es
iet
.s-
jhe
LEVEN MET ATOMEN
Gillette
BOEKENPLANK
DE MAN door Ids. v. d Ploeg
MET DE LUCIFER
want
Franse jeugd weet niets
van staatsinrichting
RADIO j
n
ren
and
usen
nden
ische
ood
5
DAGBLAD DE STEM VAN MAANDAG 1.5.JULI 1957
5
De reactor van Calder Hall zoals er ook een in Geertruidenberg komt
Oriënteringsdagen
T. H. Eindhoven
Voortreffelijk boek van mr. Edelman
Vreugdevolle trots
Zo gaat het
Minister antwoord
dr. de Gou
MOSTERD NA
DE MAALTIJD
naar zee, bos of hei
'11 Gillette Rocket
hoort er bij!
Margriet wijst U de weg
erftideU cfan andchJ
Drink het koel!
Ontwaken
TELEVISIEPROGRAMMA
>pel
t 75-jarig
van de De
Vlissingse
schaakspel
rden voor-
oningen en
n in 17e
ïeisjes van
umburg de
bewegin-
dansvorm
le schaak-
rdig. Jam»
houwer» zo
ng „Eikels
zondag 28
het inter-
georgani-
it.-Jan" te
ijzeres aan
nier, werd
school te
'EN
met zijn
e overstak,
auto van
de motor-
enige lich-
wel nieuwe
zet.
Vlaande-
<kig wt>r-
'ijzen van
ANCE-
1 De Stem
iland gelden
16 juli, de
en: te Hans
uur; te Ter
en te Vlis-
uur.
ehuwde gra-
uit Amers-
ine een. gra-
werken was,
ische stroom
eerd. Hoe het
in aanra-
ekend.
uur: De be-
n Dijk 7,30 u.:
w 8 uur: Ger-
remberghe 4,30
bileumschieting
iur: 08/13.
rke 3 uur:
►ia 8 uur: Moby
jjipjet; Dansen
ïekerschieting
uur: Hartstocht
1
w 8 uur: Ger-
bileumschieting,
ke 3 uur: Ker-
ïpla 8 uur: Het
vorden.
uur: Het mooi-
1. Kanalen voor splijtstofelemen
ten en controlestaven
2. Stalen basis, waarop de grafiet-
moderator rust
3. Drukreservoir
4. Steunvlak voor drukreservoir
5. Ontmanteling
6. Gasleiding
7. Steunen voor drukreservoir
8. Koelsysteem
9. Laad- en ontlaadkanaal
10. Koelsysteem voor de wanden
11. Ventilatormotor
12. Aanjager.
13. Huis van de warmtewisselaar
14. Omhulsel voor het bulzen-
systeem.
15. Mantel van de warmtewisselaar
16. Trechter
17-18. Hoogdruk-stooml.eidingen
19-20. Lagedruk-stoomleidingen
De reactor in het Engelse Calder
Hall, reeds ingeschakeld bij de elek
triciteitsvoorziening, Is van dit type
en blijkens de mededelingen van mi
nister Zijlstra is het de bedoeling
dat in Geertruidenberg een derge
lijke „klassieke" reactor verrijst.
Hoe het verder allemaal precies
werkt kan de belangstellende lezer
uit de hierbij afgedrukte plaat af
lezen.
De commissie Eindhoven van de
Nederlandse en Deiftse Studenten
raad, welke ten doel heeft waar mo
gelijk mede te werken aan de op
bouw van de noodzakelijke studenten
voorzieningen te Eindhoven, heeft een
drietal oriënteringsdagen georgani
seerd voor de eerste studenten van de
Technische Hogeschool Eindhoven.
Deze zullen gehouden worden op 16,
17 en 18 september, waarna de vol
gende dag de T.H. officieel geopend
wordt. De oriënteringsdagen zullen
de nieuwe studenten gelegenheid bie
den kennis te maken met velerlei fa
cetten van hun komend bestaan. Van
de hogeschool zal hen niet alleen het
bestaande gebouw en de bestaande
faciliteiten worden getoond, ook de
bestaande plannen zullen hen o.a.
door de architect worden uiteengezet.
Over vijf jaar een atoomcentrale in Geertruidenberg De kop over zeven kolom
op pagina 1 van uw dinsdagochtendblad bracht U dit grote nieuws en daarmee tege.
lijkertijd wellicht dat vage gevoel van „vrees voor het onbekende*'IJ dacht onwillekeu.
rig aan proeven met atoombommen, aan de atoombom als brenger van dood en verderf.
Angst en afschuw vervulde IJ zo dikwijls, dat het moeilijk valt nu ineens te geloven in
het heil van de vreedzaam gebruikte atoom energie. Mr. H. C. M. Edelman heeft in
kranten en tijdschriften al enkele jaren geprobeerd de vrees bij de mensen te ver.
minderen of geheel weg te nemen. Over de moelijkste atoom-begrippen schrijft hij glas
helder en daarom is liet bijzonder verheugend, dat bij J. M. Meulenhoff thans een boek
verscheen „Leven met atomen", waarin met de vaart van een boeiende roman alles over
dit ingetvikkelde onderwerp in strakke en en „verteerbare" vorm bijeenstaat.
Nog afgezien van het feit dat de ontsluiting van de atoom
kern een welhaast revolutionair tijdperk van de geschiedenis der
mensheid inluidt, zijn er tal van andere factoren die het verschij
nen van een dergelijk boek als van Mr. Edelman volkomen
rechtvaardigen. De atoombom moge angstaanjagend zijn, feit is
immers ook dat in de toverkeukens van de moderne wetenschap
hard en gedegen wordt gewerkt aan de toekomstige glorie van het
nieuwste tijdperk.
Hoeveel zieken en zwakken zullen
in de toekomst wellicht gezondheid
of leven te danken hebben aan het
thans in gang zijnde onderzoek in
de laboratoria? De industrie zal ver
moedelijk dank zij de kernsplitsing
kunnen komen tot ongekend grote
prestaties, in de landbouwbedrijven
zullen de produkten worden veredeld
en daardoor zal het spook van de
hongersnood verder op de achtergrond
gedrongen kunnen worden. Dat ons
kleine landje ook in deze zaken niet
achteraan wil komen en dat de Noord
brabantse gemeente Geertruidenberg
als eerste daarvan (in 1962) het tast
bare bewijs gaat krijgen stemt ons tot
vreugdevolle trots.
We waren dan ook blij verrast, toen
we in het prachtig geïllustreerde werk
van Edelman een plaat zagen van een
kernreactor met warmtewisselaar van
het type, zoals Geertruidenberg er een
zal krijgen, namelijk de reactor van
het Britse Calder Hall. Om u een
goed begrip te geven van dit type
zullen we met de voortreffelijke woor
den van mr. Edelman het hele geival
(enigszins en voorzichtig ingekort)
voor u weergeven.
Geen kolen meer
Het opwekken van elektriciteit
placht tot nu toe te geschieden via
de transformatie-reeks: steenkool
of olie - warmte - water - stoom -
elektriciteit. Dit heeft plaats in
elektrische centrales, waar een ke-
telvuur de uit verhit water ont
wikkelde stoom oververhit en tot
groter dampspanning opvoert en
waar deze stoom dan turbo-genera
toren op gang brengt, die tenslotte
door hun omwenteling de elektri
citeit opwekken.
De gewone elektriciteitscentrales
zijn voor de opwekking van elektri
citeit dus afhankelijk van de steen-
kolen of de olie, waarvan de wereld
voorraden niet onbeperkt zijn. Het is
de belofte en ook de glorie van het
atoomtijdperk, dat de kernreactor in
dit proces van elektriciteitsopwekking
de warmteproducerende functie van
het kolen- of olievuur kan overne
men. Op deze wijze toch is hij in staat
onze samenleving in de nabije toe
komst te voorzien van atoomelektrici
teit en haar zo onafhankelijk te ma
ken van de fossiele delfstoffenvoor-
raden, op dit terrein althans.
U zult begrepen hebben dat tijdens
net proces van de kernsplijting warm
te vrijkomt. Welnu, deze warmte kan
precies zoals dat gebeurt bij de warm-
te van steenkool het verrichten van
mogelijk maken. Of men nu
begint met steenkool of met kern-
■- Ulteindelijk verkregen
elektriciteit is geheel dezelfde, zoals
ook de wijze van opwekken dezelfde
i«. Aan de hiervoor omschreven reeks
(vuur - ketel - stoom turbine gene
rator - elektriciteit) behoeft dus in
principe niets te veranderen. Alleen
de aanvang van de vuurhaard wordt
vervangen door de reactor. Dit laatste
brengt uiteraard technische proble
men met zich mee-
Als de reactor warmte levert, moet
die warmte ook worden afgevoerd en
overgebracht op water dat tot stoom
wordt verhit. Die stoom doet de tur
bine draaien. Tussen deze twee fa
sen in staat een zogenaamde warmte
wisselaar, een instrument dus dat er
voor zorgd, dat de verkregen warmte
inderdaad op het water wordt over
gedragen. Zou men het willen stellen
zonder zo'n warmtewisselaar, m.a.w.
zou men de reactor-warmte recht
streeks willen overbrengen op het wa
ter, dan zouden alle stoffen in de
reactor radio-actief worden. Dit zou
voor het bedienend personeel groot
gevaar opleveren.
Ook de jeugd
En nu we het toch hebben over een
belangrijk en interessant boek over
atomen, heeft het alle zin te zeggen
dat het geschreven is voor volwas
senen. Toch is het voornamelijk de op
groeiende jeugd die met alle vraag
stukken van het naderende volledige
atoomtijdperk te maken zal krijgen.
Dat in de zogenaamde educatieve El-
sevier-serie dan ook een jeugdboek
„Het Atoom" verscheen, zal niemand
verwonderen. Leonard de Vries is
de schrijver van dit allermodernste
van alle sprookjes. Een sprookje ech
ter dat met huid en haar in de wer
kelijkheid stoelt! Door de schrijver
worden de jongelui meegenomen op
een reis vanaf de oudheid door de
middeleeuwen heen met als eindpunt
de laboratoria van de atoomgeleerden.
Een schat van illustraties maakt
deze uitgave tot een ware handleiding
voor de jeugd in het begrijpen van
wat daar in Geertruidenberg allemaal
voor interessants en belangrijks aan
de hand is.
Op vragen van het lid van de Eer
ste Kamer de heer de Gou, naar aan
leiding van een communiqué van de
Belgische regering, d.d. 7 juni 1957,
over het vraagstuk van de Neder
lands-Belgische Waterwegen, heeft de
minister van Buitenlandse zaken a.i.
het volgende geantwoord;
Het beraad met de Belgische rege
ring heeft tot de conclusie geleid, dat
het in de gegeven omstandigheden de
voorkeur verdient de tussen de Ne
derlandse en Belgische regeringen
gewisselde nota's betreffende het
vraagstuk der Nederlands-Belgische
waterwegen vertrouwelijk mede te
delen aan de Kamercommissies voor
Èuitenlandse Zaken van de beide
landen.
Klassiek type
Het warmte-transport kan op ver
schillende wijzen tot stand gebracht
worden: gas, water of gesmolten me
taal. Ieder systeem heeft eigen voor-
en nadelen. Als gas wordt bij het
„conservatieve" energiereactortype, de
heterogene reactor, koolzuurgas ge
bruikt. Als splijtstof gebruikt men in
dit type natuurlijk uranium.
(Advertentie)
De organisatoren van de dienst be
scherming bevolking van de Ameri
kaanse stad Bay City (Michigan) heb
ben zich voor niets uitgesloofd bij de
oefeningen, die in de V.S. zijn ge
houden als voorzorgsmaatregel tegen
een mogelijke aanval met kernwa
pens.
Na lezing van een geheime bood
schap stelden de organisatoren alles
in het werk om tijdig klaar te zijn
voor het „bombardement" op hun
stad, dat volgens hen om 6 uur
's avonds moest plaatsvinden. Tegen
3 uur ontdekte echter iemand, die de
tekst van de geheime boodschap nog
eens bestudeerd had, dat men zich
vergist had en dat de stad sinds vijf
minuten voor twee reeds verwoest
was en wel zodanig, dat zij sinds die
tijd ,,van de kaart van de V.S. was
verdwenen."
Gaat u met vacantie? Dat is hèt moment
om Uw oude apparaat te vervangen
en over te gaan op Super Snel Scheren
met 'n Gillette Rocket. Het is zo
eenvoudig: Draai, het apparaat is open.
klik. het mesie erin. draai en U bent gereed om U
perfect te scheren, waar U ook bent. Gillette Rocket
met Dispenser en 4 blauwe Gillette mesjes
in practisch etui, ideaal, voor op reis, voor maar
V r a a
naar
I e t c
S c h
eercreme
(Advertentie)
De Margriet-Beroepskeuze-Service
gaf bij De Geïllustreerde Pers N.V.
te Amsterdam een vijftal boekjes uit,
waarin Catherine van Zuiden speciaal
voor onze jonge meisjes een uitvoe
rige beschrijving geeft van allerlei
beroepen, welke thans voor de jonge
vrouw openstaan. Deel I geeft een
overzicht van de beroepen bij het
onderwijs; deel II van de „verzor
gende" beroepen, zoals verpleegster
en dokters-assistente; deel UI be
spreekt de beroepen op maatschap
pelijk terrein, zoals sociaal werkster,
enz.; deel IV de opleidingen en be
roepsmogelijkheden in gezin, huishou
ding nijverheid en kunstnijverheid,
terwijl deel V tenslotte de beroepen
behandelt in handel, verkeer, sport,
RIVELLA
Rivella is een natuurproduct
uit melk. Het bevat B-vitaminen,
koolhydraten en 13
minerale zouten.
Sprankelendgoudgeel
Verkrijgbaar bij de Horeca-bedrijven en Uw wijnhandelaar.
(Van onze Parijse correspondent).
Al eerder had men met ontstellend
resultaat de ontwikkeling van de
Franse recruten onderzocht op het ge
bied der staatsinrichting. Thans was het
departement Sarthe aan de beurt. De
uitkomsten waren zo bedroevend, dat
men zich genoodzaakt heeft gezien voor
taan een jaarlijkse prijsvraag uit te
schrijven met 250.000 frs. beloning. Mis
schien dat dit helpt.
President
Franse recruten zijn
knapen van 18 en 19
jaar en aangezien ze
na hun 21ste verjaar
dag kiesrecht hebben,
dienen ze toch minstens
te weten, wie momen
teel de president der
Franse republiek is.
Ongeveer de helft ant
woordde echter het niet
te weten, omdat Frank
rijk toch immers iede
re paar maanden een
nieuwe president had.
Een andere groep zei:
„Ik weet het niet en
het interesseert me
niet ook. Zal me koud
laten of ik door de
hond of de kat wordt
gebeten".
Maar één derde deel
der ondervraagden
wist tenslotte na enig
zoeken de naam Cotij
op te diepen.
Daarentegen wisten
allen te vertellen hoe
de koningin van Enge
land heette. Ook voor
Nederland bleek er be
langstelling te bestaan:
bijna de helft wist, dat
Nederland geregeerd
werd door koningin Ju
liana of Wilhelmina.
„Weten jullie waar
Antwerpen ligt?" vroeg
'n leraar van de mid
delbare school aan de
leerlingen van de twee
de klasse.
Nauwelijks 30 per
cent kon vertellen, dat
Antwerpen ergens in
België moest liggen,
maar vrijwel allen wil
den de schone stad
zoeken aan de oevers
van de Rijn.
Marianne
In een bepaald kan
toor van het departe
ment Sarthe werd aan
vijftig recruten ge
vraagd wie of wat de
buste voorstelde in het
gemeentehuis.
In ieder gemeente
huis en in ieder open
baar gebouw staat na
melijk volgens goed
gebruik een buste van
Marianne, de repu
bliek versymbolise-
rende. Maar vier wis
ten inderdaad te ver
tellen dat de knappe
jonkvrouwe de repu
bliek moest verbeel
den. De meerderheid
was van mening dat
het een beeldje was
van Jeanne d'Arc.
Zeven leefden nog in
een vervlogen eeuw en
antwoordden: „Onze
koningin".
Precies de helft der
recruten bleek niet te
weten wie de voorzit
ter was van de minis
terraad. schrik niet:
drie kwart der recru
ten, die waren uitge
rust met een eindexa
men lagere school had
den er geen notie van
wie de wetten maken
en hoe ze tot stand ko
men. Ook de helft wist
niet eens te vertellen,
dat Frankrijk een eer
ste en een tweede ka
mer bezat. De humor
ontbrak niet. Eén ant
woordde: „Frankrijk
heeft heel veel huizen
dus nog meer kamers,
maar ze zijn allemaal
overbevolkt, want er is
woningnood".
Nog erger. Van de
zeven recruten met
eindexamen middelba
re school kon er maar
één de vier constitutio
nele vergaderingen van
Frankrijk opnoemen.
Ongeveer de helft der
recruten, die ten dele
middelbaar onderwijs
hadden genoten leefde
in de overtuiging, dat
de wetten gemaakt
werden door de pre
fect en de burgemees
ter.
Waarom stemt u?
De Franse meisjes
hebben nauwelijks het
recht om de recruten
uit te lachen, want zelf
weten ze er weinig
meer van. Men heeft
kunnen constateren dat
vele jonge vrouwen,
die reeds éénmaal had
den gestemd (ongeveer
38 pet.) beslist niet wis
ten tot welke partij hun
uitverkoren candidaat
behoorde.
„En waarom stemt
u? werd er gevraagd.
Het antwoord luidde
bijna onveranderlijk:
„Och, anders krijg ik
narigheid met mijn ou
ders of met mijn man".
spel, bloemen, en plantenwereld en
de functies in overheidsdienst.
Van elk der besproken beroepen
wordt een werkelijkheidsbeeld gege
ven. Bovendien vermeldt de tekst tel
kens de vereiste vooropleiding, de
studiekosten, het studieprogramma en
de exameneisen. Vrijwel steeds wordt
hieraan nog een opgave toegevoegd
van plaatsen en instellingen, waar
men de gewenste opleiding kan vol
gen. Enkele steekproeven maakten
ons duidelijk, dat de geboden gege
vens tot op de huidige dag waren
bijgewerkt. Deze frisse, aantrekkelijk
uitgegeven serie boekjes bevat een
enorme schat aan praktische gege
vens, die men niet gemakkelijk elders
bijeen vindt. Van ganser harte kun
nen wij deze uitgave aanbevelen aan
alle ouders en opvoeders, die bij de
beroepsoriëntatie van het jonge meis
je betrokken zijn.
Bzd.
Het is geen geringe opgave, zich in
te leven in het gedachtenleven van
een kind, dat overgevoelig op de
mensen en dingen in zijn wereldje
reageert. Toch vindt men dit mees
terstukje in „Ontwaken" van Julian
Fane op voortreffelijke wijze vol
voerd. Men vindt in dit boek een
anekdotische beschrijving van twee
jaren uit het leven van een sensitief
jongetje van goeden huize. Vere
groeit op onder de zorgzame handen
van twee gouvernantes, die hem alle
gewenste liefde en zorg geven, maar
toch niet kunnen voorkomen dat Vere
de attentie van zijn steeds-druk-bezet-
te ouders smartelijk mist. In het twee
de beschreven jaar doemt bovendien
de dreiging op van de naderende
kostschooltijd, waartegen het kind
zich met alle mogelijke middelen ver
zet. Tenslotte weet Vere zich over
deze angst heen te zetten en is hij in
zekere zin „ontwaakt" tot een hoger
niveau van zijn bestaan.
Men kan dit boek niet lezen zonder
de grootste bewondering voor de au
teur. Eenvoudig en direct, gevoelig
en nooit sentimenteel, levendig en
boeiend, dit zijn de eigenschappen,
welke men zonder aarzeling aan dit
verhaal kan toekennen. De vertaling
door A. Rutgers-van der Loeff-Base-
nau is voortreffelijk. Uitgave is van
J. H. de Bussy, Amsterdam.
Bzd.
DINSDAG, 16 JULI 1357
HILVERSUM I. 402 m. AVRO: 7,00
Nws. 7,10 Gym. 7,20 Gram. VPRO: 7,50
Dagopening AVRO: 8,00 Nws. 8,15
Gram. 9,00 V.d. vrouw 9,05 Gram. 9,15
Wat zullen wij vandaag eens gaan doen
in Amsterdam 9,35 Waterst. 9,40 Morgenw.
10,00 Gram. 10,50 V.d. kleuters 11,00 Ritm.
muz. 11,30 Sopr. en piano IJ,50 Gram.
12,00 Dichte muz. 12,30 Land- en tuinb.
meded. 12,33 Twee piano's 13,00 Nws. 13,15
Meded. en gram. 13,25 Amuz.muz. 13,55
Eeursber. 14,00 Pianorec. 14,30 Anabiose,
de toestand tussen leven en dood, eaus.
14.50 Kinderkoor 15t10 Gram. 15,45 Rep.
16,00 Viool en piano 16,30 V.d. jeugd 17,15
De dierenwereld en wij, caus. 17,25 Amus.
muz. 18,00 Nws. 18,15 Pianospel 18,30 RVU:
Dr. M. J. Adriani: Omgang met de na
tuur, 2e lez.: Natuurvernietiging door
evenwichtsverstoring en de catastrofale
gevolgen'hiervan 19,00 Orgelspel 19,15 Pa
ris vous parle 19,20 Ik kan ook kieken,
caus. 19,30 Pianorec. 19,45 Filmpraatje
20,00 Nws. 20,05 Gevar.progr. 21,50 Land
voor de boeg!, klankb. 22,20 Sopr. en.
piano 22,50 Act. 23,00 Nws. 23,15 Beurs-
ber. 23,16 New York calling en gram.
23,25-24,00 Gram.
HILVERSUM n. 298 m. KRO: 7,00
Nws. 7,10 Gram. 7,45 Morgengeb. en lit.
kal. 8,00 Nws. en weerber. 8,15 Gram.
8,50 V.d. huisvr. 9,40 Lichtbaken, caus.
10,00 V.d. kleuters 10.15 Gram. 10,55 Idem
11,00 V.d. vrouw 11,30 Gram. 11,50 Als de
ziele luistert, caus. 12,00 Angelus 12,03
Metr.ork. 12,30 Land- en tuinb.meded.
12,33 Gram. 12,55 Zonnewijzer 13,00 Nws.
13,20 Dansmuz. 13,50 Prom.ork. en sol.
14,30 V.d. plattelandsvrouwen 14,40 Viool,
cello en piano 15,15 Gram. 15,30 Ziekenlof
(Tussen 16,00 en 18,00 Rep. v.d. Ronde v.
Frankrijk) 16,00 V.d. zieken 16,30 Gram.
17,00 V.d. jeugd 17,40 Beursber. 17,45 Re-
geringsuitz.: Rijksdelen overzee: Ir. W.
Spoon: Onderzoek van Surinaamse pro
dukten 18,00 Strijkork. 18,20 Gram. 18,30
Idem 18,45 Ronde v. Frankrijk 19,00 Nws.
19,10 Comm. 19,15 Uit het boek der boe
ken, caus. 19,30 Gram. 20,20 Ronde v.
Frankrijk 20,30 Act. 20.45 Inl. theologische
week over de kerk 20,50 Desnoods door
de dijk, klankb. 21,25 Holl. Festival: Groot
koor. omr.ork. en sol. 22,45 Avondgeb.
en lit. kal. 23,00 Nws. 23,15-24,00 Nieuwe
gram.
BRUSSEL, 324 m. 12.00 Gram. 12,30
Weerber. 12,34 Gram. 13,00 Nws. 13,11
Gram. 13,30 en 14,00 Idem 14.30 Symf.
ork., koor en sol. 16,00 Koersen en sport
16,02 Orgelspel 16,30 Symf.ork. en sol.
17,00 Nws. 17,10 Zang en piano 17,45 Boek-
bespr. 18,00 'V.d. jeugd 18,30 V.d. cold.
19,00 Nws. 19,40 Gram. 19,50 Caus. 20,00
V.d. vrouw 21,00 Gram. 21,40 Idem 22,00
Nws. 22,11 Pianorec. 22.40 Ethnische muz.
22,55-23,00 Nws.
BRUSSEL, 484 m. 12,00 Gram. 13,00
Nws. 13,15 Gevar.muz. 14,00 Omr.ork. en
sol. 14,40 Gram. 15,00 Lichte muz. 15,30
Gram. *16,05 Idem 17,00 Nws. 18,30 Gram.
19,30 Nws. 20,00 Symi.ork. en sol. 22,00
Nws. 22,55 Idem.
DINSDAG, 16 JULI 1957
VARA: 20,30 Journ. en weerber. 20,45
Filmprogr.
FRANS BELG.: 19,00 Kunstoverz. 19,30
V.d. jeugd 20,00 Act. 20,45 Eurovisie:
Zwemwedstr. Gr. Bri ttanniëJoegosla
vië 21,15 Balletpregr. 22,00 Enquêtes en
reportages 22,30 Wereldnws.
VLAAMS BELG.: 19,00 Ronde v. Frank
rijk 19 15 De liberale gedachte en actie
19,45 Nws. 20,15 Symf.ork. en ballet plm.
22,00 Nws. en journ.
35)
„Dora Hoek en Truida hebben niets
gezien," zei hij, „maar ik had hun
getuigenis nodig om Gramshof door
de mand te laten vallen. Ik geloof dat
ik strikt genomen, wat buiten mijn
boekje ben gegaan; onder ede zul
len ze hun verklaringen niet mogen
herhalen, maar dat is van later zorg.
Gramshof heeft direct al veel geilde
gehad dat zijn slachtoffer nagenoeg
geen kik meer heeft kunnen geven De
aanval was te onverwacht en de eer
ste stoot toevallig blijkbaar volkomen
doeltreffend.
„"Wie heeft de pakhuizen op de
Realengracht in brand gestoken, Jan
„»„.lc*i?ei?maker of Vernimmen?"
vroeg Berkevoort
i *ey-del keek Nonhebei aan als om
T, ?n, m°e<iigen iets te zeggen.
„Ik heb met Berkevoort afgespro-
2T °ïf.r dez« zaak niets zal
voorkennis," zei hij, „of wilt u, dat
ik een overzicht geef van de gebeur
tenissen, mijnheer Nonhebei?"
„Dank u," antwoordde de archi
tect, „ik zal dit zelf doen. U, mijn
heer Reydel, weet nagenoeg alles,
maar u kunt zich moeilijk verplaat
sen in de toestand van een geestes
zieke.
Zelf hebt u het woord, dat ik haat,
genoemd..., „pyromaan". Wanneer ik
dat geworden ben? Ik weet het niet.
Al heel jong, geloof ik.
Ik heb er tegen gevochten, jaar in
jaar uit. Alleen Loes had mij als zij
mijn liefde had beantwoord, kunnen
vrijmaken, 't Waren twee polen waar
tussen ik heen en weer geslingerd
werd: vuur en liefde. Vaak nam ik,
om aan beide te ontkomen, mijn toe
vlucht tot de drank. Het is helemaal
niet toevallig als gelijkgestemde na-
turen elkaar vinden, dit gebeurt heel
1 Tqtfrhrifr m In hu «laijÉi iltiixl. M hljlbü
de eerste kennismaking met Vernim
men begreep ik, dat hij leed aan de
zelfde afwijking als ik."
Hij wachtte even en vervolgde
toen:
„Dit is niet geheel juist, nee
Vernimmen lééd er niet onder, hij
gaf er heel gemakkelijk aan toe, ter
wijl ik er tegen streed.... Een vreemd
bondgenootschap was dat.... Vernim
men, die huizen in brand stak en
daarvoor door mij, noodgedwongen
niet alleen maar ook volgens stil
zwijgende afspraak, werd beloond en
ik, die bij alles wat mij lief was
bezwoer om het niet te doen, maar
die toch, als het eenmaal zover was,
niet kon nalaten er naar te kijken.
Hoe hevig kon ik verlangen naar het
vuur, dat de vensters uitsprong en
dan langs de gevel omhoog kroop,
naar een zuil van vlammen, die uit
joeg boven de daken en naar de re
gen van vonken als een pand, ge
heel uitgebrand, plotseling instortte.
De inspecteur heeft mij in het zieken,
huis bezocht en mij mijn ongelukkige
leven onthuld.... ik heb er maar wei
nig aan toe te voegen. Kon ik Ver
nimmen ontmaskeren, waar hij aan
tekening hield van alle bedragen, die
ik hem na een brand ter hand stelde?
Bovendien ligt een dergelijk verraad
niet in mijn aard. Het enige wat ik
hun heb baraikt wa* dit* nooit
zijn er mensenlevens bij verloren ge
gaan. Hij begreep, dat er tussen ons
een breuk zou komen als dat ge
beurde. De keus viel dan ook op pak
huizen."
„En steeds op zaterdagmiddag,"
viel Berkevoort in.
„Ja, als het personeel naar huis
was. Opzettelijk koos hij, om mij te
kwellen, panden, die oudheidkundige
waarde hadden; hij kende mijn zwak
voor oude architectuur."
,,U hebt ze steeds nagetekend,"
hielp Reydel.
Nonhebei knikte.
„Ik wilde de bouwkundige bijzon
derheden op papier hebben. Als ik
ze gelf niet zou kunnen restaureren,
dan zouden anderen dit kunnen doen"
„Welke rol speelde Jan de schoen
maker in het drama?" vroeg de
journalist.
„Vernimmen gebruikte hem als
handlanger: altijd moest er een op
de uitkijk staan. Soms liet Jan de
schoenmaker zich insluiten en stond
Vernimmen op wacht, soms was het
andersom. Toen ik, even voor de
brand op de Realengracht, Jan de
schoenmaker zag en ook Vernimmen,
die de Vierwindenstraat uitkwam wist
ik dat het lot van „de Naamlozen"
bezegeld was."
„De Naanlozen?"
«Ja, ik noemde sa zo. Ia «Dia Aita
Lagerhauser Amsterdams", het boek,
dat mijnheer Reydel de weg gewezen
heeft, staat geen naam vermeld. Ik
wist, dat ze op Vernimmens lijstje
stonden: wat ik kon doen om ze te
redden, heb ik gedaan. Misschien
heeft de inspecteur u al gezegd, dat
ik daar in de buurt 'n kamer heb
gehuurd.... ik zocht contact met Jan
de schoenmaker, maar die stond ge
heel onder Vernimmens invloed."
,,U hebt nog wel een lezing gehou
den voor de „Vereniging Amster
damse Belangen," herinnerde Berke
voort.
„Ja.... een mens kent zijn eigen
hart soms het slechtst.
Ik geloof dat ik het deed om het
mijzelf zo moeilijk mogelijk te ma-
keu, om een rem te hebben. In
derdaad wilde ik dat er beschermings
maatregelen werden genomen. Ook
durfde ik geen weerstand te bieden
aan mijn oom Gramshof, hij droeg
mij die lezing eenvoudig op."
Berkevoort keek verwonderd op.
„Was daar durf voor nodig?"
Nonhebei streek met zijn hand
over de ogen, hij was zichtbaar ver
moeid.
„Ja," zei hij, na een lichte aar
zeling. „Gramshof kende mijn afwij
king.... Vaak genoeg heeft hij mij
gedwongen tot het doen van minder
waardige dingen ik had méér wils
kracht moeten tonen...."
„Misschien wilt u nu terug naar
het ziekenhuis?" zei Reydel. „Bel
maar even voor een auto, De Brave."
Nonhebei richtte zich plotseling op.
„Nee," zei hij op vaste toon, „ik
moet mijzelf hervinden; ik ga wan
delen en niet naar het ziekenhuis,
doch naar mijn eigen woning."
Berkevoort keek Reydel vragend
aan.
„Mijnheer Nonhebei kan gaan en
staan, waar hij wil," zei Reydel, die
Berkevoorts gedachten raadde, „la
ter bij de behandeling voor de recht
bank zal wel blijken in hoeverre hier
van schuld sprake is."
Nonhebei greep Reydels hand en
drukte die met warmte.
,,lk dank u voor alles," zei hij.
Na het vertrek van de architect
gaf de inspecteur nog enkele verkla
ringen.
,,'t Moeilijkst was de verhouding
Nonhebel-Vernimmen te doorgronden.
Nonhebei gaf zichzelf telkens bloot,
hij vroeg haast om een arrestatie en
juist daarom schrok ik er voor terug.
Wat te denken van een brandstich
ter, die bloemen stuurt aan een kind,
dat bij een brand toevallig van de
trappen valt! Ik begreep, dat we te
doen hadden met een geval van pyro
manie, doch vóór ik ingreep, wilde
iii weten welke tol Jsa ds
maker speelde. De Vet heeft hem
geschaduwd en gezien, dat Vernim
men bij voorkeur zijn schoenen bij
hem het poetsen, 't Werd tijd, dat de
doopceel van die toneelspeler eens
werd gelicht. Hij werd ontslagen na
een brand in de schouwburg, waarin
hij speelde. Ik kwam aan de weet,
dat er indertijd rare geruchten over
hem liepen. Een oud employé van
Flora, die ik na veel moeite vond,
zei ronduit, dat Vernimmen het ge
bouw in brand had gestoken. Dat was
meer dan voldoende om hem een
plaats in mijn deducties te geven.
Welke motieven, zo vroeg ik mij af,
kon die man hebben gehad? Gelde
lijk voordeel was uitgesloten, hij
raakte er zelfs zijn verbintenis bij
het gezelschap door kwijt. Eenmaal
zóver kwam ik haast vanzelf tot de
slotsom, dat ook Vernimmen pyro
maan was. Veel raadselachtigs werd
door deze gevolgtrekking opgelost Ook
behoefde ik mijn sympathie voor Non-
hebei geen geweld aan te doen; ik
kon hem nu zien als een wilszwakke,
die handelde onder dwang. Vernim
men, die het karakter van Nonhebei
door en door kende, - zwak, maar
niet slecht, zelfs weekhartig was
er tot het laatst toe van overtuigd,
dat hij hem nooit zou verraden Ook
hield Vernimmen, vooral in „de La",
(Wordt "*"vrj>v
