werden geslagen. Zij kunnen dus de beeltenis dragen van koningin Wilhelmina, van koning Willem III of van koning Willem II. Om te voorkomen, dat te zijner tijd twee typen zilveren rijksdaal ders, t.w. de oude reeds bestaande en de nieuwe rijksdaalder van een kleiner model, gelijktijdig gangbaar zullen zijn, worden de oude mun ten reeds thans ingetrokken. Zoals in de memorie van toelich ting bij de begroting 1959 van het staatsmuntbedrijf is medegedeeld, zal in het komende jaar begonnen worden met de aanmaak van 15 mil joen rijksdaalders. Het zilvergehal te van deze munt, die in 1954 in plaats van het oude 2,5-gulden stuk in de muntwet 1948 is opgenomen, blijft 720/1000. Het gewicht wordt te ruggebracht van 25 tot 15 gram en de diameter van 38 tot 33 mm. Tot 18 februari 1959 bestaat gele genheid tot inwisseling bij alle post kantoren, bij- en hulpkantoren der posterijen en poststations, alsmede bij de kantoren en agentschappen van de Nederlandsche Bank N.V. Ook Nederland wordt langzamer hand aangestoken door de hoepel rage. In Amerika is men al over gegaan tot het maken van variaties, zoals uit deze foto blijkt. Een foto graaf liet zijn dochtertje „hoepelen" met effect. De man bevestigde aan de hoepel een lampje, wat steeds op een bepaald moment met zijlicht in de camera kwar.i. New Orleans, ge boortestad van de jazz, gaat een groots jazz festival organiseren, waarvoor de grootste jazz-musici ter wereld zijn uitgenodigd. Dit festival zal op 13 oktober a.s. gehou den worden in het ka der van de „interna tionale week", zo deel de de bekende jazz- historicus dr Edmond Souchon mede. Dr. Souchon is van beroep chirurg, maar heeft zich door zijn werkzaamheden als medicus niet laten verhinderen om zich intensief bezig te hou den met de muziek, die hij „New Orleans muziek" noemt en die hij tientalllen jaren geleden als student zelf beoefende. Toen hoorde hij de „frisheid en de jool" in de jazz van Kid Ory, King Oliver, Louis Armstrong en andere groten, voordat i zij de oevers van de Mississippi verlieten en de „New Orleans jazz" over de gehele wereld lieten horen. „De frisheid is uit New Orleans," ver zuchtte hij. „Er zijn nog wel eerste klas jazz-musici, maar wanneer zij avond aan avond door hun ge hoor worden gedwon gen „Muskrat Ramble", „Panama" en When the saints go marchin in" tot tien twaalf maal te spelen, dan wordt het spel saai." In feite voorspelde hij het einde van de New Orleans stijl, de jazz, gespeeld door ne gers. En daarom wil dr. Souchon voor een pas sende begrafenis zor gen en heeft hij het grote jazz-festival ge organiseerd. „We hebben d aroot- ste jazz-mus"' ie er zijn, aangezor' am te komen spelen. Er zal echte New Orleans muziek worden ge speeld." Dr. Souchon is niet alleen de vriend en vertrouwensman van de jazz-groten maar hij is ook hun arts ge weest. Door zijn vrienden in de mu ziek wordt hij „doe" genoemd en hij is vele jaren lang lid geweest van de „American fe deration of musicians". Hij speelde met New Orleans jazz-musici toen hij nog studeer de en begon tien jaar geleden grammofoon platen te maken met plaatselijke musici. Hij speelde de banjo en gitaar en zong de oude bekende ummers met een schorre stem. Ofschoon de jazz nu wellicht aan het uit sterven is, zal de „Dixieland" muziek, die door de blanken wordt gespeeld, vol gens dr. Souchon, blij ven voortleven. De moderne jazz kan geen genade vin den in zijn ogen. „Al dat intellectua- liseren zal de jazz niet terugbrengen. Zij zal eerst terugkomen als de mensen er weer op gaan dansen. Jazz is geen muziek om naar te luisteren. En diege nen die erbij gaan zit ten en in de handen klappen hebben van de musici show-man nen gemaakt. „Progressieve jazz", zo zegt hij, „heeft geen recht jazz genoemd te worden. Het is een vreugdeloze muziek. Echte jazz New Orleans muziek is vrolijk en geïmprovi seerd en fris". Als de tekenen welke van achter het ijzeren gordijn doordringen de deskundigen in het Westen niet bedriegen, pakken zich donkere wolken samen boven het hoofd van Janos Kadar, de man die in 1956 Russische tanks opriep om de opstand in Hongarije te onderdrukken. Kadar, secretaris-generaal van de Hongaarse communistische partij en volgens Kroestjev een van diens vrien den, is op het ogenblik gewikkeld in een ideologische strijd met de Hongaarse premier Ferenc Muennich. Het is heel goed moge lijk, dat die strijd zal beslissen over het leven van Kadar. Zoals gebruikelijk spelen talrijke factoren een rol in deze strijd. Dat Kadar kwetsbaarder is dan Muen nich staat voor deskundige waarne mers vast op grond van vier over wegingen. Ten eerste is de figuur Kadar nog steeds verbonden aan de revolutio naire regering van de geëxecuteerde ex-premier Imre Nagy en het is daarom niet moeilijk Kadar de schuld te geven van veel der „mis daden" waarvoor Nagy gedood werd. Ten tweede heeft hij gefungeerd als de hefboom waarmee de Russen Nagy's regering omver konden wer pen. Dit heeft Kadar beladen met de haat van het Hongaarse volk, een factor van betekenis. Ten derde heeft Kadar, toen hij de revolutie en de algemene staking tot een eind bracht, in het openbaar veel beloften afgelegd die hij nooit is na gekomen en die voor partij zowel als regering thans een bron van ergernis zijn. Ten vierde kan men in Kadars po litiek verleden talloze malen revisio nistische tendenzen aanwijzen. Revi sionisme is de vreselijkste misdaad die een communist heden ten dage begaan kan. 'Bovendien is Kadar, toen hij in 1950 door de Stalinisten mishandeld werd, op juist die grond in ongenade geraakt al gebruikte men de term „revisionisme" in die dagen nog niet. Naast de thans vergeten Georg Lu- kacs is Janos Kadar de enige nog levende oprichter van de Hongaarse „socialistische arbeiderspartij", die door Nagy werd gesticht toen de com munistische partij bezweek onder het geweld van de revolutie. Nagy is dood, Ferenc Donath, een mede-op richter, is tot twaalf jaar gevange nis veroordeeld en Geza Lonsonczi, de vijfde oprichter, is gestorven toen hij in de gevangenis op zijn berech ting wachtte. Algemeen ziet men Ferenc Muen nich als de man die het proces tegen Nagy tenslotte, tegen de zin van Ka dar, heeft doorgedreven. Kadar zou, daags nadat het proces op 27 januari De 36-jarige J. de R., die in 1949 is ontsnapt uit de Limburgse mijnen, waar hij gedurende zijn straftijd vrij willig werkte, heeft zich deze week aangemeld bij de Hengelose politie. Na de oorlog was hij als gewezen SS- officier veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf; later werd die straf gewijzigd in zeven en een half jaar. Sinds zijn ontvluchting is de man in Duitsland geweest. Hij is daar ge huwd en heeft zich een nieuw bestaan opgebouwd, maar alles mislukte uit eindelijk. zodat hij besloot zijn familie in Hengelo weer op te zoeken. Deze familie ontving hem vrij koel en wilde hem maar enkele dagen onderdak verschaffen. Hij meldde zich daarom bij de politie aan voor een nachtver blijf. Toen bleek, dat de man in het opsporingsregister voorkwam, is hij overgegeven aan de officier van justi tie te Almelo. De R. nam in het begin van de oor log dienst bij de SS en vocht jaren lang in Rusland. ge eeuw. Het was in 1881, ter gele genheid van een grote elektriciteits tentoonstelling, te Parijs gehouden. Met een door hem ontworpen appa- ratuur gaf Ader daar stereofonische uitzendingen van de Grand Opéra. Op het toneel in de Opéra had hij, vlak achter de voetlichten, een groot aantal microfoons opgesteld. Tachtig negentiende-eeuwers tegelijk konden op de tentoonstelling geïmponeerd de uitzending beluisteren en zich verba zen over de wonderen der „moder ne" techniek. Iedere luisteraar was voorzien van twee telefoons, voor ieder oor één, die hun signaal ont vingen van twee op een bepaalde af stand van elkaar geplaatste micro foons. Een verrassend experiment, dat echter spoedig weer in de vergetel heid was geraakt. Eerst met de ont wikkeling van de grammofoon, de radio en de geluidsfilm kwam de be hoefte aan ruimtelijke weergave al lengs weer naar voren. Had men bij het experiment te I Philadelphia een drietal microfoons toegepast, ir. de Boer greep bij zijn onderzoekingen in het Philips Na tuurkundig Laboratorium terug naar het normale horen. Daartoe stelde hij zich voor gebruik te maken van een „kunsthoofd", waarbij de oren waren vervangen door microfoons. Zo deed, een half jaar later, het legendarische „Noortje" haar intrede in het Natuurkundig Laboratorium. De wetenschap kan haar toegewij de discipelen somtijds in de meest vreemdsoortige situaties manoeuvre ren. Dat gebeurde ook nu, want Noor tjes entree werd een schokkend eve nement. Zij bezorgde ir. De Boer ten naaste bij een bekeuring. Noortje toch was een etalagepop, hem gulhartig cadeau gedaan door een warenhuis ter stede. Toen hij de pop even spaarzaam gekleed als een mensenkind bij zijn geboor te van het warenhuis naar zijn auto wilde brengen om haar in triomf naar het lab te brengen, zag Het steeds verdergaand stre ven naar hoogwaardige geluids weergave heeft er toe geleid het stereo-effect een rol te laten spe len in de apparatuur bestemd voor gebruik in de huiskamer. Sterefonie is troef in onze dagen. Ruimtelijke weergave, daar wordt heel wat over geschreven en druk over gesproken. Het is een slagwoord en een leuze, het is de „laatste no viteit". Wij hebben onlangs een interes sante ontmoeting gehad met de man die zich, twintig jaar geleden reeds, bij Philips op het terrein van de sterefonie heeft bewogen en vóór de tweede wereldoorlog daar al de eerste stereofonische grammofoon plaat heeft vervaardigd. Dr. ir. K. de Boer nu adjunct directeur van de afdeling Sociale Zaken bij de N.V. Philips' Gloei lampenfabrieken begon zijn loop baan op het Natuurkundig Laborato rium. In het jaar 1937 maakte hij daar een aanvang met zijn onderzoe kingen en experimenten op het ter rein van de stereofonische geluids weergave. Het was de eerste op dracht die hij uit te voeren kreeg. En het leverde hem later de stof voor zijn proefschrift. Stereofonische geluidsweergave was in die dagen al een begrip. Vier jaar tevoren, in 1933, had in de Ver enigde Staten de Bell Telephone Company een succesvol experiment verricht op het gebied van stereofo nische geluidsweergave. Op 27 april van dat jaar vond daar een lijnuit- zending plaats van een concert van het Philadelphia Symfonie Orkest on der leiding van Leopold Stokowsky naar de Constitution Hall in Wash ington. Vóór het orkest te Philadel phia had men naast elkaar een drie tal microfoons opgesteld. Deze wa ren ieder via een transmissielijn ver bonden met één van de drie luid sprekers, die in de zaal te Washing ton achter een scherm naast elkaar waren aangebracht. Maar stereofonie het snufje van onze dagen was toen zelfs al meer dan een halve eeuw bekend. De allereerste demonstratie van 'n elektrische reproduktie van muziek met behoud van het ruimtelijke ho ren had al plaats gehad in de vori- een surveillerende politieagent daarin niet minder dan een forse aanslag op de eerbaarheid der voorbijgangers. Een compromis was echter snel gevonnen, doordat ir. de Boer ijlings weer met zijn pop het warenhuis in dook en Noortje tegen de kostende prijs van 1,75 vorstelijk liet tooi en met een van de creaties van de toenmalige haute couture. Het leven was een feest in die tijden. In het lab werd Noortje een gezie ne figuur. Zij was zo levensecht, dat de nachtwakers schrokken en er be zoekers waren die hoffelijk de hoed afnamen als zij haar op een stoel zagen zitten. Al direct had Noortje enige chirur gische ingrepen moeten ondergaan. Ter hoogte van haar oren werden in haar hoofd gaten geboord. Vervol gens werd haar het schedeldak ge licht om het mogelijk te maken in de gaten microfoons aan te brengen. Bij de experimenten verving Noor tje de luisteraar in de muziekzaal. Deze zelf zat met hoofdtelefoons aan zijn orgen in een andere zaal en hoorde naar het uit de muziekzaal afkomstige geluid. Het effect was ver bluffend. Het kwam voor dat iemand de muziekzaal betrad en de deur ach ter zich sloot en dat de luisteraar in de andere zaal het hoofd omdraai de om te zien wie er achter zijn rug binnenkwam. De moeilijkheid bij stereofonische weergave is dat het publiek de hoofd telefoons niet waardeert. Daarom heeft men ze vervangen door luid sprekers, links en rechts in de ruimte Maar dat geeft complicaties omdat dan het linkeroor ook waarneemt wat alleen voor het rechter bestemd is en omgekeerd. Speciale onderzoekingen moesten ook verricht worden ten aanzien van het horen van de richting van waar uit het geluid afkomstig is, een buitengewoon interessant terrein. Zo werd onder meer ontdekt, dat men geen richting kan horen als men het hoofd volkomen stil houdt. Om de richting te kunnen horen moeten met het hoofd blijkbaar onbewust heel kleine bewegingen gemaakt worden. Omdat bij de experimenten voort durend i uziek nodig was ging ir. de Boer zelf muziek registreren. Er was op het lab al een installatie om grammofoonplaten te maken. Toen hij daarmee succes had begon hij zich serieus te interesseren voor de stereofonische registratie. Eind 1939 maakte hij daarop zijn eerste stereo fonische grammofoonplaat, tevens de eerste ter wereld. van dit jaar in het geheim begonnen was, afgetreden zijn als premier, uit protest tegen Muennichs drijven. Prompt volgde deze Muennich Kadar op. De strijd is op die dag begonnen. Kadar vond dat een berechting van Nagy overbodig en onrechtvaardig zou zijn en bovendien de geschie denis heeft hem gelijk gegeven ertoe zou leiden dat Hongarije en de gehele wereld opeens weer terug dachten aan de opstand. Nagy zou in de gevangenis gebleven zijn totdat men hem vergeten had, als Kadar zijn zin had gekregen. De berechtig van Nagy en de exe cuties die erop volgden zijn overwin ningen van Muennich geweest. Maar het Hongaars witboek over de op stand, en het witboek over het pro ces tegen Nagy, maakten geen en kele keer melding van Kadars rol in de beschreven gebeurtenissen. Met andere woorden: op deze punten heeft Kadar zijn zin gekregen. Sindsdien zijn meerdere aanhan gers van Kadar uit hoge functies ver wijderd en vervangen door volgelin gen van Muennich. Er hebben zich, in de hogere leiding van regering en partij, gaandeweg twee groepen geformeerd, die hun rol meespelen in de strijd tussen hun aanvoerders. De situatie heeft zich nog niet ge kristalliseerd. De beslissing verwacht men, wanneer men de theorieën van de deskundige waarnemers in Wenen beluistert, over enkele maanden, en welke zal de beslissing zijn? Op dit ogenblik overheerst de ver onderstelling dat Kadar het onderspit zal delven. Maar er zijn twee facto ren die een gunstige invloed hebben op de positie van Kadar. De eerste is reeds aangeduid: Kroestjev heeft, overigens niet zo heel lang geleden, verklaard dat Kadar zijn vriend is. Het volgend jaar moet Hongarije enkele Russische leningen, waarmee het land het hoofd boven water heeft gehouden, afbetalen. De toestand van de Hongaarse economie is nog slech ter dan vorig jaar en Hongarije zal Rusland niets kunnen betalen, tenzij er een economisch wonder gebeurt. Er zal dan een zondebok nodig zijn. Muennich en Kadar bevinden zich beiden in een positie die hen als kandidaten voor een zuivering naar voren heeft geschoven. Zij rea liseren zich dat. En daarom moet voor volgend jaar de beslissing in de machtsstrijd gevallen zijn. Want an ders maken èn Kader èn Muennich evenveel kans door het lot aangewe zen te worden voor de laatste zuive ring Prof. dr. G. M. Verrijn Stuart is gisteren tot voorzitter van de Sociaal Economische Raad geïnstalleerd. Deze installatie geschiedde in een vrijwel voltallige vergadering van de raad, terwijl de publieke tribune geheel ge vuld was. De installatierede werd gehouden door de waarnemend voorzitter, de heer T. J. Twijnstra. Deze bracht de gelukwensen aan de nieuwe functio naris van de raad over, aangezien deze raad in zijn laatste vergadering una niem betuigd heeft vertrouwen te stel len in persoon en bekwaamheid van prof. Verrijn Stuart. Als voorzitter heeft de raad, aldus de heer Twijn stra, een man nodig met ervaring en wijsheid. Bovendien behoeft hij een dynamische persoonlijkheid. Zowel de wetenschap als de praktijk zijn door prof. Verrijn Stuart, die hoog leraar in Rotterdam, Utrecht en Am sterdam was en bovendien belang rijke functies in het bankwezen in het voormalig Nederlandsch-Indië en Nederland heeft bekleed, verenigd. De nieuwe voorzitter hield na zijn installatie een rede. De Zweedse autoriteiten hebben bekend gemaakt, dat met ingang van 17 november a.s. de invoer van pe ren, o.a. uit Nederland in dit land zal worden toegestaan. Zweden is de laatste jaren steeds een belangrijke afnemer van Nederlandse peren in het najaar. In tuinderskringen vroeg men zich de laatste tijd reeds af wanneer de Zweedse grens zou open gaan voor dit produkt. Thans is dus bekend geworden, dat het nog ruim een maand zal duren voor naar dit land verzonden kan worden.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1958 | | pagina 3