rfe
pTK
HET BOERENLEVEN
IN DE 18e EEUW
Hoe Vlaamse kunstenaars
voor de jeugd werken
t:
NATUl4R2UiVeRe
nta
m
Een boek van prof. Dewe
"Z
Expositie te Turnhout
u proeft de natuur in Natuurzuivere Planta
Gemeente Bruinisse
1 een ervaren steno-typiste
2 een jongste bediende (mnl.)
?l^n margarine
daarom is natuurzuivere Plants
zoveel smakelijker en gezonder
SHELL
Schneider toch
doctor....?
BEKENDMAKING
FC Köln sloeg
Feyenoord
7
DAGBLAD DE STEM VAN WOENSDAG 1 OKTOBER 1958
7
Al wat
de natuur U geeft
is volmaakt...
if
Ï2S»
Schieting in Biervliet
Scliieting „St. Sebastiaan"
Kwekerij M. H. DEKKER
M
ri^
^4?
de beste brandstof
voor uw oliehaard!
Wordt geleverd door:
M. de Wilde, Gravenstraat 356
tel. 493 Clinge
TeunissenBlommaert v.h. BloramaertWittock,
Zoutestraat 6
tel. 350 Hulst
Gebr. Polfliet, Rapenburg 96
tel. 216 Stoppeldijk
J. den Hamer, Polenstraat 38
tel. 568 Axel
Fa. L. E. WeemaesKindt, Hof te Zandeplein 18
tel. 4 Kloosterzande
M. Dumez en Zn., Axelsestraat 3
tel. 533 Westdorpe
Fa. J. v. d. Velde Zn., Kazernestraat 2
tel. 2580, b.g.g. 2446 Teraeuzen
L. Hamelink, Baandijk 3c
Xerneuzen
Fa. C. J. Oppeneer, Kanaalzicht 34
tel. 423 Sluiskil
J. Martens, Poststraat 3
tel. 207 Philippine
W. Gruben, Oude Stad 7
tel. 478 Biervliet
A. de Poorter, Kon. Julianastraat B35
tel. 292 Hoofdplaat
G. de Veth, Boulevard 9
tel. 315 IJzendyite
T. A. Verschoor, Van Zuyenstraat 2
tel. 532 Breskens
Toen ik kort geleden in een artikeltje over de vooruitzichten
van de vlasteelt daaraan wat historische beschouwingen over de
akkerbouw in 't algemeen vasthaakte, wist ik niet, dat er juist in
die dagen een hoogst interessante studie verschenen was over de
agrarische toestanden in westelijk Noordbrabant gedurende de
achttiende eeuw. Een hoogleraar aan de landbouwhogeschool in
Wageningen, ir Dewez, die van 1930 tot 1933 rentmeester is ge
weest van het staatsdomein in Klundert, blijkt in die jaren een
studie gemaakt te hebben van de archieven van dat domein: het
resultaat daarvan heeft hij thans gepubliceerd, althans wat de
achttiende eeuw betreft. Het uitermate interessante boek is uit
gegeven bij Veenman in Wageningen.
Er is bij ingebonden een zeer uit
voerige studie van een andere Wage-
ningse hoogleraar over een „reken-
boeek" van een Friese boer uit de
zestiende eeuw, en daardoor is de
uitgave nogal kostbaar geworden.
Maar ik acht ze voor de ontwikkelde
plattelanders van westelijk Noordbra
bant dit geld volop waard.
De studie van de heer Dewez geeft
een duidelijk inzicht in de landbouw-
toestanden op de Brabantse zeeklei
twee eeuwen geleden, want uiteraard
waren die toestanden op de rest van
het platteland niet veel verschillend
van die op het staatsdomein. Intus
sen begint de schrijver met een kort
historisch overzicht van dit merk
waardig unicum in Nederland: een
kleine 3000 ha cultuurland met onge
veer 40 boerderijen, die staatseigen
dom zijn, het rentambt Niervaart. Na
vier eeuwen particulier bezit van de
Nassau's te zijn geweest, zijn de do
meinen in 1881 aan de staat geko
men. Koningin Juliana noemt zicji in
tussen nog altijd o.a. Vrouwe van
Niervaart.
Rustige welvaart
De achttiende eeuw, de eeuw der
verlichting. Uit onze geschiedenisboe
ken hebben we de indruk overgehou
den dat ze een tijd van rustige, zelf
voldane welvaart voor ons land ge
weest is. Staatkundig schoven we
zachtjesaan naar de achtergrond van
Europa, maar overigens ging het ons
best. Met uitzondering van een Fran
se inval in het midden der eeuw in
westelijk Noordbrabant, heerste de
vrede binnen onze grenzen. Voerden
we al oorlog, dan ter zee of in de on
gelukkige zuidelijke Nederlanden, en
dan nog met huurtroepen.
Maar de lezing van het boekje van
prof. Dewez maakt ons duidelijk, dat
de toestanden ten plattelande hele
maal niet in dit kleurige raam pas
ten. Die toestanden blijken in één
woord allertreurigst geweest te zijn.
Als ooit een dichter leugens heeft ge
schreven, dan is het onze achttiende-
eeuwse diehter-boer Poot geweest.
En dan te denken dat hier de ver
houdingen vermeld worden op de
beste cultuurgronden van Nederland,
op de zeeklei, op hoeven en gronden,
welke eigendom waren van de Oran-
je's, die steeds als goede landheren
beschouwd pleegden te worden.
Wanneer men zich dan even tracht
voor te stellen, hoe de toestand op
de doodarme zandgronden in het oos
ten des lands geweest moet zijn in
deze ..verlichte'' eeuw, dan huivert
men. En men prijst de twintigste
eeuw die zulk een gelukkige omwen
teling op ons platteland heeft ge
bracht. Want prof. Dewez geeft tus
sendoor te verstaan, dat de vooruit
gang in de eeuw tussen 1800 en 1900
nog maar erg kalmpjes ging. De
zestig jaren na 1900 hebben pas de
grote omslag gebracht.
In 1740 bracht de rentmeester van
Niervaart een verslag uit aan de
landheer, dat in de studie van prof.
Dewez het „klachtenboek" wordt ge
noemd. Daar blijkt b.v. uit, dat de
pachters algemeen ver ten achter wa
ren met de betaling der pachten, en
dat ze bovendien zwaar gebukt gin
gen onder andere schulden: geleend
geld onbetaalde rekeningen, belas
tingschulden. Inventarissen en inboe
dels werden publiek verkocht, ver
schillende pachters zakten weg in de
arbeidersstand en komen in volgende
rapporten voor als huurders van los
se perceeltjes.
Prijzen en kosten
Natuurlijk worden in die rapporten
op allerlei plaatsen prijzen en kos
ten genoemd. Maar die zeggen zo
weinig, als men de koopkracht van
de achttiende-eeuwse gulden niet
kent- Zo vindt men, dat de pachten
tussen vijftien en twintig gulden per
bunder (1,3 ha) bedroegen, dat een
paard 75 tot 100 gulden kostte, een
melkkoe 40 tot 60 gulden, het spek
Th cent per pond. Maar véél zegt dat
niet. Meer houvast hebben we aan
de gegevens over de opbrengsten per
ha. Tarwe, het hoofdgewas, gaf
over het tijdvak 1740-1780 gemiddeld
18 mud per bunder, haver 30 mud.
Vlasland werd verhuurd voor 45.
en meekrap voor 33.— per gemet.
Het risico van de boer is heden
ten dage vrijwel teruggebracht tot de
invloed van weer en wind. Maar het
ongeluk van de boeren van tweehon
derd jaar terug was, dat ze tegen
geen enkel risico gedekt waren. In
het „klachtenboek" lezen we van
totaal of half mislukte oogsten door
tarwe- en vlasbrand, door overstro
mingen, strenge vorst, van graan
oogsten van 5 of 6 zak per gemet.
Runderpest en paardedroes brachten
in één jaar een gezin tot de bedelstaf.
Tussen 1730 en 1740 stierven er op
de domeinen 687 runderen aan run
derpest en 32 paarden aan droes.
Het boek van prof. Dewez bevat
voor een boer nog een massa inte
ressante dingen. Over het braken en
de bemesting in een tijd, toen kunst
mest onbekend was. Over de vrucht
wisseling van die tijd, toen suiker
bieten volmaakt onbekend waren,
toen er op het hele domein l'/i gemet
aardappels verbouwd werden, en toen
de meekrap één van de belangrijkste
gewassen op onze zeekleigronden
was. Ik kan het boek dan ook sterk
aanbevelen, op de eerste plaats uiter
aard aan de huidige domeinboeren,
maar ook aan anderen.
't Is best mogelijk, dat men over
tweehonderd jaar ook over onze
twintigste eeuw weer vreemde din
gen schrijft. Maar de studie van
prof. Dewez heeft bij mij de mening
bevestigd, dat de boeren van thans
Onze Lieve Heer mogen danken,
dat ze niet in de gouden zeventiende
of de verlichte achttiende eeuw van
onze vaderlandse geschiedenis ge
leefd hebben.
R.W.J.
De zeventigjarige voormalige rec
tor van de universiteit van Wuerz-
burg, prof. Seifert, heeft op de zit
ting van de zaak tegen het voormalig
hoofd van de psychologische dienst
van de Westduitse strijdkrachten,
Schneider, verklaard, dat zijn hand
tekening onder een provisorische
doctorsbul van Schneider echt is.
Prof, Seifert, die als getuige werd
gehoord, kon zich echter Schneider
niet meer herinneren.
Prof. Seifert was in de tijd, dat
Schneider aan de universiteit zou
hebben gestudeerd behalve rector,
ook legerarts, zodat hij zich maar
zelden met de universiteit kon be
moeien Hij kon zich wel herinneren
dat hij als rector twee studenten toe
stemming had gegeven zowel medi
cijnen als psychologie te studeren.
Eén van hen, hij kon zich de naam
niet meer herinneren, had studie ge
maakt van de asymmetrie van het
gezicht.
Schneider heeft dit onderwerp als
dat van zijn proefschrift genoemd.
De burgemeester der gemeente Bruinisse maakt
bekend:
1. dat, ter voldoening aan artikel 63 in verband met
artikel 10 en aan artikel 72a in verband met de
artikelen 63 en 10 der onteigeningswet, een com
missie uit Gedeputeerde Staten der provincie Zee -
land, bijgestaan door de daartoe door het alge
meen bestuur aangewezen deskundige, het hoofd
van het bestuur der gemeente en een lid van
het bestuur van de waterkering van het cal.
waterschap Bruinisse, in het gemeentehuis al
daar zitting zal houden op vrijdag, 17 oktober
1958, des namiddags 14.45 uur, ten einde de be
zwaren van belanghebbenden aan te horen te
gen het plan van onteigening ten name van het
Rijk voor verbetering van de hoogwaterkering
tussen de dijkpalen 24 en 36 met de aanleg van
een nieuwe gemeentehaven en toeleidende wegen
een en ander onder de gemeente Bruinisse en
nodigt belanghebenden uit om hun bezwaren
ter plaatse en ure vermeld, mondeling of schrif
telijk aan genoemde commissie mede te delen;
2. dat de stukken, bedoeld in het eerste lid van
artikel 12 der onteigeningswet en ter voldoening
aan artikel 64 in verband met artikel 12 en aan
artikel 72a in verband met de bepalingen van de
artikelen 64 en 12 ter inzage van een ieder worden
nedergelegd ter secretarie der gemeente van 3
oktober 1958 tot en met 17 oktober 1958;
3. dat het uitgewerkte plan van het gehele werk,
bedoeld in het laatste lid van artikel 12 van
meergenoemde wet, voor een ieder ter inzage
zal liggen ter secretarie der gemeente Bruinisse
van 3 oktober 1958 tot en met 17 oktober 1958.
Bezwaarschriften zijn vrijgesteld van het recht
van zegel.
Bruinisse, 26 septemlber 1958.
De burgemeester voornoemd,
H. K. MICHAëLIS
De N.V. Provinciale Zeeuwsche Electriciteits-
Maatschappij, te Middelburg, vraagt voor spoe
dige indiensttreding:
die tevens als assisent-chef van de typekamer zal
fungeren en aan wie verantwoordelijke werkzaam
heden kunnen worden opgedragen. Bij voorkeur H.
B.S.-opleiding of gelijkwaardig en ruime erva
ring.
Voor goede kracht uitstekende positie.
met Ulo- of gelijkwaardige opleiding.
Schriftelijke sollicitaties te richten tot de afde
ling personeel, kantoor Middelburg.
A. Rijnders, Gravenstraat 71b
tel. 2383 Vlisslngen
A. Louwerse, Hellebaardierstraat 8
tel. 2850 Vlisslngen
Fa. A. W. Bakker Zn., Paspoortstraat 2
tel. 371 Oost-Souburg
J. H. v. d. Dries, Rijksweg 1
tel. 345 Lewedorp
Fa. Gebr. Goedheer, Weststraat 12
tel. 441 Borsele
J. Tramper, Raadhuisstraat 25
tel. 243 's-Gravenpolder
Mej. J. Roose, Pieter Jasperplein 19
Goes
J. W. van Stel, Jufferswegje 9
tel. 473 Biezellnge
Gebr. v. d. Weele, Havelaarstraat 1
tel. 287 Coljjnsplaat
J. P. de Witte, Molendijk 40
Hoek
Ieder najaar, als het leesseizoen aanbreekt, houdt de katho
lieke Vlaamse vereniging van „Kunstenaars voor de Jeugd" een
tentoonstelling van het werk van haar leden Dit jaar gebeurt
dat te Turnhout, in de in het centrum van de stad gelegen zaal
„Beauty". Deze expositie is tot en met zaterdag 4 oktober te be
zichtigen.
„Het is mijn plicht U hier even op de betekenis en de doelstelling van on
ze vereniging te wijzen," zei de dichter Albe, de voorzitter, in zijn begroe
tingstoespraak tot de genodigden tijdens de opening. De vereniging van de
„Kunstenaars voor de Jeugd", die tien jaar geleden in Belgisch Limburg
werd opgericht, is, cultureel gezien, een rijke groep. Er behoren niet alleen
schrijvers en dichters toe, doch ook musici en beoefenaren van de plasti
sche kunsten. „Het zijn allemaal mensen, die in.hun scheppen een ruim
deel over hebben voor dat, wat hun allemaal dierbaar is: de Vlaamse
jeugd", zei hij.
In de afgelopen tien jaar hebben de
„Kunstenaars voor de Jeugd" al veel
goed werk kunnen verrichten. De le
den konden meedoen aan prijsvragen
voor verhalen en liederenteksten. De
vereniging stelde bloemlezingen voor
de jeugd samen en nam nog verschei
dene andere vruchtbare initiatieven.
In stilte helpt zij vooral ook de jon
gere leden door ze met raad en daad
bij te staan. Door hetgeen zij van
haai doelstelling verwezenlijkt heeft
zij haar bestaansrecht ruimschoots
bewezen.
De voorzitter dankte in het bijzon
der mevr. A. Buckinx-Luijkx, de
stichtster en de ziel van deze organi
satie. Ondanks haar vele beslomme
ringen en haar eigen creatief werk
ze schreef o.m. romans over het
leven van de moeder van de H. Fran-
ciscus Xaverius en de H. Ignatius
heeft zij zich voor de „Kunstenaars
voor de Jeugd' zeer verdienstelijk
gemaakt. Albe sprak de wens uit. dat
deze vereniging door het werk van
haar meer dan 150 leden nog meer
mag bijdragen tot de culturele ver- zaamheid van deze kring. Hij prees
heffing van de jeugd, van het Chris
telijke gezin en de hele gemeenschap
Kallist Fimmers, een Norbertijn
van Tongerlo hij stichtte de z.g.
Vesperkring en een paar tekenscho-
len voor de jeugd hield een korte
inleiding.
,,Onze tijd en vooral onze jeugd
heeft honger naar goede kunst",
zei hij. Hij was er helemaal niet
bang voor. dat de Vlaamse jongens
en meisjes communist zullen wor
den. doch maakte zich wel be
zorgd over een andere bedreiging,
het verschijnsel, dat hij het Ame
rikanisme meende te mogen noe
men ..Het lijkt onschiildig, doch
het verdwaast met zijn vervlak
king onze jonge mensen; het ont
neemt hun de schone droom", zo
betoogde hij.
Tegen vervlakking
Kallist Fimmers zei daarom blij te
zijn met het ontstaan en de werk-
de geest, die daarin heerst. Ondanks
uiteenlopende richtingen in opvatting
en stijl verstaan de leden elkander
vlot. Zij vragen alleen maar hoe zij
de jeugd met hun werk rijker en
mooier kunnen maken. Dat is goed,
want wij moeten onze jongens en
meisjes opvoeden tot mensen met
cultuur. De sport heeft maar een
betrekkelijke waarde; het is niet
waar, dat zij het hoogste is, wat er
bestaat.
De openingsplechtigheid werd op
geluisterd door het Collegekoor van
Turnhout. Dit jongenskoor zong ver
scheidene frisse liederen. Leerlingen
van het college declameerden voorts
duidelijk en gevoelig uit het werk
van een drietal „Kunstenaars voor de
Jeugd": van de dichter Albe natuur
lijk het bekende „Paradijsvogel",
verder een passage uit een der laat
ste dichtbundels van de priesterdich
ter Anton van Wilderode en „Zwer
vers" van Karei Vertommen.
De expositie
Het spreekt van zelf, dat de expo
sitie op de eerste plaats een flink
aantal jongens- en meisjesromans te
zien geeft. Er liggen echter ook pren
ten- en sprookjesboeken. De Vlaam
se romanschrijver Cor Ria Leeman
heeft het leven van Jan Klaassen ver
teld in grappig geïllustreerde versjes,
in een hele reeks prentenboeken. Na
tuurlijk ontbreken „De Witte" en
„Jeugd" van Ernest Claes er niet;
deze Vlaamse verteller is trouwens
de erevoorzitter van de „Kunstenaars
voor de Jeugd". De vereniging gaf
zelf een Seizoenenreeks en stemmige
gelegenheidskaarten uit.
Evenals in Duitsland zijn ook in
Vlaanderen verscheidene uitgeverijen
overgegaan tot het publiceren van
reeksen kleinere geschriften voor de
jeugd, verhalen maar ook wel le
vensbeschrijvingen. Er liggen ook vrij
veel dichtbundels. Van de dichter
Albe zijn er gedichten in handschrift,
op losse vellen, te koop; ze kunnen
eventueel, ingelijst, als wandversie
ring dienst doen. De plastische kun
stenaars, die lid zijn, tonen allerlei
boekillustraties, vignetten voor tijd
schriften, linosneden voor kalenders.
Er hangen ook glas-in-lood-ramen.
In een afgescheiden hoekje van de
zaal houden de jonge kunstenaars
Toon Vermeylen en Frank-Ivo van
Damme geregeld praatjes met kleu
rendia's over het ontstaan van een
glas-in-lood-raam en het werk van
een aantal Vlaamse glazeniers.
Te Rotterdam is voor het toernooi
om de Vriendschapsbeker een voet
balwedstrijd gespeeld tussen Feyen
oord en F.C. Köln. De ontmoeting,
die door 25.000 toeschouwers werd
bijgewoond, eindigde in een 52
overwinning voor de gasten, nadat zij
bij rust met 2—0 de leiding hadden.
In hotel De Vriendschap te Bier
vliet werd een schieting op de liggen
de wip gehouden. Hieraan werd door
35 schutters deelgenomen.
De uitslag was; hoogvogel J. Wijf
fels te Biervliet, le zijvogel P. de
Pré te Biervliet, 2e zijvogel F. van
Hecke te Watervliet. De meeste klei
ne vogels werden geschoten door P.
van Vooren te Biervliet.
De uitslag van de door het gilde
van St. Sebastiaan te Zuiddorpe ge
geven schieting was als volgt: hoog
vogel Cam. Bouters, Overslag, le zij
vogel A. de Vlieger, Kruisstraat (B.),
2e R. van Damme, Koewacht (bij lo
ting), le kal R. de Munck, Zuiddor
pe, 2e E. Vlaeming, Kruisstraat (B.).
Aantal schutters 65.
CHAO CHING KUEI (China) verbe
terde te Hongkong het wereldre
cord tweehandig stoten in de
zwaarmiddengewichtklasse door
176.5 kg omhoog te brengen.
EEN ELFTAL van de PTT te Hulst
heeft met 4-0 een voetbalwedstrijd
tegen Mi-Lock gewonnen.
Fa. H. en C. v. d. Sande, Spuiplein 31
tel. 894 of 793 Breskens
A. Boonman, Zuidzandsestraat 97
tel. 228 Oostburg
J. Risseeuw, Z 26
tel. 237 Retranchement
V. v. d. Hemel, Schuitvlotstraat A 99c
tel. 203 Groede
W. Risseeuw, Molenstraat A 31
tel. 462 Groede
Blondeel, Kaai 2 A
tel. 429 Aardenburg
J. I. de Visser, Weststraat 2
tel. 109 Oostburg
Burrinks, Bree 47-
tel. 2452 Middelburg
t
I
laat uw j
bruidsboeket j
verzorgen t
door onze gediplomeerde binders
(diploma bloemsierkunst
Aalsmeer). J
Langevielesingel 38 - tel. K 11802661 J
middelburg
i
4
JE HERKENT ZE DIRECT - de vrouwen, die van zuiver natuurlijk voedsel weten. Hun gezonde
kleur, hun stralende glimlach danken ze aan vitaminenrijke grapefruits, verse sla, zonnige
tomaten... aan al dat goede en kostbare, wat de natuur ons biedt! Zichzelf en hun gezin houden
ze jong, slank en vrolijk door dagelijks vruchten, dagelijks groente, rauwkost en... natuurlijk
dagelijks PlantaWant Planta, gemaakt van louter plantenvetten, is even zuiver, een produkt
van de natuur. Even voedzaam en toch... zo lichtverteerbaar. Even lekker en natuurlijk van
smaak! Geniet van de natuur - geniet van Planta! U proeft 't bij de eerste hap: zo zuiver
smaakt Planta alleen!
