Industriespreiding krijgt nu een kans Hei! in de mei Bezeten geleerden en tobbende vrouwen Voor de leek slechts één taak tijdig naar de dokter Tebaldi mijdt unfaire concurrentie tegen Callas In de Industrialisatienota goede aanmoediging voor het Zeeuws-Brabants streven Dagboek van een Duitse Diverse vormen van bestrijding Zwitserland exporteert ,.gaatjes" Op bezoek DAGBLAD DE STEM VAN DINSDAG 27 MEI 1958 Zeven jaren in Rusland Turken raken zonder koffie Ontstaan en bestrijding van kanker (II) Bestraling De nieuwe industrialisatienota, wel- rele werkloosheid is blijven bestaan, ke minister Zylstra aan de Tweede getuige het massale pendelen van de Kamer heeft aangeboden, bevat, zoals onze lezers reeds onder het oog konden zien, enkele gunstige aan kondigingen voor onze gewesten, zo wel voos west-Brabant als voor Zee land. Faciliteiten worden verruimd en het totaal bedrag is voor de komende vijf jaar verdubbeld. Wanneer men in aanmerking neemt, dat in west-Brabant de met subsidie aangelegde industrieterrei nen het vlotst van de hand zijn ge gaan, zodat er nog slechts 18 pet. van beschikbaar is tegen 54 pet. over het gehele land, mag men wel verwach ten, dat de nieuwe regelingen een extra impuls kunnen gaan betekenen om in dit gewest de industrialisatie verder op gang te brengen. Dat dit ook nodig is, hebben de burgemees ters Godwaldt van Etten en Funck van Oudenbosch, reeds duidelijk uit eengezet. Men heeft in west-Brabant el de toename van de beroepsbevol king door de industrievestigingen kunnen opvangen, waar de structu- west-Brabantse arbeiders naar de Randstad en de plotseling weer op duikende grote werkloosheid bij de conjunctuuromslag. Het is te hopen, dat men thans met iets ruimer vloeiende rijkssteun ook de structurele werkloosheid kan gaan terugdringen. Verheugend is nu vooral, dat het regionale industrialisatiebeleid thans in deze zin vernieuwd wordt, dat het als industriespreidingsbeleid kan worden aangeduid. Een belangrijk uitvloeisel hiervan is de aandacht, welke de nota be steedt aan het Sloeplan en de Wes- terschelde. De ontwikkeling van dit gebied, waarvoor Zeeland en Noord brabant zich samen inspannen, heeft thans ook de belangstelling van mi nister Zijlstra gekregen, omdat zij kan bijdragen tot ontlasting van de moeilijkheden, welke de Randstad en met name Rotterdam e.o. ondervindt. Tevens speelt hierbij evenals voor west-Brabant de richtlijn van het nieuwe beleid mee om de industriali satie te richten op gebieden, van In de nacht van de 22e oktober 1946 zijn door de Russen uit de Duitse Oost zone bij verrassing niet minder dan 5000 Duitsers per trein op transport gesteld naar Moskou. Onder hen bevonden zich 200 raket-specialisten, ge leerden en technici, in de oorlog de staf van Werner von Braun, de uitvinder van de V 1 en V 2. Von Braun was er zelf niet by, omdat hij kort tevoren al op contract in Amerika was te werk gesteld. Wie er wel by was, dat was zyn naaste medewerker, chef-constructeur Helmut Groetrupp, die met zijn vrouw en de bijna complete groep van Duitse raket-specialisten mee naar Rusland is overgebracht. Zeven jaar hebben ze daar met hun gezinnen doorgebracht, tot ze op 25 november 1953, wederom op verrassende wijze, werden vrijgelaten en voor het merendeel naar West-Europa terugkeerden. vel van het clubhuis: Gegroet zij ons triomferende volk". Er zijn bossen met een overvloed van paddestoelen, veenbessen en vos sebessen. Er huizen zelfs elanden. Maar er is vaak tekort aan melk en vers vlees. De post komt heel on regelmatig. Helmut krijgt de defini tieve opdracht om de kegelraket, waaraan de laatste huiselijke gezel ligheid is opgeofferd, tot in alle de tails uit te werken. Als het klaar is, ondernemen de Russen echter zelf de schietproeven. Weer is er schaars te aan brood. Een klacht bij de ver tegenwoordiger wordt afgedaan met de dooddoener: ,,Noem me een land ter wereld op, waar het brood voor de oogst niet schaars is". Als echter de komst van een commissie wordt aangekondigd, is er weer van alles te krijgen in de winkels. Een grote gebeurtenis: Helmut heeft zich door het ministerie uit zijn functie laten ontheffen, nadat hij een nieuw project heeft geweigerd. Het Duitse collectief wordt opgelost. De heren krijgen van de Russen hun persoonlijke opdrachten en moeten afzonderlijk inlichtingen verstrekken over de oude projecten. Een deel van de Duitsers wordt naar het va derland teruggestuurd. De anderen krijgen nieuwe opdrachten. De hoop op terugzending gaat op en neer als de getijden. En dan komt eindelijk het decreet: Vanaf 12 november 1953 vertrekken met tussenpozen van twee dagen op 12 specialisten na de Duitse specialisten om terug te gaan naar hun land. Wij danken voor het verrichte werk". Balans De schrijfster maakt de balans op: ,.De mannen zijn het er over eens, dat ze hier hebben geleerd met on gelooflijk weinig materiaal, met de bescheidenste middelen en met en thousiaste Russen, die goed zijn in imiteren en voltooien, maar minder goed in zelfstandig ontwikkelen, een dirigeerbare raket te bouwen, die nog wel geen vliegend laboratorium is, maar toch een raket, die het vermoeden wettigt dat de verovering van het heelal geen utopie is maar een concrete mogelijkheid. Een vreedzame mogelijkheid. ,,Wij vrouwen bekijken onze sla pende kinderen. Ze hebben veel ge leerd. Geleerd dat andere volken ook uit mensen bestaan. Ze hebben vreugde en opwinding gedeeld met hun Russische speelmakkers. Ze hebben rovertje gespeeld. Van auto's hebben ze geen verstand, maar ze zijn met weinig tevreden en ze ken nen alle dieren uit de bossen. „De laatste dag! Oud, goed stuk grond! Je hebt ons veel zien huilen en je hebt nooit nagelaten ons te troosten. Goed, lief stuk grond. Nog eenmaal heb ik door de bossen gelo pen. Ik heb afscheid genomen van goede en slechte uren. Nog eenmaal maal stopgezet, volgens de regering voor onbepaalde tijd. Het gevolg van deze maatregelen zal zijn, dat de koffie op de zwarte markt, die thans reeds niet veel goedkoper is dan 100 gulden per kilo, nog verder in prijs zal stijgen. Bij gebrek aan hun geliefde koffie trachten de Turken hun dorst nu te lessen met thee en surrogaat-koffie, die zij de naam genoegen" hebben gegeven. Het is niet de eerste keer m de ge schiedenis, dat de kooplui in Istan bul het zonder hun koffie moeten stellen. Ongeveer 60 jaar nadat Ha- bim uit Aleppo en Shems uit Damas cus het koffie drinken in Istanbul po pulair hadden gemaakt (,,het drinken van een kop koffie vergeet u in 40 jaar niet") besloot Sultan Murat de Vierde 't schenken van koffie te ver bieden en verdere invoer van dit pro- dukt tegen te gaan. Dit was in 1554, nadat de eigenaar van een koffiehuis per ongeluk een brand had doen ont staan die de stad voor een vijfde in de as legde. Het verbod duurde echter niet lang. Toen de regering van de sultan merk te, dat de belastingontvangsten terug liepen door het verbod op het schen ken van koffie, werd het besluit snel ongedaan gemaakt. De kooplui in Istanbul hopen, dat de huidige rege ring dezelfde ervaring zal opdoen als die van Murat de Vierde. Hoe die zeven jaren verliepen? Irmgard Groetrupp. de vrouw van de chef-constructeur, heeft er een dag boek van bijgehouden en dit is nu dan ook in Nederlandse vertaling ver schenen onder de titel ,,In de scha duw van de Spoetnik". De schrijfster is begaafd met een scherp observatievermogen en zit tot haar geluk vol humor. We krijgen zo een buitengewoon levendig relaas van leven en lotgevallen der wegge- sleepten in het vreemde land. Eerst worden ze nabij Moskou on dergebracht in voormalige kastelen, die later veranderd worden in sana toria. Gezinnen van drie personen krijgen een kamer, die van vier over het algemeen twee kamers. De aca demici hebben recht op een kamer meer. Ze leven te midden van de bossen, doch zijn erg nieuwsgierig naar Moskou. Voorlopig echter blij ven ze in quarantaine. De door Helmut uit Duitsland op gevraagde documenten verdwijnen in de bureaus van de Russische ministe ries. Het patent is waardeloos ge worden. De gedemonteerde laborato ria worden in kisten verpakt en rei zen met goederentreinen duizenden kilometers naar het oosten, om in Moskou uit elkaar te worden gerukt. Bijna dertig medewerkers zijn door andere ministeries afgetroggeld. Slechts enkelen van hen kan Helmut weer in zijn collectief terugkrijgen. Alles wordt ondergebracht in een groot, leeg fabrieksgebouw, waarvan de hele inventaris bij de grote Duitse opmars weggevoerd werd naar het Oeralgebergte. Voor het eerst komt de schrijfster in Moskou: Verjaardag van de revo lutie! Moskou badend in het licht. Het Kremlin en de bonte Basilius- kathedraal naast de kleine vervallen huisjes. Elegance, cultuur en onein dige armoede". De klacht Het Is onaangenaam te moeten le ven van vc wschotten op een salaris, waarvan de omvang niet bekend is. Helmut dient een klacht in bij de minister. „Hoe kunnen we nu werken als er >n de fabriek niets aanwezig is, geen materiaal, geen apparatuur ja zelfs geen laboratoriumtafels!...." „Meneer Groetrupp. u bent hier niet om u te beklagen over een ge brekkige organisatie". „Wat moet ik hier dan doen?" „De reconstructie van de A 4 de V 2is bijna voltooid. Formu leert u hu maar nieuwe taken, u bent tenslotte hoofdconstructeur voor de bouw van raketten' waaruit een regelmatige stroom van migranten naar overig Nederland af vloeit. Het besluit om ook de plannen voor een havencomplex in het Sloe verder uit te werken, mag men wel als een bijzonder succes van het Zeeuws - Brabantse streven be schouwen. Het is tevens een aanwij zing, dat de regering bij de ruimte lijke ordening voorshands niet de weg zal volgen, welke in het rapport „Randstad en Delta" van de provin cie Zuid-Holland werd uitgestippeld; waarbij de klemtoon viel op een ex pansie van de havenactiviteiten naar het Haringvliet. Zo komt de regering ook tegemoet aan de wensen van het Landbouw schap, dat grote bezwaren tegen een expansie van havenbedrijvigheid aan het Haringvliet naar voren bracht, omdat het daarvoor nodige Drieweg kanaal de landbouwgronden met ver- zilting zou bedreigen. Wij hebben meermalen ook de ge dachten van ir. F. P. Mesu over deze aangelegenheid en over de wenselijke spreiding der industrie in de boog van Dordrecht over Bergen op Zoom naar Vlissingen uiteengezet. Het nu door de regering aangekondigde in dustrialisatiebeleid schijnt deze koers nu mede te gaan volgen. De ombui ging van dit beleid naar industrie spreiding en de bijzondere aandacht, welke thans het Westerscheldebekken geniet, zullen west-Brabant en Zee land in ieder geval aanmerkelijk ten goede kunnen komen. Het ziet er naar uit, dat de kooplui in Istanbul, die sinds eeuwen hun werk beginnen met ,,een Turkse kof fie" en ermee eindigen, het spoedig zonder dit bijna onontbeerlijk gewor den vocht moeten doen. De Turkse regering heeft de invoer van koffie namelijk geheel stopgezet. De meeste koffie die de Turken jaarlijks opdron ken 8400 ton was afkomstig uit Brazilië. Goede koffiedrinkers als de Turken zijn voelen zij minder voor Afrikaanse koffie, die minder caffe ine bevat. Een vervanger van de Bra- zilaanse koffie zou eventueel de kof fie uit Yemen kunnen zijn. Deze is echter te duur. De koffie-import loopt al enkele ja ren niet te best in Turkije. Deviezen- arm als het land is, moet Turkije zijn geld bewaren voor het aankopen van kapitaalgoederen in het buitenland, benodigd om het land te modernise ren. De aanvoer van koffie uit Brazi lië werd hierdoor geringer. Zuid-Ame- lijkheid om dit exportartikel te be- rika wenste namelijk alleen te leveren I lasten, maar dit onder geen enkel tegen contante betaling. 1 hoofdstuk in hun belastingbijbel zul- j Thans is de invoer van koffie hele- len kunnen vinden. w*™ raKenen vele handen gedrukt. Tranen in Ba ..Wanneer kunnen we weer naar hlisphi>.a,c huis terugkeren? ..Als u met een raket om de we reld kunt vliegen". De arbeidsvreugde en de arbeids- wil in het collectief worden door deze eigenaardige planmatige economie" er beslist niet beter op. Geen won der dat hij zijn woede met wodka moet wegspoelen. Zo gaat dit leven dan verder. Duit se geleerden, die ondanks alle bu reaucratische belemmeringen toch weer bezeten raken door de bereke ningen, de experimenten. De vrou wen met zorgen voor voldoende eten, buschka's ogen. God zegene u Met dit korte overzicht en de paar citaten hebben we maar een vluchti ge indruk kunnen geven van dit inte ressante .n wijze, echt-vrouwelijke boek. We komen er niet alleen het experimenteerwerk van door de ra ketten bemeten mannen door nader. Doch ook het Russische leven van heden, de Russische psyche van im mer. De schrijfster debatteert onbe schroomd met de in Sovjet-ideologie gedrenkte functionarissen, maar ze blijft in hen de mens zien en de mens waarderen. Het zo vaak irri terende opgaan van de Duitse man- Praatjes vullen geen gaatjes, heet het hier en ook in Zwitserland, maar daar zullen ze deze met geld. De Zwitsers verkopen nog wel geen lucht met een kringetje er omheen, maar het onderwerp van de gaatjesexport is het gesprek van de dag in de hor loge-fabrieken van het Jura-gebergte. Hier werd van de Göteborgse uni versiteit een ofder ontvangen voor het boren van gaatjes met een afmeting van 0.6 mm diepte en 0.054 mm in diameter, benodigd voor microbiolo gische proeven met radioactief fos for. Gezien de ervaring en de repu tatie welke de Zwitsers reeds drie eeuwen bezitten op het gebied van precisie-werk, wendde de Zweedse hogeschool zich na vele mislukte proeven tot de horlogemakers in de Zwitserse Jura. Het resultaat was verbluffend en tot volle tevredenheid van klant en fabrikant werden de gaatjes te bestemder plaatse afge leverd in een pakje ter grootte van een lucifersdoosje. Het gerucht van dit succes deed snel de ronde in de medische kringen van Europa, zodat niet lang hierna de Cambridge uni versiteit als tweede cliënt kwam aan kloppen. De ,.gaatjes"-export is thans in vol le gang en de enigen die hier mis schien weinig plezier van hebben zijn de douaneambtenaren, die vermoede lijk naarstig zoeken naar de moge- De meest bekende bestrij- dingsmethoden van kanker gezwellen zijn het verwijde ren van het desbetreffende weefsel door chirurgisch in grijpen, door de bestraling van de kankerplaatsen door middel van radio-actieve preparaten, bijv. radium welke behandeling speciaal belangrijk is voor dieper gelegen gezwellen, waarbij chirurgisch ingrijpen min der aantrekkelijk is of door de inwerking van bij tende chemische stoffen. Zoals de lezer weet, bestaat een weefsel uit cellen, die mi croscopische afmetingen hebben. In de cel komen verschillende lichamen voor, gebed in proto- plasma, een gering visceuze, hel dere, op vloeistof gelijkende sub stantie van uiterst ingewikkel de en ons nog onbekende bouw, waaraan eiwitten ten grondslag liggen. Een van de lichaampjes in de cel is de kern. De celkern is het centrale bestuursorgaan van de cel, dat alles regelt. Zon der kern gaat de cel en daar door het weefsel ten gronde. In de kern zijn voorts de erfelijke eigens-happen verankerd. Door het doden van de celkernen zou men dus een weefsel kunnen vernietigen, en dat doden ge schiedt juist door middel van radio-actieve bestraling. Opmer kelijk is,- dat de kankercel-ker nen een grotere gevoeligheid hebben voor radio-actieve stra ling dan normale celkernen, zo dat deze laatste blijven leven ge durende de bestraling nodig voor het doden van de kankercel kern. Chirurgisch Het chirurgisch ingrijpen heeft ten doel het kankergezwel door uitsnijden totaal te verwijderen, en als dat inderdaad volledig ge schiedt, zullen er van dat gezwel geen gevolgen meer komen. Daarbij moeten we voor ogen houden, dat er enerzijds zoge naamde goedaardige kankerge zwellen of tumoren zijn, die niet tussen het normale weefsel in dringen waarvan de cellen bijeen blijven en zodoende veel gemak kelijker volledig te verwijderen met worstelingen tegen de ongemak- nen jn jlun werk, waarbij ze hun uhUÜ-1 klimaat en huisvesting, met vrouw en kind als het ware verge ld, j?3es naar Moskou zo nu en dan, j n weet ze toch met een grote w ^Jan, ee„n r6StaUrant' een thea" dosis humor tegemoet te treden, er, wandelingen. Alg oorSpronkelijke Adam de I interessante curve van een parabool I erhuizing I had gekend, de ellipsen van de vlieg- baan van een raket dan zou hij Uan komt de dag, dat de hele nooit van de appel hebben gegeten werkgroep moet verhuizen naar een en stond Eva waarschijnlijk nu nog eiland in het gebied van de Wolga- j naakt en bloot op het grasveld met bronnen. Het kamp, waar de geleer- haar gegapte appeltje", den en hun gezinnen worden onder- j Het is een staaltje onder de vele, gebracht, doet denken aan een ver- die dit boek zo levendig en zo men- zameling uit Duitsland meegenomen selijk maken. Het is ten volle de speelgoedhuisjes. Op het eerste ge- moeite van het lezen waard, zicht herinneren alleen een paar leu- De vertaling door J. F Kliphuis zen aan Rusland, een eenzame buste verscheen bij Het Wereldvenster te van Stalin en de inscriptie op de ge- .Baarn. (Van een speciale medewerker) Volgens een oud spreekwoord leggen in mei al ie vogels een ei, behalve de koekoek en de spriet, die leggen in de mei-maand niet. Het is nu niet zo, dat de vogels in mei geen eieren meer leggen, maar toch zijn de meeste eieren al wel gelegd en vooral waar het betrett de vogel die we vandaag gaan bezoeken. Het is de blauwereiger, de hengelaar onder onze vo- gels. Als echte waadvogel leeft de reiger aan het water en daar gaan we hem opzoeken. Terwijl de eerste zon nestralen van de nieuwe dag nog nauwelijks over het water vallen, koerst ons bootje met eentonig riemen- geplas reeds de wilde ruigte van de Biesbosch tege moet. In de verste uithoeken van dit waterland waar het hout der vloedbossen zwaar en hoog is, is het ver blijf der familie blauwe reiger. We varen door smalle kronkelende kreken langs hoog wilgehout dat op sommige plaatsen dood en wit is door uitwerpselen van reigers en aalscholvers. Uit een klein rietpolletje klinkt luid de stem van de karekiet, karre, karre, karre, kiet, kiet, terwijl hoog boven ons zo nu en dan de rauwe kreet van een overvliegende reiger, raatsj. Binnen in de grienden is het één modderpoel met geulen en gaten en dood hout. Elk getij komt de hele boel onder water met uitzondering van enkele hoge plaatsen, waar de vegetatie welig tiert. Het murmelen van het water, het ruisen van de wind. de fijne en zwa re geluiden van de vogels en het ontbreken van men selijke geluiden maakt het geheel tot de ongereptheid van een jungle. Op de broed-kolonie We gaan nu de reigers eens wat nader bekijken, daar midden in de grienden waar we met veel geblubber en geploeter gekomen zijn zitten de nesten. Tientallen bij elkaar in het hoge griendhout, in de toppen van half scheef gewaaide jonge wilgenstammen. Het nest is ongeveer één meter in doorsnede, het bestaat uit niets anders dan hout, te beginnen met dikke zware takken en dan steeds dunner tot in de nestkom heel dunne takjes en twijgjes. Dit nest wordt in hoofdzaak door het vrouwtje gemaakt. In de tweede decade van maart legt het vrouwtje hierin 3 tot 5 en soms wel eens 6 doffe lichtblauw- groene eieren ter grootte an een eende-ei. Na ongeveer 26 dagen broeden komen de jongen uit. Het zijn kleine hulpeloze diertjes die niet de kracht hebben hun kopje op te richten, het is bijna onbegrijpe lijk hoe uit zulk een klein donsje zo'n grote vogel kan groeien. Maar dit gaat verbazend snel. De hele dag is het een en al bedrijvigheid in de broed- kolonie, reigers vliegen af en aan, de keelzakken volge laden met vis die ze aan de waterkanten gevangen hebben. In het begin worden de jongen uit de bek ge voerd. Later wordt de aangesleepte vangst zo in het nest gedeponeerd en kunnen de jongen hem zelf op pikken. Urenlang staan de oude reigers aan de water kant stokstijf, de nek gekromd en de snavel naar be neden gericht, klaar om toe te stoten zodra een visje langs zwemt. De maaltijd De reiger vangt alleen, vrij kleine vis. grote kan hij niet inslikken en de kunst van stuk hakken of scheu ren verstaat hij niet. Wanneer de jongen veertien dagen oud zijn, beginnen ze al aardig op de ouden te lijken. De vleugels zijn blauwgrijs, de borst wit, terwijl de kuif zich al aandient door een ruige bos veren op de kop. Wanneer we eens bij een nest klimmen, iets dat halsbrekende toeren met zich mee brengt, worden de jongen angstig en stoten schorre keelgeluiden uit zoals kröw en korrr. Oudere jongen, die net een paar hele vissen ingeslikt hebben braken die onmiddellijk uit met nog wat halfve teerde onwelriekende proppen. Deze vissen gaan mei verloren, want zo gauw de kust veilig is worden ze weer opnieuw ingeslikt. Van al dat dier lijk voedsel zijn de veelvuldige uitwerpselen natuurlijk Een al flink uit de kluiten gewassen jonge blauwe reiger in zijn karakteristieke houding. Let op de kronkel in de nek en de grote waadvoeten. Wanneer u goea kijkt ziet u aan de rechterpoot een ring, deze is van het Museum voor Natuurlijke Historie ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek. HUB. sterk kalkhoudend, het nest zelf en de daarom liggende takken zijn werkelijk wit gekalkt. Na goed zes weken verlaten de jongen het nest, ze kunnen dan letterlijk op eigen wieken drijven. Na nog een tijdje bij de nest plaats te hebben rondgehangen, trekken de jonge rei gers weg. Een jonge reiger is lang niet zo mooi als een oude. de nele bovenzijde is dof blauwgrijs terwijl de zwarte vleugelboeg en de licht gekleurde kop nauwe lijks afsteken. De lange steltpoten zijn geel-grijs, de speer- vormige snavel is van boven zwart en van onder geel en langer dan acht centimeter. Deze speer- vormige snavel is voor de nestjongen een ver vaarlijk wapen, zij houden de nek ingetrokken en waagt men zich binnen nun bereik, dan schiet het ding bliksemsnel met een feilloze houw in de richting van het vijandelijke doel. Pas er voor op, want ze hebben het vooral op uw ogen voorzien. Sterreschot Bij de vissers en sportvissers heeft de reiger een slechte naam, om de doodeenvoudige reden dat hij vis eet oin in het leven te blijven en als die sukkels met hun hengel nu weer eens niets kunnen vangen, dan is dat de schuld van de reiger en de aalscholver en het is zonde van al die vis. Maar is het allemaal wel zo erg. iemand die er wat dieper op ingaat komt tot de conclusie van niet. In de eerste plaats vangt de reiger ook muizen en ratten. Een natuurvorser heeft zelfs wel eens ge zien dat een reiger een levende wezel doorslikte. En nu het belangrijkste, de reiger doet ook veel nut aan de visstand door het eten van roofkevers, roof- wantsenkokerjuffers cn libellenlarven, allen ge duchte verdelgers van viskuit en visbroed. Ook eet de reiger kikkers en kikkerdril. Dit kikkerdril echter begint in de reigermaag te zwellen en een drilachtige massa te vormen, ivaarna het uitgebraakt wordt. Dit is het eg „sterreschot" ,iat men dus van december tot juni kan vinden. In september trekken onze reigers naar het zuiden tot in Spanje en Italië, al blijven er hier enkele over winteren. Ook blauwe reigers uit Zuid-Scandinavië ko men hier overwinteren. Bij aanhoudende vorst sterven er vele. Eind februari keert alles weer terug naar de broedplaatsen en herhaalt zich weer opnieuw dat eeuwig boeiende wonder van de Schepping. zijn en anderzijds kwaadaardige gezwellen of „maligne" tumoren, die de onaangename eigenschap hebben het norname weefsel binnen te dringen en te vernie tigen, en op plaatsen in het li- cheem, ver van het gezwel, nieu we gezwellen te veroorzaken. De ze ontstaan daar, doordat enke le cellen van de kwaadaardige tumor zijn losgeraakt, vervol gens door bloed- of lymfeba- nen vervoerd zijn, en zich ten slotte elders hebben vastgezet om nieuwe haarden, de zogenaamde „metastasen" te ontwikkelen. Ve len zijn de wellicht onjuiste me ning toegedaan, dat, indien door chirurgisch ingrijpen niet de he le tumor is weggenomen, de achtergebleven cellen extra snel verspreid zullen worden en het totale lichaam in korte tijd zul len aantasten. De behandeling met chemisch bijtende stoffen is het minst volledig, daar meestal niet het gehele weefsel wordt gedood en de overgebleven kankercellen snel weer een nieuio gezwel doen ontstaan. Kankercellen hebben nu eenmaal een on weerstaanbare groei. Deze groei is zonder een natuurlijk einde en gaat onbeperkt voort. Vooral op tijd Voor het echter moet komen tot een medisch ingrijpen op een tijdstip, dat de kanker al ver ontwikkeld is, is het aan ons, tij dig contact op te nemen met de arts. Kanker ontstaat niet plotse ling. Deze ziekte heeft ook zijn aanvangssymptomen. Zelfs de longkanker onderscheidt zich niet Zo hebben geneesheren deze op röntgenfoto's van de longen reeds zeven jaren voor het openlijk uit breken kunnen aantonen. Te veel vooroordelen weerhouden de mensen tijdig deskundige hulp in te roepen. Mankeert u iets, dat u niet kent, hebt u last van hardnekkige gezwellen, hebt u huidvlekken, die verkleuren en van vorm veranderen, neem dan het zekere voor het onzekere en bezoek uw dokter. In het begin kan zo veel nog voorkomen wor den. Laat u zich niet weerhou den door een fatalisme van „er is toch niets meer aan te doen" of „beter onwetend te sterven", maar ga tijdig! Methoden Onder het vele, dat hierover gezegd kan worden, willen we slechts enkele dingen naar voren brengen in het bestek van deze beschouwing. Door middel van de zogenaam de „weefselkweek" is men erin geslaagd in het laboratorium weefsels buiten het lichaam in een speciaal samengestelde oplossing te laten groeien. Al dus heeft men een methode in handen gekregen om nauwkeurig de groei van gewone, gezonde weefsels maar ook van kanker weefsels, te bestuderen, en expe rimenten daarmede uit te halen. Door chemisch onderzoek van de bestanddelen van beide soor ten cellen is men tot de conclu sie gekomen, dat geen der beide soorten sto'fen bevatte, die de an der niet heeft. Wel bestaat er onenigheid voor wat betreft de hoeveelheden van de in de cel voorkomende stoffen. Maar waar het gewone kwalitatieve onder zoek al een werk van ontzagge lijk geduld en waarlijk meester schap was, overtreft het kwanti tatieve onderzoek dit nog verre. Met het voortschrijden van de analystisch chemische methoden zal echter de bepaling van de hoe veelheden van de diverse celbe standdelen wel iets minder on overkomelijk gaan worden. Des ondanks zullen honderden geleer den over de gehele wereld voor lange tijd hun handen eraan vol hebben. Naast dit soort van laten wij zeggen puur analystisch onder zoek, waarbij geen rekening wordt gehouden met het leven de karakter van de cel im mers elk ingrijpen verstoort het normale leven, en het uiteenha len van de cel brengt onvermij delijk afsterven is de laatste tijd een ander soort van onder zoek gekomen, dat steeds meer toepassing gaat vinden in de biologie of biochemie. in de cel, via zich daarin bevin dende ingewikkelde enzymsyste men afgebroken, waarbij energie vrijkomt. Cellen groeien, cellen de len zich. Zij verweren zich tegen vreemde indringers door de vor ming van anti-stoffen Talloos zijn de activiteiten van de cel en voor al die activiteiten zijn ge hele systemen van enzymen ver- antwooordelijk. Men zal zich wellicht afvragen, wat zijn enzymen? Dat zijn om het kort te zeggen: reactie-ver snellers en hun werkwijze komt enigszins overeen met een trans portband. Zij werken bij lichaams temperatuur en laten daarbij che mische reacties verlopen, waar voor men buiten het lichaam veel hogere tot zeer hoge tempe raturen honderden graden softis nodig heeft. Door toevoeging van bepaalde stoffen aan het milieu, waarin de cellen worden gekweekt, kunnen we de invloed daarvan op de cel len gadeslaan. Wij kunnen de zuurstof-opname door cellen ge makkelijk meten. Voegen wij echter wat cyaankali aan het mi lieu toe, dan zien we dat de a- lemhaling geringer wordt, en bij nog meer cyaankali (in totaal toch nog miniem weinig) stopt de ademhaling geheel. Cyaanka li is een ademhalingsvergif. Het is o.a. ook op deze manier, dat bepaalde carcinogene chemische stoffen kunnen worden getest. Te genwoordig weet men zelfs „le vende" enzymsystemen uit de cellen te isoleren en daarmede te experimenteren. De activiteit van die systemen loopt echter achteruit, en houdt bij het ene systeem reeds na enkele uren, bij het andere eerst na dagen of in enkele gevallen eerst na maan den op. Mutaties Naast deze opbiochemisch ter rein liggende onderzoekingsme thoden kennen we ook nog de biologische. Hierbij worden transplantatie-experimenten en bestralingen ter verkrijging van mutaties toegepast. Mutaties zijn kortweg celveranderingen. Door bestralingen van zeer korte duur soms slechts enkele seconden kunnen in de celkern de dra gers van de erfelijke eigenschap pen kleine of grote veranderin gen ondergaan, met het gevolg, dat uit die bepaalde cel ontsta ne dochtercellen bepaalde ande re eigenschappen hebben gekre gen, waardoor zij zich van de moedercel onderscheiden. Zo ex perimenteert men over het on derwerp van overgang van nor male cel naar kankercel, van normaal weefsel naar kan'rer- weefsel, door radioactieve of ul traviolette straling. Transplantatie is het overplan ten van deeltjes van een weefsel. Bij deze experimenten trad al di rect naar voren een zekere spe- cificeit van de kanker. Experi menten met muizen gaven te leren, dat overplanting van een kanker van een muis van scort A op een andere muis var^ soort A direct de ontwikkeling van i 1 kankerweefsel ten gevolge had. Overplanting op een m i n soort B had geen ontwikkeling ten gevolge. Men zou dus kun- men aanvoer, n, dat een der fac toren in de tweede soort ont breekt. Hierbij aansluitende wil len we erop wijzen, dat er, ge zien de specifiteit, geen er'- 'e reden bestaat te veronderste"an, dat bepaalde hormoonprepara en kanker kunnen veroo"zaken. al leen omdat hun chemische struc tuur verwant is met verbindin gen, die dat wel doen. De erva ring heeft geleerd, dat het op de tails in de chemische structuur aankomt, of een bepaalde rtof fysiologisch werkzaam is of niet. Dat het voorkomt, dat personen tijdens een hormoon-kuur of daarna een tumor oplopen, ligt riet aan het hormoon, maar aan het feit, dat de betreffende pa tiënten juist door 't hormoon-ge brek in zekere zin bevattelijk wa ren, een tweede component in zich droegen. Zo kunnen door het gebrek aan bijvoorbeeld enkele noodzakelijke vitaminen, naast de daardoor di rect opgeroepen kwaal of kwa len, zekere organen in zulke toe stand worden gebracht, dat zij gemakkelijker open staan voor de ontwikkeling van een kanker. D.J.J.S. Spel van ISaaykens voor K.R.O.-televisie De K.R.O.-televisie brengt vrijdag- LCI'uCfH/lfcn avond, 30 mei, een zomeravonct- Daarbij staat de cel-activiteit voorop. Men kijkt, wat de cel kan, waartoe de levende cel in staat is. Welke stoffen verdraagt de cel, welke niet, en wat wordt ermee gedaan? Laten we een eenvoudig voorbeeld nemen. Cellen ademen. Dat wil zeg gen, zij nemen zuurstof op. Ook voedingsstoffen nemen zij op, bijv. glucose. Deze worden dan sprookje van Jan Naaykens, ,,Is lief de blind?", voor de camera's onder regie van Luc van Gent. Jan Naaykens, wiens vorig jaar door de K.R.O. uitgezonden televisie spel Paris" grote bijval kreeg, heeft de stof voor zijn spel geput uit een sprookje van Charles Perrault: ,,Ri- ket met de kuif". Dit is het wonder lijke verhaal over een knappe maar domme prinses, die een heel lelijke maar schrandere prins ontmoet. De Italiaanse sopraan Renata Tebaldi, bijge naamd „de Engel", wil geen profijt trekken van het geschil tussen haar grote rivale Maria Me- neghini Callas. bijge naamd „de Tijgerin", en de directie van de Scala in Milaan. In een interview met een ver slaggever van het tijd schrift „Oggi" heeft zij verklaard niet in de Scala te zullen optreden als Maria Callas daar niet in hetzelfde sei zoen zingt. „Ik heb be slist niet zitten te wach ten tot haar plaats zou vrijkomen", verklaarde Renata Tebaldi. „Ik heb altijd slechts gezongen uit artistieke overwe gingen en zal dat blij ven doen". Deze ridderlijke uit spraak is door vijftig procent van de Italiaan se opera-liefhebbers die Renata Tebaldi be schouwen als 's werelds grootste sopraan, met gejuich ontvangen. De vijftig procent voor wie Maria Callas de groot ste is, heeft er nog niet op gereageerd. De breuk tussen Ma ria Callas en de Scala ontstond in het begin van dit jaar, toen de zangeres de directie er van beschuldigde twee jaar geleden op het Edinburg Festival twee voorstellingen onder haar naam verkocht te hebben. Deze beschul diging kwam enige tijd na het schandaal in de Romeinse Opera, waar zij haar optreden tij dens een gala-premid na de eerste acte af brak. Renata Tebaldi is ook niet enthousiast over de directie van de Scala, vanouds het domein van haar rivale. In het interview beklaagde zij er zich over daar nooit de lof te hebben ont vangen van de direc tie, die zij bijvoorbeeld wel kreeg in Wenen en New York. Wel treedt zij de vol gende maand met het operagezelschap van de Scala op in Brussel op de wereldtentoonstel ling, maar hierin heeft zij slechts toegestemd, zo zej hij, op persoon lijk verzoek van de Ita liaanse staatssecretaris van algemene zaken, Raffaele Resta.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1958 | | pagina 3