Felix Timmermans
Pieter Breughel
en
i
1
r
ONZICHTBARE
BANDEN
Lijnen op het wegdek
PagWaö p extern
MENING EN COMMENTAAR
Geestelijke verwantschap
Drie kinderen
van één vader
OUDE GEN EVER
WAT IS ER AAN
DE HAND
NUTTIG BEZOEK
TERECHT
GEWEZEN
J\
TWEEDE BLAD
VRIJDAG 13 SEPTEMBER 1957
Benoeming bij
Buitenlandse Zaken
extra zacht en belegen
De tv-uitzending
van 31 augustus
VN-contingent van
Indonesië vertrokken
Minder steun aan
Indonesië inzake
Nieuw-Guinea
TV-RAD10*TV*R A D lO'TV»
\Y/AT is er aan de hand in het
Sennelager, het Westduitse
legerkamp, waar de 41e gevechts
groep van het Nederlandse leger
voor grote gevechtsoefeningen on
dergebracht is? Een griepepidemie,
dat staat vast. Een goedaardige
epidemie zonder complicaties, zegt
de Legervoorlichtingsdienst. Niet
waar, zegt de beroepskapitein A.
L die uit het kamp terugkeerde
met een transport ernstiger zieken.
Er zouden zich complicaties hebben
voorgedaan, de legering van de
zieken zou nergens op lijken. Een
en ander heeft hij in een rapport
vastgelegd, dat in handen is gesteld
van de inspecteur-generaal der
infanterie. Die kapitein is over
spannen, zegt men van officiële
zijde. Natuurlijk mag men Senne
lager niet vergelijken met een ge
wone kazerne en de oefeningen
worden op oorlogsvoet gehouden.
Doch de gezondheid van de jonge
mannen wordt niet onnodig in ge
vaar gebracht. We staan hier voor
tegenstrijdige lezingen, welke de
gewekte ongerustheid niet kunnen
wegnemen. Het is van belang, dat
van officiële zijde nu eens duidelijke
verklaringen worden gepubliceerd.
Niet alleen maar tegenspraken op
de verklaringen van een lastige
officier. Doch feiten en een even
tueel erkennen van tekortkomin
gen. Dat had men trouwens al on
middellijk moeten doen. Voorlichten
te juister tijd en op de juiste wijze
is een kunst, waarin officiële in
stanties niet uitblinken.
T~)E ontmoeting van parlement en
industrie in deze dagen zal ze
ker nuttig werken. De industriëlen
hebben gelegenheid te tonen wat
hun bedrijven vermogen en menig
parlementariër heeft versteld ge
staan van de moderne inrichting
onzer fabrieken, hun prachtige or
ganisatie, de energie, waarmee de
zaken worden gedreven ondanks
een toeneming van tegenstrevende
factoren. Maar de industriëlen
hebben van hun hart ook geen
moordkuil gemaakt en duidelijk
gezegd, wat hun in de huidige poli
tiek mishaagt, althans onbegrijpe
lijk voorkomt. Het helderst werd
dit wellicht geformuleerd door mr.
P. van Boven, waar hij zei, dat
geen enkele industrieel die merk
waardige gang van zaken kan
plaatsen en verwerken, die eerst
de befaamde loonronde van 1956
deed ontstaan met de daaruit lo
gisch voortvloeiende bestedings
verruiming en de thans vigerende
beperking van die zo pas verruimde
bestedingen, waar hij moeilijk een
heid en lijn in verschillende maat
regelen (enerzijds loonsverhoging,
bestedingsbeperking, belastingver
hoging en anderzijds investeren,
meedoen aan Euromarkt, exporte
ren enz.) kon ontdekken. De par
lementariërs zijn op een en ander
natuurlijk niet ingegaan. Hun taak
is het slechts in deze dagen rond
te zien en te luisteren. Doch onge
twijfeld zal het vele, dat werd be
zichtigd en gehoord, van grote
waarde kunnen zijn bij de beoor
deling van het beleid, dat de rege
ring straks in Troonrede en Mil
joenennota zal uitstippelen.
JN „Ruim Zicht", het kaderbiad
van de KAB, wordt een inzen
der te woord gestaan, die het vol
gende had geschreven:
Wordt het niet de hoogste tijd dat
het hoofdbestuur van de KAB eens
met de vuist op tafel gaat slaan, en
zich niet laat overbluffen met ..be
stedingsbeperking" en de economische
toestand oftewel „noodtoestand"?
Dit worden zo de geijkte termen die
men gebruikt om de mensen duide
lijk te maken dat er een offer ge
vraagd wordt. Men neemt dit echter
niet meer'. Men wenst resultaten te
zien! De resultaten die zij tot heden
zagen waren en zijn slechts prijs-
en accijnzenstijging".
Het blad van de KAB zegt nu:
„De mensen, die tot nu toe niets
anders zagen dan slechts „prijs- en
accijnzenstijging" zijn blijkbaar on
gevoelig en blind voor al de waar
lijk niet geringe verbeteringen en
de vooruitgang van de laatste ja-
len. Daar is echt toch moeilijk mee
te praten." En verder: „De natio
nale feiten spreken een overdui
delijke taal. Dat heeft men ook in
dit blad kunnen lezen. Daartegen
met de vuist op tafel slaan, zou
slechts van verregaande domheid
en primitief onvermogen getuigen.
In de sociaal-economische belan
genstrijd heeft al lang het rauwe
vuistrecht plaats gemaakt voor
medezeggenschap en medeverant
woordelijkheid."
De drie vakcentrales zijn bezig
de huidige toestand onder ogen te
zien, aldus Ruim Zicht. De drie
dus ook de KAB kennen hun
plicht. De plicht om de belangen
der werkers te behartigen met
inachtneming van het algemeen
belang.
Op ons kader rust echter de plicht,
hoe moeilijk dat ook is, aan de wer
kers duidelijk te maken, dat er ook
in sociaal-economisch opzicht niet
permanent ..gehooid" kan worden.
Juist als het moeilijk wordt, moet
uit onze houding en gedragingen
blijken, dat de katholieke georgani
seerde werkers geen onredelijke
machtsformatie zijn, maar een ge
disciplineerd leger van de arbeid,
dat in redelijkheid en verantwoorde
lijkheid pal staat voor de belangen
van de werkers in rechtvaardigheid
en naastenliefde.
Deze beschouwing toont aan, hoe
de bonafide vakbeweging niet dom
weg de bestedingsbeperking afwijst.
De hoop mag zo bestaan, dat in
gemeenschappelijk overleg ook de
ze moeilijke periode te overbruggen
valt. Het wordt moeilijk, ook voor
de leiders der vakbeweging, ieder
zal het beseffen. Doch zij durven
heethoofden onder hun volgelingen
ook terecht te wijzen. Boven ge
citeerd artikel getuigt ervan.
Binnen afzienbare tijd is de benoe
ming te verwachten van dr. H. R.
van Houten tot directeur-generaal po
litieke zaken van het departement
van buitenlandse zaken. Dr. van Hou
ten is thans Nederlands ambassadeur
in Mexico en hij maakt deel uit van
de Nederlandse delegatie bij de al
gemene vergadering van de Verenig
de Naties.
Behalve schrijver is Felix Timmermans, die tien jaar „eleden overleed en
in het afgelopen halfjaar in Vlaanderen op verscheidene plaatsen als een
kunstenaar van uitzonderlijk formaat is herdacht, ook tekenaar en schilder
geweest. Bij ons, in het noorden, is dat al te veel uit het oog verloren. V/ij
zagen zijn kunstenaarschap zo wjj het al opmerkten slechts in dienst
van ztjn schryverschap: zijn tekeningen waren er alleen om zijn verhalen
te illustreren.
Op de vooravond van de herdenking van zijn overlijden, waaruit overigens
blijkt hoezeer hij met zijn werk in Vlaanderen is blijven leven, heeft Denijs
Peeters, een publicist, die reeds meerdere monografieën over beeldende
kunstenaars liet verschijnen, een uitvoerige studie in het licht gegeven»
waarin hij uitdrukkelijk de figuur van Felix Timmermans als beeldend
kunstenaar belicht. Dit boek, dat Felix Timmermans, tekenaar en schil
der" heet, is uiteraard verlucht met vele tekeningen en reprodukties van
schilderijen van de Lierse meester.
feld. die veel van Felix Timmermans'
werk in het Duits heeft vertaald, be
nadrukte, hoewel hij blind was, in
zijn opstel ..Felix Timmermans,
Dichter und Zeichner seines Volkes"
vooral de grote betckennis van de te
kenaar en de schilder: ,,De verteller
en kunstschilder Timmermans zijn
niet van elkaar te scheiden", ver
klaarde ook hij. ..Ze zijn mond en
ogen van eenzelfde scheppend hart.
Al drogen de tuben soms uit, toch
werpt hij dikwijls genoeg de pen weg
om het penseel te nemen, want de
lust tot schilderen zit hem van jongs-
af in het bloed".
In zijn ,,Ten Geleide" wijst Denijs
Peeters op de degelijke studies, welke
Flor van Reeth in Vlaanderen en dr.
Karl Jacobs in Duitsland reeds ge
ruime tijd geleden aan het teken- en
schilderwerk van Felix Timmermans
hebben gewijd. ,,De tekenaar, de
schilder en de schrijver zijn één in
deze onontgonnen Vlaming", betoogt
hij ook zelf met nadruk. ,,Ze zijn on
afscheidbaar van elkaar, ze zijn drie
kinderen van één en dezelfde vader,
die, samen met zijn letterkundig
werk, ook zijn tekeningen, in mindere
mate zijn schilderkunst, heeft uilge
dragen tot ver over onze grenzen".
En op de vraag Heeft de roem van
zijn prozawerk de betekenis en de
kracht van zijn plastisch oeuvre over
schaduwd?" antwoordt hij vol over
tuiging: „Volstrekt niet".
Flor van Reeth, jarenlang een per
soonlijk vriend van Felix Timmer
mans en een groot kenner van zijn
werk, schreef eens: .,Ik heb altijd
Felix Timmermans als schilder ge
voeld en hem gekend als voor gra
fische kunst bestemd. Het heeft mij
hoogst verwonderd, dat hij zijn bijval
heeft behaald door als schrijver op te
treden en dat zijn Pallieter" zijn
schilderijen is voorafgegaan". Hij
was van mening, dat Timmermans
geroepen was om ..aan de spits te ko
men onzer zo schitterende regionale
schilderschool". Ook Adolf von Hatz-
Het is de ANWB gebleken, dat bij
vele weggebruikers nog onzeker
heid bestaat over de betekenis van
de lijnen op het wegdek, vooral
waar het dubbele lijnen betreft.
Op een weg met tweerichtings
verkeer mag men niet op het weg
gedeelte der tegenliggers komen:
a. vóór of op een kruising of
splitsing van wegen;
b. indien daarvoor gevaar of
belemmering voor tegenlig
gers kan ontstaan (b.v. in
onoverzichtelijke bochten en
op hellingen naar boven).
Men moet, afhankelijk van de rij
snelheid. tenminste 200 meter vrij
zicht hebben om zonder gevaar in
te kunnen halen. Het niet in acht
nemen van deze regel heeft reeds
zeer vele ernstige ongelukken ten
gevolge gehad.
Situaties als onder a en b worden
niet door het bord „inhaalverbod''
aangegeven, omdat het hier een
algemeen inhaalverbod betreft,
waaraan iedere weggebruiker met
verantwoordelijkheidsgevoel zich
zal houden. Om de nadruk te leg
gen op dit algemene verbod maakt
men hier echter gebruik van ge
trokken lijnen. Weggebruikers moe
ten aan de rechterzijde van zo'n
lijn blijven; hij mag niet toordeii
overschreden.
Dubbele lijnen. Voor plaatsen
waar een getrokken en een geblokte
lijn naast elkaar zijn aangebracht,
geeft de ANWB de volgende regel
De weggebruiker moet zich houden
aan de lijn die zich aan zijn zijde
bevindt; is dit een getrokken lijn,
dan moet hij rechts daarvan blij
ven, doch is het een geblokte lijn
dan mag hij de combinatie van lij
nen overschrijden indien de ver
keerssituatie dit toelaat.
Vraag: Mag ik een combinatie
van twee getrokken lijnen over
schrijden?
Antwoord: _Neen, nooit. Ieder
moet aan zijn eigen kant van deze
lijnen blijven.
(Advertentie)
WENNEKER
Verwant met Breughel
Felix Timmermans had een broer,
die voor de liefhebberij landschappen
schilderde. Zelf droomde Felix er van
kunstschilder van beroep te worden.
Hij bezocht dan ook de avondacade
mie in zijn woonplaats Lier. Is het
wonder, dat hij met zijn jeugdige vi
taliteit en krachtige plastische aanleg
een tweede Rubens wilde worden?
Doch een bezoek aan het museum
van Antwerpen deed hem van ge
dachte veranderen. „Toen hij de doe
ken van deze machtige Vlaming zag",
zo schrijft Denijs Peeters, „stond hij
versteend en begreep hoe dom hij
geweest was in zijn gedachten". Doch
in hetzelfde museum, waarin hij Ru
bens opgaf, ontdekte hij een andere
schilder, veel krachtiger in het schil
deren van het volkse leven en in de
uitbeelding van de volkse typen: Pie
ter Breughel. „Maar daar zag ik in
een andere zaal de werken van Pie
ter Breughel, waar ik nog nooit één
woord over had horen zeggen", ver
haalde hij later in zijn boekje „Een
Lepel Herinneringen". „Een vreemde
aandoening greep mij aan. Het was
nu niet meer alsof ik tegenover een
koning stond, maar als een kind. dat
plotseling zijn ouders weervindt.
Geen verbazing, maar een diep geluk
doorvloeide mij".
Deze kennismaking is voor heel het
verdere werk van Felix Timmermans
van de grootste betekenis geweest.
Het was de volkse uitbeelding van het
leven, die Timmermans bijzonder in
Pieter Breughel als geestelijke ver
wantschap ging aanvoelen. Geheel
zijn leven is Felix Timmermans, als
schrijver niet minder dan als schilder
en tekenaar, in de ban gebleven van
de volkse kunst van Pieter Breughel
de Oude: „De geest van Pieter Breu
ghel bleef hem zijn ganse leven bij".
Felix Timmermans kon niet te Ant
werpen komen of hij ging in het mu
seum het werk van Pieter Breughel
zien. Hij verdiepte zich altijd weer
in de tekeningen en schilderingen van
de oude meester omdat hij er veel
Ten einde het onderzoek naar de
oorzaken van de gemaakte fouten
bij de televisieuitzending op 31 augus
tus jl. zo objectief mogelijk te doen
zijn, en tevens op korte termijn ver
dere maatregelen vast te stellen ter
voorkoming van dergelijke fouten in
de toekomst, heeft het bestuur van
de V.P.R.O. ten deze de medewer
king gevraagd van een comité van
bijstand. De heren dr. E. H. Ebels
uit Groningen, mr. W. H. Fockema
Andreae te Rotterdam, en prof. mr.
G. J. Wiarda te Den Haag zijn bereid
gevonden in dit comité zitting te ne
men. Zodra de conclusie gereed is,
zal deze op een daartoe geeigende
wijze worden bekend gemaakt, aldus
het V.P.R.O.-bestuur.
Het Indonesische contingent van
het politie-leger der Verenigde Na
ties in Egypte, bestaande uit 49 of
ficieren en 533 manschappen, heeft
zich ingescheept aan boord van het
Nederlands vrachtschip „Talisse",
voor de terugreis naar het vader
land.
Zoals bekend, was Indonesië het
eerste land, dat zijn aandeel in het
politieleger der V.N. daaruit heeft
teruggenomen.
van zijn eigen wezen in vond en pu
bliceerde in 1921 een eerste opstel
over de platen van Pieter Breughel
in „Ons volk ontwaakt". Heel het
kunstenaarsleven van Pieter Breu
ghel zou hij later uitbeelden in zijn
kruimig boek „Pieter Breughel. Zo
heb ik u uit uw werken geroken".
Daarin heeft Timmermans, zoals De
nijs Peeters opmerkt, ook zijn per
soonlijke opvatting van de schilder
kunst uitgesproken. Hij laat een van
zijn hoofdpersonen zeggen: „Gedach
ten, ontroering, mystiek en wat ze
daar rond vertellen, dat is zever in
pakskes, dat schrijft g'in een boek-
skeWij, schilders vangen: wij
vangen God met ons verf. lijk 'ne
heilige met zijn gebeden: en Hij heeft
het gaarne". Bij ons is minder be
kend, dat Felix Timmermans dit
boek, samen met dr. Karl Jacobs,
ook tot een toneelspel heeft omge
werkt.
Te Brussel
In 1924 heeft Felix Timmermans als
befa, md Breughelkenner te Brussel,
de stad waar Breughel overleed en
werd begraven, de feestrede uitge
sproken bij een grote herdenkings
plechtigheid. Een paar jaar later
sprak hij het was in de herfst
bij de onthulling van een gedenk
steen voor Pieter Breughel te Breu-
gel in de Meierijse gemeente Son en
Breugel.
Felix Timmermans zei in zijn toe
spraak, dat hij hier, bij de pruimgele
avondschemerink de rook boven de
strooien daken en de kristallen vries
lucht zag opstijgen en „het vereen
zaamde kerkje met zijn gemoedelijke
toren en torentje, als een Madonna,
die haar Kindeke draagt, nevens de
kalme Dommel zag verblauwen in de
avond als een druif", en dat hij de
stilte voelde der heide en der mast
bossen." In dat „voorzichtig, broos
en heilig uur" heeft hij hier Pieter
Breughel geroken. ,.Ik heb hem hier
geroken", zei hij, „zijn werk en zijn
grote ziel in één snuif gewaar ge
worden: in het simpel profiel van dat
kleine dorp, in de wegende kleuren
der dingen. Ik rook hem en meteen
zag ik in één oogopslag al zijn mach
tige werken, als een boom vol kleu
rige vruchten, waarvan dit dorp de
gezonde wortel is". En aan het slot
getuigde hij: „Hij illustreerde onze
ziel, met de simpele boerentekens
van zijn dorp. En in dit dorp is de
pit waaromheen de vrucht van zijn
werk is vlees geworden, gelijk een
kers. Een dorp, dat dit kon, dat door
God verkoren was om zulk een we
reldkracht als die van Breughel tot
in zijn laatste jaren vol warmte te
bezielen, voor zulk een dorp neem
ik mijn hoed af en roep: gezegend
dorp Breugel".
Heeft de schrijver Felix Timmer
mans dus in de Meierij, in dé sfeer
van het dorpje Breugel aan de Dom
mel, vooral en misschien voor de eer
ste maal de krachtige impuls gevoeld,
welke zijn boek „Pieter Breughel"
zou voortbrengen.? Een feit is, dat het
in 1928, dus twee jaar later, te Am
sterdam van de pers kwam. Overi
gens bleef Timmermans ook later
Breughel ontleden en bestuderen. Hij
raakte er niet over uitgepraat. „Hij
ontdekte opnieuw Pieter Breughei",
schrijft Denijs Peeters, „niet voor de
geleerden of ontwikkelden en niet op
de wijze, waarop kunsthistorici dit
doen. Hij ontdekte hem voor zijn
volk". Zo publiceerde hij in 1936 over
de vijftien schilderijen van Pieter
Breughel in het Staatsmuseum van
Wenen de studie „Het Vlaamse volks
leven volgens Pieter Breughel". In
het slotwoord zei Timmermans iets,
wat zeker ook van toepassing is op
hem zelf: „Zo is Breughel groots tot
in het kleine. Maar hij heeft gezien
en waargenomen, en steeds getekend
en geschilderd, naar het leven, ter
wijl zijn meesters en leraars naar de
meesters schilderden. Dat was kunst
van kunst, daar zit het verschil".
De Indonesische minister van bui
tenlandse zaken, dr. Subandrio, heeft
voor het parlement verklaard tot zijn
spijt te moeten erkennen, dat de
steun van de Latijns-Amei'ikaanse lan
den aan de eis van Indonesië op
West Irian (Nederlands nieuw-Gui-
nea) is afgenomen. Hij zeide, dat de
gewijzigde houding van deze landen
niet het gevolg is van mindere sym
pathie met de strijd van het Indone
sische volk, maar gebaseerd is op
overwegingen van nationaal belang.
De Indonesische regering acht het
begrijpelijk, dat deze landen in hun
buitenlandse politiek zich door eigen
belang laten leiden, aldus de minis
ter. De vraag waar het om gaat, is
voor deze landen: „zullen wij in
onze betrekkingen met Nederland
geen schade ondervinden, als wij In
donesië steunen?" besloot minister
Subandrio.
NAAM
De drie beste rekruten van
de laatste lichting, die in de
Engelse kazerne te Norton Z
opkwam, heetten merkwaar-
dig genoeg allen Jones ojtewel
Jansen. Z
V er zoek
In Portland gingen de heer en
mevrouw Perry zo verwoed naar
een eigen woonruimte verlangen,
dat ze een advertentie in de krant
plaatsten, waarin zie zeiden des
noods afstand te willen doen van
hun poes, van hun hond, hun par
kietjes en goudvissen, maar dat ze
hun 9-jarige zoon wel graag wilden
behouden.
Bellen
Atoomgeleerden uit New York
hebben zich pas geleden een vro
lijke. avond gegund, omdat ze er
in waren geslaagd vierkante en
rechthoekige bellen te blazen. Zij
hebben verklaard, dat deze bellen
voor praktisch gebruik van weinig
waarde zijn, maar hoopt er toch
maar weer een aantal wetenschap
pelijke bevindingen mee op te doen.
Verzamelaar
Dezer dagen is in Manhattan de
heer Thomas Murphy gearres
teerd, omdat hij in het bezit was
van inbrekerswerktuigen. Deze
bestonden uit 5000 verschillende
deursleutels en contactsleuteltjes
voor auto's, waarmee hij zowat
overal kon binnen dringen. Onze
Thomas was het niet met de
arrestatie eens. „Het is mijn lief
hebberij om sleutels te sparen,"
zei hij.
Ongemerkt
In San Francisco merkten drie
poiitie-agenten een* man op, die in
een grote1 wagen reed, die niet van
hem kon zijn. Ze wisten namelijk,
dat de auto toebehoorde aan de
hoofdcommissaris van politie en
dat was de bestuurder niet. Ze re
den de man klem. stopten hem in
de gevangenis toen bleek, dat hij
inderdaad een dief was, reden de
auto weer tot voor de deur van
de hoofdcommissaris (die van het
hele geval nog niets had gemerkt)
en wachten nu op het moment, dat
voornoemde hoofdcommissaris komt
zeggen: „Goede beurt, jongens."
A ftrek
In Amerika is onlangs een wet
aangenomen, die bepaalt, dat
ouders tot een bedrag van 1200
gulden aansprakelijk kunnen wor
den gesteld voor schade, die hun
kinderen hebben aangebracht.
Uitdrukkelijk werd daarin ver
meld, dat het er niet toe deed of
men al dan niet borden in de tuin
plaatste met „Pas op voor mijn
kinderen" of Uitkijkenmijn
zoontje gooit met stenen."
Bedoeling
In Chiapi (Mexico) heeft men
Roberto Aguilar een gevangenis
straf gegeven van twintig jaar we
gens moord op zijn vader. Oorspron
kelijk was het dertig jaar, maar de
rechter liet de overweging gelden,
dat Roberto had gezegd het nooit
meer te zullen doen.
ZATERDAG 14 SEPTEMBER
HILVERSUM I 402 m VARA: 7,00
Nws, 7,10 Gym. 7,23 Gram. 8,00 Nws.
8,18 Gram. 8,50 V. d. vrouw 9.05 Gram.
(9.35-9,40 Waterst.). VPRO: 10,00 Tijde
lijk uitgeschakeld, caus. 10,05 Morgenwij
ding. VARA: 10,20 Lichte muz. 11,00
Buiten), weekoverz. 11,15 Waar blijft de
tijd 11,30 Pianorecital 12,00 Orgelspel
12,30 Land- en tuinb. meded. 12,33 Gr.
13,00 Nws. 13,15 VARA-varia 13,20 Har-
monie-ork. 13,45 Sporipraatje 14,00 Gr.
14,25 Herman Gorter, klankb. 14,45 Gr.
15.00 Zendtijd VVD: Huldiging mr. P. J.
Oud 17,00 Van de wieg tot het graf, caus.
17,15 Lichte muz. 17,35 Radioweekjourn.
18,00 Nws. en comm. 18,20 Roemeens ork.
18,45 Gram. 19,00 Artistieke staalkaart.
VPRO: 19,30 Passepartout, caus. 19,40
Godsdienst voorheen en thans, caus. 19,55
Deze week, caus. VAIRA: 20,00 Nws.
20,05 Cabaret 20,40 Gram. 20,50 Symf.
ork. 22,00 Socialistisch comm. 22,15
Weense muz. 22,45 Lichte muz. 23,00
Nws. en SOS-ber. 23,15-24,00 Gram.
HILVERSUM II 298 m KRO: 7,00
Nws. 7,10 Gram. 7,15 Gewijde muz. 7,45
Morgengebed en lit. kal. 8,00 Nws. en
weerber. 8.15 Gram. 8.50 V. d. huisvr.
10,00 V. d. kleuters 10,15 Gram. 10,30 Ben
je zestig? 11,00 V. d. zieken 11,45 Gram.
12,00 Middagklok - noodklok 12,03 Gram.
12,30 Land- en tuinb. meded. 12,33 Gram.
12,55 Zonnewijzer 13,00 Nws. en katih.
nws. 13.20 Platennieuws 13,25 Amus.
muz. 13,50 Lichte muz. 14,00 Dit is leven,
caus. 14,15 Gram. 14,20 Idem 14,40 Boek-
bespr. 14,50 Amateursens. 15,10 Kron, v.
letteren en kunsten 15,45 Amateursprogr.
16,00 V. d. jeugd 16,50 Gregoriaanse zang
17.20 Lichte muz 17,40 Instr. trio 17,55
Lichte muz. 18,15 Journalistiek week
overz. 18,25 Gram. 18,30 Pari. overz.
18.40 Gram. 18,45 Regeringsuitz.: Atlan
tisch allerlei. Een en ander over de 15
landen, aangesloten bij het Atlantisch
Pact 19,00 Nws. 19,10 Kamerork. en solist
20.10 Lichtbaken, caus. 20,30 Act. 20,45
Lichte muz. 21,45 Roulette 22,05 Gram.
22,35 Wij luiden de zondag in. Daarna:
Avondgebed en lit. kal. 23,00 I^ws. 23,!5
Nws. in Esperanto 23,22-24,00 Notiveauté's
BRUSSEL 324 m 12,00 Qmr. ork.
12,30 Weerber. 12,34 Caus. 12,-t Gram.
13,00 Nws. 13,11 Muzikale kaleidoscoop
14,30 Journ. 15,00 Gram. 15,15 Accord,
muz. 15,30 Gram. 15,45 Accord. 16,00 Gr.
16,15 Omr. ork. 16,45 Engelse les 17.00
Nws. 17,10 Gram. 17,20 Dagklapper 17.30
Gevar. muz. 18,00 Jazzmuz. 18,30 V. d.
sold. 19,00 Nws. 19,45 Gram. 20,45 Idem
21,00 Gram. 21,15 Amus. muz. 22,00 Nws.
22.11 Verz. progr. 23,00 'Nws. 23,05-24,00
Gram.
BRUSSEL 484 m 12,15 en 12,54 Gr.
13,00 Nws. 13.10 Verz. progr. 14,00 Hoor
spel 16,00 Gram. 16,30 Lichte muz. 17,00
Nws. 17,10 Lidhte muz. 18,38 Gram. 19,10
Idem 19,30 Nws. 20,30 Gram. 21,00 Idem
22,00 Nws. 22,10 Jazzmuz. 22,55 Nws. 23,00
Gram. 23,55 Nws.
Televisie
ZATERDAG 14 SEPTEMBER
VARA: 17,00 V. d. kind. NCRV: 20,00
Journ. en weerber. 20,15 Zang 20,20 Nieu
we gram. 20,45 Gevar. progr. 21,50 Dag
sluiting.
FRANS BELGIë: 19,00 Onderzoek v.
kolonel March v. Scotland Yard 19,30
Tuinb. praatje 20,00 Act. 20,40 TV-spel
Daarna: wereldnws.
VLAAMS E-El.GIë: 19,00 Religieus
progr. 19,30 Nws. 19,40 De week in beeld
20,15 Relais v. d. NCRV: Gevar. progr.
22,00 Gala-bal.
(Advertentie)
Morgen
GÊVAPAN
kopen voor Zondag
PAItO
door H. J. Kaeser
50)
Maar in het voorjaar dat daar op
volgde, gebeurde er van alles. Het
werd negen april en de golven van
net geweldige wereldgebeuren, die
geauiende de winter zo ver af geble-
VPm^pSn,LSt0rtten Zick met een 0n"
knnHo lgheid' met schrikwek-
ei8yl6 'n noordelijke rich-
het geloof aan veiligheid
trillen 'genJ{eld °P zUn grondvesten
ii u r harten beven.
ti™1Sd^en ïasJhet wel die ontzet-
M8' ui T0°k de harmonie tussen
Kt,! 6n Franz verstoor
de In het gezicht van het gevaar in
de grote maalstroom te worden mee-
gesleurd, onderging de psychische
dw tol Ha ei 06 tW6e jongelui 'an
ciag tot dag een verandering Er
Ij'vmde iets in hen, dat zich tót nu
toe beperkt had tot een passief deel
nemen aan de onzichtbare beweging
niet e^ka °P 4ezelfde
sekn, verbond. Dit brak nu plot
en dwo™n'v, eerde hun gevoelens
hun èiSü hen tot een Peiling van
ten zii vTeh'nner Jik' Daard°or maak-
Dii ontwSl rl de dr'ek!ank los.
hen op ia "8 t!'ad gelijktijdig bij
op' Ja zelfs in hetzelfde ogen-
blik en dat bewees alleen maar, dat
I zij de vorige fasen wel in bijzonde
re overeenstemming met elkaar had-
den doorlopen.
Marcelle was de eerste, die de ver-
andering bemerkte. Haar instinctieve
I speurzin in alles, wat Johnny en
Franz aanging, verried haar de ver-
andering. voor dat de beide anderen
zich er zelf van* bewust waren, ja,
meer nog. zelfs voor zij zichtbaar
was geworden. Zij hield zich passief,
misschien in de onbewuste verwach
ting, op die manier de verloren, pa
radijselijke toestand van eerst, weer
te kunnen herstellen.
Maar het paradijs was en bleef
verloren in dc plaats van de stille
betovering trad het waakzame be
wustzijn
Johnny was weer eens in de gara
ge met zijn auto bezig. Door de rant
soenering van de benzine kon hij
niet meer vrijelijk in zijn geliefde
kleine wagen rondrijden. Daardoor
bestond zijn hele plezier in de zeer
platonische vreugde de wagen iede
re week grondig schoon te maken.
In zijn oude blauwe overall lag hij
languit tussen de wielen, toen de
deur van de garage openging en Mar
celle binnenkwam.
Zij lachte toen zij hem zag. „Alsof
ik 't wist, dat ik je hier zoeken
moest. We wachten op je met het
eten!"
Johnny kwam met zijn hoofd te
voorschijn en antwoordde vrolijk: ,Nu
kan ik van de zomer toch rijtoer-
tjes met je maken; ik heb juist van
daag met een kameraad van me
gesproken, hij wil me helpen bij het
ombouwen van de wagen. Ik ga hem
voor generatorgas laten inrichten, je
weet, dan wordt er eenvoudig hout
voor gebruikt in plaats van benzine,
een prachtplan. Let op. voor we een
half jaar verder zijn, zie je geen an
dere auto's meer".
„Dat is geen kwaad idee, je zou
me dan iedere morgen naar de zaak
kunnen brengen; ik heb er beslist
niet tegen.
Zij leunde met haar rug tegen de
muur en had haar armen als het wa
re in verweer daar tegen aan ge
drukt. Johnny kroop helemaal van on
der de wagen tevoorschijn, waste zijn
handen aan de waterleiding, trok zijn
overal uit en maakte zich gereed
om haar naar binnen te volgen. Maar
toen hij voorbij haar ging in de rich
ting van de gesloten deur, gebeur
de er iets onverwachts. In de sche
mer zag hij haar wit gezicht met de
brandend rode mond als een masker
oplichten, zijn ogen raakten verstrikt
m haar blik, zonken in haar weg,
dieper en dieper, zijn hoofd boog zich
naar haar toe, totdat zijn lippen haar
haren raakten en daarin een eindelo
ze seconde bleven rusten.
Meer gebeurde er niet en toch
scheurde die ene. enige seconde zijn
innerlijk open, alsof hij uit tal van
wonden bloedde. Al wat geweest was,
zonk weg, niets anders bestond er
meer, dan dit ogenblik en daarmee
tegelijk het ene, niet in woorden te
vatten, gloeiende besef: hij had lief!
Voorbij het meisje, dat nog altijd
in dezelfde houding tegen de koele
muur geleund stond, ijlde hij de deur
uit en verder door de tuin naar bui
ten.
Hij beminde en had het niet ge
weten! Het wonder was in hem ge
groeid. al sedert weken, sedert maan
den; en hij had er geen vermoeden
van gehad! De wonderlijke, trillen
de blijdschap, die hem in Marcelle's
nabijheid sinds haar terugkeer ver
vuld had, was nooit tot zijn klaar be
wustzijn doorgedrongen, was nooit in
woorden of begrippen weergegeven.
Onpeilbaar was dat gevoel, dat hem
vervulde. Het verbond hem met de
vochtige grond voor zijn voeten, met
de hemel, die overstroomd was door
het avondlicht. Alleen hij bestond op
deze wereld, hij en zijn gevoel, waar
door de kosmos in zekere zin pas
werkelijke betekenis kreeg. Dwaze,
kinderlijke vragen gingen hem door
het hoofd, tegelijk met vragen, waar
van hij de drargwijdte zelf niet be
sefte: „Waarom heb ik dat niet ge
weten? Hoe kon ik zo blind, zo sim
pel zijn?" En toen: „Misschien is
dit de betekenis van alles de ge
heime betekenis, die mij langs zul
ke onverwachte wegen naar dit land
gevoeld heeft?"
Hij sprak tot zichzelf, tof bomen
en grassprietjes, tot de eekhoorntjes,
die hij tegenkwam, tot de slakken,
die over zijn pad kropen. Toen het
donker was geworden, sprak hij tot
de sterren. Hij sprak zonder woor
den, zoals verliefden spreken, wier
hart op en neer beweegt op het rit
me van het al. En tenslotte, na een
lange, doelloze dooltocht, hoog boven
op de brug staande, die als een koe
ne gotische boog over het slapende
water sprong, sprak hij tot deze. En
al het oneindige, dat hij te zeggen
had. het onuitsprekelijke, dat hem
vervulde, vatte hij in een enkel woord
samen: „lieveling!"
Was Marcelle hem gevolgd op de
ze nachtelijke wegen? Zij had zijn
afwezigheid aan tafel door een han
dig gevonden verklaring bedekt,
maar onder haar onverschillig uiter
lijk ruiste dezelfde ontsteltenis, die
hem nu langs ongebaande wegen
dreef. Die ontmoeting gedurende een
seconde ontmoeting in een sfeer,
waarin hun naakte gevoelens elkaar
geraakt hadden als twee blanke
zwaarden had ook haar aan een
deel van haar wezen overgeleverd,
onvoorwaardelijk en zonder terug
houdendheid. Het gebeurde maakte
haar onzeker, het beroofde haar van
haar innerlijk evenwicht, waaraan zij
zo'n behoefte had. Het was haar té
moede als iemand, die een -ruil is
aangegaan en daarna weer verlan
gen naar zijn oorspronkelijke eigen
dom bespeurt. Bijna nam zij Johnny
deze nieuwe gevoelsgolf kwalijk, die
in de plaats getreden was van de
schone betovering welke de aanwe
zigheid van hem en van Franz haar
tot nu toe had geschonken.
Na tafel trok Marianne zich voor
een dringende opdracht in haar labo
ratorium terug. Franz zette zich zon
der meer aan de vleugel, en Mar
celle voegde zich bij hem. alhoewel
het eigenlijk haar bedoeling geweest
was, nog een en ander voor de huis
houding op te knappen. Zoals zij als
kind zo vaak gedaan had, zette zij
zich op een laag voetenbankje in een
donker hoekje, maar zo, dat zij het
gezicht van de speler kon zien, dat
door twee kaarsen verlicht werd.
Franz speelde eerst een sonate van
Schumann, sloeg het muziekboek ech
ter al gauw dicht en begon te fan
taseren. Voelde hij iets van wat er
in haar omging? Hij was onder het
avondeten opgewekt en levendig ge
weest, als altijd, maar nu overviel
hem ineens een gevoel van oneindi
ge droefheid. Onder zijn vingers
groeide een snikkende melodie, ang
stig, vol geheime vermoedens, gedra
gen door een zwaarmoedigheid, die
hem zelf als in een donkere, bodem
loze werveling naar beneden trok.
Maar wat een wonderlijke wisselwer
king trad er nu op? De melodie, die
uit een geheime diepte van zijn ziel
was komen opduiken, klank en uit
drukking werd. sleurde hem tegelij
kertijd in zijn eigen diepte terug, al
leen straalden de klanken nu als een
fakkel in de duisternis en deden hem
dingen onderscheiden, waar het hel
dere bewustzijn geen vermoeden van
had.
Hij speelde, en onder zijn handen,
die hier het medium van zijn ziel
werden, werd de oorspronkelijke me
lodie langzaam anders. De zwaar
moedigheid maakte geleidelijk plaats
voor een diepe ontroering en die
groeide op haar beurt tot een verruk
king, die hem ver buiten zich zelf
bracht, tot in de blauwe nevelen van
een onnoembaar verrukkelijke
droom. Hij speelde, zoals hij nog
nooit gespeeld had, zoals hij nooit
meer zou spelen. Gedurende een kor
te tijd was hij los van alles wat hem
op de aarde bond, zweefde, als de
..geest over de wateren" in de zalig
makende onlichamelijke sferen van
het absolute.
„Huil je Franzl?"
Alsof hij uit een droom ontwaakte
keek hij om zich heen, veegde auto
matisch het vocht van zijn wangen
en vroeg verbaasd: „Huil ik?"
Maar de verrukking, waar hij in
verkeerd had, week bij ieder woord,
dat hij sprak; hij stortte uit een on
eindige hoogte neer, alsof men hem
plotseling zijn vleugels had afgeno
men. hij viel, viel in een grijze, ein
deloze leegte, en nu werkelijk schrei
end, vertwijfeld en radeloos, wierp
hij zich voor Marcelle neer, verborg
zijn hoofd in haar schoot en sloot zijn
ogen.
Toen gebeurde het wonder
(Wordt vervolgd)
