HET GROTE VERRAAD
GRIEP?
V erschijnings verbod
voor Indonesia Raya
Een jaar geleden begon het grote drama en.
Protest
Vrijheid
Verraad
„Vaarwel..."
Vrijheidsstrijd van de Hongaren werd beslist j Boedapesttoen en nu
door het botte geweld der Russische tanks
mm
Arbitrage in
Duitse marken
12
BOEKENPLANK
Theiss-Rhapsodie
Op" AKKERTJES"
kunt U bouwen
'otama een
beduidt hij
waarts te
zich voor
ond, Daar
ver plotse-
op hen toe
nt Totama
jmgenoten.
5
DERDE BLAD
VRIJDAG 18 OKTOBER 1957
Janos Kadar
verraad
Begin oktober 1956: Men zwijgt niet
meer in Boedapest. Op pleinen en in verga
derzalen, overal waar mensen bijeen zijn,
geeft men openlijk uitdrukking aan zijn
verbolgenheid over de terreur van de rege
ring Rakosi en de botte machtswellust van
de A.V.H.-horden, die een staatje in de staat
hebben gevormd en Boedapest hebben ge
maakt tot één grote verhoorkamer in het
giantische politiebureau, dat Hongarije
beet.
Midden-oktober: de regering heeft angstige concessies moe
ten doen aan vrijheidslievende intellectuelen en moedige stu
denten. Zij heeft moeten aanzien, dat geestverwant Gomulka
de Sovjet-bonzen met bebloede koppen naar huis stuurde en
het Poolse volk de ketens verbrak, waarmee partij-fanatici het
aan Rusland gekluisterd hadden.
Rakosi en de zijnen aarzelen. De leden van de A.V.H. lopen
iets minder zelfbewust dan voorheen door de straten van de
hoofdstad.. Ze versnellen hun pas als ze 'n groep studenten pas
seren en kijken onzeker over de schouders als ze een woord
opvangen, dat minder vleiend voor hen is.
Pal Maleter
heldhaftige
strijd
TSJECHO SLOWAKIJE
60PRON? Neusied»w*cv<>*
t meer
oosten r
RUK *papa
C. Piarreo*^
KAPOSVA£
HON
JOEGO
SLAV/E
Er hangt een sfeer van lentelijke
hoop in de door de herfst overglans-
de Hongaarse hoofdstad.
Dan komen de studentenvergade
ringen. Openlijk worden er eisen ge
steld. Onverbloemd wordt de rege
ring gevraagd, dat zij Nagy zijn vroe
gere functie zal hergeven, dat zij de
pers meer vrijheid zal laten en de
Sovjet-troepen uit het land zal laten
vertrekken.
Van een opstand is nog geen spra
ke. Men heeft alleen het voorbeeld
van Polen voor ogen. Velen geloven
zelfs dat de nieuwe koers binnen de
communistische partij tot de ge
wenste veranderingen kan leiden,
mits ze consequent en langs royale
lijnen wordt toegepast.
Men spreekt openlijker dan voor
heen, omdat Kroestjev óók gezegd
heeft, dat meer openhartigheid gebo
den is en dat de duistere periode van
het Stalinisme tot de geschiedenis
behoort. Om van hun solidariteit met
het moedige Polen te doen blijken,
besluiten de studenten tot een vreed
zame demonstratie op 23 oktober.
Ze zullen een krans leggen bij het
de
die
tuiging. Onder het rode vaandel
monstreren ze tegen degenen,
naar hun mening dit vaandel be
smeurd hebben: Rakosi, Gerö en
Farkas, bloedhonden van een niets
ontziende terreur, die de communist
Laszla Rajk ter dood heeft gebracht
en partijgenoot Janos Kadar de vin
gernagels heeft laten uitrukken om
dat men, zogenaamd, aan zijn on
voorwaardelijke trouw twijfelde.
Intussen hebben zich een aantal
vreedzame demonstranten voor het
parlementsgebouw verzameld. Ze
eisen een antwoord van de regering
op de eisen, die de studenten hebben
gesteld en die het vrijheidsverlangen
van een heel volk weerspiegelen. De
betogers, die inmiddels hun kransen
hebben gelegd bij de standbeelden
van de nationale helden, sluiten zich
bij hen aan.
Dan komt het antwoord van de re
gering. Ernst Gerö treedt voor de
microfoon, zelfbewust, geïrriteerd en
onverzoenlijk. Hij houdt een toespraak
die in geen enkel opzicht een tege
moetkoming inhoudt aan de wil van
de bevolking.
Een der commandoposten van de
vrijheidsstrijders, van waaruit de
opstand geléid werd
standbeeld van generaal Bern, vrij
heidsheld uit de onafhankelijkheids
oorlog van 1849. Ze zullen eveneens
hulde brengen aan de nagedachtenis
van de dichter Petoefi, wiens naam
inmiddels verbonden is aan een ver
eniging van communistische-denkende
maar vrijheidslievende intellectuelen.
Het Hongaarse volk wil zijn rechten
herkrijgen, het wil geen bloedige re
volutie.
Rakosi en zijn trawanten aarzelen.
Ze realiseren zich terdege, dat de on
tevredenheid over de vrijheidsbeknot
ting samengaat met een gevoel van
opgekropte haat tegen bepaalde rege
ringspersonen, die zich door hun ma
niet van optreden onmogelijk hebben
gemaakt. Kroestjevs kritiek heeft hen
even fel getroffen als alle andere
doorgefourneerde Stalinisten in en
buiten de Sovjet-Unie. Ze weten niet
rueer, welke partijmensen nog achter
ben staan en welke niet. Toegeven
aan de eisen van het volk zou wel
eens hun eigen ondergang kunnen be
tekenen.
De studentendemonstratie wordt ver
boden. Zodra echter de ontstemming
hierover zich uit in een dreigend ge-
mor. geeft de regering weer toe. En
20 trekt dan in de middaguren van
23 oktober, een merkwaardige stoet
door de straten van Boedapest.
Een stoet van studenten, schrijvers
en kunstenaars, waarbij zich op een
gegeven moment een groep jongens
en meisjes aansluit van de commu
nistische jeugdbeweging, de rode vlag
meedragend als teken van hun over-
„Als men ons niet geeft wat we
eisen, zullen we het zelf nemen"
zeggen enkele honderden betogers. En
ze trekken op naar het standbeeld
van Stalin, waarvan de studenten ge
vraagd hebben, dat het verwijderd
zal worden. Met vereende krachten
naait men het beeld van de gehate
„vader der volken" tegen de grond;
alleen de laarzen blijven staan als
sinister symbool van zijn werkelijke
e ekenis voor Rusland en de wereld,
De ontstemming over Gerö's toe
spraak is groot. Zij komt tot uiting ir.
een nieuwe massale demonstratie, die
het gebouw geldt van de nationale
,De studenten hadden
gevraagd, dat hun eisen aan het hele
volk bekend zouden worden gemaakt
en het was hun geweigerd. Opnieuw
vragen ze het nu, daarbij gesteund
door een duizendkoppige menigte
En dan, ineens., is de opstand een
bloedig feit. Enkele A.V.H.-man
nen, altijd sneller met de kogel dan
met het overredende woord, openen
het vuur op de niets vermoedende
betogers. Er vallen tientallen do
den en gewonden. De menigte ont
steekt in woede, dringt op de po
litiemannen in en enkele minuten
later is de strijd volop gaande. Ar
beiders van Czepel en Ujpest. tele
fonisch gewaarschuwd, komen in
open vrachtwagens aanrijden en
mengen zich onder de demonstran
ten. De politiemannen worden over
rompeld, de wapens worden him
afgenomen. Om elf uur 's avonds
wordt er niet alleen gevochten bij
het radio-station, maar ook op ver
schillende andere punten van de
Hongaarse hoofdstad.
De communistische pers heeft later
hét verhaaltje verzonnen, dat de op
standelingen uit geheime arsenalen
werden bewapend, waarmee dan be
wezen zou zijn, dat de revolte niet
spontaan was, maar door fascistisch-
imperialistische onruststokers voor
bereid.
De simpele waarheid is, dat veel
politiemannen (geen A.V.H.-agenten)
en militairen geen ogenblik aarzel
den, toen het tot een bloedig treffen
kwam, maar hun wapens zonder meer
afstonden aan de vrijheidsstrijders,
of zich vrijwillig aan hun zijde
schaarden.
In de roerige oktoberdagen van
vorig jaar bezocht Time-corres
pondent Edgar Clark de Hongaar
se hoofdstad. Hij stond op het
Szenaplein, terwijl honderden stu
denten barricades opwierpen te
gen de Russische tanks. Enkele
dagen geleden kreeg hij van de
regering Kadar toestemming voor
een nieuw, kort bezoek aan Boe
dapest.
Alleen de muren op het Szena
plein, schrijft hij, getuigen nog
van de strijd die hier vorig jaar
is gestreden. Op het trottoir staat
een vrouw, die kippen verkoopt
en aan de voet van de boom,
waaraan een der gehate A.V.H.-
mensen werd opgehangen, bloeien
de bloemen weer.
De Russen hebben met alle mid
delen getracht, Hongarije tot een
welvarend land te maken. In Boe
dapest is alls te krijgen en niet
eens zo duur. Men zegt, dat de
mensen er royaler leven dan in
Moskou zelf. De treinen rijden op
tijd, de nachtclubs zijn weer open
en kleine jongens en meisjes spe
len op de trappen van de Donau-
kaden.
Overal echter ziet men gewa
pende leden van de veiligheids
politie en ook de Russische troe
pen verbloemen hun aanwezigheid
niet. Dat ze er zijn, blijkt vooral
uit het aantal arrestaties. Meer
dan 100.000 mensen zijn sinds vo
rig jaar november gearresteerd.
Het paleis van kardinaal Mind-
szenty is leeg en verlaten. De ra
men zijn geblindeerd. De kardi
naal zelf vertoeft nog altijd op de
Amerikaanse ambassade. Hij is
voor zijn volk altijd nog het sym
bool van de vrijheidszin.
Degenen die de revolutie heb
ben overleefd, houden er een bit
ter soort humor op na. „Weet U",
zeggen ze, „dat prerrtier Kadar
een nieuwe kalender heeft aange
kondigd? Hij heeft maar elf maan
den, oktober is er uit geschrapt...."
Rakosi en Gerö zien, dat het ver
keerd gaat. De eerste is op vakantie
in de Sovjet-Unie en hij besluit wij
selijk, zijn verblijf te prolongeren.
Gerö zint op middelen om de op
stand de kop in te drukken.
Hij weet, dat met simpel wapenge
weld niets meer te bereiken is. Het
leger heeft de zijde van de opstande
lingen gekozen. Alleen een slim poli
tiek spelletje kan wellicht de rege
ring nog redden.
Radio-Boedapest maakt bekend, dat
Nagy, de populaire ex-premier, weer
tot voorzitter van de ministerraad
gekozen zal worden en dat men .vol
ledig rekening zal houden met de
wensen van de bevolking". Men doet
het voorkomen, alsof Nagy de bevelen
geeft, waarvoor in feite alleen Gerö
verantwoordelijk is. Misschien, denkt
men, kan de autoriteit van Nagy de
rebellen tot bezinning brengen.
Boedapest echter laat zich geen
rad voor de ogen draaien. Het wordt
al gauw duidelijk, dat men zich
slechts van het gezag van Nagy zal
bedienen, zolang dit de Gerö-kliek
wenselijk voorkomt.
De strijd gaat verder. Pal Maleter
en zijn soldaten vechten een heldhaf
tige strijd in de Kilian-kazcrne tegen
Sovjet-troepen, die inmiddels het
machteloze bewind te hulp zijn ge
schoten. Ook in de straten van de
hoofdstad stelt men zich teweer tegen
rode tanks, logge vechtmachines, die
hun macht kunnen demonstreren np
de brede boulevards, maar in smalle
straten vrijwel weerloos zijn tegen de
Molotov-cocktails en andere zelfge
maakte projectielen, waarvan de
uiterst mobiele vrijheidsbrigades
zich bedienen.
Ook in Moskou aarzelt men. Het is
te merken aan de gedragingen van
de rode legercommandanten. Zij
zetten niet de hele stootkracht van hun
afdelingen achter de bestrijding va»
de opstand.
De Hongaarse jeugd vecht.- Huizen
den vallen in de strijd, die langzaam
gewonnen gaat worden. Overal in
Boedapest ligt het puin van stukge
schoten gebouwen en uitgebrande
tanks markeren de boulevards.
Dan treedt Nagy opnieuw voor de
radio. Zijn stem klinkt anders nu,
onafhankelijker en met een ondertoon
van oprechte bezorgdheid. De oude
regeerders zegt hij, zullen niet terug
keren, de partijen zullen in ere wor
den hersteld en er zullen vrije ver
kiezingen worden gehouden.
Dat is het sein voor de wapenstil
stand. Een golf van vreugde gaat
over geheel Hongarije. Kardinaal
Mindszenty wordt door opgetogen vrij
heidsstrijders uit de gevangenis ge
haald en in triomf overgebracht naar
Boedapest, waar een juichende me
nigte, tot schreiens toe ontroerd, hem
verwelkomt.
In een verbijsterend tempo rent
Hongarije naar de algehele vrijheid.
Zo lijkt het althans. Nagy zegt het
pact van Warschau op en kondigt
onderhandelingen met de Sovjets aan
over het vertrek van hun troepen. Dat
is op 1 november.
Dan komen de stille dagen. Er
wordt niet meer gevochten in Boe
dapest. Communisten en niet-commu-
nisten hebben de handen ineen ge
slagen. Janos Kadar houdt een toe
spraak, waarin hij
de jeugd van Hon
garije prijst en de
uitvoering belooft
van alles, waarom
de vrijheidsstrij
ders hebben ge
vraagd. Het land zal
niet langer afhan
kelijk zijn van een
vreemde mogend
heid. Het zal zijn
eigen, onafhankelij
ke weg gaan.
Eén ding is er, dat
de vreugde tem
pert: de bewegin
gen van de Sovjet
troepen. Sommigen
beweren, dat lange
colonnes oostwaarts
gaan, anderen zijn
van oordeel, dat dit
maar schijnbewe
gingen zijn en dat
het Rode Leger in
feite zijn greep op
Hongarije verste
vigt. In Boedapest,
Miscolc en Gyöi
houdt men de
manoeuvres van
de Sovjet-colonnes
nauwlettend in de
gaten. En op 3 no
vember is het dui
delijk, dat Moskou
andere dan vrede
lievende bedoelin
gen heeft.
Alle steunpunten, alle belangrij
ke wegkruisingen, zijn in handen
van de Sovjet-troepen. Tank-co
lonnes rollen op Boedapest aan.
Maar nog altijd is de wens de vader
van de gedachte. De Sovjets zelf
doen het voorkomen, alsof hun ma
noeuvres alleen maar ten doel heb
ben, een ordelijke aftocht van hun
troepen te garanderen. Op de avond
van 3 november krijgen Pal Ma
leter en drie andere vertegenwoor
digers van het nieuwe bewind, een
oproep om in het Sovjet-hoofd
kwartier te verschijnen, teneinde
daar de laatste technische kwes
ties te regelen.... Ze krijgen een
diner aangeboden en de samenwer
king lijkt ideaal.
Dan, tegen middernacht, betreedt
Serov de zaal. Namens de regering
in Moskou maakt hij bekend, dat de
Hongaarse delegatie zich in arrest
bevindt.
In het parlementsgebouw merken
Nagy en zijn medewerkers, dat de
verbindingen met het Sovjet-hoofd
kwartier zijn verbroken. Een beklem
mend vermoeden bekruipt hen. Het
wordt tot zekerheid, als de eerste
Russische tanks met geheven kanon
nen aanrollen. Enkele ontstellende
minuten en Boedapest staal opnieuw
in vuur en vlam. Het gaat ten ondei
listen afscheid namen van hun bui
tenlandse vrienden... en van de vrij
heid:
..Vaarwel, wij vergeten U niet......
Vaarwel, de Russen zijn vlakbij. Wij
gaan onze post verlaten, wij gaan
onze post verlaten. Vaarwel vrienden,
vaarwel vrienden
Nog diezelfde avond stromen de
vluehtingen over de Oostenrijkse
grens. De meesten van hen zijn vrou
wen en kinderen. Eenzame kinderen
ook, wier lot door de ouders in han
den gegeven wordt van onbekenden.
„Zorg voor hen, wij vechten door..."
En Hongarije vocht door. Het
vocht, totdat iedere patroon verscho
ten was. Toen kon Kadar bekend ma
ken. dat de orde weer was hersteld,
dank zij de genadelijke hulp van het
dappere Sovjet-leger. Hongarije was
opnieuw tot een loyale partner ge
maakt in het grote onoverwinnelijke,
socialistische kamp.
Kadar liet de arbeidersraden ont
binden. De A.V.H. in ere hersteld, de
verhoren konden weer beginnen. Ze
zijn nog altijd niet beëindigd.
Duizenden zijn berecht in het voor
bije jaar, anderen mochten in Rus
land gaan werken om tot goede
staatsburgers te worden opgevoed.
De beul kreeg een volledige dagtaak.
En Kadar is de toespraak vergeten,
waarin hij de jeugd van Hongarije
prees. Hij heeft zijn belofte vergeten
(Advertentie)
Dit fraaie BOLS-glas wordt U gratis toegezonden
na inzending van 2 onbeschadigde Lucas Bols-merkjes die
afgebeeld staan op de zwarte bals-capsules van BOLS Z.O.
Genever /Sterkruiken. Adresseer aan „Erven Lucas Bols
Amsterdam" en schrijf in linkerbovenhoek van enve
loppe: „BOLS-glas". Vermeld Uw naam en adres in
blokletters. Deze aanbieding is geldig tot 1 januari 1958.
Het gedeelte van de
capsule - zoals op deze
afbeelding door stippel
lijnen aangegeven,
uitknippen, opplakken
en inzenden.
in een demonisch geweld. Moskou
heeft geconstateerd, dat het voor het
volk niet goed is om vrij te zijn.
We vergeten zo gauw. Gelukkig
misschien. Maar een bewust verdrin
gen van de herinnering aan het
rampzalige Hongarije en aan de
rampnacht van de vierde november
1957 zou verraad zijn aan eigen over
tuiging. Voor altijd zullen die telex
zinnetjes in ons geheugen gegrift
blijven, waarmee Hongaarse journa-
Gevlucht voor het Sovjet-geweld.
Duizenden hebben deze lijdensweg
moeten gaan.
Op een veroverde tank trekken
jonge vrijheidsstrijders door de
Hongaarse hoofdstad.
een meer-partijenstelsel in te voeren
en vrije verkiezingen uit te schrijven.
Natuurlijk heeft hij daar zijn ver
klaring voor. Het is immers overdui
delijk gebleken, dat de dollar-impe
rialisten de vrijheidsstrijd misbruik
ten, om in Hongarije de feodale toe
standen te herstellen: om de landhe
ren hun kastelen te hergeven en het
volk te brengen onder het juk van
een reactionaire clericale kliek.
Dit alles klinkt natuurlijk
zeer overtuigend. Men moet
immers aannemen, dat de ar
beiders van Czepel en de intel-
lectulen, die vooraan stonden
op de barricaden, het hoofd
zouden hebben gebogen voor
een nieuwe dictatuur, dat ze
zich zonder meer alles zouden
hebben laten ontnemen, wat
ze in de eerste na-oorlog-
se jaren langs democratische
weg hadden verkregen.. Het
is de dwaasheid gekroond.
Geen groter leugen dan die
van de witte terreur. Een leu
gen die een belediging was
voor het hele Hongaarse volk.
sk
Het communisme zal „Hongarije"
niet te boven komen. De opstand mag
dan al in bloed gesmoord zijn, hij
heeft in feite het failliet ingeluid van
de communistische gedachte. „Prole
tariërs keerden zich tegen de prole
tarische staat en Rakosi en Gerö
moesten vluchten voor de woede van
de arbeiders. De Sovjet-macht heeft
het land misschien hechter in zijn
greep dan ooit, de communistisce
idee zal de Hongaren nooit meer in
haar greep krijgen. De „nieuwe klas
se", waarover Djilas schreef, heeft
haar ware gezicht getoond.
De Theiss is de grootste rivier wel
ke door Hongarije stroomt en over en
om haar heen componeerde de Duit
se auteur Adelbert Muhr. schrijver
van formaat, zijn rhapsodie, welke
nu in de vertaling van Hermien Man
ger, bij Leopolds uitgeversmij. het
licht zag.
Het gegeven: de rijke erfdochter
(Advertentie)
De Nederlandse Bank deelt mede,
dat haar circulaire van 21 augustus
1957, houdende de mededeling, dat
ingaande 22 augustus 1957 tot nader
order de verkoop op termijn van
buitenlandse vorderingen luidende in
Duitse marken is verboden, is inge
trokken. Het is de deviezenbanken
derhalve thans wederom toegestaan
vorderingen luidende in Duitse mar
ken. zowel bilateraal als multilate
raal. op termijn te vervreemden bin
nen het kader van de algemene ver
gunningen.
die haar hart verliest aan een arme
jongen, is oud als de wereld en eist
een meesterlijke hand. daar nog iets
van te maken. Muhr is van die
kracht. „Tussen de coulissen" van
het overweldigende Hongaarse land
schap en de machtige Theiss, met
zijn immer wisselend uitzicht, laat
de schrijver het natuurkind Imre, in
wiens aderen het bloed van vorsten
en zigeuners vloeit, zijn vrije leven
leiden. Hij schetst vol verve een stuk
samenleving binnen het landelijk
Hongarije van een eeuw terug en laat
de rijke folklore van de streek gloei
en en bloeien.
De meest uiteenlopende types zet
Muhr, raak getekend zijn lezers voor.
Men maakt kennis met de liefelijke,
wat grillige Erszi, wier liefde uitgaat
naar Imre met haar geweldige va
der, de groot-grondbezitter Bayleth,
die een heel dorp tiranniseert; met
dorpsnotabelen; met de regulatoren
van de Theiss en met het land- en
vissersvolk. Vóór Imre zijn uitverko
rene verovert, moeten er daverende
dingen gebeuren en vol kracht en
beweging geeft Muhr die weer.
Het is een interessante wereld
welke Muhr openlegt en hij doet dit
op een nobele wijze welke de aan
dacht zal boeien van allen, die iets
meer van een boek verlangen dan
liefde en leut alleen.
De militaire commandant van
Djakarta, Endang Dachjar, heeft
order gegeven tot sluiting van
het onafhankelijke dagblad „In
donesia Raya", in Djakarta. Het
verschijningsverbod geldt voor
onbepaalde tijd.
Het werd uitgevaardigd, nadat
reeds een verbod was ingesteld op
het publiceren van berichten over de
zaak van Mochtar Lubis, de hoofd
redacteur van dit blad, die al vanaf
het begin van dit jaar huisarrest
heeft in verband met de tegen hem
gerezen verdenking betrokken te zijn
bij de poging tot een staatsgreep van
kolonel Zulkifli Lubis.
De recente maatregel werd geba
seerd op de staat van oorlog en be
leg en de noodzaak van „handha
ving van de openbare rust en orde".
De Indonesische journalistenvereni
ging P.W.I. heeft een verklaring uit
gegeven, waarin zij zegt deze zoveel
ste dwangmaatregel tegen de pers te
betreuren en af te keuren. Maatre
gelen tegen de pers mogen niet op
zodanige wijze worden genomen, dat
de persvrijheid volkomen wordt te
niet gedaan, aldus de PWI, die ten
slotte de hoop uitspreekt, dat de mi
litaire gezagvoerder van Djakarta
zijn opdracht nog eens in overweging
zal willen nemen.
De sluiting van de „ïndonsia Raya",
die kortgeleden bij een opinie-onder
zoek tot het beste Indonesische dag
blad werd verklaard, is de jongste
van de serie van maatregelen,
welke de militaire autoriteiten in
Djakarta en in dc buitengewesten in
de loop van dit jaar tegen natio
nale persorganen hebben genomen.
Behalve Mochtar Lubis. die in
december vorig jaar werd gearres
teerd. zijn tussen april en oktober
van dit jaar nog tien andere journa
listen op last van de militaire auto
riteiten aangehouden en gedurende
enige tijd gevangen gehouden.
