Dr. B. Krommendijk: charmant vechter Leeft Dr. S orge nog? Een Europees belang B RYLC RE E Londense onderwereld verstoord Vaderdag begint met ROXY! PagWafl QeStm VAKANTIEPAKKET Tfie perfècf hairdnessing Gaslicht onwelkome gast Elektriciteit heeft gas en oliepit nog niet verdreven DERDE BLAD VRIJDAG 14 JUNI 1957 Postelkanaal-wimpel op zeekasteel van de Sorbonne Select gezelschap Onze woningvoorraad N°g 6 pCt krotten Gééf Vader een zorgeloze vakantie mef het Dit is nog eens een cadeau Opstekers vormen een klasse apart SO Kaxy ia Vafkrdagdoas f 2ÓD „Op het grote zeekasteel van de Sorbonne werd de beschei den wimpel van het Postelkanaal gehesen". In deze met een brede glimlacn uitgesproken woorden legde de waterwegendes- kundige dr. Alb. van de Poel zijn grote waardering neer voor wat dr. B. Krommendijk presteerde in en door zijn proefschrift over het Postelkanaaal. Op dit proefschrift promoveerde drs. Krom mendijk. leraar in de geografie aan de Christelijke H.B.S. te Am sterdam, 21 mei j.l. aan de Sorbonne tot doctor (cum laude) in de letteren. We voelen ons opgenomen in een uitgebreid en select gezelschap zui derlingen. nu we ons afvragen: ,,Hoe kan een in Nijverdal geboren leraar aan een Amsterdamse H.B.S. ertoe komen aan de Sorbonne te (willen) promoveren op een dissertatie over een alleen maar in de verbeel ding bestaand Kempisch kanaal?" Immers, Nijverdal en Amsterdam, de Kempen en Parijs, een omstre den toekomstige verbinding tussen de van west naar oost aan beide zijden van de Belgisch-Nederlandse grens lopende waterwegen en het ge hele noord-oostelijke industriegebied van de Europese Kolen- en Staal gemeenschap liggen zo op het eer ste gezicht vrij ver uit elkaar. Ook hier bedriegt de schijn ech ter, hetgeen duidelijk bleek tijdens een vraaggesprek met de jonge Pos- tel-specialst. Mogen we hem eerst even aan u voorstellen? Een rijzige figuur, donker-blond aan de slapen ietwat grijzend haar, een hoog en gewelfd voorhoofd, een bril die de scherp kijkende ogen nog meer glans verleent, een wilskrachtige kin en een gevoelige mond kenmerken zijn uiterlijk. Zij openbaren overi gens ook de geboeide toehoorder veel van de innerlijke rijkdom, die deze mens vanuit een grote voorraad ken nis en wijsheid mag uitdelen. In zijn gesprekken is dr. Krom mendijk een man van de weten schap, zoekend naar het juiste woord. Daarnaast is hij ook een iiens met een evenwichtig onttoik- keld gevoel. Daarom is het prettig ie luisteren naar de stembuigingen tijdens zijn afgewogen betoog en met hem samen op zoek te gaan naar „de geest" die wel het zout genoemd wordt in het voedsel van ieder werkelijk goed gesprek. Ten slotte is hij ook bij uitstek leraar. Zijn volzinnen zijn helder, zijn woordkeus gemakkelijk en de op bouw van wat hij wil beweren blijft ook voor minder ingewijden steeds logisch en doorzichtig. Waarom dit onderwerp Nu de heer Krommendijk dus een klein beetje meer bekend voor u ge worden is, zullen we gaan luisteren naar wat hij te zeggen heeft over zijn proefschrift. Al vele jaren, zo vertelt hij ,ken ik professor Gerret- son. Niet zo lang, maar toch ook al jaren, ken ik de heren van de Poel en de Antwerpse professor van Gee- truijen. Aan deze drie deskundigen op het gebied van de Europese wa terwegen dank ik in eerste aanleg mijn proefschrift: zij suggereerden mij dieper in te gaan op die nog ontbrekende verticale schakel in het waterwegennet in het hart van de Benelux, in gedachten geprojecteerd als verbinding tussen het Belgische Albertkanaal en het Nederlandse Wilhelminakanaal. Omdat het niet ver van de aloude Abdij der Withe ren van Postel zou komen te lig gen, ontstond (allengs) de naam Pos telkanaal. Welnu, dit kanaal zal eens sa men met een noodzakelijke kana lisatie van de Maas vanaf Givet het net van de Europese waterwe gen tot een sluitend geheel moeten maken, aangenomen dat ook de kanalisatie van de Moezel door gang vindt. Met dit laatste alleen komen we er niet, want daardoor wordt alleen maar Oost-Lotharin gen gediend. In dat geval zou het immers nog steeds niet mogelijk zijn om te komen tot een even ge lukkige als noodzakelijke uitwis seling" van erts uit Lotharingen en kolen uit de Kempen. Laat men de industrialisatie voortschrijden en verzuimt men de waterwegen daar aan gelijkwaardig en in even hoog tempo aan te passen, dan zal die voortreffelijke franse baby, de Ko len- en Staalgemeenschap, nooit een krachtige volwassen „Europese man" worden. Maar één stap Zie, dit ongeveer is zeer summier weergegeven de kern van wat dr. Krommendijk vol gloed gedurende ruim twee spannende uren voor de Parijse hoogleraren verdedigde. Dat zij hem een ,,met lof" toekenden be wijst dat hij, even charmant als verbeten vechtend, volkomen logisch de Franse, Belgische en Nederland se belangen heeft versmolten tot één Europees belang. Met recht mocht dr. van de Poel zeggen ,,op het gro te zeekasteel van de Sorbonne de bescheiden wimpel van het Postel kanaal is gehesen". Daarom ook dur ven wij nu te beweren dat Amster dam en de Kempen, Lotharingen en Parijs maar één wetenschappelijke en blijkbaar ook één praktisch te zetten stap uit elkaar liggen. Nog even kwamen we terug op het feit dat de heer Krommendijk de Sorbonne koos. ,,Ik ben van huis uit franco-phiel", zei hij. ,,Als kind al was ik vaak en langdurig in Frank rijk. Dat heeft me nu groot voordeel opgeleverd. Niet alleen was het Fran se Lotharingen een belangrijk onder deel van mijn studie, maar ook het spreken en schrijven van de Franse taal is voor een promotie aan de Sourbonne uiteraard van groot be lang. Wist u dat iedere buitenland se promovendus een mondeling exa men moet maken bij een speciaal daartoe aangewezen professor? Dit was in mijn geval professor George, die me tijdens dat examen sugges tie deed ik zou mijn proefschrift naar zijn mening nog moeten aan vullen met bepaalde nader uitge werkte gegevens. Ik deed dat, hoe wel de tijd eigenlijk ontbrak. En toen ik al bijna anderhalf uur mijn proefschrift had staan verdedigen, ontdekte ik tot mijn grote schrik, dat ik vergeten was die aanvulling aan te bieden. Ik vroeg verlof mijn „blun der" te herstellen, kreeg dat verlof en bovendien een benauwd en in teressant. half uur extra gedach- tenwisseling over de inhoud. Zelfs het Moerdijkkanaal kwam ter spra ke. Toen de professoren zich terug trokken, voelde ik me in één woord dood-op". Toen we een beetje ondeugend waagden te veronderstellen dat dr. Krommendijk aan deze „blunder" misschien wel zijn „met lofver diend heeft, glimlachte hij alleen maar eens. In die glimlach ging bescheidenheid en wijsheid schuil en het verwonderde ons helemaal niet om op de vraag: „En wat is van deze dagen uw beste herinne ring?" als antwoord te horen-, „Het feest dat mijn leerlingen bij mijn terugkomst in Amsterdam organi seerden is zeer bepaald mijn beste herinnering en ik zie het boven dien als „het mooiste geschenk" dat ik ooit in mijn leven kreeg." Het aantal woningen, dat in Ne derland direct of uiterlijk in 1960 dient te worden opgeruimd, wordt door de centrale directie van de volkshuisvesting en de bouwnijver heid ruwweg geschat op 145.000 of ongeveer 6% van de woningvoorraad. Als gevolg van het voortgaande pro ces van verkrotting zullen er tot 1970 nog ruim 65.000 bijkomen. De commissie heeft berekend, dat wanneer het aantal krotten dat thans jaarlijks wordt opgeruimd geleidelijk wordt opgevoerd tot 15.000 in 1968 en 1969, er in 1970 naar schatting nog ruim 48.000 over zouden zijn. Om aan het voortbestaan van deze krotwoningen zo spoedig mogelijk een einde te maken, pleit de commissie er met kracht voor het bouwpro gramma, ook nadat het woningtekort zal zijn verdwenen, op 75.000 wonin gen per jaar te handhaven. Van 1968 af schat de commissie de kosten voor krotopruiming op jaar lijks bedragen, liggende tussen de veertig en vijfenzeventig miljoen gul den. Om de ontruiming van af te bre ken woningen vlot te doen verlopen, wordt voorgesteld, de mogelijkheid te openen dat waar nodig een tegemoet koming in de verhuis- en wederinrich- tingskosten wordt gegeven. (Advertentie) BRYLCREEM waar Vader wat aan heeft! Twee grote tubes Brylcreem die zijn haar glanzend en gezond houden - zelfs in zon, zand en zee. Zorgeloze vakantie dus! En er hoort nog een extra verrassing bij dit geschenk: ieder Brylcreem vakantiepakket geeft recht op gratis deelname aan de Brylcreem vakantie prijsvraag. Straks vertrekt Vader met Moeder op een droomreis naar gondels, palmen en eeuwig-blauwe zee Geef Vader de meest zorgeloze vakantie van zijn leven! Het cadeau voor Vaderdag 1957 een zorgeloze vakantie met een Brylcreem vakantiepakket! De vakantie op de bekende perfecte wijze verzorgd door Neerlands oudste reisbureau LISSONE/LINDEMAN-. Beecham Nederland) N. V. - Voor engros: 3acq. Mot N. V. - Amsterdam Dr. B. Krommendijk (foto Godfried de Groot) De eerste helft van Juni van het jaar 1807 staat in de annalen van de Londense onderwereld met zwarte letters opge tekend. Want in die enkele weken werden op last van het stede lijk bestuur op de meest duistere en gevaarlijke hoekjes van de Engelse hoofdstad gaslantaarns geplaatst en in gebruik genomen. Dat is nu 150 jaar geleden en sedert die tijd is de weg- en straat verlichting een hoofdstuk apart geworden in de benutting van elektriciteit en lamp. Maar noch de voortgeschreden techniek, noch de behoefte aan steeds meer licht in de avonduren heeft de aloude oliepit, evenmin als de al meer moderne gaslantaarn uit de Europese steden en dorpen kunnen verdrijven. straattoneel bevinden zich nog vijf duizend lantaarns, die op gas branden en met de hand moeten worden be diend. En er zullen volgens ingewij den nog jaren overheen gaan voor aleer de gaslantaarns geheel uit dit stadsbeeld is verdreven, al vordert het omschakelingsproces van gas tot elektriciteit in steeds sneller mate. Die Londense gaslampen worden bediend door enkele honderden man nen, die behalve de taak om de ver lichting des avonds te ontsteken en in de morgenuren te doven ook nog de zorg hebben voor de wekelijkse goede beurt. Iedere man verzorgt hoogstens 120 lampen. Dat is niet bijster veel, maar méér is niet toe gestaan door de bond, waarin die lantaarnopstekers zijn verenigd. Men kan dat echter wel begrijpen. Hartje winter heeft de opsteker een welis waar koude, echter rustige taak. Hij maakt zijn avondroute al laat in de namiddag, zijn morgenronde eerst rond tien uur. Maar in de zomer lig gen de kaarten anders: dan loopt de klok al naar middernacht, als hij zijn eerste route maakt, terwijl hij bij het krieken van de dag uit de veren moet om de lantaarns te doven. Voor nachtrust blijft er dan niet veel tijd meer over. Opstekers-clan (Advertentie) 16 juni: Neem nu bijvoorbeeld Londen, de stad. die kan bogen op de wereldpri meur ten aanzien van het gebruik van brandend gas als stadsverlich ting. Temidden van al de „gestroom lijnde helderheid" van het Londense i. Dr. Sorge zag er altijd haveloos uit. Zodra hy het Imperial- hotel te Tokio binnen kwam, schoten bedienden toe. Niet alleen uit dienst vaardigheid, maar ook uit angst voor wat er nu weer te gebeuren stond. Men wist nooit, hoe Dr. Sorge zich gedragen zou. Soms ging hjj stil aan de bar zitten en dronk als een tempelier, soms zocht hij ruzie om zijn onlustgevoe lens te ontlasten Wie ooit in het snobis tische van buiten op een Europees gebouw, van binnen op een tempel gelijkend Imperial-hotel is geweest, kan zich voor stellen hoe Dr. Sorge verzot op relletjes naar de bezoekers zal hebben gekeken. De Amerikaanse bouw meester heeft in ieder ge val precies gevoeld, hoe en waar men snobs onder dak moet verlenen. Wie was echter Dr. Sor ge Dr. Sorge was een jour nalist, die voor enige Duitse kranten in Japan verbleef. Wij schrijven 1941. Dr. Sorge was bezig hoe gek dat ook klinkt om de wereldgeschiedenis een andere loop te doen nemen. Hij liet zich eens ont vallen: „Wanneer iemand Hitler ten val brengt, dan ben ik het..". Een gewaagde uitspraak in die dagen. Doch Dr. Ri chard Sorge kon zich dat blijkbaar veroorloven. Iedereen kende hem, vooral zijn mateloosheid ten aanzien van de drank en.... de vrouwen Hij veranderde meer van vriendin dan van kos tuum. Hij gold als de best ge ïnformeerde man in het Verre Oosten Bij de Duit se ambassade was hij kind aan huis. Allicht. Hij S In een tweetal artike- j len beschrijft onze me- dewerker Ben M. Kos- l f er, die na zijn be- kende Korea-periode j ook enige tijd in Japan verbleef, het leven van zekere Dr. Sorge, een J geniaal journalist, die eens aan het knopje van de wereldgeschie- denis draaide. Hierbij J Kosters eerste bijdrage i kwam altijd met berich ten uit de eerste hand. Individualist Daar had de naar pro motie hengelende ambas sadeur altijd belangstel ling voor. Bovendien redi geerde de knappe journa list de legerberichten. die uit Duitsland per telex werden overgeseind. Het is moeilijk een juis te karakterbeschrijving te geven van deze geniale man, een der grootste spi onnen uit de wereldge schiedenis. Hij was de zoon van een Russische moeder en Duitse vader; zijn grootvader was secre taris geweest van Kar! Marx. Dr. Sorge haatte de na zi's en verachtte de soci aal-democraten, die altijd maar weer tot compromis sen bereid bleken. Deze knappe man be hoorde niet bij de kudde. De geniale individualist kreeg geen plaats in het Duitsland vóór en tijdens de oorlog. Daarom richtte hij zich tegen het vaderland en zocht heil bjj de Sovjets, die de begaafden wél wis ten te gebruiken en te misbruiken Dr. Sorge be hoorde dus by die man nen. die in handen van Moskou werden gedreven, zoals zovelen groten in de wereld, omdat het eigen land deze individualisten als misdadigers beschouw den. Over Dr. Sorge zijn al enige boeken verschenen en de auteurs ervan spre ken elkaar nogal tegen. Diegenen, die Dr. Sorge hebben gekend, spreken het lijkt vreemd met bewondering over deze man. Men „neemt" zijn onbe schrijfelijke levenswandel op de koop toe. Generaals hebben toe gegeven, dat Sorge de richting van de wereldge schiedenis mede heeft be paald. Voor de oorlog, toen Sorge aan spionage nog niet dacht, was hij een van de beste kenners van Japan en zijn reportages van dat land golden als de beste, die door eij Europe aan ever Nippon waren geschreven. Mateloos leven Toen in 1931 de Yang- tsekiang buiten de oevers trad, maakte Sorge deel uit van de reddingsploe gen, die bij de overstro mingsramp werden inge zet. Sorge vloog over de rivier in een vliegtuig, be stuurd door de beroemde Charles Lindbergh. Sorge had 'n interview met deze wereldbekende Ameri kaanse vlieger en publi ceerde het artikel in tal loze kranten en tijd schriften. De hotel- en café-be dienden die Sorge gekend hebben, zijn altijd nog verbaasd over de enorme hoeveelheden drank, die Sorge „genoot" en zij herinneren zich alleen de vrijgevigheid van deze journalist. Tientallen Geisha's en barmeisjes zijn door Sor ge in de kleren gestoken en soms veroorloofde hij zich vrijpostigheden in het openbaar, die van geen enkele andere Eu ropeaan of Aziaat geno men zouden worden. In de typisch Japanse huizen zong Sorge uit vol le borst het volkslied „Ki- migayo" mee en hij sprak het Japans en verstond de zeden en gewoonten zó goed. dat hij overal entrée had. Hij ging gaarne naar het theater om Soemo- wedstrijden te zien, die door de Japanners even veel bezocht worden als de stierengevechten door de Spanjaarden Soemo is een duel tus sen twee vleesbergen. Twee mannen, die ieder een omvang hebben van een weldoorvoed olifants- jong, staan op een mi nuscuul lendedoekje na naakt tegenover elkaar en beloeren elkander als die ren die zich voorbereiden op de strijd op leven en dood. Het gaat erom, dat één van hen in een plotse linge uitval de andere vlees- en vetberg op de rug werpt. Japanners waarderen het, wanneer Europeanen daarvoor be langstelling hebben en na men kunnen noemen van beroemde Soemo-vechters. Sorge wist en kende dat allemaal. Het was zelfs zó, dat men eigenlijk bewon dering had voor hem, de man, die zó mateloos leef de. dat een gewoon mens het binnen een paar weken met de dood of een lang durige ziekte zou moeten bekopen. Sorge feestte gerust oen week lang en nam niet neer dan één of twee uur ■ust per etmaal. Daar tussen door maak te hij nog zijn berichten en later na het uitbre ken van de oorlog ver zamelde hij de gegevens, die hem tot een van de grootste spionnen der ge schiedenis maakten. Sinds 1928 heeft de Londense lan taarnopsteker officieel „Openbare lampenwachter", maar voor het ge wone publiek zal hij altijd bekend blijven onder de vertrouwde naam, die hij kreeg toen de lantaarnopste kers in 1851 officieel door het gouver nement werden erkend en beschermd. Van vroegere jaren echter reeds stamt de gewoonte om dit beroep bin nen de familie te houden en vreem delingen te weren. Het is deze clan-geest, die een lan taarnopsteker er wel eens toe be weegt de dochter van zijn maat te huwen of diens zoon van harte toe stemming te geven om met zijn doch ter te trouwen. Papa zal er dan wel voor zorgen, dat schoonzoonlief de lantaarnvoetsporen gaat drukken. Als bijverdienste Dit wil echter niet zeggen, dat alle lantaarnopstekers mannen zijn, die Een gebeeldhouwde gaslantaarnpaal in Londen zich de gehele dag door aan hun taak wijden. 120 Lampen per dag: geen man, die er zijn acht uren mee ge vuld krijgt en daarom zijn er velen, die er een nevenberoep op na houden. Tussen de lantaarnopstekers bijvoor beeld. die al op een lange diensttijd kunnen terugzien, vinden we iemand als Ronald Lee, een kunstschilder, die het lantaarnopsteken beschouwt als een geregelde bron van inkomsten, waarvan hij brood en boter kan ko pen, doch die daarop de jam verdient door eigentijdse schilderijen te ver vaardigen en te verhandelen. Ronald Lee is trouwens een geheel aparte figuur. In de weinige uren, die hem na het lantaarnopsteken en het han teren van palet en schilderkwast res teren, houdt hij zich namelijk onledig met gewichtheffen. Ook alweer: be roepsEen geheel ander type is Henry Fillery. Hij zit al veel lan ger in het vak en beperkt zich daar toe, omdat hij afkomstig is uit een strenge orthodoxe lantaarnopstekers familie. Zijn beroep werd ook reeds door zijn vader en oudere zwager uit geoefend. Wapenschouwing Elke avond komen de lantaarnop stekers bijeen. „Wapenschouwingen", noemen zij die bijeenkomsten, die ge houden worden onder de Blackfriars Bridge, waar het zwarte water van de Theems kabbelt tegen de oude stenen trappen, die naar de open ruimten onder de brug leiden. Daar, in een kleine in de balustrade inge bouwde barak vindt men de lantaarn opstekers met toortsen ingewikkel de instrumenten voor de leek en proviand. Zodra de duisternis zijn sluiptocht langs de Londense straten begint, gooien de mannen van wie er enkelen zes mijl of zelfs meer moe ten wandelen alvorens zij op hun ba sis zijn teruggekeerd de toorts over de schouders en marcheren af. Het werk brengt de lantaarnop steker vaak in contact met mensen die pas tot leven komen in de nach telijke en vroege ochtenduren. Maar de lantaarnopsteker is een diplo maat. Door ervaring wijs beperkt hij zich tot zijn eigen zaken, ook al krult er vaak een glimlachje om zijn lippen als hij Amor in volle actie verrast. De lantaarnopsteker, is het ook, die U kan vertellen over de ratten, die zich 's winters bin nenin de gaslamp nestelen om wat warmte te zoeken en die hij er 's morgens in hun slaap moet ver storen. Herinnering Steeds staan de Londense lantaarn opstekers maar even zeer de vele honderden in ons land, die nog dage lijks hun lange tocht maken op hun post. Elke week. zeven dagen aan één stuk, het gehele jaar door. Zij trotseren regen en wind, sneeuw en hagel om hun werk te verrichten. Een werk, dat niet slechts een open baar belang is van de eerste orde, maar tevens de herinnering levend houdt aan lang vervlogen tijden en aan de leeftijd, waarop men zich te vreden vermaakt met spelletjes, die even eenvoudig zijn als dat. waarvan het jongetje uit een gedicht van de Engelse dichter Robert Stevenson in onderstaande versregels vertelt: „Now Tom would be a driver and [Maria go to sea And my papa is a banker and as [rich as he can be But I, when I am stronger and can [choose what I can do O' Leerie, I'll go round at night and [light the lamp with you" (regels uit een vers van Stevenson, waarin hij een jongetje spelenderwijs laat fantaseren over zijn toekomst Vertaling: „Tom zal wel chauffeur worden en [Maria gaat naar zee. Mijn pappie is een bankier en zo [rijk als het maar kan Maar ik, als ik sterker ben en zelf [kan uitkiezen wat ik ga doen Dan Leerie (populaire naam voor lantaarnopsteker), ga ik met jou rond 's nachts om de lampen op te /steken".

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1957 | | pagina 9