Opgravingen te Baarland
BELGEN SPECULEREN
in Nederlandse grond
ONZE PUZZEL
u' r u"
3=-d£-32-=!=
PAARD DOOD
HOOP LEEFT
R;
Pc
Un
'i
.Weer Nederlandse coureur,
die eigen wagen bouwt
Fundering van kasteel „Hellenburg" blootgelegd
>?S^ZWAAH DEMAKEI
(Suloiux) DE PLASTICLAK
Duncan Edward'
overleden
ui
10
10
Interessante scherven
Bar weinig gegevens
f Vaker I SGvilla orange marmelade
Besprekingen tussen
Japan en Rusland
Prijsvraag „Bouw"
Het sal zo n
vaart niet lopen
r. w. j.
OPLOSSING
Ramp te München
INCI
A
In het
'08e JAAI
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 22 FEBRUARI 1958
Dezer dagen is de Rijksdienst voor Oudheidkun
dig Bodemonderzoek te Amersfoort begonnen met
het ontgraven van de overblijfselen van het voor
malige kasteel Hellenburg te Baarland. Opwindend
zijn deze werkzaamheden geenszins: van het trotse
kasteel resten nog slechts de zware funderingen.
Toch geven deze aan de deskundigen voldoende
houvast omtrent de bouw; en de scherfvondsten
geven mogelijkheid tot datering.
Van de historie van Hellenburg is
slechts bar weinig bekend. Zelfs de
tijd van haar ondergang is niet bij
benadering aan te geven. Doordat
men in een Zeeuwsche Volksalmanak
van 1837 een steendruk afbeeldde van
deruïne zoals die zich vertoonde in
1606, kunnen we veronderstellen, dat
Hellenburg vóór 1600 verwoest werd.
Deze afbeelding gaat hierbij.
Baarland was destijds een zeer be
langrijk dorp. Haar naam gaf het aan
twee oeroude Zuidbevelandse eilan
den: het eiland Baarland met de dor-
pen Baarland, Oudelande en Baken-
dorp; het eiland Oostbaarland met de
dorpen Hoedekenskerke, Vinninge en
Ostende.
Merkwaardig is ook, dat de oude
vaarweg van het eiland Oostbaarland
naar 's-Gravenpolder door het Zwa-
ke. thans als landweg nog altijd de
naam ,,De Baarlander" draagt.
Tijdens de invasie van de Vlamin
gen in Baarland op 24 oktober 1295
werd er verwoed gevochten, zó. dat
die plaats nu altijd nog ..Het Slag
veld" genoemd wordt. De Vlamingen
werden door de Zeeuws-Hollandse le
gers verslagen, maar niet dan nadat
de Vlamingen ter plaatse ,,huys ende
kercke" in brand hadden gestoken,
aldus beschrijft ons de geschied
schrijver Melis Stoke, omstreeks 1340.
Met dit „huys" zou bedoeld kunnen
zijn één van de drie kastelen, die
Baarland heeft bezeten.
Het oudste kasteel vermoedelijk
niet meer dan een versterkte heuvel
met houten gevechtstoren dat
stamde uit de tijd van de Noorman
nen, was Aardenburg of (gezien de
Zeeuwse uitspraak van het woord)
Arendsburg. Hiervan is niet veel meer
bekend dan de plaats waar het heeft
gelegen, ten zuiden van Het Slagveld.
Het tweede kasteel was Hellenburg.
De stichtingsdatum is niet bekend,
maar het was in elk geval een stenen
bouwsel met naar voorlopige schat
ting een oppervlak van 35 bij 20 me
ter, zwaar versterkt met op de vier
hoeken een kolossale vierkante toren.
In de fundering tekent zich midden
in de westmuur nog een ronde toren
af, die straks misschien ook terugge
vonden wordt in de fundering van de
oostmuur. Als Hellenburg in 1295
werd verbrand, dan is het toch nadien
weer herbouwd, wat blijkt uit de ge
vonden scherven uit de 15e en zelfs
nog 16e eeuw. Ook weet men dit, om
dat in 1452 op het slot Hellenburg
overleed Frederik van Renesse, die
toen in Baarland begraven werd; zijn
zerk was in 1840 nog te zien.
Het derde kasteel was het slot
Oosteinde, dat in 1840 werd afgebro
ken, en waarvan nu nog het voorma
lige koetshuis als woning gebruikt
wordt. De vroegere grachten zijn ten
dele nog aanwezig. Dit slot zou er
volgens Smallegange rond 1500 ge
zet zijn. Mogelijk was het de opvolger
van Hellenburg
Onderaardse gang
Hardnekkig gaan in Baarland de
verhalen over onderaardse gangen,
die de verbinding vormen van Hel
lenburg met Oosteinde. Tot nog toe is
er niets gevonden, dat daar op lijkt.
Mocht men nog twyfelen aan het
belang van Baarland, dan is er
nog het feit, dat men in 1394 van
Hertog Albrecht van Beieren het
recht kocht tot het houden van een
weekmarkt op maandag. Hierby
was bedongen het stapelrecht voor
Oudelande en Bakendorp, d.w.z. dat
niemand der inwoners van genoem
de dorpen enig koren of andere
waar naar andere plaatsen mocht
vervoeren, voordat het te Baarland
ten verkoop was gesteld. Overtre
ding werd gestraft met een zware
geldboete.
Baarland was dus aardig op weg
om stadsrechten te verwerven en zo
de hoofdplaats te worden van de
eilanden Baarland, toen er een kink
in de kabel kwam door de plannen tot
afdamming van het Zwake. Toen dan
ook in 1445 deze dam tussen 's-Gra-
venpolder en Hoedekenskerke gelegd
was. zij het ten koste van bovenmen
selijke inspanning, was de kans voor
Baarland, een klein Goesje te worden
voor het zuiden van Zuid-Beveland,
totaal verkeken
De St. Janskerk
De Sint Janskerk van Baarland, zo
als we die nu kennen, mag ons alleen
doen verbazen om haar geweldig to
renlichaam en we denken dan in de
verte aan de Lievens Monstertoren
van Zierikzee. De toren van Baar-
lands Sint Jan geeft te denken, dat
die ook nimmer afgebouwd werd.
Maar de kerk zelf ziet er nu niet zo
indrukwekkend meer uit. Dat is wel
heel anders geweest. Ze zou gebouwd
zijn vóór 1400; in 1532 werd de kerk
door brand beschadigd en weer her
steld. Maar in 1774 werd ze grondig
veranderd: men maakt van een
twee- (of: drie-?) beukige kerk een
eenbeukige, waardoor het gebouw
veel minder ooglijk is geworden.
Bij de restauratie van de toren in
1955 heeft men één van de oorspron
kelijke vier hoektorentjes naast de
spits weer in eer hersteld, op de
noordoosthoek.
Volgens de overlevering zou
Baarland een klooster hebben be
zeten. Vorig jaar bij herverkave-
lingswerken werden inderdaad fun-
deringen van een groot stenen ge-
Ruïne „Hellenburg" uit 1606
(Advertentie)
ASTHMALIJDERS
Maak een einde aan Uw martelingen.
Elke asthmalijder kent het verstik
kende gevoel dat een asthma-aanval
kenmerkt en dat voor hem een ware
marteling is. Adozo maakt hieraan
een einde. De Adozo-tabletten bren
gen binnen de 30 seconden verlich
ting en bedwingen de felste aanval
in 515 minuten. Om geheel gerust
te zijn, nemen vele lijders aan asthma
één Adozo-tablet bij het naar bed
gaan en één bij het ontwaken. Neem
ook eens de proef! Bij apothekers en
drogisten. 801-oo
Als in de Komende zomer de au
toraces op het circuit van Zand-
voort beginnen, zal het publiek in
de race van de 750 tot 1100 cc klas
se ettelijke Nederlandse coureurs
in zelf gebouwde wagentjes een
felle strijd tegen elkaar zien leve
ren. Daar zullen bijvoorbeeld zijn
Henk van Zalingen en Jan Bootz,
maar ditmaal ook de 29-jarige John
Swaab uit Amsterdam, die in zjjn
eigen garage dag en nacht bezig
is met het bouwen van zijn eigen
racewagen: de Swaab Special.
Het vorig jaar nam Swaab voor
de eerste maal deel aan de races,
die de Nederlandse Auto Rensport
Vereniging in Zandvoort organi
seerde en in de 2500 cc klasse voor
sportwagens won hij met zijn As
ton Martin de derde prijs. Later
werd hij in dezelfde wagen eerste
in de Heuvelklim, die de KNAC in
Vaals hield.
Nadien rijpte bij hem het plan
volgens een eigen ontwerp zelf een
racewagen te bouwen en nu zal
het nog slechts een kwestie van cir
ca 2 maanden zijn voor hij in zijn
Swaab Special op het Zandvoortse
circuit zal proefrijden.
Van de Nederlandse rijder Jaap
Luijendijk. due het vorig jaar naar
Zuid-Afrika emigreerde, nam hij
diens oude renwagentje over. Hij
sloopte er de zeer bijzondere mo
tor uit: een 4 cilinder met 2 bo-
Dit is de 29-jarige Amsterdamse
garagehouder en autorenner John
Swaab bij het geraamte van de
„Swaab Special", een nieuw race
wagentje in de 1100 cc klasse, dat
de heer Swaab geheel alleen
bouwt.
venliggende nokkenkassen. destijds
vervaardigd door de beroemde Ita
liaanse constructeur Ermini. Deze
1089 cc motor is een Italiaanse ver
sie op de Simca en heeft niet al
leen een vermogen van circa 80 pk,
doch bovendien het enorme maxi
mum aantal toeren van 8000 p. mi
nuut. Dit Ermini-motortje (voor zo
ver Swaab bekend het enige, dat
in Nederland aanwezig is) is nu
gemonteerd in het slanke buizen
frame van de Swaab Special, die
,,in zijn spanten staat". De hele
wagen, waarmee Swaab een maxi
mum snelheid van ongeveer 200
km hoopt te halen, zal circa 400
kg wegen.
Dezer dagen ontving Swaab toe
vallig een brief van Jaap Luijen
dijk uit Zuid-Afrika. die zijn Er-
mini wilde terugkopen. ,,Het gaat
mij hier goed", schreef hij. „maar
ik heb alleen heimwee naar mijn
Ermini. Die is een stuk van me
zelf. Dat begrijp jij zeker wel". Hij
zal een negatief antwoord terug
krijgen.
bouw aan de Delische Weg aange
troffen, doch te laat werd de rijks
dienst voor oudheidkundig onder
zoek in kennis gesteld, zodat de res
ten vergraven waren, voordat een
onderzoek kon worden ingesteld.
Het belang van Baarland kunnen
we verder nog enigszins afmeten aan
enkele beroemde Baarlanders. mis
schien broers: Adriaan van Baarland,
geboren te Baarland omstreeks '1488,
was de geschiedschrijver van de Bra
bantse hertogen in zijn ..Kronijk der
Hertogen van Braband". Hij was
hoogleraar te Leuven, waar hij in
1542 overleed.
Hubertus van Baarland was ge
neeskundige te Namen. Hij schreef
over geneeskundige onderwerpen en
ook een boekje „Onderwijzing voor
een Christen".
Van beide Van Baarlands is bekend,
dat ze vrienden waren van hun be
roemde tijdgenoot, de Rotterdammer
Desiderius Erasmus.
(Advertentie)
i neemt
De Japanse regering heeft Rus
land voorgesteld onderhandelingen te
beginnen over een vredesverdrag
tussen beide landen, aldus het
Japanse ministerie van buiten
landse zaken. Ook heeft de
Japanse ambassadeur in Moskou de
Russische regering ern nota doen
toekomen over de veiligheid van de
Japanse vissers in het noorden van
de Stille Oceaan.
De Russen hebben deze maand de
Japanners al „onofficieel" voorge
steld besprekingen over een vredes
verdrag te beginnen.
De Japanse regering verklaarde
dat de kwestie van de veiligheid van
de Japanse vissers gescheiden zal
worden gehouden van de onderhande
lingen over een vredesverdrag en
van de besprekingen over de visserij
die op het ogenblik in Moskou wor
den gevoerd.
Premier Kisji van Japan heeft ge-
Advertentie)
zegd dat er onderhandelingen ge
voerd kunnen worden over een vre
desverdrag, mits de Sowjet-Unie ak
koord gaat met de Japanse aan
spraak op de zuidelijke Koerillen, die
nu in het bezit zijn van de Russen.
De stichting Bouw schrijft, ter ge
legenheid van het vijftigjarig bestaan
van de bond van Nederlandsche ar
chitecten B.N.A., een karikaturen-
prijsvraag uit. Bedoeld is een humo
ristische of karikaturiserende teke
ning. die betrekking heeft op het bou
wen in de ruimste zin van het woord,
op mensen, die met het tot stand
brengen van gebouwen te maken heb
ben. of op gebouwen. In plaats van
een tekening kan een samenhangen
de serie van ten hoogste vier tekenin
gen worden ingezonden.
Voor bekroonde inzendingen zijn
prijzen beschikbaar gesteld van 600,
400.- en 200.-, alsmede drie eer
volle vermeldingen van 100.-.
In de jury hebben zitting de heren
•T. C. Ebbinga Wubben, voorzitter. H.
D. Bakker. R. Blijstra, J. Bommer en
O. Treumann.
'n BRINK product
is beter - kost minder!
is beter - kost minder!
Het heeft de aandacht getrokken, hier zowel als in België, dat
er de laatste tijd onder de kapitaalkrachtige Belgen veel belang
stelling bestaat voor het aankopen van hoeven en landbouwgron
den in Nederland. Belangstelling voor „labeurgrond" in „Hol
land" is trouwens een bekend facet van de Belgische kapitaals
markt. Zeeuwsch-Vlaanderen is privaatrechtelijk voor een groot
deel door Belgen geannexeerd, en ook in westelijk Noordbrabant
is heel wat landbouwgrond Belgisch eigendom. Maar de laatste
halve eeuw werd weinig meer van aankopen door Belgen ge
sproken: de status quo bleef gehandhaafd, en bij tijd en wijle
kwam zelfs een hoeve in Nederlandse handen terug.
als zij steeds was door zijn mindere
afhankelijkheid van het buitenland,
zal zich zonder twijfel zo lang mo
gelijk blijven verzetten tegen de totale
uitbreiding van de Unie over het
agrarische bedrijf, en ik durf betwij
felen, of deze weerstand binnen tien
jaar gebroken zal zijn.
Maar ook zonder dat zie ik niet in,
dat de aankoop van Nederlandse
landbouwgrond grote afmetingen kan
aannemen. Het gaat hierbij uiteraard
om hoeven of althans over stukken
grond van flinke omvang. Welnu, de
ze zijn in Nederland en vooral hier in
het zuidwesten voor het grootste deel
verpacht, en bij verkoop aan vreem-
Thans keert de vroegere Zuid-
Noord-beweging blijkbaar terug. Ma
kelaars en notarissen zoeken in Belgi
sche opdracht naar grond, die te koop
is. Zij zullen uiteraard wel trachten,
die op legitieme wijze, dus voor de
maximale grondkamerprijs vast te
krijgen, maar ik hoop geen kwaad te
doen met te vermoeden, dat er door
gaans een gok gewaagd wordt op de
geweldige moeilijkheden, die onze
justitie ondervindt bij de handhaving
van de wet op de vervreemding van
landbouwgronden. Anders gezegd: er
zou door zulk een transactie wel eens
wat zwart geld voor Nederlandse re
kening naar Belgische banken kunnen
vloeien.
Ik weet niet te verklaren, door wel
ke oorzaken in vroegere tijden zoveel
Nederlandse landbouwgrond in Bel
gisch bezit is geraakt. Bij gebrek
hieraan neem ik maar aan, dat de
Nederlandse kapitalisten in land
bouwcrisistijden, als eigengeërfde
boeren genoodzaakt waren pachter te
worden van hun grond in stee van
eigenaar, minder vertrouwen hadden
in de beleggingswaarde ervan dan
hun Belgische collega's.
Dp verklaring
Thans ligt de verklaring van het
verschijnsel voor de hand. Het is het
enorme verschil in de grond- en
pachtpryzen hier en ginds; de aanlei
ding is de ondertekening van het Be-
nelux-verdrag in Den Haag.
De grondprijzen zijn in België steeds
vrijgeblevon; zij vertonen dus hetzelf
de beeld als die in Nederland vóór
de bezettingstijd: ze schommelen op
on neer met de conjunctuur. Thans
zijn ze dus naar onze maatstaf zeer
hoog. De pachtwetgeving in België is
veel en véél soepeler dan hier, en
het niveau van de pachtprijs stijgt
en daalt niet enkel met de welvaart
ten plattelande, maar ook b.v. met de
bevolkingsdichtheid en de grootte der
bedrijven. In Nederland houdt de re
gering de pachtprijs stevig vast, en
ontduiking van de voorschriften hier
voor is wel niet onmogelijk, maar
toch véél moeilijker dan bij de ver
koop van landbouwgrond.
Tot voor kort was als gevolg hier
van het bezit van Nederlandse grond
voor buitenlanders niet aantrekkelijk.
Het rendement was te laag, voor hen
zo goed als voor Nederlanders. Maar
nu het Unieverdrag getekend is, en
volgens afspraak binnen tien jaar vol
ledige economische eenheid zal bren
gen, durft men een gok daar op wa
gen. Een economische unie veronder
stelt uiteraard een vrij verkeer van
personen, goederen, diensten en
kapitalen. En dit vereist een gelijk
loon- cn prijspeil. Het is duidelijk,
dat zich daarmee niet verdraagt een
groot verschil in grond- en pachtprij
zen, en men neemt dus aan, dat over
tien jaar in dit opzicht een evenwicht
zal zijn bereikt. Hoe
Het natuurlijkste zou zijn, dat ginds
de pachtprijzen daalden, en dat ze
hier nog wat opgevoerd gingen wor
den. En automatische daling in Bel
gië is mogelijk, als de conjunctuur
ten plattelande wat wegzakt, wat
thans volstrekt niet onmogelijk lijkt.
Maar in dat geval zal het voor een
Nederlandse regering moeilijk zijn,
de pachtprijzen verder op te voeren.
Dat zou immer, een stijging van de
kostprijzen der agrarische produkten
met zich brengen, en dat dient men,
vooral ter handhaving van de uitvoer,
te vermijden.
Op liet goede paard?
Ik ben er dan ook volstrekt niet zo
zeker van. dat het Belgische kapitaal
hier op het goede paard wedt. De Bel
gische land- en tuinbouw, bevoorrecht
den heeft de pachter voorrang tegen
de door de overheid geschatte prijs.
Voor verkoop aan beleggers komt
dus alleen in aanmerking de grond,
die door de eigenaar zelf geëxploi
teerd wordt, en daar, waar de pach
ter bereid of niet in staat is,
van zijn voorkeursrecht gebruik te
maken.
Men vergete daarbij niet, dat het
zwarte geld een rol moet spelen. Dat
iemand, die verkopen wil of moet, bij
dezelfde maximumprijs de voorkeur
zal geven aan een vreemdeling, lijkt
erg onwaarschijnlijk. En voor de ge
ringe oppervlakte iandbouwgrond, die
bij de heersende wettelijke bepalingen
te koop komt, zijn heus in Nederland
nog wel voldoende kopers en kapita
len te vinden. Hij, die weet, welke
moeite Zeeuwen en west-Brabanders
nog steeds doen, om leegkomende be
drijven in Groningen te kopen, zullen
dit beamen.
Ik meen dus, dat als de justi
tie in staat zal blijken, de wet op
de verkoop van landbouwgronden
te doen nalevenwat de prijzen be
treftde Belgische grondspecula-
tie niet zo'n vaart zal lopen.
Horizontaal: 1. kameraad: 6. hond:
10. rondhout; 11. jongen; 14. nummer
(afk.); 15. deel van een toren;
18. nakomelingschap: 19. water
damp; 21. meisjesnaam; 22. klein
beelje; 24. Engels lidwoord; 26. fa
milielid: 27. hetzelfde (afk.); 29.
werpstrik; 31. rijksgrens (afk.); 32.
soort schip (afk.); 34, zwaardvis; 36.
ik (Lat.); 38. titel (afk.); 39. houding;
41 tijdperk; 43 vulkaan in Europa: 45
jongensnaam; 46. grondig; 47. ouder
wets lidwoord; 43. vreemde munt: 50.
eerste vrouw; 51. kier: 52. de somma
van; 54. ieder; 56. weidedieren; 57.
verlaagde toon; 59. Frans pers. voor-
naamw.; 60. slot; 63. familielid; 65.
drinkgerei; 67 gebogen been; 68.
voormalig Nederlands eiland;70. deel
van een kippenhok; 72. stookgerei; 74.
Europeaan; 76. plaais in Overijsel;
78. als eerder (afk.); 79. plaats m
Duitsland; 31. en omgekeerd (afk.);
82. vlezig; 83. verdrietig.
Verticaal: 1. ligplaats: 2. vogel: 3.
vochtmaat: 4. godsdienst (afk.); 5.
liefkozing; 6. muziekterm (afk.); 7.
klein takje; 8. niet vochtig; 9. plaats
in Friesland; 12. rekening: 13. heel
meester; 16. het Romeins imperium
(afk.); 17. zangnoot; 19. selenium
(afk); 20. dubbelklank; 23. ieder; 25.
vragend voornaamw.28. tooi; 30.
trachten te bereiken; 31. bedorven;
33. naaigerei; 35. gewoonte: 37. soort;
38. beroemd Italiaans dichter; 40.
vrouwelijk zoogdier; 41. plaats op de
Veluwe; 42. oosterse titel; 44. ont
kenning; 49. deel v. e. kippenhok: 52.
rivier in Utrecht: 53. plaats in Gel
derland; 55. grote steen; 56. niet
dichtbij; 58. dichtvorm; 59. edelsteen;
61. uitheemse vogel; 62. kostbare', 64.
behoeftigheid; 66. water in Brabant;
67. eerwaarde heer (Lat. afk.); 69.
jongensnaam; 71. water in Friesland;
73. opstootje; 75. Europeaan; 77. deel
van het jaar; 79 landbouwwerktuig;
80. deel van de bijbel (afk.).
Horizontaal: 1. Finland; 7. Rusland;
13. Ans; 14. Amerika; 16. rem; 17.
1.1.; 18. lee: 19. pi; 22. ne; 23. fiets;
25. ee; 28. Geneve; 31. ladder: 34. ik;
35. Deen; 37. lade: 38. ui: 39. Est; 40.
ate; 42. ark; 44 nl.45. eerzaam; 48.
ik; 50. maan; 52. elke; 54. noets; 57.
lasso; 59. nt; 61. nr.: 62.ijle; 64. t.t.;
65 ja. 66 zon. 67 kg. 68 le. 69 gal, 70
at. 71 ga. 72 oke. 74 en, 76 s.a., 77
garen; 79. talon; 82. Maas; 85. rede;
87. in; 88. stralen: 92. eg: 94. sap;
96. Ems; 97. oef; 100. ca; 102. dame;
104. koon; 106. de: 107. Helene; 110.
orgaan; 112. il; 113. inleg: 116. em;
118. er; 120. oir; 121. al; 123. oer; 125.
eerbied; 128. ion; 130. Limburg; 131.
Naarden.
Verticaal: 1. fa; 2. Inn: 3. n.s.4.
aal; 5. n.m.; 6. Deli: 7. riet; 8. uk;
9. sap: 10. ar: 11. nek; 12. dm; 15.
reep; 17. Leed»; 20. ieder 21. agio;
22. n.n,; 23. fee; 24. sla; 26. ed; 27.
drie: 29. e.k.: 30. vete; 32. Adam; 33.
eu; 36. nar; 37. Lea: 39. elan; 41. t.z.t.
43. kilo; 44. na; 46. els; 47. aga: 49.
k.k.: 50. minzaam: 51. non; 52. Est;
53. etalage: 55. erker; 56. tij; 57. le;
58. steel; 60. tot: 63. lak; 65. jas; 71.
gas; 72. on; 73. et; 75. nor; 77. gans;
78. ent: 80. are; 81. neef; 83. ai; 84.
ram; 86. dg; 88. span; 89. ree; 90.
l.s.k.; 91. Noor; 93. acht; 95. Adele;
98. engel; 99. lens; 101. a.e.; 103. mei;
105. oog; 106. da; 108. li; 109. slib; 111
a.m.; 114. Norgv 115. er; 117. lei; 119.
reu; 121. Ada: 122. toe: 123. o.l.; 124.
rm; 126. er; 127. e.a.; 128. id; 129. n.n.
Er hangt een paardehoofdstel
aan de muur, niet in Texas,
maar bij Texas-Tex, en hij is
zeer beslist niet in de stem
ming om er een liedje over te
zingen want dat hoofdstel was
van Katja en Katja is dood.
In drie dagen tijd was het ge
beurd. ..Tetanus", zei de vee
arts. „Laat 'r maar afmaken."
Bij Tex lag de zaak niet zo
simpel. Katja had al veel Hef
en leed met het gezin gedeeld,
ze hoorde er bij. „Laten we er
aan doen wat we er aan doen
kunnen," zei hij. Het schim-
meltje haalde de kritieke derde
dag. Maar dinsdagmorgen, de
morgen van de vierde dag. lag
Katja in al haar blanke schoon
heid op het zorgvuldig gesprei
de ziekbed met een gebroken
oog recht de paardehemel in te
kijken.
Deze kleine tragedie speelde
zich af in Breda. Texas-Tex
staat bij de Burgerlijke Stand
ingeschreven als Arnoldus N.
van der Vegt, maar circuslief
hebbers zullen hem beter ken
nen als de oudste zoon van de
directeur van het Nederlandse
circus Renz. Van jongsaf maakt
hij een wild-west-nummer; kort
na de oorlog werkte hij er mee
in België en daar sloot hij zich
aan bij een grote Amerikaanse
rodeo-show die naar Italië trok.
Het ging mis, in Napels werd
het faillissement van de Ame
rikanen uitgesproken en Renz
stond op straat. Naar zijn gage
kon hij fluiten, de spoorwegen
vorderden nog geld van hem,
hij zat hopeloos vast. Nu zijn
circusmensen van een bijzonder
taai soort. Zolang ze nog kun
nen werken is er nog hoop.
Renz liep stad en land af, een
schnabbeltje hier, een voorstel
ling daar, van het een kwam
het ander, hij vond emplooi bij
een variété in Rome en daar
brak het zonnetje door in de
vorm van een filmagent, een
man die Renz met zijn gedres
seerde paard jes en honden
prachtig te pas kon brengen in
René Clairs verfilming van het
Faust-verhaalEen juweel van
een contract werd afgesloten,
het geluk lachte Renz en de zij
nen weer toe. Andere contracten
volgden, aan vier films in to
taal werkte Renz mee, de ene
keer als messenwerper, een
andere maal als stunt-ruiter,
allemaal werk voor „extra's"
dat prima betaald wordt. Van
het sptlarcentje werd nieuw
materiaal gekocht, nieuwe die
ren, de Welsh-pony Katja on
der andere. Het was een lieve,
makke merrie, bijzonder ge
schikt om met de honden samen
te werken in een jockey-hon
den-nummer. Toen Renz de ro
deo-strop eindelijk te boven
was, kreeg hij de tweede klap
met de moker: november '52,
de grote watersnood in de Po-
delta. Salonwagen aan splin
ters, materiaal weg, f 15.000
schade. „Geduld." kreeg hij op
het consulaat in Genua te ho
ren. „in Nederland wordt veel
geld ingezameld, jij bent één
van de eersten die we er bo
venop zullen helpen." Zes maan
den later kreeg hij te /toren
dat hij zich tot de Italiaanse
regering most wenden. Natuuri
lijk zat hij er naast. Renz ver
kocht een paardje en begon pot
voren af aan. Tien jaar Ian} I
heeft Renz het lief en leed van
de Italiaanse „strada" leren
kennen. Het besluit om naar
Nederland terug te keren viel
in '56, de oplichterspraktijken
van een wagenbouwer en de
strenge winter gaven de door
slag. Renz verkocht het eerste
veulen van Katja en vertrok.
Eenmaal in Nederland werd het
hoog tijd dat er eens aan een
oude kwaal van hem gelabo
reerd werd. maandenlang bleef
hij in het ziekenhuismaar zelfJ
die tijd wist hij produktief te
maken door tijdens de arbeids-
therapie een carrousel te bou
wen voor zijn hondennummer.
De vrouw thuis werkte aan
nieuwe kostuums en nu, tegen
het voorjaar, zou het er dan
eindelijk van komen dat de
wielen van de woonwagen weer
eens gingen draaien. De af
spraken lagen klaar, er was
eerlijk brood te verdienen op
de Nederlandse landstraat. En
nu is Katja dood.
„Maak er geen klaagzang van,"
zei Renz, „dit is het leven van
de sa-ltimbanque en dat is wu
eenmaal geen bier met suiker,
al bruist het allebei." Daar op
zijn los-vast adres (salonwagen,
Teteringsedijk 144, Breda)
maakt hij weer nieuwe plan
nen. Met het geven van kin
dervoorstellingen goochelen,
clownerie, hondennummer) wil
hij het geld verdienen voor een
nieuwe pony, om er tegen het
zomerseizoen toch op uit te
kunnen trekken en zijn afspra
ken na te komen. „We kunnen t I
niet op honk blijven, als de
vogeltjes gaan vliegen begint
er bij ons ook iets te kriebelen.
Er moeten toch wel scholen
en verenigingen zijn die Renz
aan een paar kindermiddagen
helpen, dachten wij zo.
FRITS VAN DIXHOORN.
De voetballer Duncan Edward,
van Manchester United", die b(j "e, i
vliegtuigongeluk te Muenchen wef® j
gewond, is vrijdagochtend vroee
een ziekenhuis aldaar overleoe»'
Het aantal spelers van de voetbal
vereniging dat is omgekomen,
hiermee tot acht gestegen.
Hoewel de toestand zeer ernat>8
was, is het overlijden van Edwaro
donderdagnacht, enkele minuw
voor half drie toch nog 0Ï1V® 1
wacht gekomen. Door de slechte we
king Van de nieren werd de b'oel["t
omloop gestoord. Edwards was ni
onder behandeling met een kunstme
toen de crisis intrad. Evenmin
op korte termijn de kunstnier wore
ingeschakeld. rj.
De ouders en de verloofde van L
wards waren nog in hun hotel,
de international stierf.
Uitgave
Verschijn
Reigerstr
Imnistrati
redacteur
J. M. A.
mr. dr. A
Rechter,
Westende
p. kwart,
bij niet
berekend.
Bureau
Een
tuigen va
tend aan
Bukittin|
den getr<
de lucht,
standige
hoord. O
cieel niets
de luchtn
gen.- Op
bomhard
In Dj al
Painan bor
geworpen o
Een regeri:
komen om
zegd, zullerl
Het is niet
schade is, die
traanse radio-
Het uitvallen
elk geval de
nog neveliger
ge nieuws ov
tegenregering
dang en radii
Volgens ber
zaterdag ook
voerd op de
km van Padat
tact houden
sprak men het
luchtaanvallen
den worden do<
gens aan de f
Een voorlichi
bellen in Man
ring-Sjafruddin
meer dan 2
bij het c.c.k.i
cpnemen van
staande repatri
Voor het ogent
schoots voldoen
omdat zij
tegen het begr:
atheïst in gew:
Poolse plaats Z
zes parochianen
bondskanse
in mei niet naa
aanvankelijk in
politieke toesta
laat een langdi
de bondskansel
engeland er
westerse lander
van het embai
strategische gc
Rusland.
te siebenget
een boer de vlo
open, omdat hi.
Het loonde de
dan 100 ratten
worden gemaak
prof. gran:
Delft met het n
installeerd als
landse Bond va
°e „vliegek
onbemand vlieg
kaanse luchtma
zo snel gevloge
door de wrijvir
luchtlagen zwar
een LOCOMOï
op de Vondelin
een personenau
bestuurder van
gedood.
Verwachting
tot maandaga3
zondagavond
Overwegend
plaatselijk en
of mist en
midden van
nog sneeuw.
Overwegend
hoofdzaak uit
gen. In het n
temperaturen
J het zuiden te.
J lijk boven hel
J Verwachtinj
Weerkundig
algemeen mat:
gen van zuid
wolkt. Regen
i senpozen.
Vandaag:
J Morgen:
J onder 0.35
ZO)
zon
uu
