Otto von Guericke construeerde Kasporgo bracht te Goes
Maagdenburger halve bollen
een pracht program
Katholiek onderwijs
grote problemen in
een van de
Australië
West-Europese jeugd zette
beste beentje voor
Tenniskampioen
van de jeugd
ARAM EN DE HEER DER SLANGEN
DAGBLAD DE STEM VAN MAANDAG 5 AUGUSTUS 1957
Meer dan twintig sterke paarden
Senator George
overleden
Knap student
Diplomaat
Baanbreker
Veertjesproej
Ali Sabri benoemd
tot minister van slaat
LAATSTE NIEUWS
Spectaculaire
optocht
Neutrale scholen
de staat
van
Kerkklok voor
Papoea's
Geschenk van de
geredden
Rozenfeest te Lottum
Eén van de historische geleerden, die voor de wetenschap
van vandaag-de-dag baanbrekend werk heeft verricht is
Otto von Guericke, burgemeester, vestingbouwkundige, talen-
geleerde enexperimenteel fysicus. De man, die het be
stond in één leven een groot polyglot te worden, een erkend
en geducht diplomaat alsmede een naar-de-ogen-gekeken uit
vinder, deze man construeerde omstreeks lèöO de beroemde
Maagdenburger halve bollen, met behulp waarvan hij er in
slaagde aan te tonen, dat lucht gewicht heeft: een gewicht,
waarvan de kracht overeenkomt met die van 20 tot 24 paar
den: zoveel rossen namelijk waren er nodig om de door Von
Guericke geconstrueerde koperen halve bollen, die samen
een luchtledige, een vacuüm afsloten, vaneen te krijgen.
Tweemaal acht vaarden waren niet
sterk genoeg om de Maagdenburger
halve bollen, die tezamen een
luchtledige afsloten, vaneen te
1 krijgen. Boven in de foto een
eigentijdse detailopname van de
beroemde halve bollen.
ontdekte ook, dat zo'n veertje
weer werd afgestoten bij de eerst
volgende aanraking van de bol.
Hij had dus niet alleen de aan
trekkingskracht aangetoond,
maar tevens de afstotingskracht
bewezen. Tevens merkte Von
Guericke op, dat het veertje al
leen maar naar de zwavelbol te
rugkeerde, als het eerst met de
hand, met een staaf of een an
dere ontnemer van elektriciteit
natuurkundigen noemen dat
een geleider was aangeraakt.
Voorts bemerkte hij. dat de ont
lading van de zwavelbol ge
paard ging met geknetter en dat
de bol in een donker vertrek
licht gaf. Hij was dus de eer
ste mens, die door mensenhan
den opgewekt elektrisch licht
aanschouwde.
Jammer genoeg waren er di
rect na v. Guericke's dood geen
geleerden, die zijn natuurkundig
werk voortzetten en de vrij sim
pele en weinig-overtuigende ob
servaties vervolmaakten tot
proefnemingen, die de fysische
wereld zouden hebben beroerd.
Het feit echter, dat pas eeuwen
later is komen vast te staan van
hoe grote betekenis het werk
van de Maagdenburger burge
meester voor de wetenschap is
geweest, doet niets af aan de
eer, die het toekomt: op het ge
bied der elektriciteit een pionier
bij uitstek te zijn geweest....!
Senator Walter George, vertegen
woordiger van president Eisenhower
Het Goese Kasporgo had zaterdag j.l. wel alles mee: het weer
een^hartHektè meHeden°Chtend aa" niet mo°ier kunnen zijn en de belangstelling niet groter.
week Alle kansen, welke de club kreeg, werden uitgebuit en dit zelfde
geldt voor de reeks van medewerkende groepen uit binnen en
buitenland.
Het verhaal van die Maagden
burger halve bollen is niet nieuw:
iedere middelbare scholier herin
nert zich de proeven, die de le
raar met verkleinde modellen
nam en sommigen kunnen zich
misschien nog voor de geest ha
len de moeite, die de leraar
moest nemen om zijn proef te
doen slagen. De ruimte tussen
de halve bollen immers moest
luchtledig gemaakt worden. Dat
was niet alleen voor; die natuur-
kundeleraar, maar ook voor Von
Guericke het grootste probleem.
Het luchtledige als zodanig im
mers was ook in 1650 al niet
nieuw meer. Galilei al heel vroeg
en Toricelli later logenstraften
met proefnemingen reeds de bou
te bewering van Aristoteles, die
luid verkondigde, dat de natuur
uit zichzelf afschuw had van le
dige ruimten en dat er dus geen
luchtledige bestond, laat staan
luchtgewicht.
Neen, over dat luchtledige wa
ren de geleerden het wel eens.
Veel moeilijker bleek het ech
ter om dat te verkrijgen. De va
cua, die Toricelli schiep door een
buisje met vloeistof om te ke
ren, bewezen wel veel, maar wa
ren voor proefnemingen onbruik
baar. Het is de grote verdienste
van Von Guericke geweest, dat
hij een pomp heeft vervaardigd,
waarmee men iedere afgesloten
ruimte kan leegmaken, een vin
ding, die vandaag - de - dag nog
toepassingen vindt (stofzuiger,
barometer enzovoorts).
Meen echter niet, dat het alleen
maar hierom is, dat Von Gueri
cke zo hoog in de annalen der
natuurwetenschappen staat aan
geschreven.
De jonge Otto, in 1602 uit een
veertiende-eeuws Maagdenburger
patriciërsgeslacht geboren, was,
wat men noemt, vroegrijp. Reeds
op vijftienjarige leeftijd toch im
mers studeerde hij aan de uni
versiteiten van Leipzig en Helm-
stedt in de rechten. Tot zijn
twee en twintigste liep hij daar
na in Jena en Leiden de mathe
matica, geometrie, mechanica,
vestingbouwkunde en andere tech
nische colleges. Op dezelfde hoge
scholen bekwaamde hij zich in
de Franse, Engelse en,. Neder
landse taal. Deze talenkennis ver
diepte hij nog eens door een gro
te studiereis door West-Europa.
Na zijn terugkeer in het vader
land trad hij als vestingbouwkun
dig ingenieur in dienst van de
Zweedse koning Gustaaf Adolf,
die de protestantse vorsten der
Noord-Duitse staten steunde in
hun onafhankelijkheidsoorlog te
gen de Duitse keizer. In 1626
huwde Otto en werd hij benoemd
tot raadsheer van zijn geboorte
stad, belast met het toezicht op
de vestingwerken. Vijf jaar la
ter werd zijn stad ingenomen door
Pappenheim. Von Guericke moest
vluchten en verdiende de kost
voor zijn gezin door de kostba
re zakhorloges van de stafoffi
cieren te repareren.
Deze rampzalige tijd duurde ech
ter niet lang. In 1636 revancheer
den de keizerlijke troepen en
werd Von Guericke aangewezen
als stadsvertegenwoordiger bij
de nieuwe landsheer, 'tgeen hem
bestempelde tot wat wij nu ken
nen: de burgemeester.
Burgemeester Von Guericke
Een nieuw facet in een veeliijdig
leven. Een even gunstig aspect.
Want de man, die goochelde met
formules en taalkundige construc
ties, bleek een vlijmscherp di
plomaat. Hij was bijvoorbeeld
de enige, die de Zweedse gene
raal Torstenson een oorlogs
misdadiger van het type Himm-
ler tot rede wist te brengen
al won hij het hart van de ver
stokte tegenstander met een pi-
gentijds geschenk: een eigenge
maakte schrijfpen, waarin een
verborgen uurwerk een gouden
aardbol eenmaal per etmaal liet
ronddraaien. Later was Von Gue
ricke als 1 andsgezant aanwezig
bij de Vrede van Munster die
'n eind aan de tachtigjarige oor
log maakte op de Rijksdagen
en bij de keizerlijke hoven in
Neurenberg, Wenen en Praag.
Om gezondheidsredenen nam hij
in 1678 ontslag en trok naar
Hamburg, waar hij tot aan zijn
dood in 1686 bij zijn laatste zoon,
Otto, keurvorst van Brandenburg,
verbleef.
Een goed gevuld en veelzijdig
leven, zult u zeggen. Maar de le
vensloop van deze man kan ook
op andere wijze worden afge
paald. Want al vraagt men zich
af, hoe Von Guericke in zijn
overbezette dagen nog tijd heeft
kunnen vinden voor natuurkundi
ge experimenten, toch is het een
feit, dat z'n theorieën en proeven
onvergankelijke uitgangspunten
vormden voor een reeks van
toepassingen, welke zich tot in
onze tijd voortzetten.
Want behalve de constructie van
het vacuum, de luchtpomp en
de bewijsvoering van de lucht-
kracht, komt Von Guericke eer
toe als uitvinder van de eerste
mechanische opwekker van wrij-
vingselektriciteit: een voorge-
smolten en daarna afgekoelde
zwavelbol, die slechts bij gerin
ge aanraking met een handschoen
of de droge palmzijde van de
hand voldoende wrijvingselektri
citeit opleverde om kleine deel-
„tjes aan te trekken.
Zo trok de zwavelbol bijvoor
beeld een veertje aan, dat zelfs
op grote afstand van die bol door
een vertrek kon worden gediri
geerd, desgewenst op de neus van
één der aanwezigen, hetgeen ui
teraard steeds heel wat hilari
teit verwekte. Von Guericke
een hartziekte overleden.
De senator, die reeds een
ernstig ziek was geweest, is 79 jaar
geworden. George was een van de
invloedrijkste en minst isolationis
tische Amerikaanse politieke lei
ders van zijn tijd. Als democratisch
senaatsvoorzitter nam hij het initia
tief, dat leidde tot de topconferentie
van de Grote Vier in 1955 te Genève.
Majoor Ali Sabri, de voornaamste
politieke adviseur van president Nas
ser, is bij decreet benoemd tot mi
nister van Staat voor presidentiële
aangelegenheden. Sinds enige tijd
werd te Cairo verwacht, dat Sabri
bij een wijziging in het kabinet mi
nister van Buitenlandse Zaken zou
wordon.
Door zijn benoeming tot minister
van Staat blijft, hij de voornaamste
raadgever van Nasser.
Adve» lentie)
Tot en mot zaterdag 10 aug.
(EN GEEN DAG LANGER)
handhaaft
VISSER-KOOLE AXEL
de grote en alles overweldigen
de kortingen en lage prijzen.
De spectaculaire optocht met mu
ziek van de G'oese- pijpers, het ge
ronk der Schotse doedelzakken en
het geweld der Bredase, drummers
ging het grote program op de
Markt vooraf en bracht het publiek
in minder dan geen tijd op de been.
Tegen half vier sprak de heer Ver-
vest in vier talen 't welkom uit en
liet toen eerst de elegante Franse
zwaluwtjes over het plankier z^er"
men. Circa tweeduizend toeserfcou-
werswers juichten de kwieke meis
jes toe. Terstond daarop liet cte
Bredase drumband weer horen, dat
hij voor een klein gerucht niet vei-
vaard is en even later gaf de Deut
sche Jugendkraft uit Nlirnberg een
schitterend nummer weg. De volks
dansgroep uit Salzburg bracht niet
alleen wederom de citer-artiste,
Lotte Frank naar voren, doch ook
een marketenstertje, dat uit haar
vaatje aan de vele autoriteiten iets
anders tapte dan schoon water. Het
Weense ..Wieden" maakte op de
markt zelf 'n gracieuze rondedans per
jspringtouw. Straffe staaltjes gym
nastiek vertoonden de Bredase tur
ners en nadat de Goese pijpers hun
rode buisjes en instrumenten hadden
laten fonkelen in de zomerzon,
schoof de Balinese dansgroep lenig
en met feilloos uitgebalanceerde be-
(tVan onze correspondent in
Australië)
„We denken er hard over
maar weer terug te gaan naar
Nederland; we hebben het
best hier; land en klimaat is
goed, maar we zijn bang voor
onze kinderen", zo vertelden
mij onlangs de ouders in een
een vrij groot gezin. Hun
angst betrof dan meer in het
bijzonder de godsdienstige
opvoeding van hun kinderen.
Materieel was het best in
orde; toch was er aarzeling
over de vraag wat hen te
doen stond.
Om eerlijk te zijn, die aarzeling
is te begrijpen.
De geestelijke zorg voor de kin
deren, aan de schooltijd ontgroeid,
moge in feite niet zwaarder zijn
dan in Nederland. die voor de
leerplichtige jeugd is in sommige
gevallen van groter betekenis.
Het is in Nederland allemaal zo
vanzelfsprekend; onze scholen vindt
men in ieder dorp en elke wijk der
grote stad.
In Australië ligt dat allemaal
heel anders. Er zijn vele dorpen
waar de „public school" de enige
onderwijsgelegenheid is; in de ste
den spreken de afstanden een ste
vig woordje mee.
Ér zijn gebieden waar de kinde
ren hele treinreizen moeten onder
nemen indien de ouders hun kin
deren katholiek onderwijs willen
doen genieten; afgezien van de
kosten, zijn er vele gevaren aan
verbonden.
Nu weet ik wel, dat een katho
liek bereid is voor het geestelijk
heil van zijn kind grote offers Ie
brengen, doch het zijn niettemin
bezwaren, welke men aanvankelijk
bij het emigreren niet heeft over
wogen.
Wat gedaan wordt
Juist dezer dagen woonde ik in
de buurt van Sydney de plechtig
heid der eerste steenlegging bü
door de 90-jarige vtcar-generaal
mgr. R. Collender, voor een nieuwe
monastery.
Het was een nieuw bewijs van
het groeiend katholiek leven in dit j
jonge land; een groei, waarmee wel
haast geen gelijke tred is te hou-
den.
Er verrijzen overal nieuwe kerk-
gebouwen; de katholiek, die aan
zijn H. Moederkerk trouw wil blij-
ven, vindt daartoe alle mogelijk- I
heden aanwezig. Anders staat het
evenwel op onderwijsgebied.
In 1946 werden de 1166 katholieke j
scholen in Australië bezocht door j
212.000 kinderen. welk aantal in
1956 gestegen was tot resp. 1380 en I
348.000, in die tien jaar dus een
vermeerdering met ruim 200 scho- i
len. j
Indien men nu weet, dat er reeds
enorme achterstand bestaat op het
terrein van de scholenbouw, dan is
het duidelijk van welk een bete
kenis dezer scholen, gebouwd met
geld van de katholieken zelf, voor
Australië en het sehooltekort moe
ten zijn.
Het Canberra-conflict
Want de staat zorgt alleen voor de
„publicschools", zodat al het
overige onderwijs maar zichzelf
moet bedruipen.
Indertijd werd in de regerings-
stad Canberra een bom geworpen,
toen het voorstel werd gedaan om
aan kerkelijke scholen in deze stad
financiële hulp te verlenen.
Dit veroorzaakte door heel Austra
lië een uitgebreide discussie, waar
bij in het bijzonder de protestantse
kerken een afwijzende houding
aannamen tegen deze staatsinmen
ging, terwijl deze van katholieke
zijde werd verdedigd.
Geconstateerd werd! dat in Can
berra 21 procent van de 60391
schoolkinderen het katholiek onder
wijs genoten hetgeen tevens bete
kende, dat de kerk momenteel ruim
150.000 gulden moet gaan besteden
teneinde in de behoefte aan nieuwe
De kwestie is nog niet geheel tot
scholen te voorzien,
een oplossing gebracht, doch intus
sen heeft het katholiek deel van
Australië zware offers te brengen
voor het onderwijs.
Terecht wordt er de aandacht
op gevestigd, dat als gevolg van
dat feit, de regering grote uit
gaven bespaard worden, doch het
de vraag is in hoeverre de katho
lieke bevolking in staat zal zijn
uit eigen fondsen te voorzien in
hetgeen aan kerken, scholen en
diverse andere inrichtingen van
onderwijs noorzakelijk is.
De onbillijkheid tot onthouden
van de steun, ligt voor de hemd.
En de emigranten
Er is een andere, niet onbelang
rijke factor welke bij dit alles in
het geding komt. Zoals bekend is
er in de laatste jaren een grote in
tocht van emigranten in Australië.
In een bepaald gebied bleek, dat
van de 10.000 kinderen, welke de
daar gevestigde katholieke scholen
bezoeken, ruim een derde van de
toename in de laatste-tien jaar, een
gevolg was van de emigratie. Fa
ther J. P. Kelly, directeur voor op
voeding in het Aartsdiocees van
Canberra, berekende onlangs dat in
genoemde tien jaar, de katholieke
scholen 44.000 emigranten-kinderen
opnamen, doch voor hun opvoeding
tevens de kosten dragen.
In de staat Nieuw-Zuid-Wales
bezochten in 1946 een totaal van
339.000 kinderen de openbare scho
len welk aantal in 1956 tot 517.000
was gestegen, voor de kath. scholen
waren deze cijfers resp. 92.000 en
142.000 hetgeen procentsgewijze 54.3
betekent Tegen 52.5 van de open
bare scholen, zodat eerstgenoemden
de sterkste groei het hoofd hebben
te bieden.
Terwijl de ze staat ruim 40 mil
joen gulden per jaar voor het open
baar onderwijs besteedt, moeten de
katholieke scholen uit andere
fondsen, in feite dus, van de ge
loofsgenoten, de gelden bijeen zien
te brengen; verhoudingsgewijs
ruim tien miljoen gulden.
Ondanks dat alles; de scholen ko
men er; het onderwijs gaat door.
Men kan dwars door Australië
reizen, overal ziet men de bewijzen
der offervaardigheid van de katho
lieken, al is die nog zulk een aan
klacht tegenover de regering,
welke zich aan het openbaar on
derwijs vastklemt. Eén van de re
denen hiervoor is, dat het Austra
lische volk in het lgemeen zich nog
niet heeft ingesteld op het onder
wijs hetwelk iets meer en beters
vraagt, dan hetgeen men als „neu
traal" belieft te betitelen.
Het zou niet zo moeilijk zijn om
soms ontstellende voorbeelden
te geven der gevaren van dat zgn.
neutraal onderwijs"; men vindt
onder het onderwijzend personeel
atheïsten, die hun mening helaas
niet onder de banken steken.
Het is daarom niet voldoende in
dien, mede met hulp van onze Ne
derlandse katholieken, het onder
wijs gelijke tred zou kunnen hou
den met groeiend Australië doch
het is noodzakelijk daarop een
voorsprong te verkrijgen, ook om
dat nog zo heel veel kinderen uit
katholieke gezinnen, mogelijk
noodgedwongen, van het „open
baar onderwijs" gebruik moeten
maken.
Hetgeen één van de zorgen was
der in de aanhef van deze corres
pondentie bedoelde ouders!
wegingen over de planken op het
eigenaardige ritme van de Oosterse
muziek. Een verrassing was de
zwaarddans, welke de meisjes van
de Nicolson pipeband stipt van stap
ten beste gaven en even volmaakt
werk leverde de balletgroep uit
Folkestone. De Belgische groepen
uit Temse en Deurne toonden weer
in een ander genre hun talenten en
tenslotte offreerde Kasporgo zelf een
fijn stukje folklore met de vermaar
de Zeeuwse rei.
Stralend avondprogram
Voor een stampvolle zaal in „de
Prins" werd des avonds door de
zelfde groepen een perfect program
uitgevoerd, dat hoofdzakelijk weer
anders en nog veel uitvoeriger was
bovendien zorgde het Zuidbeveland-
se dameskoor voor een prima mu
zikale inzet en vergastte Ada van
Nispen, begeleid door haar zuster,
het auditorium op een zang- en jo-
delnummer. Bijzondere vermelding
verdient de Nürnbergse groep voor
de wijze, waarop ze fragmenten
bracht uit het ballet van Mozart:
„De kikvorskonirrgin;" sterk trof
ook de dans met de ballen van
„Wieden" op de melodie van ,,ELne
kleine Nachtmusik". Het was af en
het enige feiltje was dat sommige
groepen iets te veel van het goede
gaven, zodat het einde zeer laat
kwam.
Bij het begin van de avond heeft
de heer Vervest gewezen op de ide
alen van de Westeuropese jeugd
die streeft naar verbroedering, via
sportieve demonstraties, van wed
strijd-elementen gespeend. Het was
tot voldoening van ieder, dat deze
grote animator van de leider der
Salzburgers, de heer Teichmann, een
bloemenhulde en een souvenir ont
ving.
De avond was door Kasporgo aan
geboden aan de pleegouders der bui-
tenlandertjes en aan genodigden.
Vandaag trekken de groepen
Zeeuwsch-Vlaanderen door en wordt
ook de watertoren te Terneuzen be
zocht.
Verschillende buitenlandse groepen
hebben een apart cachet gegeven
aan de turnf eesten, die de laatste
dagen in Goes en Breda werden ge
houden. In Breda werd deze dans
groep uit Salzburg gefotografeerd.
(Advertentie)
De overlevenden van de ramp met
de Neutron" en hun familieleden
hebben het initiatief genomen om de
Papoea's in het dorpje Parai, een
geschenk aan te bieden, uit dankbaar
heid en erkentelijkheid voor hun hulp.
Het zal hoogstwaarschijnlijk een
klok zijn voor hun kerkje. Op die klok
zal dan een inscriptie komen, in het
Biaks, waarin herinnerd wordt aan
de hulp tijdens de rampnacht ver
strekt.
Generaal-majoor M. de Boer, va
der van Siegbrand de Boer, als een
der tien overlevenden van het onge
luk met de „Neutron", deelde dit
gisteravond bij aankomst op Schip
hol mee.
Op zondag 11 en donderdag 15
augustus zullen te Lottum bij Venlo
de jaarlijkse rozenfeesten worden ge
houden. De kwekers uit dit dorp heb
ben rond 3 miljoen rozen te velde
staan. Zij verhandelen de struiken,
maar voor de bloemen is geen eco
nomische bestemming gevonden, al
heeft men wel eens gedacht aan het
persen van rozenolie. In ieder geval
vinden honderdduizenden bloemen
hun weg naar het rozenfeest. Op een
fraai, tussen de bossen aangelegd
terrein zullen allerlei kunstwerken
en dierfiguren, bloemmozaieken e.d,
door de bevolking met rozen worden
bekleed.
Zaterdag vonden de finales van het
internationale Hilversumse LTC-
tennistoernooi plaats. Jeugdkam
pioen werd Jan Beukers uit Tilburg,
die men hier met zijn prijzen ziet.
5120. Agua is snel op de
roeibank gesprongen en met
krachtige slagen roeit hij de
boot door het ondiepe kustwa
ter. Maar zo makkelijk laat
Samson zich zijn buit niet ont
gaan. Zonder zich te bedenken
rent hij de zee in, achter de
boot aan.
„Kom terug schurk, of ik rijg
je aan mijn mes!" brult de
worstelaar, steeds dieper de
zee inwadend. Reeds is het wa
ter hem tot de borst gestegen,
als Agua hem toeroept: ,,Ga
niet verder, als je leven je lief
is. Er staat hier een sterke
kuststroom!"
„Leugens", brult de ander
terug, „ik krijg je wel schurk!"
Maar dan, als hij de boot tot
slechts enkele meters genaderd
is, uit Samson een verschrik
te kreet. Snel wendt Agua de
boot, maar het is reeds te
laat. Voor hun ogen zien ze,
hoe Samson, de rechterhand
van Hertog Crimo, weggezogen
wordt door de kracht van het
water. Nog eenmaal komt hij
boven, zijn gespierde arm wan
hopig zwaaiend, de Vingers ge
kromd in doodsangst
„Help., help., genade..,"
gilt hij met verstikte stem. Dan
sluit zich het wrede water voor
goed boven het hoofd van
Samson, de worstelaar.