Industriespreiding
krijgt nu een kans
Hei!
in de mei
Bezeten geleerden en
tobbende vrouwen
Voor de leek slechts één taak
tijdig naar de dokter
Tebaldi mijdt unfaire
concurrentie tegen Callas
In de Industrialisatienota
goede aanmoediging voor
het Zeeuws-Brabants streven
Dagboek van
een Duitse
Diverse vormen van bestrijding
Zwitserland
exporteert
,.gaatjes"
Op bezoek
DAGBLAD DE STEM VAN DINSDAG 27 MEI 1958
Zeven jaren in Rusland
Turken raken
zonder koffie
Ontstaan en bestrijding van kanker (II)
Bestraling
De nieuwe industrialisatienota, wel- rele werkloosheid is blijven bestaan,
ke minister Zylstra aan de Tweede getuige het massale pendelen van de
Kamer heeft aangeboden, bevat,
zoals onze lezers reeds onder het
oog konden zien, enkele gunstige aan
kondigingen voor onze gewesten, zo
wel voos west-Brabant als voor Zee
land.
Faciliteiten worden verruimd en het
totaal bedrag is voor de komende
vijf jaar verdubbeld.
Wanneer men in aanmerking
neemt, dat in west-Brabant de met
subsidie aangelegde industrieterrei
nen het vlotst van de hand zijn ge
gaan, zodat er nog slechts 18 pet. van
beschikbaar is tegen 54 pet. over het
gehele land, mag men wel verwach
ten, dat de nieuwe regelingen een
extra impuls kunnen gaan betekenen
om in dit gewest de industrialisatie
verder op gang te brengen. Dat dit
ook nodig is, hebben de burgemees
ters Godwaldt van Etten en Funck
van Oudenbosch, reeds duidelijk uit
eengezet. Men heeft in west-Brabant
el de toename van de beroepsbevol
king door de industrievestigingen
kunnen opvangen, waar de structu-
west-Brabantse arbeiders naar de
Randstad en de plotseling weer op
duikende grote werkloosheid bij de
conjunctuuromslag.
Het is te hopen, dat men thans met
iets ruimer vloeiende rijkssteun ook
de structurele werkloosheid kan gaan
terugdringen.
Verheugend is nu vooral, dat het
regionale industrialisatiebeleid thans
in deze zin vernieuwd wordt, dat het
als industriespreidingsbeleid kan
worden aangeduid.
Een belangrijk uitvloeisel hiervan
is de aandacht, welke de nota be
steedt aan het Sloeplan en de Wes-
terschelde. De ontwikkeling van dit
gebied, waarvoor Zeeland en Noord
brabant zich samen inspannen, heeft
thans ook de belangstelling van mi
nister Zijlstra gekregen, omdat zij
kan bijdragen tot ontlasting van de
moeilijkheden, welke de Randstad en
met name Rotterdam e.o. ondervindt.
Tevens speelt hierbij evenals voor
west-Brabant de richtlijn van het
nieuwe beleid mee om de industriali
satie te richten op gebieden, van
In de nacht van de 22e oktober 1946 zijn door de Russen uit de Duitse Oost
zone bij verrassing niet minder dan 5000 Duitsers per trein op transport
gesteld naar Moskou. Onder hen bevonden zich 200 raket-specialisten, ge
leerden en technici, in de oorlog de staf van Werner von Braun, de uitvinder
van de V 1 en V 2. Von Braun was er zelf niet by, omdat hij kort tevoren
al op contract in Amerika was te werk gesteld. Wie er wel by was, dat
was zyn naaste medewerker, chef-constructeur Helmut Groetrupp, die met
zijn vrouw en de bijna complete groep van Duitse raket-specialisten mee
naar Rusland is overgebracht. Zeven jaar hebben ze daar met hun gezinnen
doorgebracht, tot ze op 25 november 1953, wederom op verrassende wijze,
werden vrijgelaten en voor het merendeel naar West-Europa terugkeerden.
vel van het clubhuis: Gegroet zij
ons triomferende volk".
Er zijn bossen met een overvloed
van paddestoelen, veenbessen en vos
sebessen. Er huizen zelfs elanden.
Maar er is vaak tekort aan melk
en vers vlees. De post komt heel on
regelmatig. Helmut krijgt de defini
tieve opdracht om de kegelraket,
waaraan de laatste huiselijke gezel
ligheid is opgeofferd, tot in alle de
tails uit te werken. Als het klaar is,
ondernemen de Russen echter zelf
de schietproeven. Weer is er schaars
te aan brood. Een klacht bij de ver
tegenwoordiger wordt afgedaan met
de dooddoener: ,,Noem me een land
ter wereld op, waar het brood voor
de oogst niet schaars is". Als echter
de komst van een commissie wordt
aangekondigd, is er weer van alles
te krijgen in de winkels.
Een grote gebeurtenis: Helmut
heeft zich door het ministerie uit zijn
functie laten ontheffen, nadat hij een
nieuw project heeft geweigerd. Het
Duitse collectief wordt opgelost. De
heren krijgen van de Russen hun
persoonlijke opdrachten en moeten
afzonderlijk inlichtingen verstrekken
over de oude projecten. Een deel
van de Duitsers wordt naar het va
derland teruggestuurd. De anderen
krijgen nieuwe opdrachten. De hoop
op terugzending gaat op en neer als
de getijden. En dan komt eindelijk
het decreet: Vanaf 12 november
1953 vertrekken met tussenpozen van
twee dagen op 12 specialisten na de
Duitse specialisten om terug te gaan
naar hun land. Wij danken voor het
verrichte werk".
Balans
De schrijfster maakt de balans op:
,.De mannen zijn het er over eens,
dat ze hier hebben geleerd met on
gelooflijk weinig materiaal, met de
bescheidenste middelen en met en
thousiaste Russen, die goed zijn in
imiteren en voltooien, maar minder
goed in zelfstandig ontwikkelen, een
dirigeerbare raket te bouwen, die
nog wel geen vliegend laboratorium
is, maar toch een raket, die het
vermoeden wettigt dat de verovering
van het heelal geen utopie is maar
een concrete mogelijkheid. Een
vreedzame mogelijkheid.
,,Wij vrouwen bekijken onze sla
pende kinderen. Ze hebben veel ge
leerd. Geleerd dat andere volken
ook uit mensen bestaan. Ze hebben
vreugde en opwinding gedeeld met
hun Russische speelmakkers. Ze
hebben rovertje gespeeld. Van auto's
hebben ze geen verstand, maar ze
zijn met weinig tevreden en ze ken
nen alle dieren uit de bossen.
„De laatste dag! Oud, goed stuk
grond! Je hebt ons veel zien huilen
en je hebt nooit nagelaten ons te
troosten. Goed, lief stuk grond. Nog
eenmaal heb ik door de bossen gelo
pen. Ik heb afscheid genomen van
goede en slechte uren. Nog eenmaal
maal stopgezet, volgens de regering
voor onbepaalde tijd. Het gevolg van
deze maatregelen zal zijn, dat de
koffie op de zwarte markt, die thans
reeds niet veel goedkoper is dan 100
gulden per kilo, nog verder in prijs
zal stijgen.
Bij gebrek aan hun geliefde koffie
trachten de Turken hun dorst nu te
lessen met thee en surrogaat-koffie,
die zij de naam genoegen" hebben
gegeven.
Het is niet de eerste keer m de ge
schiedenis, dat de kooplui in Istan
bul het zonder hun koffie moeten
stellen. Ongeveer 60 jaar nadat Ha-
bim uit Aleppo en Shems uit Damas
cus het koffie drinken in Istanbul po
pulair hadden gemaakt (,,het drinken
van een kop koffie vergeet u in 40
jaar niet") besloot Sultan Murat de
Vierde 't schenken van koffie te ver
bieden en verdere invoer van dit pro-
dukt tegen te gaan. Dit was in 1554,
nadat de eigenaar van een koffiehuis
per ongeluk een brand had doen ont
staan die de stad voor een vijfde in
de as legde.
Het verbod duurde echter niet lang.
Toen de regering van de sultan merk
te, dat de belastingontvangsten terug
liepen door het verbod op het schen
ken van koffie, werd het besluit snel
ongedaan gemaakt. De kooplui in
Istanbul hopen, dat de huidige rege
ring dezelfde ervaring zal opdoen als
die van Murat de Vierde.
Hoe die zeven jaren verliepen?
Irmgard Groetrupp. de vrouw van de
chef-constructeur, heeft er een dag
boek van bijgehouden en dit is nu dan
ook in Nederlandse vertaling ver
schenen onder de titel ,,In de scha
duw van de Spoetnik".
De schrijfster is begaafd met een
scherp observatievermogen en zit tot
haar geluk vol humor. We krijgen
zo een buitengewoon levendig relaas
van leven en lotgevallen der wegge-
sleepten in het vreemde land.
Eerst worden ze nabij Moskou on
dergebracht in voormalige kastelen,
die later veranderd worden in sana
toria. Gezinnen van drie personen
krijgen een kamer, die van vier over
het algemeen twee kamers. De aca
demici hebben recht op een kamer
meer. Ze leven te midden van de
bossen, doch zijn erg nieuwsgierig
naar Moskou. Voorlopig echter blij
ven ze in quarantaine.
De door Helmut uit Duitsland op
gevraagde documenten verdwijnen in
de bureaus van de Russische ministe
ries. Het patent is waardeloos ge
worden. De gedemonteerde laborato
ria worden in kisten verpakt en rei
zen met goederentreinen duizenden
kilometers naar het oosten, om in
Moskou uit elkaar te worden gerukt.
Bijna dertig medewerkers zijn door
andere ministeries afgetroggeld.
Slechts enkelen van hen kan Helmut
weer in zijn collectief terugkrijgen.
Alles wordt ondergebracht in een
groot, leeg fabrieksgebouw, waarvan
de hele inventaris bij de grote Duitse
opmars weggevoerd werd naar het
Oeralgebergte.
Voor het eerst komt de schrijfster
in Moskou: Verjaardag van de revo
lutie! Moskou badend in het licht.
Het Kremlin en de bonte Basilius-
kathedraal naast de kleine vervallen
huisjes. Elegance, cultuur en onein
dige armoede".
De klacht
Het Is onaangenaam te moeten le
ven van vc wschotten op een salaris,
waarvan de omvang niet bekend is.
Helmut dient een klacht in bij de
minister.
„Hoe kunnen we nu werken als er
>n de fabriek niets aanwezig is, geen
materiaal, geen apparatuur ja
zelfs geen laboratoriumtafels!...."
„Meneer Groetrupp. u bent hier
niet om u te beklagen over een ge
brekkige organisatie".
„Wat moet ik hier dan doen?"
„De reconstructie van de A 4
de V 2is bijna voltooid. Formu
leert u hu maar nieuwe taken, u bent
tenslotte hoofdconstructeur voor de
bouw van raketten'
waaruit een regelmatige stroom van
migranten naar overig Nederland af
vloeit.
Het besluit om ook de plannen voor
een havencomplex in het Sloe verder
uit te werken, mag men wel als
een bijzonder succes van het
Zeeuws - Brabantse streven be
schouwen. Het is tevens een aanwij
zing, dat de regering bij de ruimte
lijke ordening voorshands niet de weg
zal volgen, welke in het rapport
„Randstad en Delta" van de provin
cie Zuid-Holland werd uitgestippeld;
waarbij de klemtoon viel op een ex
pansie van de havenactiviteiten naar
het Haringvliet.
Zo komt de regering ook tegemoet
aan de wensen van het Landbouw
schap, dat grote bezwaren tegen een
expansie van havenbedrijvigheid aan
het Haringvliet naar voren bracht,
omdat het daarvoor nodige Drieweg
kanaal de landbouwgronden met ver-
zilting zou bedreigen.
Wij hebben meermalen ook de ge
dachten van ir. F. P. Mesu over deze
aangelegenheid en over de wenselijke
spreiding der industrie in de boog
van Dordrecht over Bergen op Zoom
naar Vlissingen uiteengezet. Het nu
door de regering aangekondigde in
dustrialisatiebeleid schijnt deze koers
nu mede te gaan volgen. De ombui
ging van dit beleid naar industrie
spreiding en de bijzondere aandacht,
welke thans het Westerscheldebekken
geniet, zullen west-Brabant en Zee
land in ieder geval aanmerkelijk ten
goede kunnen komen.
Het ziet er naar uit, dat de kooplui
in Istanbul, die sinds eeuwen hun
werk beginnen met ,,een Turkse kof
fie" en ermee eindigen, het spoedig
zonder dit bijna onontbeerlijk gewor
den vocht moeten doen. De Turkse
regering heeft de invoer van koffie
namelijk geheel stopgezet. De meeste
koffie die de Turken jaarlijks opdron
ken 8400 ton was afkomstig uit
Brazilië. Goede koffiedrinkers als de
Turken zijn voelen zij minder voor
Afrikaanse koffie, die minder caffe
ine bevat. Een vervanger van de Bra-
zilaanse koffie zou eventueel de kof
fie uit Yemen kunnen zijn. Deze is
echter te duur.
De koffie-import loopt al enkele ja
ren niet te best in Turkije. Deviezen-
arm als het land is, moet Turkije zijn
geld bewaren voor het aankopen van
kapitaalgoederen in het buitenland,
benodigd om het land te modernise
ren. De aanvoer van koffie uit Brazi
lië werd hierdoor geringer. Zuid-Ame- lijkheid om dit exportartikel te be-
rika wenste namelijk alleen te leveren I lasten, maar dit onder geen enkel
tegen contante betaling. 1 hoofdstuk in hun belastingbijbel zul- j
Thans is de invoer van koffie hele- len kunnen vinden.
w*™ raKenen vele handen gedrukt. Tranen in Ba
..Wanneer kunnen we weer naar hlisphi>.a,c
huis terugkeren?
..Als u met een raket om de we
reld kunt vliegen".
De arbeidsvreugde en de arbeids-
wil in het collectief worden door deze
eigenaardige planmatige economie"
er beslist niet beter op. Geen won
der dat hij zijn woede met wodka
moet wegspoelen.
Zo gaat dit leven dan verder. Duit
se geleerden, die ondanks alle bu
reaucratische belemmeringen toch
weer bezeten raken door de bereke
ningen, de experimenten. De vrou
wen met zorgen voor voldoende eten,
buschka's ogen. God zegene u
Met dit korte overzicht en de paar
citaten hebben we maar een vluchti
ge indruk kunnen geven van dit inte
ressante .n wijze, echt-vrouwelijke
boek. We komen er niet alleen het
experimenteerwerk van door de ra
ketten bemeten mannen door nader.
Doch ook het Russische leven van
heden, de Russische psyche van im
mer. De schrijfster debatteert onbe
schroomd met de in Sovjet-ideologie
gedrenkte functionarissen, maar ze
blijft in hen de mens zien en de
mens waarderen. Het zo vaak irri
terende opgaan van de Duitse man-
Praatjes vullen geen gaatjes, heet
het hier en ook in Zwitserland, maar
daar zullen ze deze met geld. De
Zwitsers verkopen nog wel geen lucht
met een kringetje er omheen, maar
het onderwerp van de gaatjesexport
is het gesprek van de dag in de hor
loge-fabrieken van het Jura-gebergte.
Hier werd van de Göteborgse uni
versiteit een ofder ontvangen voor het
boren van gaatjes met een afmeting
van 0.6 mm diepte en 0.054 mm in
diameter, benodigd voor microbiolo
gische proeven met radioactief fos
for. Gezien de ervaring en de repu
tatie welke de Zwitsers reeds drie
eeuwen bezitten op het gebied van
precisie-werk, wendde de Zweedse
hogeschool zich na vele mislukte
proeven tot de horlogemakers in de
Zwitserse Jura. Het resultaat was
verbluffend en tot volle tevredenheid
van klant en fabrikant werden de
gaatjes te bestemder plaatse afge
leverd in een pakje ter grootte van
een lucifersdoosje. Het gerucht van
dit succes deed snel de ronde in de
medische kringen van Europa, zodat
niet lang hierna de Cambridge uni
versiteit als tweede cliënt kwam aan
kloppen.
De ,.gaatjes"-export is thans in vol
le gang en de enigen die hier mis
schien weinig plezier van hebben zijn
de douaneambtenaren, die vermoede
lijk naarstig zoeken naar de moge-
De meest bekende bestrij-
dingsmethoden van kanker
gezwellen zijn het verwijde
ren van het desbetreffende
weefsel door chirurgisch in
grijpen, door de bestraling
van de kankerplaatsen door
middel van radio-actieve
preparaten, bijv. radium
welke behandeling speciaal
belangrijk is voor dieper
gelegen gezwellen, waarbij
chirurgisch ingrijpen min
der aantrekkelijk is of
door de inwerking van bij
tende chemische stoffen.
Zoals de lezer weet, bestaat
een weefsel uit cellen, die mi
croscopische afmetingen hebben.
In de cel komen verschillende
lichamen voor, gebed in proto-
plasma, een gering visceuze, hel
dere, op vloeistof gelijkende sub
stantie van uiterst ingewikkel
de en ons nog onbekende bouw,
waaraan eiwitten ten grondslag
liggen. Een van de lichaampjes
in de cel is de kern. De celkern
is het centrale bestuursorgaan
van de cel, dat alles regelt. Zon
der kern gaat de cel en daar
door het weefsel ten gronde. In
de kern zijn voorts de erfelijke
eigens-happen verankerd. Door
het doden van de celkernen zou
men dus een weefsel kunnen
vernietigen, en dat doden ge
schiedt juist door middel van
radio-actieve bestraling. Opmer
kelijk is,- dat de kankercel-ker
nen een grotere gevoeligheid
hebben voor radio-actieve stra
ling dan normale celkernen, zo
dat deze laatste blijven leven ge
durende de bestraling nodig voor
het doden van de kankercel
kern.
Chirurgisch
Het chirurgisch ingrijpen heeft
ten doel het kankergezwel door
uitsnijden totaal te verwijderen,
en als dat inderdaad volledig ge
schiedt, zullen er van dat gezwel
geen gevolgen meer komen.
Daarbij moeten we voor ogen
houden, dat er enerzijds zoge
naamde goedaardige kankerge
zwellen of tumoren zijn, die niet
tussen het normale weefsel in
dringen waarvan de cellen bijeen
blijven en zodoende veel gemak
kelijker volledig te verwijderen
met worstelingen tegen de ongemak- nen jn jlun werk, waarbij ze hun
uhUÜ-1 klimaat en huisvesting, met vrouw en kind als het ware verge
ld, j?3es naar Moskou zo nu en dan, j n weet ze toch met een grote
w ^Jan, ee„n r6StaUrant' een thea" dosis humor tegemoet te treden,
er, wandelingen. Alg oorSpronkelijke Adam de
I interessante curve van een parabool
I erhuizing I had gekend, de ellipsen van de vlieg-
baan van een raket dan zou hij
Uan komt de dag, dat de hele nooit van de appel hebben gegeten
werkgroep moet verhuizen naar een en stond Eva waarschijnlijk nu nog
eiland in het gebied van de Wolga- j naakt en bloot op het grasveld met
bronnen. Het kamp, waar de geleer- haar gegapte appeltje",
den en hun gezinnen worden onder- j Het is een staaltje onder de vele,
gebracht, doet denken aan een ver- die dit boek zo levendig en zo men-
zameling uit Duitsland meegenomen selijk maken. Het is ten volle de
speelgoedhuisjes. Op het eerste ge- moeite van het lezen waard,
zicht herinneren alleen een paar leu- De vertaling door J. F Kliphuis
zen aan Rusland, een eenzame buste verscheen bij Het Wereldvenster te
van Stalin en de inscriptie op de ge- .Baarn.
(Van een speciale medewerker)
Volgens een oud spreekwoord leggen in mei
al ie vogels een ei, behalve de koekoek en de
spriet, die leggen in de mei-maand niet.
Het is nu niet zo, dat de vogels in mei geen
eieren meer leggen, maar toch zijn de meeste
eieren al wel gelegd en vooral waar het betrett
de vogel die we vandaag gaan bezoeken. Het is
de blauwereiger, de hengelaar onder onze vo-
gels.
Als echte waadvogel leeft de reiger aan het water
en daar gaan we hem opzoeken. Terwijl de eerste zon
nestralen van de nieuwe dag nog nauwelijks over het
water vallen, koerst ons bootje met eentonig riemen-
geplas reeds de wilde ruigte van de Biesbosch tege
moet. In de verste uithoeken van dit waterland waar
het hout der vloedbossen zwaar en hoog is, is het ver
blijf der familie blauwe reiger.
We varen door smalle kronkelende kreken langs hoog
wilgehout dat op sommige plaatsen dood en wit is door
uitwerpselen van reigers en aalscholvers. Uit een klein
rietpolletje klinkt luid de stem van de karekiet, karre,
karre, karre, kiet, kiet, terwijl hoog boven ons zo nu en
dan de rauwe kreet van een overvliegende reiger,
raatsj. Binnen in de grienden is het één modderpoel
met geulen en gaten en dood hout. Elk getij komt de
hele boel onder water met uitzondering van enkele hoge
plaatsen, waar de vegetatie welig tiert. Het murmelen
van het water, het ruisen van de wind. de fijne en zwa
re geluiden van de vogels en het ontbreken van men
selijke geluiden maakt het geheel tot de ongereptheid
van een jungle.
Op de broed-kolonie
We gaan nu de reigers eens wat nader bekijken, daar
midden in de grienden waar we met veel geblubber
en geploeter gekomen zijn zitten de nesten. Tientallen
bij elkaar in het hoge griendhout, in de toppen van
half scheef gewaaide jonge wilgenstammen. Het nest
is ongeveer één meter in doorsnede, het bestaat uit
niets anders dan hout, te beginnen met dikke zware
takken en dan steeds dunner tot in de nestkom heel
dunne takjes en twijgjes. Dit nest wordt in hoofdzaak
door het vrouwtje gemaakt.
In de tweede decade van maart legt het vrouwtje
hierin 3 tot 5 en soms wel eens 6 doffe lichtblauw-
groene eieren ter grootte an een eende-ei.
Na ongeveer 26 dagen broeden komen de jongen uit.
Het zijn kleine hulpeloze diertjes die niet de kracht
hebben hun kopje op te richten, het is bijna onbegrijpe
lijk hoe uit zulk een klein donsje zo'n grote vogel kan
groeien. Maar dit gaat verbazend snel.
De hele dag is het een en al bedrijvigheid in de broed-
kolonie, reigers vliegen af en aan, de keelzakken volge
laden met vis die ze aan de waterkanten gevangen
hebben. In het begin worden de jongen uit de bek ge
voerd. Later wordt de aangesleepte vangst zo in het
nest gedeponeerd en kunnen de jongen hem zelf op
pikken. Urenlang staan de oude reigers aan de water
kant stokstijf, de nek gekromd en de snavel naar be
neden gericht, klaar om toe te stoten zodra een visje
langs zwemt.
De maaltijd
De reiger vangt alleen, vrij kleine vis. grote kan hij
niet inslikken en de kunst van stuk hakken of scheu
ren verstaat hij niet. Wanneer de jongen veertien dagen
oud zijn, beginnen ze al aardig op de ouden te lijken.
De vleugels zijn blauwgrijs, de borst wit, terwijl de
kuif zich al aandient door een ruige bos veren op de
kop. Wanneer we eens bij een nest klimmen, iets dat
halsbrekende toeren met zich mee brengt, worden de
jongen angstig en stoten schorre keelgeluiden uit zoals
kröw en korrr. Oudere jongen, die net een paar hele
vissen ingeslikt hebben braken die onmiddellijk uit met
nog wat halfve teerde onwelriekende proppen. Deze
vissen gaan mei verloren, want zo gauw de kust veilig
is worden ze weer opnieuw ingeslikt. Van al dat dier
lijk voedsel zijn de veelvuldige uitwerpselen natuurlijk
Een al flink uit de kluiten gewassen jonge blauwe
reiger in zijn karakteristieke houding. Let op de
kronkel in de nek en de grote waadvoeten. Wanneer
u goea kijkt ziet u aan de rechterpoot een ring, deze
is van het Museum voor Natuurlijke Historie ten
behoeve van wetenschappelijk onderzoek.
HUB.
sterk kalkhoudend, het nest zelf en de daarom liggende
takken zijn werkelijk wit gekalkt. Na goed zes weken
verlaten de jongen het nest, ze kunnen dan letterlijk
op eigen wieken drijven. Na nog een tijdje bij de nest
plaats te hebben rondgehangen, trekken de jonge rei
gers weg. Een jonge reiger is lang niet zo mooi als
een oude. de nele bovenzijde is dof blauwgrijs terwijl de
zwarte vleugelboeg en de licht gekleurde kop nauwe
lijks afsteken.
De lange steltpoten zijn geel-grijs, de speer-
vormige snavel is van boven zwart en van onder
geel en langer dan acht centimeter. Deze speer-
vormige snavel is voor de nestjongen een ver
vaarlijk wapen, zij houden de nek ingetrokken
en waagt men zich binnen nun bereik, dan
schiet het ding bliksemsnel met een feilloze
houw in de richting van het vijandelijke doel.
Pas er voor op, want ze hebben het vooral op
uw ogen voorzien.
Sterreschot
Bij de vissers en sportvissers heeft de reiger een
slechte naam, om de doodeenvoudige reden dat hij vis
eet oin in het leven te blijven en als die sukkels met
hun hengel nu weer eens niets kunnen vangen, dan is
dat de schuld van de reiger en de aalscholver en het
is zonde van al die vis. Maar is het allemaal wel zo
erg. iemand die er wat dieper op ingaat komt tot de
conclusie van niet.
In de eerste plaats vangt de reiger ook muizen en
ratten. Een natuurvorser heeft zelfs wel eens ge
zien dat een reiger een levende wezel doorslikte.
En nu het belangrijkste, de reiger doet ook veel nut
aan de visstand door het eten van roofkevers, roof-
wantsenkokerjuffers cn libellenlarven, allen ge
duchte verdelgers van viskuit en visbroed. Ook eet
de reiger kikkers en kikkerdril. Dit kikkerdril echter
begint in de reigermaag te zwellen en een drilachtige
massa te vormen, ivaarna het uitgebraakt wordt. Dit
is het eg „sterreschot" ,iat men dus van december
tot juni kan vinden.
In september trekken onze reigers naar het zuiden
tot in Spanje en Italië, al blijven er hier enkele over
winteren. Ook blauwe reigers uit Zuid-Scandinavië ko
men hier overwinteren. Bij aanhoudende vorst sterven
er vele. Eind februari keert alles weer terug naar
de broedplaatsen en herhaalt zich weer opnieuw dat
eeuwig boeiende wonder van de Schepping.
zijn en anderzijds kwaadaardige
gezwellen of „maligne" tumoren,
die de onaangename eigenschap
hebben het norname weefsel
binnen te dringen en te vernie
tigen, en op plaatsen in het li-
cheem, ver van het gezwel, nieu
we gezwellen te veroorzaken. De
ze ontstaan daar, doordat enke
le cellen van de kwaadaardige
tumor zijn losgeraakt, vervol
gens door bloed- of lymfeba-
nen vervoerd zijn, en zich ten
slotte elders hebben vastgezet om
nieuwe haarden, de zogenaamde
„metastasen" te ontwikkelen. Ve
len zijn de wellicht onjuiste me
ning toegedaan, dat, indien door
chirurgisch ingrijpen niet de he
le tumor is weggenomen, de
achtergebleven cellen extra snel
verspreid zullen worden en het
totale lichaam in korte tijd zul
len aantasten.
De behandeling met chemisch
bijtende stoffen is het minst
volledig, daar meestal niet het
gehele weefsel wordt gedood en
de overgebleven kankercellen
snel weer een nieuio gezwel
doen ontstaan. Kankercellen
hebben nu eenmaal een on
weerstaanbare groei. Deze
groei is zonder een natuurlijk
einde en gaat onbeperkt voort.
Vooral op tijd
Voor het echter moet komen
tot een medisch ingrijpen op een
tijdstip, dat de kanker al ver
ontwikkeld is, is het aan ons, tij
dig contact op te nemen met de
arts. Kanker ontstaat niet plotse
ling. Deze ziekte heeft ook zijn
aanvangssymptomen. Zelfs de
longkanker onderscheidt zich niet
Zo hebben geneesheren deze op
röntgenfoto's van de longen reeds
zeven jaren voor het openlijk uit
breken kunnen aantonen. Te veel
vooroordelen weerhouden de
mensen tijdig deskundige hulp
in te roepen. Mankeert u iets,
dat u niet kent, hebt u last van
hardnekkige gezwellen, hebt u
huidvlekken, die verkleuren en
van vorm veranderen, neem dan
het zekere voor het onzekere en
bezoek uw dokter. In het begin
kan zo veel nog voorkomen wor
den. Laat u zich niet weerhou
den door een fatalisme van „er
is toch niets meer aan te doen"
of „beter onwetend te sterven",
maar ga tijdig!
Methoden
Onder het vele, dat hierover
gezegd kan worden, willen we
slechts enkele dingen naar voren
brengen in het bestek van deze
beschouwing.
Door middel van de zogenaam
de „weefselkweek" is men erin
geslaagd in het laboratorium
weefsels buiten het lichaam
in een speciaal samengestelde
oplossing te laten groeien. Al
dus heeft men een methode in
handen gekregen om nauwkeurig
de groei van gewone, gezonde
weefsels maar ook van kanker
weefsels, te bestuderen, en expe
rimenten daarmede uit te halen.
Door chemisch onderzoek van
de bestanddelen van beide soor
ten cellen is men tot de conclu
sie gekomen, dat geen der beide
soorten sto'fen bevatte, die de an
der niet heeft. Wel bestaat er
onenigheid voor wat betreft de
hoeveelheden van de in de cel
voorkomende stoffen. Maar waar
het gewone kwalitatieve onder
zoek al een werk van ontzagge
lijk geduld en waarlijk meester
schap was, overtreft het kwanti
tatieve onderzoek dit nog verre.
Met het voortschrijden van de
analystisch chemische methoden
zal echter de bepaling van de hoe
veelheden van de diverse celbe
standdelen wel iets minder on
overkomelijk gaan worden. Des
ondanks zullen honderden geleer
den over de gehele wereld voor
lange tijd hun handen eraan vol
hebben.
Naast dit soort van laten wij
zeggen puur analystisch onder
zoek, waarbij geen rekening
wordt gehouden met het leven
de karakter van de cel im
mers elk ingrijpen verstoort het
normale leven, en het uiteenha
len van de cel brengt onvermij
delijk afsterven is de laatste
tijd een ander soort van onder
zoek gekomen, dat steeds meer
toepassing gaat vinden in de
biologie of biochemie.
in de cel, via zich daarin bevin
dende ingewikkelde enzymsyste
men afgebroken, waarbij energie
vrijkomt. Cellen groeien, cellen de
len zich. Zij verweren zich tegen
vreemde indringers door de vor
ming van anti-stoffen Talloos zijn
de activiteiten van de cel en
voor al die activiteiten zijn ge
hele systemen van enzymen ver-
antwooordelijk.
Men zal zich wellicht afvragen,
wat zijn enzymen? Dat zijn om
het kort te zeggen: reactie-ver
snellers en hun werkwijze komt
enigszins overeen met een trans
portband. Zij werken bij lichaams
temperatuur en laten daarbij che
mische reacties verlopen, waar
voor men buiten het lichaam veel
hogere tot zeer hoge tempe
raturen honderden graden
softis nodig heeft.
Door toevoeging van bepaalde
stoffen aan het milieu, waarin de
cellen worden gekweekt, kunnen
we de invloed daarvan op de cel
len gadeslaan. Wij kunnen de
zuurstof-opname door cellen ge
makkelijk meten. Voegen wij
echter wat cyaankali aan het mi
lieu toe, dan zien we dat de a-
lemhaling geringer wordt, en bij
nog meer cyaankali (in totaal
toch nog miniem weinig) stopt
de ademhaling geheel. Cyaanka
li is een ademhalingsvergif. Het
is o.a. ook op deze manier, dat
bepaalde carcinogene chemische
stoffen kunnen worden getest. Te
genwoordig weet men zelfs „le
vende" enzymsystemen uit de
cellen te isoleren en daarmede
te experimenteren. De activiteit
van die systemen loopt echter
achteruit, en houdt bij het ene
systeem reeds na enkele uren,
bij het andere eerst na dagen of
in enkele gevallen eerst na maan
den op.
Mutaties
Naast deze opbiochemisch ter
rein liggende onderzoekingsme
thoden kennen we ook nog de
biologische. Hierbij worden
transplantatie-experimenten en
bestralingen ter verkrijging van
mutaties toegepast. Mutaties zijn
kortweg celveranderingen. Door
bestralingen van zeer korte duur
soms slechts enkele seconden
kunnen in de celkern de dra
gers van de erfelijke eigenschap
pen kleine of grote veranderin
gen ondergaan, met het gevolg,
dat uit die bepaalde cel ontsta
ne dochtercellen bepaalde ande
re eigenschappen hebben gekre
gen, waardoor zij zich van de
moedercel onderscheiden. Zo ex
perimenteert men over het on
derwerp van overgang van nor
male cel naar kankercel, van
normaal weefsel naar kan'rer-
weefsel, door radioactieve of ul
traviolette straling.
Transplantatie is het overplan
ten van deeltjes van een weefsel.
Bij deze experimenten trad al di
rect naar voren een zekere spe-
cificeit van de kanker. Experi
menten met muizen gaven te
leren, dat overplanting van een
kanker van een muis van scort
A op een andere muis var^ soort
A direct de ontwikkeling van i 1
kankerweefsel ten gevolge had.
Overplanting op een m i n
soort B had geen ontwikkeling
ten gevolge. Men zou dus kun-
men aanvoer, n, dat een der fac
toren in de tweede soort ont
breekt. Hierbij aansluitende wil
len we erop wijzen, dat er, ge
zien de specifiteit, geen er'- 'e
reden bestaat te veronderste"an,
dat bepaalde hormoonprepara en
kanker kunnen veroo"zaken. al
leen omdat hun chemische struc
tuur verwant is met verbindin
gen, die dat wel doen. De erva
ring heeft geleerd, dat het op de
tails in de chemische structuur
aankomt, of een bepaalde rtof
fysiologisch werkzaam is of niet.
Dat het voorkomt, dat personen
tijdens een hormoon-kuur of
daarna een tumor oplopen, ligt
riet aan het hormoon, maar aan
het feit, dat de betreffende pa
tiënten juist door 't hormoon-ge
brek in zekere zin bevattelijk wa
ren, een tweede component in
zich droegen.
Zo kunnen door het gebrek aan
bijvoorbeeld enkele noodzakelijke
vitaminen, naast de daardoor di
rect opgeroepen kwaal of kwa
len, zekere organen in zulke toe
stand worden gebracht, dat zij
gemakkelijker open staan voor
de ontwikkeling van een kanker.
D.J.J.S.
Spel van ISaaykens
voor K.R.O.-televisie
De K.R.O.-televisie brengt vrijdag-
LCI'uCfH/lfcn avond, 30 mei, een zomeravonct-
Daarbij staat de cel-activiteit
voorop. Men kijkt, wat de cel
kan, waartoe de levende cel in
staat is. Welke stoffen verdraagt
de cel, welke niet, en wat wordt
ermee gedaan? Laten we een
eenvoudig voorbeeld nemen.
Cellen ademen. Dat wil zeg
gen, zij nemen zuurstof op. Ook
voedingsstoffen nemen zij op,
bijv. glucose. Deze worden dan
sprookje van Jan Naaykens, ,,Is lief
de blind?", voor de camera's onder
regie van Luc van Gent.
Jan Naaykens, wiens vorig jaar
door de K.R.O. uitgezonden televisie
spel Paris" grote bijval kreeg, heeft
de stof voor zijn spel geput uit een
sprookje van Charles Perrault: ,,Ri-
ket met de kuif". Dit is het wonder
lijke verhaal over een knappe maar
domme prinses, die een heel lelijke
maar schrandere prins ontmoet.
De Italiaanse sopraan
Renata Tebaldi, bijge
naamd „de Engel", wil
geen profijt trekken van
het geschil tussen haar
grote rivale Maria Me-
neghini Callas. bijge
naamd „de Tijgerin",
en de directie van de
Scala in Milaan. In een
interview met een ver
slaggever van het tijd
schrift „Oggi" heeft zij
verklaard niet in de
Scala te zullen optreden
als Maria Callas daar
niet in hetzelfde sei
zoen zingt. „Ik heb be
slist niet zitten te wach
ten tot haar plaats zou
vrijkomen", verklaarde
Renata Tebaldi. „Ik heb
altijd slechts gezongen
uit artistieke overwe
gingen en zal dat blij
ven doen".
Deze ridderlijke uit
spraak is door vijftig
procent van de Italiaan
se opera-liefhebbers die
Renata Tebaldi be
schouwen als 's werelds
grootste sopraan, met
gejuich ontvangen. De
vijftig procent voor wie
Maria Callas de groot
ste is, heeft er nog niet
op gereageerd.
De breuk tussen Ma
ria Callas en de Scala
ontstond in het begin
van dit jaar, toen de
zangeres de directie er
van beschuldigde twee
jaar geleden op het
Edinburg Festival twee
voorstellingen onder
haar naam verkocht te
hebben. Deze beschul
diging kwam enige tijd
na het schandaal in de
Romeinse Opera, waar
zij haar optreden tij
dens een gala-premid
na de eerste acte af
brak.
Renata Tebaldi is ook
niet enthousiast over de
directie van de Scala,
vanouds het domein
van haar rivale. In het
interview beklaagde zij
er zich over daar nooit
de lof te hebben ont
vangen van de direc
tie, die zij bijvoorbeeld
wel kreeg in Wenen en
New York.
Wel treedt zij de vol
gende maand met het
operagezelschap van de
Scala op in Brussel op
de wereldtentoonstel
ling, maar hierin heeft
zij slechts toegestemd,
zo zej hij, op persoon
lijk verzoek van de Ita
liaanse staatssecretaris
van algemene zaken,
Raffaele Resta.