id!
DE SPION VAN SCAPA FLOW
EEN RUS GENOEG VOOR
BEANGSTIGENDE RIT
Tussen dijken en dammen
Veelzijdige joy-rider
hoort 2 maanden eisen
Hoe de Royal Oak tot
zinken werd gebracht
Tussen Schelde en Grens
HULST
Rechtbank Middelburg
Geduldige
horlogemaker
I.-
DAGBLAD DE STEM VAN DINSDAG 6 MEI 1958
Circo Espanol
Vroege aardappelen
in Goes geveild
Rembrandt expositie
in Vlissingen
lussen Mariènborn en Berlijn is het land leeg.
te Vogelwaarde
ur v.m. ten ge-
ngs- en bestra-
Ossenisse.
adig, tegen be-
n aanbesteding)
Woningtoezicht
Vlaanderen, He-
dhuisplein 6 j
i-Vlaanderen
meend
ZITDAG j
>tiek met een
ifende service
IS
nze reparatie-
form
HU.
O
>el.
baar,
c!)
>1. 01134-505
01178-412
Tel. 01153-236
We hebben deze week
kunnen lezen welke
moeite de speciaal voor
Zeeland aangestelde mid
denstandsconsulent, ge
steund door de staatsse
cretaris voor de midden
stand en diens gehele staf,
zich getroost en hoe deze
zich uitslooft om de mid
denstanders te bevoorde
len. Maar men zal begrij
pen, dat al deze pogingen
pas volop profijt kunnen
afwerpen indien de mid
denstanders zelf hun me
dewerking geven. Ge
beurt dit niet dan blijft
geheel de dienst een pa
pieren geval waar geen
leven in te brengen is.
Bezorgdheid in deze is
niet geheel ongegrond.
Hoe zorgeloos, onverschil
lig en kortzichtig een
groot deel van de zaken
mensen is wanneer het
niet om hun direct be
lang gaat, bleek enkele
dagen geleden te Goes.
.Handelsbelangen" is daar
de grootste organisatie
van middenstanders want
de vereniging heeft twee
honderd vijftig leden en
de katholieke en christe
lijke organisaties op dit
terrein bezitten er nog
geen honderd. In tegen
stelling tot de twee
laatstgenoemde is „Han
delsbelangen" niet bij
een landelijke standsor
ganisatie aangesloten en
parasiteert dus sinds haar
oprichting in 1903 op de
beurzen van de anderen.
Nu was er jl. woensdag
door het bestuur van
Handelsbelangen een ver
gadering uitgeschreven
om te beslissen over al
of niet toetreding tot de
Kon. Ned. Middenstands
bond, de neutrale lande
lijke middenstandsorga
nisatie, waarvan de heer
v. d. Weele uit Colijns-
plaat algemeen voorzit
ter is. De adj. secretaris
van die bond was naar
Goes gekomen om de
noodzaak van de organi
satie in groter verband
aan te tonen had
hij daar ook weinig
moeite mee. Frappant was
echter dat nog geen tien
procent van de leden was
opgekomen om zich te
beraden op iets dat toch
een levenskwestie voor
hen is. Van massaal toe
treden tot de bond was
dan ook geen sprake;
geen enkele beslissing
kon genomen worden en
nu zal dan per circulaire
aan de leden worden ge
vraagd om persoonlijk tot
de standsorganisatie toe
te treden. Het resultaat
zal natuurlijk bedroevend
zijn en de ongezonde toe
stand., dat in een stad
met negenhonderd mid
denstandszaken, slechts
een fractie van de eige
naars normaal georgani
seerd is, blijft besten
digd. En dan maar mop
peren dat Den Haag niet
voldoende oog heeft voor
de belangen van de mid
denstand!
Een van de hiaten wel
ke de middenstandscon
sulent in Zeeland heeft
ontdekt is het tekort aan
kappers. Verschillende
dorpen missen zo'n on
misbare .functionaris en
om in dit pijnlijk gemis
te voorzien, doet de heer
Korstanje zijn best, om
met hulp van het depar
tement, een gecompri
meerde kapperscursus te
organiseren, waardoor het
aantal van deze adoni-
seurs toeneemt. Met het
verhoopte gevolg, dat er
van de overvloed ook
iets toevloeit aan de ge
handicapte gemeenschap
pen, waarvan de bewo-
ners(sters) naar lokken-
veredelaars elders moeten
tijgen op gezette tijden.
Wij hebben nog geïnfor
meerd of met een radio
knipcursus geen sneller
uitkomst te bekomen is,
maar dit bleek niet het
geval. De gecomprimeer
de cursus, een soort
stoomgevalblijft het
enige middel. Laten wij
hopen voor de coiffeur-
loze dorpen, dat daar
weldra de kreet kan
weerklinken: Kappers
op de kust!"
Te Middelburg heeft
men weer eens het eve
nement 'gehad van een
speciale zitting van Ged,
Staten, waarin partijen
werden gehoord over een
stembusgeschil, wat in
feite neerkwam op een
vete tussen burgemeester
pn wethouder; hetgeen
een zaak is welke niet
tot vreugde stemt. De
burgemeester bleek een
iormele fout te hebben
begaan door bij vergis
sing een der kandidaten
lijsten ongeveer een half
uur voor de officiële tijd
te accepteren. Te goeder-
trouw ha.d hij dit uit zijn
mond laten vallen tegen
over zijn wethouder, die
er toen, wat men noemt
„werk van ging maken".
Het valt toch wel te be
treuren dat ih een kleine
gemeenschap van even
800 zielen als Zuidzande
is. de vrede niet te be
waren schijnt en dat men
bovendien zijn twisten
uitdraagt tot in Middel
burg. De appellant beriep
zich op de letter der wet;
hoeveel sportiever zou
het geweest zijn deze
naar de geest op te vat
ten. De onderlinge ver
standhoudingen zouden
dan niet verder bedorven
en de naam van het dorp
niet 'in opspraak geko
men zijn.
Als een milde voor
jaarsregen zijn de lintjes
en medailles neergedaald
over ons gewest, zodat de
revers van velen in len
tebloei geraakt zijn. Met
instemming kon men
waarnemen, dat heel wat
verdiensten gehonoreerd
zijn en nog groter vol
doening was het, dat en
kele personen, die na de
bevrijding door over
ijverige zuiveraars al te
hardhandig zijn aange
pakt, thans door een ho
ge onderscheiding in ere
werden hersteld.
Voor de uitreiking der
onderscheidingen zijn er
geen voorschriften. Een
en ander wordt overge
laten aan de goede smaak
van hen die daar mee be
last zijn. Bijna altijd ge
schiedt dit met waardig
heid en passende entou
rage; het viel des te meer
op, dat een burgemeester
van een der grootste ge
meenten op de eilanden,
de nieuwe ridder per te
lefoon in zijn werkkamer
ontbood en verder nie
mand om hem nuch-
terweg daar de versier
selen te overhandigen.
Zulke zakelijkheid gaat
al te ver: tenslotte is een
ridderorde geen doosje
sigaretten, dat men over
de toonbank heen aan
gereikt krijgt!
Joy-riding, diefstal met braak en nog eens joy-riding waren de feiten,
waarvoor de 21-jarige Middelburgse los-werkman W. O. terecht stond voor
de rechtbank te Middelburg. De jongeman, die al ongeveer zes weken in
voorarrest in het huis van bewaring te Middelburg vertoeft, bekende grif,
waarna de officier van justitie, mr. J. L. Andreae, een gevangenisstraf van
zes maanden eist, waarvan twee maanden onvoorwaardelijk met aftrek van
preventieve hechtenis, vier maanden voorwaardelijk met drie jaar proeftijd,
alsmede onder toezichtstelling van het Nederlands Genootschap voor Re
classering.
j officier. ..Niets is hem teveel, als
Op 30 januari j.l. klom O., verge- {hij zijn zin maar krijgt en uit de
zeld van een vriend, in de Zuster
straat te Middelburg in een jeep,
waarmee de heren een eindje gin
gen toeren. De eigenaar, K.M. uit
Middelburg, kon zijn voertuig later
op de dag aan de Kleverskerkseweg
terughalen. O. en Co. hadden de jeep
daar neer gezet en waren te voet
naar Middelburg gegaan.
Op de late avond van de derde
maart forceerde O. in Terneuzen
de toegang tot een patates-frites-
kraam. Uit een geldkistje nam hij
10 weg. Omdat hij en zijn met
gezel er niet veel voor voelden te
rug te lopen naar Sluiskil, waar
zij toen verbleven, werd een brom
mer gestolen om de kilometers
naar hun nieuwe verblijfplaats te
kunnen afleggen.
De inbraak vond de officier het
ergste.
Mr. Andreae wees er op, dat uit
brieven, die O. naar huis schreef,
gebleken was, dat O. meende on
rechtvaardig behandeld te zijn.
Het plegen van de delicten schreef
de jongeman zelf toe aan zijn werk
loosheid. Thans belooft hij koei
en met gouden hoorns," betoogde de
gevangenis komt." Uit het reclasse
ringsrapport was komen vast te
staan, dat O. op een tanker wil gaan
varen en dit achtte mr. Andreae een
leven, dat de jongen wel zal liggen.
De officier wilde hem nog een kans
geven, vandaar de flinke voorwaar
delijke straf.
De verdediger bepleitte een zo
kort mogelijk onvoorwaardelijke
straf.
De president, mr. P. van Empel,
bepaalde de uitspraak op 14 mei.
Onvoorzichtig
Hoogst onvoorzichtig handelde 10
januari j.l. de koopman S. van 't H.
uit Oosterland. toen hij met zijn vee
auto in de buurt van Kerkwerve een
kruispunt naderde. Door onvoldoende
oplettendheid zag hij niet de voor
hem van rechts komende personen
auto van A.N.S. uit Nieuwerkerk,
waardoor beide wagens met een
flinke klap op elkaar vlogen.
Door de kracht van de aanrijding
kwam de vrachtauto zelfs in een
sloot terecht en S.' auto draaide
180 graden. Mevrouw S., die naast
haar man zat liep een zware her
senschudding op en de materiële
schade was groot.
..De personenauto reed veel te
hard," opperde S. Mr. van Empel
wees er op. dat de snelheid er hier
niet toe doet. ,,U had het kruisings-
vlak vrij moeten laten," aldus de
president tot de veekoopman. Deze
scheen er evenwel niet veel van te
begrijpen, hetgeen ook de officier
ter sprake bracht. ..Hij meent, dat
er slechts één persoon is geweest,
die fouten heeft gemaakt, de bestuur
der van de personenauto," aldus mr.
Andreae. ..Maar de schuld ligt ge
heel bij van 't H., die hoogst on
achtzaam tewerk is gegaan." De
eis luidde: 150. Uitspraak 14 mei.
Verzuim
j Bij de botsing, die 26 december
j dichtbij Zierikzee gebeurde, werd
eveneens een enorme ravage aange-
I richt.
De bedrijfsleider A. T. uit Zierik
zee, wilde een aan de linkerkant
van de provinciale weg gelegen zij
weg inslaan, waarbij hij verzuimde
de doorgang vrij te laten voor een
tegemoetkomende auto. Beide per-
j sonenwagens botsten tegen elkaar,
waarbij alle inzittenden min of meer
ernstig werden gewond.
i Roekeloosheid wilde de officier aan
T, niet verwijten, wel grove schuld
tengevolge van onoplettendheid. ,,T.
heeft een manoeuvre gemaakt, ter
wijl hij er zich niet van bewust was,
dat er een tegenligger kwam", al
dus mr. Andreae. die f 100 boete
vroeg. Uitspraak 14 mei.
Spionage is door de eeuwen heen een strijdmethode geweest,
die steeds met een toenemend succes is toegepast om de vijand
afbreuk te doen. Dat spionage van belang is, blijkt ook wel uit
de uitlating van Napoleon, die als een van 's werelds grootste
strategen opmerkte, dat: „Eén spion op de juiste plaats, even
veel waard kan zijn als 20.000 man op het slagveld".
Het is echter een uitzondering, dat men er door spionage in
slaagt belangrijke geheimen in één klap in handen te krijgen,
hoewel er wel voorbeelden zijn, maar de meeste inlichtingen
krijgt de vijand door vele vaak onbelangrijk schijnende gege
vens te verzamelen en in onderling verband te brengen.
i Het Circo Espanol, dat op het ogen-
i blik een tournee door het zuiden
maakt, zal van maandag 12 tot en
met woensdag 14 mei op de Nieuwe
Markt te Vlissingen voorstellingen
geven. Daarna volgt op 15 en 16 mei
een optreden te Goes en in Bergen
op Zoom van 17 tot en met 19 mei.
Toen de Duitsers de Tweede Wereld
oorlog ingingen, hadden zij op spio-
nagegebied al een ervaring van tien
tallen jaren. Reeds tijdens de Frans-
Duitse oorlog van 1870-71 beschikten
de Duitsers over zo'n kleine 40.000
spionnen, die vanzelfsprekend massa's
gegevens bij elkaar brachten, en aan
de vooravond van de Tweede Wereld
oorlog hadden zij een spionagenet
opgebouwd met voelhorens in prak
tisch alle landen.
Na het begin van de vijandelijk
heden op zee sloegen de Duitsers on
middellijk toe en behaalden daarbij
al direct enige eclatante successen.
De eerste geslaagde onderneming
vormde het torpederen van het grote
vliegtuigmoederschip Courageous op
17 september 1939, toen dit schip was
uitgevaren om ongewapende koop
vaardijschepen naar Engeland te con-
voyeren.
Het tweede succes was het tot zin
ken brengen van het slagschip Royal
Oak. En dit wapenfeit was een direct
gevolg van spionage, waarbij in vre
destijd de inlichtingen werden verza
meld, waarvan de Duitsers onmid
dellijk na het uitbreken van de ge
vechtshandelingen konden profiteren.
Wat was er namelijk gebeurd?
Op 14 oktober 1939 werd het slag
schip de Royal Oak, groot 29.100 ton,
te Scapa Flow getorpedeerd door een
Duitse U-boot, die heel handig door
de onderwater-versperringen van de
ze grote oorlogshaven wist door te
glippen.
800 man
Volgens gegevens van de Britse
admiraliteit bevonden zich op het
ogenblik van het ongeluk 81 officieren
en 1153 minderen aan boord van het
schip. De ramp kostte aan ongeveer
800 officieren en manschappen het
leven.
De ondergang van de Royal Oak
was een groot raadsel voor de Engelse
marine. Hoe was het mogelijk dat
een Engels slagschip in zo'n zwaar
bewaakte en beveiligde haven als
Scapa Flow tot zinken werd gebracht?
Er kwam pas klaarheid in deze
zaak aan het einde van de oorlog,
toen in het hoofdkwartier van de
Gestapo te Berlijn documenten wer
den gevonden omtrent het werk van
een spion, die de hand had gehad
in dit Duitse succes, waarvoor de
eerste voorbereidingen al in 1935
werden getroffen.
In dat jaar namelijk vestigde zich
in Scapa Flow een zekere Joachim
von Schuierman. die het eerzaam
beroep van horlogemaker uit
oefende en volgens zijn papieren"
de Nederlandse nationaliteit bezat.
Wat echter niemand wist. was,
dat zijn werkelijke naam kapitein
luitenant Kurt Müller luidde en
dat hij in feite een Duits spion
was.
Hij was een weinig opvallende man,
die rustig zijn werk deed en zich
verder bijna niet met andere mensen
inliet.
Gedurende vier jaren zat Müller in
zijn werkplaats en repareerde daar
horloges en klokken die hem gebracht
werden door de mannen van de En
gelse oorlogsschepen, die Scapa Flow
aandeden.
Toen de oorlog in 1969 uitbrak
werkte Müller rustig door, maar tien
dagen na het begin der vijandelijk
heden wendde hij zich tot de plaat
selijke politie met het bericht, dat
zijn moeder in Rotterdam op sterven
lag. Om deze reden kreeg hij dan ook
een uitreisvisum naar Rotterdam om
zijn moeder in haar laatste ogen/blik
ken bij te staan.
In Rotterdam nam hij zijn intrek
in een klein hotel, waar hij be
zoek kreeg van een zeker iemand
die zich voordeed als een reiziger
in horloges. In werkelijkheid was
dit Fritz Burler. hoofd van de
Gestapo in Nederland.
Aan Burler verschafte hij nu alle
gegevens, die hij in die vier jaar had
weten te verzamelen, zoals opstel
lingsplaatsen van de luchtdoelartil
lerie, ligplaatsen van verschillende
schepen en de plaats van de versper
ringen die in de vorm van mijnen
velden en anti-duikbootnetten waren
aangebracht.
Deze feiten had hij weten te ver
garen door het vergelijken en samen
voegen van gedeelten van gesprekken,
die door hem waren opgevangen en
door schijnbaar onschuldige mede
delingen die hem waren gedaan.
Uit de vele kleine stukjes had hij
als bij een legpuzzel een volledig beeld
gekregen van deze oorlogshaven.
Na een kort verblijf ging hij, voor
zien van de nodige instructies, weer
terug naar Scapa Flow.
Enige weken gingen voorbij en op
14 oktober 1939 voer Müller in een
klein bootje naar een afgesproken
plaats, 6 mijl buiten Scapa Flow. Daar
maakte hij contact met een Duitse
duikboot onder commando van kapi
tein-luitenant Prien. Müller werd aan
boord genomen en de duikboot richtte
zijn steven heel voorzichtig naar de
zwaarbewaakte haven.
Langzaam werd de duikboot door
Müller naar de haven geloodst, waar
hij dankbaar gebruik maakte van de
kleine doorvaart-mogelijkheden, die
in de anti-duikbootnetten waren
opengehouden, waarvan de juiste
plaatsen aan hem bekend waren.
Zeven uren daarna lag de duik
boot na veel gemanoeuvreer in
een ideale positie tegenover het
enorme slagschip de Royal Oak.
Drie torpedo's werden afgevuurd..!
Het was slechts een kwestie van
enkele minuten en het eerste slag-
Op de veiling Zuid-Beveland" te
Goes is de aanvoer van vroege aard
appelen begonnen. De eerste werden
aangevoerd en de handel had reeds di
rect grote belangstelling. De prijs
stelde zich voor de grote maat op
f 1,27 per kg, en voor de kriel werd
f 0.92 per kg betaald.
Verwacht wordt dat het nog en
kele weken zal duren voor de aanvoer
van vroege aardappelen volop zal
beginnen. Door het koude voorjaar zijn
ze erg laat.
schip, dat ooit door een torpedo
tot zinken werd gebracht, zonk
naar de diepten van de marine
haven Scapa Flow.
Ondanks het zoeken van vele torpe-
dobootjagers en talloze dieptebommen
wist de duikboot echter te ontkomen,
maar de horlogemaker Joachim von
Schuierman keerde niet meer naar
Scapa Flow terug.
Lltt.: De Pengun - 1945. Brodie, B. -
Seapower tn the machine age 1944.
Legerkoerier - 1958,
H. J. W.
In het gebouw in het Bellamypark
te Vlissingen het voormalige te
huis voor bejaarden wordt tot eind
mei eer. unieke expositie gehouden
over het leven en werk van Rem
brandt. Burgemeester Kolff heeft de
ze expositie in bijzijn van de wet
houders en tal van genodigden of
ficieel geopend en gewezen, op de be
langrijkheid van deze tentoonstelling
die een rondreis door ons land
maakt.
Onder auspiciën van het ministe
rie van O. K. en W. werd deze ten
toonstelling ingericht en geeft zij aan
de hand van foto's met bijschriften
een didactische documentatie van
Rembrandts leven, wereld, werk en
faam. Allerlei nieuwe opvattingen en
meningen werder. verwerkt en het
geheel is zodang, dat de bezoeker 'n
geheel andere indruk van deze grote
schilder en etser zal krijgen. Het Vlis-
sings onderwijs zag de belangrijke
vormingswaarde van deze expositie
,,Wei was Rembrandt" terecht in, zo
'dat alle Vlissingse scholieren in
klasse-verband een bezoek aan deze
tentoonstelling zullen brengen.
In Hulst heeft een grom
mende dragline de eerste
hap gedaan in het laat
ste deel van de Binnen
vest dat nog gereinigd
dient te worden. Dat laat
ste stukje is het kleinst,
maar als het reinigings-
en verfraaiingswerk er
gens noodzakelijk was,
dan was het hier. Jaren
lang heeft Hulst, dat im
mers geen rioolwaterzui
veringsinstallatie bezit,
alle afvalwater in dit,
daartoe met een stalen
damwand afgesloten deel
van de Binnenvest ge
loosd. De stad heeft zich
gedurende al die tijd he
vig geschaamd over deze
stinkende poel en dege
nen die in de nabijheid
wonen hebben meerma
len, als de verpestende
geur in extra hevige mate
tot, m huis- en slaapka
mers doordrong, dingen
gezegd die een fatsoenlijk
en zelfs een onfatsoenlijk
i journalist niet durft
j schrijven, ook al voelt hij
j zich geroepen de stem-
minq eens lekker-realis-
tisch weer te geven.
Hulst had geen geld om
eerder een eind te ma
ken aan deze onwelrie
kende toestand. Het is
met die zogeheten onver
mijdelijke zaken vremd
gesteld: ielereen zegt dat
het moet veranderen en
tegelijkertijd weet ieder
een da.t het nog wel ja
ren zal duren. De rappor
ten van de Volksgezond-
zeiden „onverantwoorde
lijk... onhygiënisch". De
omwonenden zeiden....
neen, pardon, we hadden
afgesproken netjes te
blijven, alle Hulstenaren
zeiden „het is een schan
daal", en de vreemdelin
gen waren het er una
niem over eens dat het
nergens ter wereld zo
verschrikkelijk vies rook
als in Hulst. En toch
bleef het maar duren. Als
er nu toevallig een wet
bestaan had, bij dewelke
het verboden zou zijn
rioolwater te lozen in
open, langs de openbare
weg gelegen binnenves
ten, dan was er natuur
lijk allang iets aan ge
daan. Maar net dat éne
wetje bestond niet, ter
wijl er toch over aller
lei andere onderwerpen
wetten te veel zijn.
Overigens: het gaat er
nu van komen. Er is een
heel wat goedkoper sys
teem van rioolwater zui
veren uitgedokterd en
Hulst gaat dat toepassen.
Het lijkt niet te geloven,
maar er komt een tijd
waarin de zo verfoeide
openbare beerput niets
dan helder, reukloos wa
ter zal bevatten. Het is
bijna heel erg: bijna
nog belangrijker dan
het nieuwe zikenhuis. En
véél belangrijker dan de
nieuwe toren, zo zet
iemand die, wat dat be
treft, niet van wijken we
ten wil.
Het ziet er nu eindelijk
naar uit dat men voor
het komende KSA-kamp
in Hulst de beschikking
krijgt over voldoende
slaapgerief. Het is een
hels karwei geweest. Het
is, goed beschouwd, een
hoogst opmerkelijke, om
niet te zeggen verbazing
wekkende situatie dat
Vlaming izch. in Neder
land, het vuur uit de
schoenen moet lopen om
Nederlanders er warm
voor te maken vele dui
zenden overnachtingen,
die toch toeristische
waarde hebben, mogelijk
te maken ten behoeve
van Vlaamse jongelui die
hun hart aan Zeeuwsch-
Vlaanderen verpand heb
ben. Aanvankelijk kreeg
men zelfs Hulst niet erg
geestdriftig terwijl
men zich er wel een on
geluk sjouwt om vijf toe
risten gedurende een
weekend binnen te lok
ken en de zaak dreig
de helemaal mis te lopen
toen Den Haag, ondanks
joviale sympathiebetui
gingen, geen medewer
king kon verlenen. „We
mogen geen precedenten
scheppen," zei de ene
instantie. „Er is geen pro
cedure aanwezig." zei de
andere. „Het spijt ons
wel heel erg," zeiden ze
allemaal.
Tenslotte zullen de no
dige materialen waar
schijnlijk toch nog uit
België komen, ondanks de
Expo. Gelukkig, want het
KSA-kamp mag niet
mislukken. Het heeft, zo
wel toeristisch als cultu
reel, dezelfde waarde
voor de stad als de Rei-
naertstoet. Samen zijn
dat de twee mooiste kan
sen die Hulst ook kreeg
aangeboden.
Wij zijn er tenslotte
overigens ook zeker van
dat de stad zelf niet zal
achterblijven. Men beseft
nu ongetwijfeld voldoen
de welk een betekenis
het KSA-heem heeft en
de organisatoren zal
straks zeker geen enkele
hulp en medewerking
onthouden worden!
Enige tijd geleden schre
ven wij over pater Joh.
van Waesberghe uit Hulst
die in Condé sur Aisne
m Franrkijk als pastoor
staat. De Hulstenaren,
vertelden zouden
hem gaan helpen met het
opknappen van zijn pas
torie (een houten keet)
en van zijn kerkjes. Hij
heeft er drie...
De eerste Hustenaar
die op pad gaat is de
heer Louis v. d. Walle.
Hij gaat het pad effenen
voor de volgende wer
kers. want er is enthou
siasme genoeg. Er kwa
men ook al veel geldelij
ke bijdragen binnen en
anderen beloofden de
vrijwilligers van de par
ticuliere Hulsterse bouw
orde gratis per auto te
vervoeren. Zo zijn de
Zeeuwsch-Vlamingen: als
er ergens op hun hulp
gerekend wordt, praten
ze niet. Zijn er noóg men
sen die willen helpen?
Want te veel is er de
eerste twintig jaar niet,
in 't priesterarme Frank
rijk waar twee Hulste
naren werken.
(Van onze speciale verslaggever).
BERLIJN, april
Aan de grenspost van Mariènborn stond een Rus, een por
tier aan de poort van een benauwend land. Het was op de
grenslijn, die als een kronkelende scheur het vroegere Duits
land heeft gebroken in een stuk voor het westen en een
stuk voor het oosten.
De Rus stond er voor het oos
ten, alléén, maar zó machtig, dat
het leek, of hij op z'n eentje het
hele land onder de duim had.
En toch deed ie niets. Hij
stond er gewoon, in een kreuke
lig soldatenpak met grauw-rode
epauletten en een zware pet, die
tot laag boven zijn ogen hing.
Hij keek niet eens naar de druk
te, die (communistische) leden
van de Volkspolizei als vreet-
grage mieren om en in de auto's
der vreemdelingen maakten. Hij
stond een beetje dom te staren
en waarschijnlijk te denken aan
het komende verlof, aan een
meisje of aan zijn sergeant, die
hem een hak had gezet.
Maar hij stond er.
En achter zijn rug lag een
land, zo verschrikkelijk leeg, 7,0
troosteloos verlaten, zo dood, dat
er op de douane-loodsen beter
had kunnen staan: „Wie hier
binnengaat late alle hoop varen"
dan „Help in de strüd tegen de
oorlogshitsers van het westen"...
Er zijn méér streken in Euro
pa, die slecht bedeeld zijn met
aantrekkelijkheden. Noord-Frank
rijk is leeg, maar het koren glanst
er naast de weg en in sommige
dorpjes daverende feesten. In het
westen van Oostenrijk liggen af
zichtelijke bergen, maar er staan
levendig geschilderde huisjes, als
lieveheren-beestjes op een vuile
muur, en in de cafés schatert
hoempa-muziek.
Maar in dit land, onmiddellijk
na de grenspost van Mariènborn
tot aan Berlijn toe, in dit land
was het alleen maar lelijk.
Ik heb de hele tijd tegen me
zelf zitten zeggen, dat het sug
gestie was. Misschien was ik te
veel van die Rus geschrokken.
Misschien was dit nu het resul
taat van anti-Russische propagan
da, een kunstmatig aangewak
kerd wantrouwen, dat op het juis
te moment begon te werken, pre
cies op een moment, dat ik niet
meer terug kon.
Maar dat kón niet.
De Autobahn slingerde zich in
flauwe bochten langs kale akkers.
Heel af en toe zag je fabrieks
schoorstenen, zo ver weg, dat ze
buiten de wereld leken te staan.
Op sommige plaatsen moest men
doende zijn met herstel van het
wegdek en met het slaan van een
brug. Daar stonden betonmolens
en scheve keten, maar arbeiders
waren er niet te zien, al was het
midden op de dag. Midden in die
eendere akkers was slechts af en
toe het dak van een huis. Er was
geen levend wezen te bekennen.
Er moest een vreselijke adem
over deze streek zijn gegaan, die
alle leven had verzwolgen en de
mensen had weggevaagd, zodat
de akkers verweerden, de beton
molens roestten en de huizen ver
vielen.
Helemaal zuiver is dit beeld
niet. Er waren wèl mensen, ver
geten in de storm, die hier woed
de: Ze reden op tractoren door
het land. En later, tegen de
Ik weet niet, wat ze precies
dachten. Ik weet niet eens, waar
ze woonden, want er waren geen
huizen in de buurt. En niet wat
ze deden voor de kost, want ze
deden niets, behalve dan dat wui
ven.
Ze stonden er alleen, maar veel
zieliger dan die Rus bij de grens
post, die dom kijkende soldaat in
zijn kreukelige uniform.
En uitstappen om het te vra
gen mocht niet. Op het visum,
dat de Oostduitsers bij Marien-
horn hebberig voor tien Westmar
ken verkochten, was in kleine,
dwingende letters geschreven:
„Ohne Aufenthalt".
Geen oponthoud tijdens de 150
avond, stonden er enkelen langs
de kant van de Autobahn om met
gretige ogen naar het spaarzame
verkeer te kijken en om te
zwaaien.
Dat laatste was verschrikkelijk
zonderling. Er waren volwassen,
grijze mannen bij, die wuifden
zoals kinderen het bij de bevrij
ding in Nederland deden. En ze
keken het buitenlandse nummer
bord van onze auto na. Volwas
sen, grijze mannen, die in die
wagen het symbool van een an
dere en vermoedelijk van een
betere wereld zagen en die keken,
hoe dat symbool met honderd
en twintig kilometer snelheid per
uur verdween.,..
kilometer lange route van de
grens van de oost-zone naar Ber
lijn, geen verkenningstochten
naast de vastgestelde route. Door
rijden en nergens naar kijken. Zo
weinig mogelijk van de werkelijk
heid doorzien. Blind zijn. Geen
grappen in dit land zonder vreug
de. Telkens opnieuw werd je aan
deze ongeschreven wetten herin
nerd door mannen in vaal groen
en op snelle motors, mannen van
de Volkspolizei, die je óók ach
terna keken, maar anders, veel
kouder en onderzoekender dan de
mensen, die wuifden langs de
weg.
De ambtenaar in Mariènborn, die
de visa uitdeelde, informeerde
naar de staat van onze auto, her
innerde ik me opeens. Hij keek
op de papieren of het een nieuw
model was.
Dat hoefde hij niet, want in
zijn kantoortje ging het alleen om
„instructies uit Berlijn", om het
noteren van alle mogelijke gege
vens. om het zetten van een hele
macht stempels. Maar hij had
zeker goede zin. Hij vond het
misschien lollig, dat we commu
nistische reclame-folders van zijn
bureau meenamen, al ontging het
hem hopelijk, dat het ons daar
bij om de pin-ups ging, die snur
kende adviezen gaven aan Ame
rikaanse M.P.'s en aanverwante
imperialisten.
Ik was bij de deur, uitgerust met
alle papieren en met alle stem
pels, toen ie zei:
.,Gute Fahrt. Maak geen onge
lukken en rijd niet verkeerd".
Ik zag een strak en bleek ge
zicht. het gezicht van een ver
moeide man. Hij keek eventjes
precies als ieder ander als u en
ik na een dag hard werken én na
een boel moeilijkheden. Even
tjes.... Toen verstrakten de spie
ren in zijn gelaat en het werd zo
als dat van de Oostduitse doua
niers, van de visiteuses, van de
vaal groen geklede politie-agen-
ten en van die ene eenzame Rus.
„De volgende", snauwde hij.
Het hele stuk van Mariènborn
tot aan Drewitz, waar Engelse
controle-ambtenaren wat dwaas
pepermuntjes uitdeelden aan pas
santen, als een pover welkom op
een „eiland" van het westen, in
Berlijn, het hele stuk heb ik aan
zijn woorden gedacht, luisterend
naar ieder vreemd geluid van de
automotor, elk moment bedacht
op de mogelijkheid, dat die af
sloeg, zodat ik midden in de ver
pletterende stilte zou blijven ste
ken, ver van het westen, ver van
vertrouwde democratische rech
ten, net zo lang tot ik een van
die wuivende mannen zou zijn ge
worden, die naar buitenlandse
auto's keken, net zo lang tot ik
even vergeten was als de mensen
uit deze streek.
Dwaas was die angst, maar ze
bleef een niet te omschreven
druk, een benauwend gevoel tot
aan de hotelkamer aan de Kur-
fürstendamm in West-Beriyn,
waar het weer druk was en waar
men lachte en praatte en waar
geen mensen meer waren, die
wuifden naar buitenlandse auto's
en waar geen Russen stonden
om ongenaakbaar wachter te zijn
van een vreemde beangstigende
macht.
JAN NOLLEN
De Kurfürstendamm lijkt ver te
liggen van het benauwende
land, dat Oost-Duitsland heet.
Maar nauwelijks enkele kilo
meters van dit inmiddels her
bouwde centrum van voornaam
vermaak ligt een troosteloos
verlaten land. Daar is het ver
tier van Berlijn onvindbaar.
Daar is alleen 'n beangstigende
leegte.