id! DE SPION VAN SCAPA FLOW EEN RUS GENOEG VOOR BEANGSTIGENDE RIT Tussen dijken en dammen Veelzijdige joy-rider hoort 2 maanden eisen Hoe de Royal Oak tot zinken werd gebracht Tussen Schelde en Grens HULST Rechtbank Middelburg Geduldige horlogemaker I.- DAGBLAD DE STEM VAN DINSDAG 6 MEI 1958 Circo Espanol Vroege aardappelen in Goes geveild Rembrandt expositie in Vlissingen lussen Mariènborn en Berlijn is het land leeg. te Vogelwaarde ur v.m. ten ge- ngs- en bestra- Ossenisse. adig, tegen be- n aanbesteding) Woningtoezicht Vlaanderen, He- dhuisplein 6 j i-Vlaanderen meend ZITDAG j >tiek met een ifende service IS nze reparatie- form HU. O >el. baar, c!) >1. 01134-505 01178-412 Tel. 01153-236 We hebben deze week kunnen lezen welke moeite de speciaal voor Zeeland aangestelde mid denstandsconsulent, ge steund door de staatsse cretaris voor de midden stand en diens gehele staf, zich getroost en hoe deze zich uitslooft om de mid denstanders te bevoorde len. Maar men zal begrij pen, dat al deze pogingen pas volop profijt kunnen afwerpen indien de mid denstanders zelf hun me dewerking geven. Ge beurt dit niet dan blijft geheel de dienst een pa pieren geval waar geen leven in te brengen is. Bezorgdheid in deze is niet geheel ongegrond. Hoe zorgeloos, onverschil lig en kortzichtig een groot deel van de zaken mensen is wanneer het niet om hun direct be lang gaat, bleek enkele dagen geleden te Goes. .Handelsbelangen" is daar de grootste organisatie van middenstanders want de vereniging heeft twee honderd vijftig leden en de katholieke en christe lijke organisaties op dit terrein bezitten er nog geen honderd. In tegen stelling tot de twee laatstgenoemde is „Han delsbelangen" niet bij een landelijke standsor ganisatie aangesloten en parasiteert dus sinds haar oprichting in 1903 op de beurzen van de anderen. Nu was er jl. woensdag door het bestuur van Handelsbelangen een ver gadering uitgeschreven om te beslissen over al of niet toetreding tot de Kon. Ned. Middenstands bond, de neutrale lande lijke middenstandsorga nisatie, waarvan de heer v. d. Weele uit Colijns- plaat algemeen voorzit ter is. De adj. secretaris van die bond was naar Goes gekomen om de noodzaak van de organi satie in groter verband aan te tonen had hij daar ook weinig moeite mee. Frappant was echter dat nog geen tien procent van de leden was opgekomen om zich te beraden op iets dat toch een levenskwestie voor hen is. Van massaal toe treden tot de bond was dan ook geen sprake; geen enkele beslissing kon genomen worden en nu zal dan per circulaire aan de leden worden ge vraagd om persoonlijk tot de standsorganisatie toe te treden. Het resultaat zal natuurlijk bedroevend zijn en de ongezonde toe stand., dat in een stad met negenhonderd mid denstandszaken, slechts een fractie van de eige naars normaal georgani seerd is, blijft besten digd. En dan maar mop peren dat Den Haag niet voldoende oog heeft voor de belangen van de mid denstand! Een van de hiaten wel ke de middenstandscon sulent in Zeeland heeft ontdekt is het tekort aan kappers. Verschillende dorpen missen zo'n on misbare .functionaris en om in dit pijnlijk gemis te voorzien, doet de heer Korstanje zijn best, om met hulp van het depar tement, een gecompri meerde kapperscursus te organiseren, waardoor het aantal van deze adoni- seurs toeneemt. Met het verhoopte gevolg, dat er van de overvloed ook iets toevloeit aan de ge handicapte gemeenschap pen, waarvan de bewo- ners(sters) naar lokken- veredelaars elders moeten tijgen op gezette tijden. Wij hebben nog geïnfor meerd of met een radio knipcursus geen sneller uitkomst te bekomen is, maar dit bleek niet het geval. De gecomprimeer de cursus, een soort stoomgevalblijft het enige middel. Laten wij hopen voor de coiffeur- loze dorpen, dat daar weldra de kreet kan weerklinken: Kappers op de kust!" Te Middelburg heeft men weer eens het eve nement 'gehad van een speciale zitting van Ged, Staten, waarin partijen werden gehoord over een stembusgeschil, wat in feite neerkwam op een vete tussen burgemeester pn wethouder; hetgeen een zaak is welke niet tot vreugde stemt. De burgemeester bleek een iormele fout te hebben begaan door bij vergis sing een der kandidaten lijsten ongeveer een half uur voor de officiële tijd te accepteren. Te goeder- trouw ha.d hij dit uit zijn mond laten vallen tegen over zijn wethouder, die er toen, wat men noemt „werk van ging maken". Het valt toch wel te be treuren dat ih een kleine gemeenschap van even 800 zielen als Zuidzande is. de vrede niet te be waren schijnt en dat men bovendien zijn twisten uitdraagt tot in Middel burg. De appellant beriep zich op de letter der wet; hoeveel sportiever zou het geweest zijn deze naar de geest op te vat ten. De onderlinge ver standhoudingen zouden dan niet verder bedorven en de naam van het dorp niet 'in opspraak geko men zijn. Als een milde voor jaarsregen zijn de lintjes en medailles neergedaald over ons gewest, zodat de revers van velen in len tebloei geraakt zijn. Met instemming kon men waarnemen, dat heel wat verdiensten gehonoreerd zijn en nog groter vol doening was het, dat en kele personen, die na de bevrijding door over ijverige zuiveraars al te hardhandig zijn aange pakt, thans door een ho ge onderscheiding in ere werden hersteld. Voor de uitreiking der onderscheidingen zijn er geen voorschriften. Een en ander wordt overge laten aan de goede smaak van hen die daar mee be last zijn. Bijna altijd ge schiedt dit met waardig heid en passende entou rage; het viel des te meer op, dat een burgemeester van een der grootste ge meenten op de eilanden, de nieuwe ridder per te lefoon in zijn werkkamer ontbood en verder nie mand om hem nuch- terweg daar de versier selen te overhandigen. Zulke zakelijkheid gaat al te ver: tenslotte is een ridderorde geen doosje sigaretten, dat men over de toonbank heen aan gereikt krijgt! Joy-riding, diefstal met braak en nog eens joy-riding waren de feiten, waarvoor de 21-jarige Middelburgse los-werkman W. O. terecht stond voor de rechtbank te Middelburg. De jongeman, die al ongeveer zes weken in voorarrest in het huis van bewaring te Middelburg vertoeft, bekende grif, waarna de officier van justitie, mr. J. L. Andreae, een gevangenisstraf van zes maanden eist, waarvan twee maanden onvoorwaardelijk met aftrek van preventieve hechtenis, vier maanden voorwaardelijk met drie jaar proeftijd, alsmede onder toezichtstelling van het Nederlands Genootschap voor Re classering. j officier. ..Niets is hem teveel, als Op 30 januari j.l. klom O., verge- {hij zijn zin maar krijgt en uit de zeld van een vriend, in de Zuster straat te Middelburg in een jeep, waarmee de heren een eindje gin gen toeren. De eigenaar, K.M. uit Middelburg, kon zijn voertuig later op de dag aan de Kleverskerkseweg terughalen. O. en Co. hadden de jeep daar neer gezet en waren te voet naar Middelburg gegaan. Op de late avond van de derde maart forceerde O. in Terneuzen de toegang tot een patates-frites- kraam. Uit een geldkistje nam hij 10 weg. Omdat hij en zijn met gezel er niet veel voor voelden te rug te lopen naar Sluiskil, waar zij toen verbleven, werd een brom mer gestolen om de kilometers naar hun nieuwe verblijfplaats te kunnen afleggen. De inbraak vond de officier het ergste. Mr. Andreae wees er op, dat uit brieven, die O. naar huis schreef, gebleken was, dat O. meende on rechtvaardig behandeld te zijn. Het plegen van de delicten schreef de jongeman zelf toe aan zijn werk loosheid. Thans belooft hij koei en met gouden hoorns," betoogde de gevangenis komt." Uit het reclasse ringsrapport was komen vast te staan, dat O. op een tanker wil gaan varen en dit achtte mr. Andreae een leven, dat de jongen wel zal liggen. De officier wilde hem nog een kans geven, vandaar de flinke voorwaar delijke straf. De verdediger bepleitte een zo kort mogelijk onvoorwaardelijke straf. De president, mr. P. van Empel, bepaalde de uitspraak op 14 mei. Onvoorzichtig Hoogst onvoorzichtig handelde 10 januari j.l. de koopman S. van 't H. uit Oosterland. toen hij met zijn vee auto in de buurt van Kerkwerve een kruispunt naderde. Door onvoldoende oplettendheid zag hij niet de voor hem van rechts komende personen auto van A.N.S. uit Nieuwerkerk, waardoor beide wagens met een flinke klap op elkaar vlogen. Door de kracht van de aanrijding kwam de vrachtauto zelfs in een sloot terecht en S.' auto draaide 180 graden. Mevrouw S., die naast haar man zat liep een zware her senschudding op en de materiële schade was groot. ..De personenauto reed veel te hard," opperde S. Mr. van Empel wees er op. dat de snelheid er hier niet toe doet. ,,U had het kruisings- vlak vrij moeten laten," aldus de president tot de veekoopman. Deze scheen er evenwel niet veel van te begrijpen, hetgeen ook de officier ter sprake bracht. ..Hij meent, dat er slechts één persoon is geweest, die fouten heeft gemaakt, de bestuur der van de personenauto," aldus mr. Andreae. ..Maar de schuld ligt ge heel bij van 't H., die hoogst on achtzaam tewerk is gegaan." De eis luidde: 150. Uitspraak 14 mei. Verzuim j Bij de botsing, die 26 december j dichtbij Zierikzee gebeurde, werd eveneens een enorme ravage aange- I richt. De bedrijfsleider A. T. uit Zierik zee, wilde een aan de linkerkant van de provinciale weg gelegen zij weg inslaan, waarbij hij verzuimde de doorgang vrij te laten voor een tegemoetkomende auto. Beide per- j sonenwagens botsten tegen elkaar, waarbij alle inzittenden min of meer ernstig werden gewond. i Roekeloosheid wilde de officier aan T, niet verwijten, wel grove schuld tengevolge van onoplettendheid. ,,T. heeft een manoeuvre gemaakt, ter wijl hij er zich niet van bewust was, dat er een tegenligger kwam", al dus mr. Andreae. die f 100 boete vroeg. Uitspraak 14 mei. Spionage is door de eeuwen heen een strijdmethode geweest, die steeds met een toenemend succes is toegepast om de vijand afbreuk te doen. Dat spionage van belang is, blijkt ook wel uit de uitlating van Napoleon, die als een van 's werelds grootste strategen opmerkte, dat: „Eén spion op de juiste plaats, even veel waard kan zijn als 20.000 man op het slagveld". Het is echter een uitzondering, dat men er door spionage in slaagt belangrijke geheimen in één klap in handen te krijgen, hoewel er wel voorbeelden zijn, maar de meeste inlichtingen krijgt de vijand door vele vaak onbelangrijk schijnende gege vens te verzamelen en in onderling verband te brengen. i Het Circo Espanol, dat op het ogen- i blik een tournee door het zuiden maakt, zal van maandag 12 tot en met woensdag 14 mei op de Nieuwe Markt te Vlissingen voorstellingen geven. Daarna volgt op 15 en 16 mei een optreden te Goes en in Bergen op Zoom van 17 tot en met 19 mei. Toen de Duitsers de Tweede Wereld oorlog ingingen, hadden zij op spio- nagegebied al een ervaring van tien tallen jaren. Reeds tijdens de Frans- Duitse oorlog van 1870-71 beschikten de Duitsers over zo'n kleine 40.000 spionnen, die vanzelfsprekend massa's gegevens bij elkaar brachten, en aan de vooravond van de Tweede Wereld oorlog hadden zij een spionagenet opgebouwd met voelhorens in prak tisch alle landen. Na het begin van de vijandelijk heden op zee sloegen de Duitsers on middellijk toe en behaalden daarbij al direct enige eclatante successen. De eerste geslaagde onderneming vormde het torpederen van het grote vliegtuigmoederschip Courageous op 17 september 1939, toen dit schip was uitgevaren om ongewapende koop vaardijschepen naar Engeland te con- voyeren. Het tweede succes was het tot zin ken brengen van het slagschip Royal Oak. En dit wapenfeit was een direct gevolg van spionage, waarbij in vre destijd de inlichtingen werden verza meld, waarvan de Duitsers onmid dellijk na het uitbreken van de ge vechtshandelingen konden profiteren. Wat was er namelijk gebeurd? Op 14 oktober 1939 werd het slag schip de Royal Oak, groot 29.100 ton, te Scapa Flow getorpedeerd door een Duitse U-boot, die heel handig door de onderwater-versperringen van de ze grote oorlogshaven wist door te glippen. 800 man Volgens gegevens van de Britse admiraliteit bevonden zich op het ogenblik van het ongeluk 81 officieren en 1153 minderen aan boord van het schip. De ramp kostte aan ongeveer 800 officieren en manschappen het leven. De ondergang van de Royal Oak was een groot raadsel voor de Engelse marine. Hoe was het mogelijk dat een Engels slagschip in zo'n zwaar bewaakte en beveiligde haven als Scapa Flow tot zinken werd gebracht? Er kwam pas klaarheid in deze zaak aan het einde van de oorlog, toen in het hoofdkwartier van de Gestapo te Berlijn documenten wer den gevonden omtrent het werk van een spion, die de hand had gehad in dit Duitse succes, waarvoor de eerste voorbereidingen al in 1935 werden getroffen. In dat jaar namelijk vestigde zich in Scapa Flow een zekere Joachim von Schuierman. die het eerzaam beroep van horlogemaker uit oefende en volgens zijn papieren" de Nederlandse nationaliteit bezat. Wat echter niemand wist. was, dat zijn werkelijke naam kapitein luitenant Kurt Müller luidde en dat hij in feite een Duits spion was. Hij was een weinig opvallende man, die rustig zijn werk deed en zich verder bijna niet met andere mensen inliet. Gedurende vier jaren zat Müller in zijn werkplaats en repareerde daar horloges en klokken die hem gebracht werden door de mannen van de En gelse oorlogsschepen, die Scapa Flow aandeden. Toen de oorlog in 1969 uitbrak werkte Müller rustig door, maar tien dagen na het begin der vijandelijk heden wendde hij zich tot de plaat selijke politie met het bericht, dat zijn moeder in Rotterdam op sterven lag. Om deze reden kreeg hij dan ook een uitreisvisum naar Rotterdam om zijn moeder in haar laatste ogen/blik ken bij te staan. In Rotterdam nam hij zijn intrek in een klein hotel, waar hij be zoek kreeg van een zeker iemand die zich voordeed als een reiziger in horloges. In werkelijkheid was dit Fritz Burler. hoofd van de Gestapo in Nederland. Aan Burler verschafte hij nu alle gegevens, die hij in die vier jaar had weten te verzamelen, zoals opstel lingsplaatsen van de luchtdoelartil lerie, ligplaatsen van verschillende schepen en de plaats van de versper ringen die in de vorm van mijnen velden en anti-duikbootnetten waren aangebracht. Deze feiten had hij weten te ver garen door het vergelijken en samen voegen van gedeelten van gesprekken, die door hem waren opgevangen en door schijnbaar onschuldige mede delingen die hem waren gedaan. Uit de vele kleine stukjes had hij als bij een legpuzzel een volledig beeld gekregen van deze oorlogshaven. Na een kort verblijf ging hij, voor zien van de nodige instructies, weer terug naar Scapa Flow. Enige weken gingen voorbij en op 14 oktober 1939 voer Müller in een klein bootje naar een afgesproken plaats, 6 mijl buiten Scapa Flow. Daar maakte hij contact met een Duitse duikboot onder commando van kapi tein-luitenant Prien. Müller werd aan boord genomen en de duikboot richtte zijn steven heel voorzichtig naar de zwaarbewaakte haven. Langzaam werd de duikboot door Müller naar de haven geloodst, waar hij dankbaar gebruik maakte van de kleine doorvaart-mogelijkheden, die in de anti-duikbootnetten waren opengehouden, waarvan de juiste plaatsen aan hem bekend waren. Zeven uren daarna lag de duik boot na veel gemanoeuvreer in een ideale positie tegenover het enorme slagschip de Royal Oak. Drie torpedo's werden afgevuurd..! Het was slechts een kwestie van enkele minuten en het eerste slag- Op de veiling Zuid-Beveland" te Goes is de aanvoer van vroege aard appelen begonnen. De eerste werden aangevoerd en de handel had reeds di rect grote belangstelling. De prijs stelde zich voor de grote maat op f 1,27 per kg, en voor de kriel werd f 0.92 per kg betaald. Verwacht wordt dat het nog en kele weken zal duren voor de aanvoer van vroege aardappelen volop zal beginnen. Door het koude voorjaar zijn ze erg laat. schip, dat ooit door een torpedo tot zinken werd gebracht, zonk naar de diepten van de marine haven Scapa Flow. Ondanks het zoeken van vele torpe- dobootjagers en talloze dieptebommen wist de duikboot echter te ontkomen, maar de horlogemaker Joachim von Schuierman keerde niet meer naar Scapa Flow terug. Lltt.: De Pengun - 1945. Brodie, B. - Seapower tn the machine age 1944. Legerkoerier - 1958, H. J. W. In het gebouw in het Bellamypark te Vlissingen het voormalige te huis voor bejaarden wordt tot eind mei eer. unieke expositie gehouden over het leven en werk van Rem brandt. Burgemeester Kolff heeft de ze expositie in bijzijn van de wet houders en tal van genodigden of ficieel geopend en gewezen, op de be langrijkheid van deze tentoonstelling die een rondreis door ons land maakt. Onder auspiciën van het ministe rie van O. K. en W. werd deze ten toonstelling ingericht en geeft zij aan de hand van foto's met bijschriften een didactische documentatie van Rembrandts leven, wereld, werk en faam. Allerlei nieuwe opvattingen en meningen werder. verwerkt en het geheel is zodang, dat de bezoeker 'n geheel andere indruk van deze grote schilder en etser zal krijgen. Het Vlis- sings onderwijs zag de belangrijke vormingswaarde van deze expositie ,,Wei was Rembrandt" terecht in, zo 'dat alle Vlissingse scholieren in klasse-verband een bezoek aan deze tentoonstelling zullen brengen. In Hulst heeft een grom mende dragline de eerste hap gedaan in het laat ste deel van de Binnen vest dat nog gereinigd dient te worden. Dat laat ste stukje is het kleinst, maar als het reinigings- en verfraaiingswerk er gens noodzakelijk was, dan was het hier. Jaren lang heeft Hulst, dat im mers geen rioolwaterzui veringsinstallatie bezit, alle afvalwater in dit, daartoe met een stalen damwand afgesloten deel van de Binnenvest ge loosd. De stad heeft zich gedurende al die tijd he vig geschaamd over deze stinkende poel en dege nen die in de nabijheid wonen hebben meerma len, als de verpestende geur in extra hevige mate tot, m huis- en slaapka mers doordrong, dingen gezegd die een fatsoenlijk en zelfs een onfatsoenlijk i journalist niet durft j schrijven, ook al voelt hij j zich geroepen de stem- minq eens lekker-realis- tisch weer te geven. Hulst had geen geld om eerder een eind te ma ken aan deze onwelrie kende toestand. Het is met die zogeheten onver mijdelijke zaken vremd gesteld: ielereen zegt dat het moet veranderen en tegelijkertijd weet ieder een da.t het nog wel ja ren zal duren. De rappor ten van de Volksgezond- zeiden „onverantwoorde lijk... onhygiënisch". De omwonenden zeiden.... neen, pardon, we hadden afgesproken netjes te blijven, alle Hulstenaren zeiden „het is een schan daal", en de vreemdelin gen waren het er una niem over eens dat het nergens ter wereld zo verschrikkelijk vies rook als in Hulst. En toch bleef het maar duren. Als er nu toevallig een wet bestaan had, bij dewelke het verboden zou zijn rioolwater te lozen in open, langs de openbare weg gelegen binnenves ten, dan was er natuur lijk allang iets aan ge daan. Maar net dat éne wetje bestond niet, ter wijl er toch over aller lei andere onderwerpen wetten te veel zijn. Overigens: het gaat er nu van komen. Er is een heel wat goedkoper sys teem van rioolwater zui veren uitgedokterd en Hulst gaat dat toepassen. Het lijkt niet te geloven, maar er komt een tijd waarin de zo verfoeide openbare beerput niets dan helder, reukloos wa ter zal bevatten. Het is bijna heel erg: bijna nog belangrijker dan het nieuwe zikenhuis. En véél belangrijker dan de nieuwe toren, zo zet iemand die, wat dat be treft, niet van wijken we ten wil. Het ziet er nu eindelijk naar uit dat men voor het komende KSA-kamp in Hulst de beschikking krijgt over voldoende slaapgerief. Het is een hels karwei geweest. Het is, goed beschouwd, een hoogst opmerkelijke, om niet te zeggen verbazing wekkende situatie dat Vlaming izch. in Neder land, het vuur uit de schoenen moet lopen om Nederlanders er warm voor te maken vele dui zenden overnachtingen, die toch toeristische waarde hebben, mogelijk te maken ten behoeve van Vlaamse jongelui die hun hart aan Zeeuwsch- Vlaanderen verpand heb ben. Aanvankelijk kreeg men zelfs Hulst niet erg geestdriftig terwijl men zich er wel een on geluk sjouwt om vijf toe risten gedurende een weekend binnen te lok ken en de zaak dreig de helemaal mis te lopen toen Den Haag, ondanks joviale sympathiebetui gingen, geen medewer king kon verlenen. „We mogen geen precedenten scheppen," zei de ene instantie. „Er is geen pro cedure aanwezig." zei de andere. „Het spijt ons wel heel erg," zeiden ze allemaal. Tenslotte zullen de no dige materialen waar schijnlijk toch nog uit België komen, ondanks de Expo. Gelukkig, want het KSA-kamp mag niet mislukken. Het heeft, zo wel toeristisch als cultu reel, dezelfde waarde voor de stad als de Rei- naertstoet. Samen zijn dat de twee mooiste kan sen die Hulst ook kreeg aangeboden. Wij zijn er tenslotte overigens ook zeker van dat de stad zelf niet zal achterblijven. Men beseft nu ongetwijfeld voldoen de welk een betekenis het KSA-heem heeft en de organisatoren zal straks zeker geen enkele hulp en medewerking onthouden worden! Enige tijd geleden schre ven wij over pater Joh. van Waesberghe uit Hulst die in Condé sur Aisne m Franrkijk als pastoor staat. De Hulstenaren, vertelden zouden hem gaan helpen met het opknappen van zijn pas torie (een houten keet) en van zijn kerkjes. Hij heeft er drie... De eerste Hustenaar die op pad gaat is de heer Louis v. d. Walle. Hij gaat het pad effenen voor de volgende wer kers. want er is enthou siasme genoeg. Er kwa men ook al veel geldelij ke bijdragen binnen en anderen beloofden de vrijwilligers van de par ticuliere Hulsterse bouw orde gratis per auto te vervoeren. Zo zijn de Zeeuwsch-Vlamingen: als er ergens op hun hulp gerekend wordt, praten ze niet. Zijn er noóg men sen die willen helpen? Want te veel is er de eerste twintig jaar niet, in 't priesterarme Frank rijk waar twee Hulste naren werken. (Van onze speciale verslaggever). BERLIJN, april Aan de grenspost van Mariènborn stond een Rus, een por tier aan de poort van een benauwend land. Het was op de grenslijn, die als een kronkelende scheur het vroegere Duits land heeft gebroken in een stuk voor het westen en een stuk voor het oosten. De Rus stond er voor het oos ten, alléén, maar zó machtig, dat het leek, of hij op z'n eentje het hele land onder de duim had. En toch deed ie niets. Hij stond er gewoon, in een kreuke lig soldatenpak met grauw-rode epauletten en een zware pet, die tot laag boven zijn ogen hing. Hij keek niet eens naar de druk te, die (communistische) leden van de Volkspolizei als vreet- grage mieren om en in de auto's der vreemdelingen maakten. Hij stond een beetje dom te staren en waarschijnlijk te denken aan het komende verlof, aan een meisje of aan zijn sergeant, die hem een hak had gezet. Maar hij stond er. En achter zijn rug lag een land, zo verschrikkelijk leeg, 7,0 troosteloos verlaten, zo dood, dat er op de douane-loodsen beter had kunnen staan: „Wie hier binnengaat late alle hoop varen" dan „Help in de strüd tegen de oorlogshitsers van het westen"... Er zijn méér streken in Euro pa, die slecht bedeeld zijn met aantrekkelijkheden. Noord-Frank rijk is leeg, maar het koren glanst er naast de weg en in sommige dorpjes daverende feesten. In het westen van Oostenrijk liggen af zichtelijke bergen, maar er staan levendig geschilderde huisjes, als lieveheren-beestjes op een vuile muur, en in de cafés schatert hoempa-muziek. Maar in dit land, onmiddellijk na de grenspost van Mariènborn tot aan Berlijn toe, in dit land was het alleen maar lelijk. Ik heb de hele tijd tegen me zelf zitten zeggen, dat het sug gestie was. Misschien was ik te veel van die Rus geschrokken. Misschien was dit nu het resul taat van anti-Russische propagan da, een kunstmatig aangewak kerd wantrouwen, dat op het juis te moment begon te werken, pre cies op een moment, dat ik niet meer terug kon. Maar dat kón niet. De Autobahn slingerde zich in flauwe bochten langs kale akkers. Heel af en toe zag je fabrieks schoorstenen, zo ver weg, dat ze buiten de wereld leken te staan. Op sommige plaatsen moest men doende zijn met herstel van het wegdek en met het slaan van een brug. Daar stonden betonmolens en scheve keten, maar arbeiders waren er niet te zien, al was het midden op de dag. Midden in die eendere akkers was slechts af en toe het dak van een huis. Er was geen levend wezen te bekennen. Er moest een vreselijke adem over deze streek zijn gegaan, die alle leven had verzwolgen en de mensen had weggevaagd, zodat de akkers verweerden, de beton molens roestten en de huizen ver vielen. Helemaal zuiver is dit beeld niet. Er waren wèl mensen, ver geten in de storm, die hier woed de: Ze reden op tractoren door het land. En later, tegen de Ik weet niet, wat ze precies dachten. Ik weet niet eens, waar ze woonden, want er waren geen huizen in de buurt. En niet wat ze deden voor de kost, want ze deden niets, behalve dan dat wui ven. Ze stonden er alleen, maar veel zieliger dan die Rus bij de grens post, die dom kijkende soldaat in zijn kreukelige uniform. En uitstappen om het te vra gen mocht niet. Op het visum, dat de Oostduitsers bij Marien- horn hebberig voor tien Westmar ken verkochten, was in kleine, dwingende letters geschreven: „Ohne Aufenthalt". Geen oponthoud tijdens de 150 avond, stonden er enkelen langs de kant van de Autobahn om met gretige ogen naar het spaarzame verkeer te kijken en om te zwaaien. Dat laatste was verschrikkelijk zonderling. Er waren volwassen, grijze mannen bij, die wuifden zoals kinderen het bij de bevrij ding in Nederland deden. En ze keken het buitenlandse nummer bord van onze auto na. Volwas sen, grijze mannen, die in die wagen het symbool van een an dere en vermoedelijk van een betere wereld zagen en die keken, hoe dat symbool met honderd en twintig kilometer snelheid per uur verdween.,.. kilometer lange route van de grens van de oost-zone naar Ber lijn, geen verkenningstochten naast de vastgestelde route. Door rijden en nergens naar kijken. Zo weinig mogelijk van de werkelijk heid doorzien. Blind zijn. Geen grappen in dit land zonder vreug de. Telkens opnieuw werd je aan deze ongeschreven wetten herin nerd door mannen in vaal groen en op snelle motors, mannen van de Volkspolizei, die je óók ach terna keken, maar anders, veel kouder en onderzoekender dan de mensen, die wuifden langs de weg. De ambtenaar in Mariènborn, die de visa uitdeelde, informeerde naar de staat van onze auto, her innerde ik me opeens. Hij keek op de papieren of het een nieuw model was. Dat hoefde hij niet, want in zijn kantoortje ging het alleen om „instructies uit Berlijn", om het noteren van alle mogelijke gege vens. om het zetten van een hele macht stempels. Maar hij had zeker goede zin. Hij vond het misschien lollig, dat we commu nistische reclame-folders van zijn bureau meenamen, al ontging het hem hopelijk, dat het ons daar bij om de pin-ups ging, die snur kende adviezen gaven aan Ame rikaanse M.P.'s en aanverwante imperialisten. Ik was bij de deur, uitgerust met alle papieren en met alle stem pels, toen ie zei: .,Gute Fahrt. Maak geen onge lukken en rijd niet verkeerd". Ik zag een strak en bleek ge zicht. het gezicht van een ver moeide man. Hij keek eventjes precies als ieder ander als u en ik na een dag hard werken én na een boel moeilijkheden. Even tjes.... Toen verstrakten de spie ren in zijn gelaat en het werd zo als dat van de Oostduitse doua niers, van de visiteuses, van de vaal groen geklede politie-agen- ten en van die ene eenzame Rus. „De volgende", snauwde hij. Het hele stuk van Mariènborn tot aan Drewitz, waar Engelse controle-ambtenaren wat dwaas pepermuntjes uitdeelden aan pas santen, als een pover welkom op een „eiland" van het westen, in Berlijn, het hele stuk heb ik aan zijn woorden gedacht, luisterend naar ieder vreemd geluid van de automotor, elk moment bedacht op de mogelijkheid, dat die af sloeg, zodat ik midden in de ver pletterende stilte zou blijven ste ken, ver van het westen, ver van vertrouwde democratische rech ten, net zo lang tot ik een van die wuivende mannen zou zijn ge worden, die naar buitenlandse auto's keken, net zo lang tot ik even vergeten was als de mensen uit deze streek. Dwaas was die angst, maar ze bleef een niet te omschreven druk, een benauwend gevoel tot aan de hotelkamer aan de Kur- fürstendamm in West-Beriyn, waar het weer druk was en waar men lachte en praatte en waar geen mensen meer waren, die wuifden naar buitenlandse auto's en waar geen Russen stonden om ongenaakbaar wachter te zijn van een vreemde beangstigende macht. JAN NOLLEN De Kurfürstendamm lijkt ver te liggen van het benauwende land, dat Oost-Duitsland heet. Maar nauwelijks enkele kilo meters van dit inmiddels her bouwde centrum van voornaam vermaak ligt een troosteloos verlaten land. Daar is het ver tier van Berlijn onvindbaar. Daar is alleen 'n beangstigende leegte.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1958 | | pagina 7