Otto von Guericke construeerde Kasporgo bracht te Goes Maagdenburger halve bollen een pracht program Katholiek onderwijs grote problemen in een van de Australië West-Europese jeugd zette beste beentje voor Tenniskampioen van de jeugd ARAM EN DE HEER DER SLANGEN DAGBLAD DE STEM VAN MAANDAG 5 AUGUSTUS 1957 Meer dan twintig sterke paarden Senator George overleden Knap student Diplomaat Baanbreker Veertjesproej Ali Sabri benoemd tot minister van slaat LAATSTE NIEUWS Spectaculaire optocht Neutrale scholen de staat van Kerkklok voor Papoea's Geschenk van de geredden Rozenfeest te Lottum Eén van de historische geleerden, die voor de wetenschap van vandaag-de-dag baanbrekend werk heeft verricht is Otto von Guericke, burgemeester, vestingbouwkundige, talen- geleerde enexperimenteel fysicus. De man, die het be stond in één leven een groot polyglot te worden, een erkend en geducht diplomaat alsmede een naar-de-ogen-gekeken uit vinder, deze man construeerde omstreeks lèöO de beroemde Maagdenburger halve bollen, met behulp waarvan hij er in slaagde aan te tonen, dat lucht gewicht heeft: een gewicht, waarvan de kracht overeenkomt met die van 20 tot 24 paar den: zoveel rossen namelijk waren er nodig om de door Von Guericke geconstrueerde koperen halve bollen, die samen een luchtledige, een vacuüm afsloten, vaneen te krijgen. Tweemaal acht vaarden waren niet sterk genoeg om de Maagdenburger halve bollen, die tezamen een luchtledige afsloten, vaneen te 1 krijgen. Boven in de foto een eigentijdse detailopname van de beroemde halve bollen. ontdekte ook, dat zo'n veertje weer werd afgestoten bij de eerst volgende aanraking van de bol. Hij had dus niet alleen de aan trekkingskracht aangetoond, maar tevens de afstotingskracht bewezen. Tevens merkte Von Guericke op, dat het veertje al leen maar naar de zwavelbol te rugkeerde, als het eerst met de hand, met een staaf of een an dere ontnemer van elektriciteit natuurkundigen noemen dat een geleider was aangeraakt. Voorts bemerkte hij. dat de ont lading van de zwavelbol ge paard ging met geknetter en dat de bol in een donker vertrek licht gaf. Hij was dus de eer ste mens, die door mensenhan den opgewekt elektrisch licht aanschouwde. Jammer genoeg waren er di rect na v. Guericke's dood geen geleerden, die zijn natuurkundig werk voortzetten en de vrij sim pele en weinig-overtuigende ob servaties vervolmaakten tot proefnemingen, die de fysische wereld zouden hebben beroerd. Het feit echter, dat pas eeuwen later is komen vast te staan van hoe grote betekenis het werk van de Maagdenburger burge meester voor de wetenschap is geweest, doet niets af aan de eer, die het toekomt: op het ge bied der elektriciteit een pionier bij uitstek te zijn geweest....! Senator Walter George, vertegen woordiger van president Eisenhower Het Goese Kasporgo had zaterdag j.l. wel alles mee: het weer een^hartHektè meHeden°Chtend aa" niet mo°ier kunnen zijn en de belangstelling niet groter. week Alle kansen, welke de club kreeg, werden uitgebuit en dit zelfde geldt voor de reeks van medewerkende groepen uit binnen en buitenland. Het verhaal van die Maagden burger halve bollen is niet nieuw: iedere middelbare scholier herin nert zich de proeven, die de le raar met verkleinde modellen nam en sommigen kunnen zich misschien nog voor de geest ha len de moeite, die de leraar moest nemen om zijn proef te doen slagen. De ruimte tussen de halve bollen immers moest luchtledig gemaakt worden. Dat was niet alleen voor; die natuur- kundeleraar, maar ook voor Von Guericke het grootste probleem. Het luchtledige als zodanig im mers was ook in 1650 al niet nieuw meer. Galilei al heel vroeg en Toricelli later logenstraften met proefnemingen reeds de bou te bewering van Aristoteles, die luid verkondigde, dat de natuur uit zichzelf afschuw had van le dige ruimten en dat er dus geen luchtledige bestond, laat staan luchtgewicht. Neen, over dat luchtledige wa ren de geleerden het wel eens. Veel moeilijker bleek het ech ter om dat te verkrijgen. De va cua, die Toricelli schiep door een buisje met vloeistof om te ke ren, bewezen wel veel, maar wa ren voor proefnemingen onbruik baar. Het is de grote verdienste van Von Guericke geweest, dat hij een pomp heeft vervaardigd, waarmee men iedere afgesloten ruimte kan leegmaken, een vin ding, die vandaag - de - dag nog toepassingen vindt (stofzuiger, barometer enzovoorts). Meen echter niet, dat het alleen maar hierom is, dat Von Gueri cke zo hoog in de annalen der natuurwetenschappen staat aan geschreven. De jonge Otto, in 1602 uit een veertiende-eeuws Maagdenburger patriciërsgeslacht geboren, was, wat men noemt, vroegrijp. Reeds op vijftienjarige leeftijd toch im mers studeerde hij aan de uni versiteiten van Leipzig en Helm- stedt in de rechten. Tot zijn twee en twintigste liep hij daar na in Jena en Leiden de mathe matica, geometrie, mechanica, vestingbouwkunde en andere tech nische colleges. Op dezelfde hoge scholen bekwaamde hij zich in de Franse, Engelse en,. Neder landse taal. Deze talenkennis ver diepte hij nog eens door een gro te studiereis door West-Europa. Na zijn terugkeer in het vader land trad hij als vestingbouwkun dig ingenieur in dienst van de Zweedse koning Gustaaf Adolf, die de protestantse vorsten der Noord-Duitse staten steunde in hun onafhankelijkheidsoorlog te gen de Duitse keizer. In 1626 huwde Otto en werd hij benoemd tot raadsheer van zijn geboorte stad, belast met het toezicht op de vestingwerken. Vijf jaar la ter werd zijn stad ingenomen door Pappenheim. Von Guericke moest vluchten en verdiende de kost voor zijn gezin door de kostba re zakhorloges van de stafoffi cieren te repareren. Deze rampzalige tijd duurde ech ter niet lang. In 1636 revancheer den de keizerlijke troepen en werd Von Guericke aangewezen als stadsvertegenwoordiger bij de nieuwe landsheer, 'tgeen hem bestempelde tot wat wij nu ken nen: de burgemeester. Burgemeester Von Guericke Een nieuw facet in een veeliijdig leven. Een even gunstig aspect. Want de man, die goochelde met formules en taalkundige construc ties, bleek een vlijmscherp di plomaat. Hij was bijvoorbeeld de enige, die de Zweedse gene raal Torstenson een oorlogs misdadiger van het type Himm- ler tot rede wist te brengen al won hij het hart van de ver stokte tegenstander met een pi- gentijds geschenk: een eigenge maakte schrijfpen, waarin een verborgen uurwerk een gouden aardbol eenmaal per etmaal liet ronddraaien. Later was Von Gue ricke als 1 andsgezant aanwezig bij de Vrede van Munster die 'n eind aan de tachtigjarige oor log maakte op de Rijksdagen en bij de keizerlijke hoven in Neurenberg, Wenen en Praag. Om gezondheidsredenen nam hij in 1678 ontslag en trok naar Hamburg, waar hij tot aan zijn dood in 1686 bij zijn laatste zoon, Otto, keurvorst van Brandenburg, verbleef. Een goed gevuld en veelzijdig leven, zult u zeggen. Maar de le vensloop van deze man kan ook op andere wijze worden afge paald. Want al vraagt men zich af, hoe Von Guericke in zijn overbezette dagen nog tijd heeft kunnen vinden voor natuurkundi ge experimenten, toch is het een feit, dat z'n theorieën en proeven onvergankelijke uitgangspunten vormden voor een reeks van toepassingen, welke zich tot in onze tijd voortzetten. Want behalve de constructie van het vacuum, de luchtpomp en de bewijsvoering van de lucht- kracht, komt Von Guericke eer toe als uitvinder van de eerste mechanische opwekker van wrij- vingselektriciteit: een voorge- smolten en daarna afgekoelde zwavelbol, die slechts bij gerin ge aanraking met een handschoen of de droge palmzijde van de hand voldoende wrijvingselektri citeit opleverde om kleine deel- „tjes aan te trekken. Zo trok de zwavelbol bijvoor beeld een veertje aan, dat zelfs op grote afstand van die bol door een vertrek kon worden gediri geerd, desgewenst op de neus van één der aanwezigen, hetgeen ui teraard steeds heel wat hilari teit verwekte. Von Guericke een hartziekte overleden. De senator, die reeds een ernstig ziek was geweest, is 79 jaar geworden. George was een van de invloedrijkste en minst isolationis tische Amerikaanse politieke lei ders van zijn tijd. Als democratisch senaatsvoorzitter nam hij het initia tief, dat leidde tot de topconferentie van de Grote Vier in 1955 te Genève. Majoor Ali Sabri, de voornaamste politieke adviseur van president Nas ser, is bij decreet benoemd tot mi nister van Staat voor presidentiële aangelegenheden. Sinds enige tijd werd te Cairo verwacht, dat Sabri bij een wijziging in het kabinet mi nister van Buitenlandse Zaken zou wordon. Door zijn benoeming tot minister van Staat blijft, hij de voornaamste raadgever van Nasser. Adve» lentie) Tot en mot zaterdag 10 aug. (EN GEEN DAG LANGER) handhaaft VISSER-KOOLE AXEL de grote en alles overweldigen de kortingen en lage prijzen. De spectaculaire optocht met mu ziek van de G'oese- pijpers, het ge ronk der Schotse doedelzakken en het geweld der Bredase, drummers ging het grote program op de Markt vooraf en bracht het publiek in minder dan geen tijd op de been. Tegen half vier sprak de heer Ver- vest in vier talen 't welkom uit en liet toen eerst de elegante Franse zwaluwtjes over het plankier z^er" men. Circa tweeduizend toeserfcou- werswers juichten de kwieke meis jes toe. Terstond daarop liet cte Bredase drumband weer horen, dat hij voor een klein gerucht niet vei- vaard is en even later gaf de Deut sche Jugendkraft uit Nlirnberg een schitterend nummer weg. De volks dansgroep uit Salzburg bracht niet alleen wederom de citer-artiste, Lotte Frank naar voren, doch ook een marketenstertje, dat uit haar vaatje aan de vele autoriteiten iets anders tapte dan schoon water. Het Weense ..Wieden" maakte op de markt zelf 'n gracieuze rondedans per jspringtouw. Straffe staaltjes gym nastiek vertoonden de Bredase tur ners en nadat de Goese pijpers hun rode buisjes en instrumenten hadden laten fonkelen in de zomerzon, schoof de Balinese dansgroep lenig en met feilloos uitgebalanceerde be- (tVan onze correspondent in Australië) „We denken er hard over maar weer terug te gaan naar Nederland; we hebben het best hier; land en klimaat is goed, maar we zijn bang voor onze kinderen", zo vertelden mij onlangs de ouders in een een vrij groot gezin. Hun angst betrof dan meer in het bijzonder de godsdienstige opvoeding van hun kinderen. Materieel was het best in orde; toch was er aarzeling over de vraag wat hen te doen stond. Om eerlijk te zijn, die aarzeling is te begrijpen. De geestelijke zorg voor de kin deren, aan de schooltijd ontgroeid, moge in feite niet zwaarder zijn dan in Nederland. die voor de leerplichtige jeugd is in sommige gevallen van groter betekenis. Het is in Nederland allemaal zo vanzelfsprekend; onze scholen vindt men in ieder dorp en elke wijk der grote stad. In Australië ligt dat allemaal heel anders. Er zijn vele dorpen waar de „public school" de enige onderwijsgelegenheid is; in de ste den spreken de afstanden een ste vig woordje mee. Ér zijn gebieden waar de kinde ren hele treinreizen moeten onder nemen indien de ouders hun kin deren katholiek onderwijs willen doen genieten; afgezien van de kosten, zijn er vele gevaren aan verbonden. Nu weet ik wel, dat een katho liek bereid is voor het geestelijk heil van zijn kind grote offers Ie brengen, doch het zijn niettemin bezwaren, welke men aanvankelijk bij het emigreren niet heeft over wogen. Wat gedaan wordt Juist dezer dagen woonde ik in de buurt van Sydney de plechtig heid der eerste steenlegging bü door de 90-jarige vtcar-generaal mgr. R. Collender, voor een nieuwe monastery. Het was een nieuw bewijs van het groeiend katholiek leven in dit j jonge land; een groei, waarmee wel haast geen gelijke tred is te hou- den. Er verrijzen overal nieuwe kerk- gebouwen; de katholiek, die aan zijn H. Moederkerk trouw wil blij- ven, vindt daartoe alle mogelijk- I heden aanwezig. Anders staat het evenwel op onderwijsgebied. In 1946 werden de 1166 katholieke j scholen in Australië bezocht door j 212.000 kinderen. welk aantal in 1956 gestegen was tot resp. 1380 en I 348.000, in die tien jaar dus een vermeerdering met ruim 200 scho- i len. j Indien men nu weet, dat er reeds enorme achterstand bestaat op het terrein van de scholenbouw, dan is het duidelijk van welk een bete kenis dezer scholen, gebouwd met geld van de katholieken zelf, voor Australië en het sehooltekort moe ten zijn. Het Canberra-conflict Want de staat zorgt alleen voor de „publicschools", zodat al het overige onderwijs maar zichzelf moet bedruipen. Indertijd werd in de regerings- stad Canberra een bom geworpen, toen het voorstel werd gedaan om aan kerkelijke scholen in deze stad financiële hulp te verlenen. Dit veroorzaakte door heel Austra lië een uitgebreide discussie, waar bij in het bijzonder de protestantse kerken een afwijzende houding aannamen tegen deze staatsinmen ging, terwijl deze van katholieke zijde werd verdedigd. Geconstateerd werd! dat in Can berra 21 procent van de 60391 schoolkinderen het katholiek onder wijs genoten hetgeen tevens bete kende, dat de kerk momenteel ruim 150.000 gulden moet gaan besteden teneinde in de behoefte aan nieuwe De kwestie is nog niet geheel tot scholen te voorzien, een oplossing gebracht, doch intus sen heeft het katholiek deel van Australië zware offers te brengen voor het onderwijs. Terecht wordt er de aandacht op gevestigd, dat als gevolg van dat feit, de regering grote uit gaven bespaard worden, doch het de vraag is in hoeverre de katho lieke bevolking in staat zal zijn uit eigen fondsen te voorzien in hetgeen aan kerken, scholen en diverse andere inrichtingen van onderwijs noorzakelijk is. De onbillijkheid tot onthouden van de steun, ligt voor de hemd. En de emigranten Er is een andere, niet onbelang rijke factor welke bij dit alles in het geding komt. Zoals bekend is er in de laatste jaren een grote in tocht van emigranten in Australië. In een bepaald gebied bleek, dat van de 10.000 kinderen, welke de daar gevestigde katholieke scholen bezoeken, ruim een derde van de toename in de laatste-tien jaar, een gevolg was van de emigratie. Fa ther J. P. Kelly, directeur voor op voeding in het Aartsdiocees van Canberra, berekende onlangs dat in genoemde tien jaar, de katholieke scholen 44.000 emigranten-kinderen opnamen, doch voor hun opvoeding tevens de kosten dragen. In de staat Nieuw-Zuid-Wales bezochten in 1946 een totaal van 339.000 kinderen de openbare scho len welk aantal in 1956 tot 517.000 was gestegen, voor de kath. scholen waren deze cijfers resp. 92.000 en 142.000 hetgeen procentsgewijze 54.3 betekent Tegen 52.5 van de open bare scholen, zodat eerstgenoemden de sterkste groei het hoofd hebben te bieden. Terwijl de ze staat ruim 40 mil joen gulden per jaar voor het open baar onderwijs besteedt, moeten de katholieke scholen uit andere fondsen, in feite dus, van de ge loofsgenoten, de gelden bijeen zien te brengen; verhoudingsgewijs ruim tien miljoen gulden. Ondanks dat alles; de scholen ko men er; het onderwijs gaat door. Men kan dwars door Australië reizen, overal ziet men de bewijzen der offervaardigheid van de katho lieken, al is die nog zulk een aan klacht tegenover de regering, welke zich aan het openbaar on derwijs vastklemt. Eén van de re denen hiervoor is, dat het Austra lische volk in het lgemeen zich nog niet heeft ingesteld op het onder wijs hetwelk iets meer en beters vraagt, dan hetgeen men als „neu traal" belieft te betitelen. Het zou niet zo moeilijk zijn om soms ontstellende voorbeelden te geven der gevaren van dat zgn. neutraal onderwijs"; men vindt onder het onderwijzend personeel atheïsten, die hun mening helaas niet onder de banken steken. Het is daarom niet voldoende in dien, mede met hulp van onze Ne derlandse katholieken, het onder wijs gelijke tred zou kunnen hou den met groeiend Australië doch het is noodzakelijk daarop een voorsprong te verkrijgen, ook om dat nog zo heel veel kinderen uit katholieke gezinnen, mogelijk noodgedwongen, van het „open baar onderwijs" gebruik moeten maken. Hetgeen één van de zorgen was der in de aanhef van deze corres pondentie bedoelde ouders! wegingen over de planken op het eigenaardige ritme van de Oosterse muziek. Een verrassing was de zwaarddans, welke de meisjes van de Nicolson pipeband stipt van stap ten beste gaven en even volmaakt werk leverde de balletgroep uit Folkestone. De Belgische groepen uit Temse en Deurne toonden weer in een ander genre hun talenten en tenslotte offreerde Kasporgo zelf een fijn stukje folklore met de vermaar de Zeeuwse rei. Stralend avondprogram Voor een stampvolle zaal in „de Prins" werd des avonds door de zelfde groepen een perfect program uitgevoerd, dat hoofdzakelijk weer anders en nog veel uitvoeriger was bovendien zorgde het Zuidbeveland- se dameskoor voor een prima mu zikale inzet en vergastte Ada van Nispen, begeleid door haar zuster, het auditorium op een zang- en jo- delnummer. Bijzondere vermelding verdient de Nürnbergse groep voor de wijze, waarop ze fragmenten bracht uit het ballet van Mozart: „De kikvorskonirrgin;" sterk trof ook de dans met de ballen van „Wieden" op de melodie van ,,ELne kleine Nachtmusik". Het was af en het enige feiltje was dat sommige groepen iets te veel van het goede gaven, zodat het einde zeer laat kwam. Bij het begin van de avond heeft de heer Vervest gewezen op de ide alen van de Westeuropese jeugd die streeft naar verbroedering, via sportieve demonstraties, van wed strijd-elementen gespeend. Het was tot voldoening van ieder, dat deze grote animator van de leider der Salzburgers, de heer Teichmann, een bloemenhulde en een souvenir ont ving. De avond was door Kasporgo aan geboden aan de pleegouders der bui- tenlandertjes en aan genodigden. Vandaag trekken de groepen Zeeuwsch-Vlaanderen door en wordt ook de watertoren te Terneuzen be zocht. Verschillende buitenlandse groepen hebben een apart cachet gegeven aan de turnf eesten, die de laatste dagen in Goes en Breda werden ge houden. In Breda werd deze dans groep uit Salzburg gefotografeerd. (Advertentie) De overlevenden van de ramp met de Neutron" en hun familieleden hebben het initiatief genomen om de Papoea's in het dorpje Parai, een geschenk aan te bieden, uit dankbaar heid en erkentelijkheid voor hun hulp. Het zal hoogstwaarschijnlijk een klok zijn voor hun kerkje. Op die klok zal dan een inscriptie komen, in het Biaks, waarin herinnerd wordt aan de hulp tijdens de rampnacht ver strekt. Generaal-majoor M. de Boer, va der van Siegbrand de Boer, als een der tien overlevenden van het onge luk met de „Neutron", deelde dit gisteravond bij aankomst op Schip hol mee. Op zondag 11 en donderdag 15 augustus zullen te Lottum bij Venlo de jaarlijkse rozenfeesten worden ge houden. De kwekers uit dit dorp heb ben rond 3 miljoen rozen te velde staan. Zij verhandelen de struiken, maar voor de bloemen is geen eco nomische bestemming gevonden, al heeft men wel eens gedacht aan het persen van rozenolie. In ieder geval vinden honderdduizenden bloemen hun weg naar het rozenfeest. Op een fraai, tussen de bossen aangelegd terrein zullen allerlei kunstwerken en dierfiguren, bloemmozaieken e.d, door de bevolking met rozen worden bekleed. Zaterdag vonden de finales van het internationale Hilversumse LTC- tennistoernooi plaats. Jeugdkam pioen werd Jan Beukers uit Tilburg, die men hier met zijn prijzen ziet. 5120. Agua is snel op de roeibank gesprongen en met krachtige slagen roeit hij de boot door het ondiepe kustwa ter. Maar zo makkelijk laat Samson zich zijn buit niet ont gaan. Zonder zich te bedenken rent hij de zee in, achter de boot aan. „Kom terug schurk, of ik rijg je aan mijn mes!" brult de worstelaar, steeds dieper de zee inwadend. Reeds is het wa ter hem tot de borst gestegen, als Agua hem toeroept: ,,Ga niet verder, als je leven je lief is. Er staat hier een sterke kuststroom!" „Leugens", brult de ander terug, „ik krijg je wel schurk!" Maar dan, als hij de boot tot slechts enkele meters genaderd is, uit Samson een verschrik te kreet. Snel wendt Agua de boot, maar het is reeds te laat. Voor hun ogen zien ze, hoe Samson, de rechterhand van Hertog Crimo, weggezogen wordt door de kracht van het water. Nog eenmaal komt hij boven, zijn gespierde arm wan hopig zwaaiend, de Vingers ge kromd in doodsangst „Help., help., genade..," gilt hij met verstikte stem. Dan sluit zich het wrede water voor goed boven het hoofd van Samson, de worstelaar.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1957 | | pagina 6