Dr. B. Krommendijk: charmant vechter
Leeft Dr. S orge nog?
Een Europees belang
B RYLC RE E
Londense onderwereld verstoord
Vaderdag
begint met ROXY!
PagWafl QeStm
VAKANTIEPAKKET
Tfie perfècf hairdnessing
Gaslicht onwelkome gast
Elektriciteit heeft gas en
oliepit nog niet verdreven
DERDE BLAD
VRIJDAG 14 JUNI 1957
Postelkanaal-wimpel op zeekasteel van de Sorbonne
Select gezelschap
Onze woningvoorraad
N°g 6 pCt krotten
Gééf Vader een zorgeloze vakantie mef het
Dit is nog eens een cadeau
Opstekers vormen
een klasse apart
SO Kaxy ia Vafkrdagdoas f 2ÓD
„Op het grote zeekasteel van de Sorbonne werd de beschei
den wimpel van het Postelkanaal gehesen". In deze met een
brede glimlacn uitgesproken woorden legde de waterwegendes-
kundige dr. Alb. van de Poel zijn grote waardering neer voor wat
dr. B. Krommendijk presteerde in en door zijn proefschrift over
het Postelkanaaal. Op dit proefschrift promoveerde drs. Krom
mendijk. leraar in de geografie aan de Christelijke H.B.S. te Am
sterdam, 21 mei j.l. aan de Sorbonne tot doctor (cum laude) in de
letteren.
We voelen ons opgenomen in een
uitgebreid en select gezelschap zui
derlingen. nu we ons afvragen: ,,Hoe
kan een in Nijverdal geboren leraar
aan een Amsterdamse H.B.S. ertoe
komen aan de Sorbonne te (willen)
promoveren op een dissertatie over
een alleen maar in de verbeel
ding bestaand Kempisch kanaal?"
Immers, Nijverdal en Amsterdam,
de Kempen en Parijs, een omstre
den toekomstige verbinding tussen
de van west naar oost aan beide
zijden van de Belgisch-Nederlandse
grens lopende waterwegen en het ge
hele noord-oostelijke industriegebied
van de Europese Kolen- en Staal
gemeenschap liggen zo op het eer
ste gezicht vrij ver uit elkaar.
Ook hier bedriegt de schijn ech
ter, hetgeen duidelijk bleek tijdens
een vraaggesprek met de jonge Pos-
tel-specialst. Mogen we hem eerst
even aan u voorstellen? Een rijzige
figuur, donker-blond aan de slapen
ietwat grijzend haar, een hoog en
gewelfd voorhoofd, een bril die de
scherp kijkende ogen nog meer
glans verleent, een wilskrachtige kin
en een gevoelige mond kenmerken
zijn uiterlijk. Zij openbaren overi
gens ook de geboeide toehoorder veel
van de innerlijke rijkdom, die deze
mens vanuit een grote voorraad ken
nis en wijsheid mag uitdelen.
In zijn gesprekken is dr. Krom
mendijk een man van de weten
schap, zoekend naar het juiste
woord. Daarnaast is hij ook een
iiens met een evenwichtig onttoik-
keld gevoel. Daarom is het prettig
ie luisteren naar de stembuigingen
tijdens zijn afgewogen betoog en
met hem samen op zoek te gaan
naar „de geest" die wel het zout
genoemd wordt in het voedsel van
ieder werkelijk goed gesprek. Ten
slotte is hij ook bij uitstek leraar.
Zijn volzinnen zijn helder, zijn
woordkeus gemakkelijk en de op
bouw van wat hij wil beweren
blijft ook voor minder ingewijden
steeds logisch en doorzichtig.
Waarom
dit onderwerp
Nu de heer Krommendijk dus een
klein beetje meer bekend voor u ge
worden is, zullen we gaan luisteren
naar wat hij te zeggen heeft over
zijn proefschrift. Al vele jaren, zo
vertelt hij ,ken ik professor Gerret-
son. Niet zo lang, maar toch ook al
jaren, ken ik de heren van de Poel
en de Antwerpse professor van Gee-
truijen. Aan deze drie deskundigen
op het gebied van de Europese wa
terwegen dank ik in eerste aanleg
mijn proefschrift: zij suggereerden
mij dieper in te gaan op die nog
ontbrekende verticale schakel in het
waterwegennet in het hart van de
Benelux, in gedachten geprojecteerd
als verbinding tussen het Belgische
Albertkanaal en het Nederlandse
Wilhelminakanaal. Omdat het niet
ver van de aloude Abdij der Withe
ren van Postel zou komen te lig
gen, ontstond (allengs) de naam Pos
telkanaal.
Welnu, dit kanaal zal eens sa
men met een noodzakelijke kana
lisatie van de Maas vanaf Givet
het net van de Europese waterwe
gen tot een sluitend geheel moeten
maken, aangenomen dat ook de
kanalisatie van de Moezel door
gang vindt. Met dit laatste alleen
komen we er niet, want daardoor
wordt alleen maar Oost-Lotharin
gen gediend. In dat geval zou het
immers nog steeds niet mogelijk
zijn om te komen tot een even ge
lukkige als noodzakelijke uitwis
seling" van erts uit Lotharingen en
kolen uit de Kempen. Laat men
de industrialisatie voortschrijden en
verzuimt men de waterwegen daar
aan gelijkwaardig en in even hoog
tempo aan te passen, dan zal die
voortreffelijke franse baby, de Ko
len- en Staalgemeenschap, nooit
een krachtige volwassen „Europese
man" worden.
Maar één stap
Zie, dit ongeveer is zeer summier
weergegeven de kern van wat dr.
Krommendijk vol gloed gedurende
ruim twee spannende uren voor de
Parijse hoogleraren verdedigde. Dat
zij hem een ,,met lof" toekenden be
wijst dat hij, even charmant als
verbeten vechtend, volkomen logisch
de Franse, Belgische en Nederland
se belangen heeft versmolten tot één
Europees belang. Met recht mocht
dr. van de Poel zeggen ,,op het gro
te zeekasteel van de Sorbonne de
bescheiden wimpel van het Postel
kanaal is gehesen". Daarom ook dur
ven wij nu te beweren dat Amster
dam en de Kempen, Lotharingen en
Parijs maar één wetenschappelijke
en blijkbaar ook één praktisch te
zetten stap uit elkaar liggen.
Nog even kwamen we terug op het
feit dat de heer Krommendijk de
Sorbonne koos. ,,Ik ben van huis uit
franco-phiel", zei hij. ,,Als kind al
was ik vaak en langdurig in Frank
rijk. Dat heeft me nu groot voordeel
opgeleverd. Niet alleen was het Fran
se Lotharingen een belangrijk onder
deel van mijn studie, maar ook het
spreken en schrijven van de Franse
taal is voor een promotie aan de
Sourbonne uiteraard van groot be
lang. Wist u dat iedere buitenland
se promovendus een mondeling exa
men moet maken bij een speciaal
daartoe aangewezen professor? Dit
was in mijn geval professor George,
die me tijdens dat examen sugges
tie deed ik zou mijn proefschrift
naar zijn mening nog moeten aan
vullen met bepaalde nader uitge
werkte gegevens. Ik deed dat, hoe
wel de tijd eigenlijk ontbrak. En
toen ik al bijna anderhalf uur mijn
proefschrift had staan verdedigen,
ontdekte ik tot mijn grote schrik, dat
ik vergeten was die aanvulling aan
te bieden. Ik vroeg verlof mijn „blun
der" te herstellen, kreeg dat verlof
en bovendien een benauwd en in
teressant. half uur extra gedach-
tenwisseling over de inhoud. Zelfs
het Moerdijkkanaal kwam ter spra
ke. Toen de professoren zich terug
trokken, voelde ik me in één woord
dood-op".
Toen we een beetje ondeugend
waagden te veronderstellen dat dr.
Krommendijk aan deze „blunder"
misschien wel zijn „met lofver
diend heeft, glimlachte hij alleen
maar eens. In die glimlach ging
bescheidenheid en wijsheid schuil
en het verwonderde ons helemaal
niet om op de vraag: „En wat is
van deze dagen uw beste herinne
ring?" als antwoord te horen-, „Het
feest dat mijn leerlingen bij mijn
terugkomst in Amsterdam organi
seerden is zeer bepaald mijn beste
herinnering en ik zie het boven
dien als „het mooiste geschenk"
dat ik ooit in mijn leven kreeg."
Het aantal woningen, dat in Ne
derland direct of uiterlijk in 1960
dient te worden opgeruimd, wordt
door de centrale directie van de
volkshuisvesting en de bouwnijver
heid ruwweg geschat op 145.000 of
ongeveer 6% van de woningvoorraad.
Als gevolg van het voortgaande pro
ces van verkrotting zullen er tot 1970
nog ruim 65.000 bijkomen.
De commissie heeft berekend, dat
wanneer het aantal krotten dat thans
jaarlijks wordt opgeruimd geleidelijk
wordt opgevoerd tot 15.000 in 1968 en
1969, er in 1970 naar schatting nog
ruim 48.000 over zouden zijn.
Om aan het voortbestaan van deze
krotwoningen zo spoedig mogelijk een
einde te maken, pleit de commissie
er met kracht voor het bouwpro
gramma, ook nadat het woningtekort
zal zijn verdwenen, op 75.000 wonin
gen per jaar te handhaven.
Van 1968 af schat de commissie de
kosten voor krotopruiming op jaar
lijks bedragen, liggende tussen de
veertig en vijfenzeventig miljoen gul
den.
Om de ontruiming van af te bre
ken woningen vlot te doen verlopen,
wordt voorgesteld, de mogelijkheid te
openen dat waar nodig een tegemoet
koming in de verhuis- en wederinrich-
tingskosten wordt gegeven.
(Advertentie)
BRYLCREEM
waar Vader wat aan heeft! Twee grote tubes Brylcreem
die zijn haar glanzend en gezond houden -
zelfs in zon, zand en zee. Zorgeloze vakantie dus!
En er hoort nog een extra verrassing bij dit
geschenk: ieder Brylcreem vakantiepakket geeft recht
op gratis deelname aan de Brylcreem vakantie
prijsvraag. Straks vertrekt Vader met Moeder op een droomreis
naar gondels, palmen en eeuwig-blauwe zee
Geef Vader de meest zorgeloze vakantie van zijn leven!
Het cadeau voor Vaderdag 1957
een zorgeloze vakantie met een
Brylcreem vakantiepakket!
De vakantie op de bekende perfecte wijze verzorgd door
Neerlands oudste reisbureau LISSONE/LINDEMAN-.
Beecham Nederland) N. V. - Voor engros: 3acq. Mot N. V. - Amsterdam
Dr. B. Krommendijk
(foto Godfried de Groot)
De eerste helft van Juni van het jaar 1807 staat in de
annalen van de Londense onderwereld met zwarte letters opge
tekend. Want in die enkele weken werden op last van het stede
lijk bestuur op de meest duistere en gevaarlijke hoekjes van de
Engelse hoofdstad gaslantaarns geplaatst en in gebruik genomen.
Dat is nu 150 jaar geleden en sedert die tijd is de weg- en straat
verlichting een hoofdstuk apart geworden in de benutting van
elektriciteit en lamp. Maar noch de voortgeschreden techniek,
noch de behoefte aan steeds meer licht in de avonduren heeft
de aloude oliepit, evenmin als de al meer moderne gaslantaarn
uit de Europese steden en dorpen kunnen verdrijven.
straattoneel bevinden zich nog vijf
duizend lantaarns, die op gas branden
en met de hand moeten worden be
diend. En er zullen volgens ingewij
den nog jaren overheen gaan voor
aleer de gaslantaarns geheel uit dit
stadsbeeld is verdreven, al vordert
het omschakelingsproces van gas tot
elektriciteit in steeds sneller mate.
Die Londense gaslampen worden
bediend door enkele honderden man
nen, die behalve de taak om de ver
lichting des avonds te ontsteken en
in de morgenuren te doven ook nog
de zorg hebben voor de wekelijkse
goede beurt. Iedere man verzorgt
hoogstens 120 lampen. Dat is niet
bijster veel, maar méér is niet toe
gestaan door de bond, waarin die
lantaarnopstekers zijn verenigd. Men
kan dat echter wel begrijpen. Hartje
winter heeft de opsteker een welis
waar koude, echter rustige taak. Hij
maakt zijn avondroute al laat in de
namiddag, zijn morgenronde eerst
rond tien uur. Maar in de zomer lig
gen de kaarten anders: dan loopt de
klok al naar middernacht, als hij zijn
eerste route maakt, terwijl hij bij het
krieken van de dag uit de veren moet
om de lantaarns te doven. Voor
nachtrust blijft er dan niet veel tijd
meer over.
Opstekers-clan
(Advertentie)
16 juni:
Neem nu bijvoorbeeld Londen, de
stad. die kan bogen op de wereldpri
meur ten aanzien van het gebruik
van brandend gas als stadsverlich
ting. Temidden van al de „gestroom
lijnde helderheid" van het Londense
i.
Dr. Sorge zag er altijd
haveloos uit.
Zodra hy het Imperial-
hotel te Tokio binnen
kwam, schoten bedienden
toe. Niet alleen uit dienst
vaardigheid, maar ook uit
angst voor wat er nu weer
te gebeuren stond.
Men wist nooit, hoe Dr.
Sorge zich gedragen zou.
Soms ging hjj stil aan de
bar zitten en dronk als een
tempelier, soms zocht hij
ruzie om zijn onlustgevoe
lens te ontlasten
Wie ooit in het snobis
tische van buiten op
een Europees gebouw,
van binnen op een tempel
gelijkend Imperial-hotel
is geweest, kan zich voor
stellen hoe Dr. Sorge
verzot op relletjes naar
de bezoekers zal hebben
gekeken.
De Amerikaanse bouw
meester heeft in ieder ge
val precies gevoeld, hoe
en waar men snobs onder
dak moet verlenen.
Wie was echter Dr. Sor
ge
Dr. Sorge was een jour
nalist, die voor enige
Duitse kranten in Japan
verbleef.
Wij schrijven 1941.
Dr. Sorge was bezig
hoe gek dat ook klinkt
om de wereldgeschiedenis
een andere loop te doen
nemen.
Hij liet zich eens ont
vallen: „Wanneer iemand
Hitler ten val brengt, dan
ben ik het..".
Een gewaagde uitspraak
in die dagen. Doch Dr. Ri
chard Sorge kon zich dat
blijkbaar veroorloven.
Iedereen kende hem,
vooral zijn mateloosheid
ten aanzien van de drank
en.... de vrouwen Hij
veranderde meer van
vriendin dan van kos
tuum.
Hij gold als de best ge
ïnformeerde man in het
Verre Oosten Bij de Duit
se ambassade was hij kind
aan huis. Allicht. Hij
S In een tweetal artike- j
len beschrijft onze me-
dewerker Ben M. Kos- l
f er, die na zijn be-
kende Korea-periode j
ook enige tijd in Japan
verbleef, het leven van
zekere Dr. Sorge, een
J geniaal journalist, die
eens aan het knopje
van de wereldgeschie-
denis draaide. Hierbij J
Kosters eerste bijdrage i
kwam altijd met berich
ten uit de eerste hand.
Individualist
Daar had de naar pro
motie hengelende ambas
sadeur altijd belangstel
ling voor. Bovendien redi
geerde de knappe journa
list de legerberichten. die
uit Duitsland per telex
werden overgeseind.
Het is moeilijk een juis
te karakterbeschrijving te
geven van deze geniale
man, een der grootste spi
onnen uit de wereldge
schiedenis. Hij was de
zoon van een Russische
moeder en Duitse vader;
zijn grootvader was secre
taris geweest van Kar!
Marx.
Dr. Sorge haatte de na
zi's en verachtte de soci
aal-democraten, die altijd
maar weer tot compromis
sen bereid bleken.
Deze knappe man be
hoorde niet bij de kudde.
De geniale individualist
kreeg geen plaats in het
Duitsland vóór en tijdens
de oorlog.
Daarom richtte hij zich
tegen het vaderland en
zocht heil bjj de Sovjets,
die de begaafden wél wis
ten te gebruiken en te
misbruiken Dr. Sorge be
hoorde dus by die man
nen. die in handen van
Moskou werden gedreven,
zoals zovelen groten in de
wereld, omdat het eigen
land deze individualisten
als misdadigers beschouw
den.
Over Dr. Sorge zijn al
enige boeken verschenen
en de auteurs ervan spre
ken elkaar nogal tegen.
Diegenen, die Dr. Sorge
hebben gekend, spreken
het lijkt vreemd met
bewondering over deze
man.
Men „neemt" zijn onbe
schrijfelijke levenswandel
op de koop toe.
Generaals hebben toe
gegeven, dat Sorge de
richting van de wereldge
schiedenis mede heeft be
paald.
Voor de oorlog, toen
Sorge aan spionage nog
niet dacht, was hij een
van de beste kenners van
Japan en zijn reportages
van dat land golden als de
beste, die door eij Europe
aan ever Nippon waren
geschreven.
Mateloos leven
Toen in 1931 de Yang-
tsekiang buiten de oevers
trad, maakte Sorge deel
uit van de reddingsploe
gen, die bij de overstro
mingsramp werden inge
zet. Sorge vloog over de
rivier in een vliegtuig, be
stuurd door de beroemde
Charles Lindbergh. Sorge
had 'n interview met deze
wereldbekende Ameri
kaanse vlieger en publi
ceerde het artikel in tal
loze kranten en tijd
schriften.
De hotel- en café-be
dienden die Sorge gekend
hebben, zijn altijd nog
verbaasd over de enorme
hoeveelheden drank, die
Sorge „genoot" en zij
herinneren zich alleen de
vrijgevigheid van deze
journalist.
Tientallen Geisha's en
barmeisjes zijn door Sor
ge in de kleren gestoken
en soms veroorloofde hij
zich vrijpostigheden in
het openbaar, die van
geen enkele andere Eu
ropeaan of Aziaat geno
men zouden worden.
In de typisch Japanse
huizen zong Sorge uit vol
le borst het volkslied „Ki-
migayo" mee en hij sprak
het Japans en verstond de
zeden en gewoonten zó
goed. dat hij overal entrée
had. Hij ging gaarne naar
het theater om Soemo-
wedstrijden te zien, die
door de Japanners even
veel bezocht worden als
de stierengevechten door
de Spanjaarden
Soemo is een duel tus
sen twee vleesbergen.
Twee mannen, die ieder
een omvang hebben van
een weldoorvoed olifants-
jong, staan op een mi
nuscuul lendedoekje na
naakt tegenover elkaar en
beloeren elkander als die
ren die zich voorbereiden
op de strijd op leven en
dood. Het gaat erom, dat
één van hen in een plotse
linge uitval de andere
vlees- en vetberg op de
rug werpt. Japanners
waarderen het, wanneer
Europeanen daarvoor be
langstelling hebben en na
men kunnen noemen van
beroemde Soemo-vechters.
Sorge wist en kende dat
allemaal. Het was zelfs zó,
dat men eigenlijk bewon
dering had voor hem, de
man, die zó mateloos leef
de. dat een gewoon mens
het binnen een paar weken
met de dood of een lang
durige ziekte zou moeten
bekopen.
Sorge feestte gerust oen
week lang en nam niet
neer dan één of twee uur
■ust per etmaal.
Daar tussen door maak
te hij nog zijn berichten
en later na het uitbre
ken van de oorlog ver
zamelde hij de gegevens,
die hem tot een van de
grootste spionnen der ge
schiedenis maakten.
Sinds 1928 heeft de Londense lan
taarnopsteker officieel „Openbare
lampenwachter", maar voor het ge
wone publiek zal hij altijd bekend
blijven onder de vertrouwde naam,
die hij kreeg toen de lantaarnopste
kers in 1851 officieel door het gouver
nement werden erkend en beschermd.
Van vroegere jaren echter reeds
stamt de gewoonte om dit beroep bin
nen de familie te houden en vreem
delingen te weren.
Het is deze clan-geest, die een lan
taarnopsteker er wel eens toe be
weegt de dochter van zijn maat te
huwen of diens zoon van harte toe
stemming te geven om met zijn doch
ter te trouwen. Papa zal er dan wel
voor zorgen, dat schoonzoonlief de
lantaarnvoetsporen gaat drukken.
Als bijverdienste
Dit wil echter niet zeggen, dat alle
lantaarnopstekers mannen zijn, die
Een gebeeldhouwde gaslantaarnpaal
in Londen
zich de gehele dag door aan hun taak
wijden. 120 Lampen per dag: geen
man, die er zijn acht uren mee ge
vuld krijgt en daarom zijn er velen,
die er een nevenberoep op na houden.
Tussen de lantaarnopstekers bijvoor
beeld. die al op een lange diensttijd
kunnen terugzien, vinden we iemand
als Ronald Lee, een kunstschilder, die
het lantaarnopsteken beschouwt als
een geregelde bron van inkomsten,
waarvan hij brood en boter kan ko
pen, doch die daarop de jam verdient
door eigentijdse schilderijen te ver
vaardigen en te verhandelen. Ronald
Lee is trouwens een geheel aparte
figuur. In de weinige uren, die hem
na het lantaarnopsteken en het han
teren van palet en schilderkwast res
teren, houdt hij zich namelijk onledig
met gewichtheffen. Ook alweer: be
roepsEen geheel ander type
is Henry Fillery. Hij zit al veel lan
ger in het vak en beperkt zich daar
toe, omdat hij afkomstig is uit een
strenge orthodoxe lantaarnopstekers
familie. Zijn beroep werd ook reeds
door zijn vader en oudere zwager uit
geoefend.
Wapenschouwing
Elke avond komen de lantaarnop
stekers bijeen. „Wapenschouwingen",
noemen zij die bijeenkomsten, die ge
houden worden onder de Blackfriars
Bridge, waar het zwarte water van
de Theems kabbelt tegen de oude
stenen trappen, die naar de open
ruimten onder de brug leiden. Daar,
in een kleine in de balustrade inge
bouwde barak vindt men de lantaarn
opstekers met toortsen ingewikkel
de instrumenten voor de leek en
proviand. Zodra de duisternis zijn
sluiptocht langs de Londense straten
begint, gooien de mannen van wie
er enkelen zes mijl of zelfs meer moe
ten wandelen alvorens zij op hun ba
sis zijn teruggekeerd de toorts over
de schouders en marcheren af.
Het werk brengt de lantaarnop
steker vaak in contact met mensen
die pas tot leven komen in de nach
telijke en vroege ochtenduren. Maar
de lantaarnopsteker is een diplo
maat. Door ervaring wijs beperkt
hij zich tot zijn eigen zaken, ook al
krult er vaak een glimlachje om
zijn lippen als hij Amor in volle
actie verrast. De lantaarnopsteker,
is het ook, die U kan vertellen over
de ratten, die zich 's winters bin
nenin de gaslamp nestelen om wat
warmte te zoeken en die hij er
's morgens in hun slaap moet ver
storen.
Herinnering
Steeds staan de Londense lantaarn
opstekers maar even zeer de vele
honderden in ons land, die nog dage
lijks hun lange tocht maken op
hun post. Elke week. zeven dagen
aan één stuk, het gehele jaar door.
Zij trotseren regen en wind, sneeuw
en hagel om hun werk te verrichten.
Een werk, dat niet slechts een open
baar belang is van de eerste orde,
maar tevens de herinnering levend
houdt aan lang vervlogen tijden en
aan de leeftijd, waarop men zich te
vreden vermaakt met spelletjes, die
even eenvoudig zijn als dat. waarvan
het jongetje uit een gedicht van de
Engelse dichter Robert Stevenson in
onderstaande versregels vertelt:
„Now Tom would be a driver and
[Maria go to sea
And my papa is a banker and as
[rich as he can be
But I, when I am stronger and can
[choose what I can do
O' Leerie, I'll go round at night and
[light the lamp with you"
(regels uit een vers van Stevenson,
waarin hij een jongetje spelenderwijs
laat fantaseren over zijn toekomst
Vertaling:
„Tom zal wel chauffeur worden en
[Maria gaat naar zee.
Mijn pappie is een bankier en zo
[rijk als het maar kan
Maar ik, als ik sterker ben en zelf
[kan uitkiezen wat ik ga doen
Dan Leerie (populaire naam voor
lantaarnopsteker), ga ik met jou
rond 's nachts om de lampen op te
/steken".