Van Goudkust tot Ghana
Ondanks de grommende stalinisten
zet Gomulka zijn liberalizatie voort
Vrees voor nieuwe bloedbaden
in nerveus
Algerie
De krakende Poolse staatskaros nog steeds op de rechte weg
Verbeten machtsstrijd achter de schermen
met de Russen in huis
13
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 16 MAART 1957
13
Grote moeilijkheden van de eerste zelfstandige negernatie
Gomulka zuivert verder
De steun van het westen
Verdeeldheid onder de stammen
Reusachtige opgave
Dreiging van de
.Kadars'' neemt toe
Tot Kadars
voorbestemd
Drie gewapende
machten
ringsfunctie te aanvaarden. Hij heeft
dat echter categorisch afgewezen en
de kandidatuur van Cyrankiewicz als
minister-president ondersteund, die
dan ook opnieuw gekozen werd. Zeer
duidelijk is vast te stellen, dat Go
mulka elke kans op politieke onenig
heid onder de midden- en rechtse
groeperingen wil vermijden en alle
krachten wil verenigen, om de Nato-
lin-groep volgens de regelen der poli
tieke tactiek helemaal uit te range
ren.
Als eerste offers van deze verder
gaande zuivering zullen waarschijn
lijk de plaatsvervangende minister
president Zenon Nowak, de minister
voor de Chemische Industrie Boleslaw
Ruminski en de minister voor Stede
lijk Economische Expansie Kazimierz
Mijal, niet lang meer in de regering
zetelen.
Steeds meer bezetten denkgenoten
van Gomulka belangrijke posten.
Ook tijdens de zitting van de Sejm
bleek, hoe ver de liberalizering be
reids voortgeschreden is.
Toen men overging tot verkiezing
van de Staatsraad van 15 leden
de hoogste uitvoerende macht wa
ren er voor het eerst weer vele leden,
die vrijmoedig anders stemden, dan
de voordracht luidde. De nieuwe
voorzitter lVyoerh, lid van de Ver.
Boerenpartij, stelde onmiddellijk na
zijn ambtsaanvaarding vast, dat
voortaan alle wetten, verordeningen
en afkondigingen uitsluitend door de
Sejm zouden kunnen worden vastge
steld en niet meer gelijk vroeger,
door de regering.
De ouderdomspresident van de
Sejm, de 78-jarige dr. Drobner, een
vroegere afgevaardigde in de Rijks
dag van de Oostenrijks-Hongaarse
monarchie, had reeds in de openings
zitting vastgesteld, dat de Sejm
voortaan niet meer „stommetje" zou
spelen.
Daarmede sprak hij uit, wat ieder
een in Polen denkt: „Wij kunnen het
ons niet meer veroorloven, de kiezers
van de 20e januari te ontgoochelen".
Het Poolse volk wil Gomulka nu
de tijd geven om de resten van het
stalinistische tijdperk op te ruimen
en het economische leven van Polen
in orde te brengen.
Maar er zijn gevaarlijke klippen te
omzeilen. Dat zijn de stijgende onte
vredenheid wegens de lage levens
standaard en de hierboven genoem
de stalinistische dreiging, die toe
neemt, naarmate de nood groter
wordt, de prijzen oplopen en de span
ningen tussen lonen en prijzen toene
men.
Nu hoopt Polen op de Amerikaanse
kredieten, het Amerikaanse katoen,
de Amerikaanse oliën en vetten en
Amerikaanse mijnbouwmachines.
Gomulka wil de particuliere onder
nemingen reactiveren om tot grotere
prestaties en intensievere produktie
te komen. Hij overweegt zelfs de
stichting van een Algemene Poolse
Scheepvaart-onderneming, waarin de
staat slechts voor 20 procent zal par
ticiperen en particulieren voor 80 pro
cent. Tal van Polen gaan ertoe over
hun buitenlandse deviezen in de Pool
se industrie te investeren. Sinds 11
febr. immers, mag men buitenlandse
deviezen bezitten en de emigranten
over de gehele wereld zenden voor
miljoenen dollars aan hun familie,
waarmede deze veelal een bedrijfje
aanvangt. Alleen in de Wojwoden-
schap Breslau zijn in de laatste tijd
1500 handwerkersbedrijven geopend
en in geheel Polen bedragen zij reeds
100.684.
Het is alles hoopvol en vertrouwen
wekkend. Maar juist deze voortschrij
dende liberalizatie en herrijzende
vrijheid, doet de woede in de omrin
gende communistische landen stijgen.
Niet mis te verstaan, zijn de vele
waarschuwginen en bedekte bedrei
gingen b.v. in de Oostduitse pers, dia
niet meer of anders zegt, dan Mos
kou goed dunkt.
En da juist geeft te denken en doet
de intense spanning voortduren!
Met uitzondering van de beul Ko-
vacks, die zelfs zonder folteringen
enige zijner medeplichtigen heeft
verraden (Knecht en Sauvage)' zwij
gen de gearresteerde, Europese con
tra -terroristen als het graf. De vei
ligheidsdiensten zijn er totnutoe niet
in geslaagd onthullingen te noteren,
doch kregen anderzijds wel de be
schikking over documentatiemateri
aal, waaruit onder meer blijkt, dat
de contra-terroristen tot de tanden
fee gewapend zijn en momenteel op
iedere eventualiteit zijn berekend-
Volgens één der inbeslag geno
men rapporten zou de contra-
terreur doende zijn een eigen
militie te formeren. 300.000 man
sterk, die de basis zou moeten
vormen van 't toekomstig leger
van de onafhankelijke republiek
Algerië onder blanke leiding.
Regeringsautoriteiten zijn veront
rust door de recente ontwikkeling,
waaruit onder meer zou blijken, dat
ook de blanke beweging „los van
Frankrijk" met de dag aan kracht
toeneemt.
Ben Bella
In de Franse pers verschijnen al
spotprentjes over de voorkeursbe
handeling, welke de vijf gearresteer
de leiders van de Rebellen, waaron
der Ben Bella, genieten in de Franse
gevangenissen. In een gevangenisver-
trek met gordijnen voor de tralies,
een bureau in een hoek en een onder,
danige cipier in de open deur zit Ben
Bella in een grote fauteuil met eeni
bevallige secretaresse op de schoot
en de telefoon in de hand. De droe
vige waarheid is echter, dat Ben
Bella geen gemakkelijke partij is en
totnogtoe ook in gevangenschap niet
is geweken voor de verlangens van
de Franse regering. De regering zal
dus van ander hout planken moeten
zagen en de machine zal snel moeten
draaien. t
Op de eerste plaats immers Wen
sen de volksvertegenwoordigers na
alle gebeurtenissen van de laatste
weken afdoende te worden ingelicht,
een eis welke Mollet niet kan inwil-
ligen. Bovendien willen de Amerika
nen, nu zien dat Parijs de papieren
oplossing begint uit te voeren. Ook
daarom maken de rebellen zich op
tot een nieuwe gruwelactie.
De Goudkust heeft in onze oren een beruchte klank. Wie
kan als Europeaan langer dan twee of drie jaar lang het hete,
vochtige klimaat verdragen? Een deel van dit Afrikaanse land
werd dan ook sinister en helaas zinvol „Het graf van de blanke
man" genoemd.
Maar er is voor ons nog meer: samen met Britten en Por
tugezen (of als dat zo uitkwam: tegen hen in!) hebben onze voor
ouders vele jaren de Goudkust gebruikt als basis voor een le
vendige salenhandel. Nu op 6 maart dit stuk Donker Afrika bin
nen het Gemenebest soeverein werd, dank zij vooral het onver
poosde zwoegen van de premier dr. Kwame Nkrumah, is er alle
aanleiding om naast de beruchte zijden van dit land ook an
dere aspecten in het licht te plaatsen.
Wie iets van de toestanden in
Afrika weet, zal onmiddellijk be
grijpen, dat het veroveren van de
zelfstandigheid een enorme opgave is
voor de in Europa gevormde leiders
van een volk, dat nog met wortel en
vezel vastzit aan de Afrikaanse sa
menleving. Dit betekent namelijk
niet alleen, dat de technische hulp
middelen tot het verwerven van vol
doende welvaart om de zelfstandig
heid te kunnen behouden beslist nog
onvoldoende zijn, maar ook, dat er
grote hinderpalen zijn van religieuze
en sociale aard om „de nieuwe na
tie" tot een krachtige eenheid in de
rij der volken te maken. Het zal de
uitzonderlijk zware taak van dr. Kwa
me Nkrumah en zijn ministers zijn
om in de komende jaren die moei
lijkheden het hoofd te bieden.
De premier heeft zijn „verleden"
daarbij mee. Jarenlang studeerde
hij in Engeland en de Verenigde
Staten. Daar leerde hij vele vor
men van politieke organisaties ken
nen en toen hij in 1947 door de
partij van dr. Danquah (de United
Gold Coast Convention of kortweg de
U.G.C.C.) als secretaris werd aan
getrokken, keerde hij naar zijn land
en volk terug met een aanzienlij
ke voorraad „strijdmiddelen". De
ze partij eiste „zo spoedig mogelijk
zelfbestuur binnen het Gemene
best".
Dit leek in de na-oorlogse tijd, toen
geheel Afrika in beweging begon te
komen en de zogenaamde hervormin
gen van de koloniale politiek niet
van de lucht waren, een vrij simpe
le aangelegenheid. De werkelijkheid
was wel een weinig ingewikkelder.
Voor de oorlog was namelijk de Brit
se Goeverneur praktisch alleenheer
ser in de kolonie. Het plaatselijke
en districtsbestuur werd overgelaten
aan stamhoofden, kleine en aan hun
Een voorbeeld van moderne bouw
trant in Ghana: de nieuwe
bibliotheek te Accra.
macht zeer gehechte polentaatjes.
Ook de rechtspraak was in hun han
den. Toen dr. Kwame Nkrumah (ver
taald betekent zijn naam zo onge
veer: zondagskind) met zijn partij
genoten op een oproer aanstuurde,
was het pleit dan ook vrij spoedig
in zijn nadeel beslecht. Met andere
leiders werd hij naar het noorden van
zijn land verbannen.
De bevrijder
Toen hij weer terug mocht komen,
sloot hij zich weldra aan bij de veel
minder gematigde groepering van
de jeugdorganisaties cn stichtte een
nieuwe partij met als voornaamste
programma-punt: algehele zelfstan
digheid in 1949. Hoe ingewikkeld en
moeilijk de toestand was, bleek wel
uit het feit, dat dr. Kwame Nkrumah
in hechtenis werd genomen. Desal
niettemin bleef hij de leider van zijn
partij, de Convention People's Party
(CPP) en bij de verkiezingen in 1951
behaalde hij 34 van de 38 zetels in
het parlement. De Britse Goever
neur was zo verstandig hem uit de
gevangenis te ontslaan en hem de
post van minister-president aan te
bieden. Dit was de eerste grote stap
op de weg naar de vrijheid.
Bij de verkiezingen in 1954 be
haalde de CPP niet minder dan 71
van de 104 parlementszetels en de
onderhandelingen met Londen over
zelfstandigheid binnen het Geme-
best konden voorgoed beginnen. Het
resultaat is geworden, dat sinds 6
maar 1957 dr. Kwame Nkrumah
zich met het volste recht de „be
vrijder" van de Goudkust, thans
met de oude naam Ghana gehe
ten, mag noemen.
Ghana ligt aan de Golf van Nieuw-
Guinee en is ruim zevenmaal zo groot
als ons land. Het heeft een bevolking
van 4,5 miljoen zielen. Het klimaat
is tropisch, de kustlijn is 534 kilome
ter lang. Er zijn vele rivieren, waar
van na de regentijd de meeste droog
vallen. De regenval is gemiddeld
driemaal zo zwaar als in Nederland.
De niet-Afrikaanse bevolking, onge-
(Van een diplomatieke medewerker
Uiterlijk waarneembaar wikkelen 2;ich de za
ken in Polen rustig af en schijnt het Gomulka
inderdaad te gelukken, de vervaarlijk kraken
de staatskaros op de rechte weg te houden. In
werkelijkheid speelt zich achter de schermen
een strijd om de macht af, welke langzaam
zijn hoogtepunt nadert. Het votum, dat het
Poolse volk bij de verkiezingen Gomulka heeft
gegeven zijn - gelijk zelfs Moskou gramstorig
opmerken moest - niet een votum voor het
communisme, maar voor de man die de Russen
weerstaan heeft en op wie het nationale Polen
rekent als de man, die de democratische recht-
Het prachtige Kente-doek, dat nog
zeer veel gedragen wordt in Ghana,
vervaardigt men op primitieve
weef stoeltjes zoals op deze foto
is afgebeeld.
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••I
veer 3 per duizend inboorlingen, on
dervindt veel last van het klimaat.
Het land heeft 11 steden met meer
dan 10.000 inwoners. In de hoofd
stad Accra wonen er 140.000.
Wijsheid is nodig
Om maar even stil te staan bij
deze hoofdstad: daar vindt men een
reusachtig hotel The Ambassa
dordat ongeveer 10 miljoen ge
kost heeft. Ook is er een triomf
boog verrezen ter waarde van niet
veel minder en men wil nu voor
nog eens zo'n bedragje een stand
beeld gaan oprichten voor de pre
mierEen bewijs, dat het land wel
varend en eensgezind is, zoudt u
menen. Welnu, misschien is het
tegendeel juist de waarheid.
De hoofdstad is namelijk het cen
trum van het zuiden van Ghana.
Daar zetelt de regering, daar wo
nen ook de meeste mensen. Nu ligt
het in een land, dat al vele eeuwen
door de afzonderlijke stammen wordt
geregeerd" althans overheerst, toch
wel voor de hand, dat de stam die
zich de voornaamste acht ook het
meest te vertellen wil hebben over de
manier, waarop de eenheid moet wor
den bereikt en over de wijze waarop
het geld moet worden uitgegeven. In
het noorden wonen de machtige As-
hanti's met hun koning. Deze stam
levert jaarlijks 70 pet. van de cacao-
oogst, de voornaamste bron van het
nationale inkomen. De koning is bo
vendien al eeuwen lang volstrekt op-
perheerser, die van niemand beve
len wenst af te wachten en zeker niet
van dr. Kwame, die behoort tot een
andere stam. De Ashanti's redeneren
bovendien als volgt: de heren in het
zuiden regeren heerlijk van ons geld!
Reden te over dus om moeilijkheden
te verwachten, al moet gezegd wor
den, dat de premier zo wijs is ge
weest om de districten" en dus ook
de Ashanti's een ruime mate van
zelfstandigheid te laten.
Al ontwikkelt Afrika zich dan
ook zeer onstuimig, het zal be
slist nog lange tijd duren aleer
een werkelijke eenheid en dus
een verantwoorde zelfstandig
heid als natie tot stand kan ko
men. Moge de vrijheidsroes niet
omslaan in een waanzinnig
machtsvertoon, hetgeen immers
alleen maar zou kunnen eindi
gen in bloed en tranen.
Hieraan gaf o.a. uiting de vorige
secretaris van het Centrale Comité
van de communistische partij Ochab,
die op een boerenvergadering te Lodz
ten aanzien van de nieuwe landbouw
politiek verklaarde, dat er nog maar
weinig van het communisme be
waard blijft, als zij tot resultaat
heeft, dat de boeren de kolchozen vol
ledig opruimen.
Deze en dergelijke kritiek is na
tuurlijk manna op de tong van de
voormalige stalinistische leiders van
Polen, de Natolin-groep, zo genoemd
naar de villawijk Natolin van War
schau, waar deze hun mooie wonin
gen hebben. Deze Natolin-groep werd
ten des volks zal herstellen. Zolang Gomulka
deze lijn volgt en het is zijn eigen belang
dat hij dat doen zal zal het nationale Polen
hem trouw blijven. Tot nu toe lost hij zijn
beloften in successie in, zó zelfs, dat niet alleen
de naar het achterplan verhuisde stalinisti
sche communisten, maar zelfs ook in de
Communistische Partij op het voorplan tre
dende nationaal-communisten beginnen te
morren en uiting te geven aan hun beducht
heid, dat in Polen het kind met het badwater
zal worden weggeworpen, het communisme
aan de hervormingen zal sterven.
de laan uitgestuurd werden, toegetre
den zijn. Dat zijn de duizenden kleine
potentaatjes, leden van geheime po
litie, politieke commissarissen en
commissarisjes, die geen baan meer
konden krijgen, door het volk als de
pest gemeden werden en vrijwel pa
ria's in Polen waren geworden.
Geruchten willen en in officiële
kringen beaamt men die dat deze
samenrottende stalinisten, versterkt
door allerlei duistere elementen van
internationale herkomst, die vanuit
Sovjet-Rusland over de grens gesluisd
worden, zwaar bewapend zijn met
wapens, waarvan de herkomst niet
moeilijk te raden is.
na Gomulka's optreden geheel uitge
schakeld en mokkend stond zij terzij
de. Doch gaandeweg heeft zij weer
courage gekregen en moreel en mate
rieel gesteund door Moskou en door
de aanwezigheid van de Sovjet-Russi
sche troepen op Pools grondgebied,
tracht zij thans langzamerhand weer
verloren invloed te herwinnen. Dit is
voor een belangrijk deel zelfs reeds
gelukt, want het is betekenisvol, dat
deze Natolin-groep erin kon slagen bij
een verkiezing voor het secretariaat
van de C.P. van Warschau, een aan
hanger van Gomulka weg te stem
men en een oud-stalinist op deze
plaats te brengen.
Een ander symptoom van het op
dringen der Natolin-groep is het ont
staan van een soort ondergrondse
stalinistische beweging, waartoe de
talrijke vroegere stalinistische ele
menten, die na Gomulka's optreden
De minister-president
dr. Kwame Nkrumah
Wat de taak van deze stalinistische
ondergrondse zou kunnen worden, is
niet moeilijk te raden. Naarmate Go
mulka's politiek van liberalizatie,
eigen weg en aankoping aan het
westen verder gaat, stijgt het onbe
hagen in de communistische landen
en zal ook de lust om op een Ka-
dar-ontknoping in Polen aan te sturen
toenemen.
Dat is dan ook de dreiging, welke
zowel regering, Gomulka, de Kerk
en de voorzichtige leiders van het na
tionale Polen aanwezig weten, maar
die zij nooit realizatie zullen laten
komen.
Als de Natolin-groep of Moskou tot
actie mocht overgaan, dan zal Go
mulka kunnen rekenen op 95 procent
van Polen, om deze stalinistische
putsch eenvoudig in de pan te hak
ken. Wat ook gelukken zou, als niet
ruim 120.000 Russen in Polen en
enige tientallen Russische divisies
aan de Poolse grens onder bevel van
maarschalk Rokossowski klaar zou
den staan, om deze „fascistische con-
tra-revolutiorfairefactie te vernieti
gen.
Want zowel het westen, als de Azia
tische landen kunnen Sovjet-Rusland
wegen het onterende optreden in Hon
garije ook al moreel veroordeeld heb
ben, dit moge niet de minste twijfel
opwerpen aan de bereidheid een nieu
we Sovjet-Russische overval, dan op
het Poolse volk. De communistische
ideologie moge naar de bliksem
gaan, de militaire veiligheid van het
Sovjet-Russische imperium en zijn
koloniaal randgebied gaat boven alles
zelfs boven het verstand en de voor
zichtigheid.'
Zo staan op dit ogenblik in Polen
drie gewapende m-chten met het ge
weer aan de voet.
1. Het regulaire Poolse leger en de
Staatsveiligheidsdienst.
2. De enorme nationale Poolse ver
zetsbeweging, waartoe het aller
grootste deel van het Poolse volk
behoort, van kind tot grijsaard.
3. De stalinisten.
Deze toestand kan natuurlijk zo
niet verder blijven bestaan en Gomul
ka blijkt dan ook door zeer handig
manoeuvreren te trachten de Natolin-
groep verder achteruit te dringen.
Er werd tijdens de openingszitting
van de nieuwe Sejm sterke aandrang
op hem uitgeoefend om een rege-
(Van onze correspondent).
De Europeanen in Algerië hebben de prikkeldraadversper
ringen rond hun woonhuizen en stallen nog versterkt. Dag en
nacht worden er rondes gelopen. De telefoonlijnen worden extra
bewaakt en velen gaan slechts op reis in zwaar bewapend
groepsverband. Allerwege vreest men een nieuw bloedbad.
Overal hooit men in hun kringen dezelfde opmerking: we
laten ons niet als kalveren afslachten; desnoods moeten we
het eerste schieten
Ook onder de rebellen heerst nervositeit. Zij vrezen
nieuwe vergeldingsaanvallen van de blanken en de lbsissen in
Kabilë fluisteren voortdurend: wacht niet af; schiet eerst
rr.'k goed
in Frankrijk. Zij hebben het vertrou
wen in de regering Mollet al gerui
me tijd geleden verloren en om de
nationale vergadering die één dezer
dagen de Algerijnse koek zal aan
snijden, te beïnvloeden achten ook
zij het noodzakelijk de aandacht te
trekken.
Ook Europeanen
Ondanks de arrestatie van 22 Euro
peanen, door de Franse veiligheids
diensten er van beschuldigd de con-
tra-terreur te hebben georganiseerd,
is de afweerkracht van hun groepe
ringen niet of vrijwel niet vermin
derd. Ook hun geheim tribunaal be
staat nog steeds. Het is na de arres
taties ook duidelijk geworden, dat
het „Comité Renaissance Frangai-
se" (C.R.F.) voor geen middelen te
rug schrikt. De knokploegen van de
C.R.F. arresteerden op eigen gezag
vooraanstaande leiders van de Alge-
Belangrijke verplaatsingen van de
militaire eenheden wijzen eveneens
op hoogspanning als de activiteit van
de wederzijdse veiligheidsdiensten.
De ophitsende toespraken, door radio
Cairo de lucht in geslingerd, zijn
nooit zo vol bedreigingen geweest
als de laatste dagen. Alles wijst er
op, dat men aan de vooravond van
een nieuw bloedbad staat, dat wel
licht alle voorgaande nog zal over
treffen. De rebellen, die reeds vele
hunner leiders zijn kwijt geraakt,
hetzij gedood of gearresteerd, willen,
nu Frankrijk voor het forum der
Verenigde Volkeren niet werd ver
oordeeld, opnieuw de aandacht op
zich vestigen en ze blijken al geleerd
te hebben dat gruwelen hiertoe dien
stig zijn. Aan de andere zijde voelen
de Europeanen in Algerië zich ge
sterkt door de wetenschap, dat hun
actie-comités verlengstukken hebben
rijnse rebellen, hun contactpersonen
en spionnen en sleepten hen voor 'n
geheim, clandestien, militair tribu
naal. Na de veroordeling werd het
vonnis uitgevoerd. Nog lang niet al
les is aan het daglicht gekomen, maar
wel genoeg om een voorlopig inzicht
te krijgen.
Tekenend is het geval Chaouch.
Deze „brievenbus" van de rebel
len kreeg, toen hij zijn winkel
opende in het hartje van Algiers
bezoek van vier mannen met
gleufhoeden op, die voorgaven
inspecteurs van politie te zijn. Ze
dwongen hem plaats te nemen in
hun auto. In de villa van de nu
eveneens gearresteerde Jean De
Graff werd Chaouch twee etma
len zonder onderbreking verhoord.
Weliswaar leverde dé muzelman
enkele geheimen uit maar volgens de
C.R.F. wist hij veel meer. Daarom
werd de bemiddeling ingeroepen van
de ex-zwemkampioen Kovacks, lid
van de uiterst rechtse O.R.A.F., een
beweging, welke juist met de C.R.F.
was samengesmolten. Kovacks en
zijn vrouw wilden de Algerijn dwin
gen zijn geheimen prijs te geven en
doopten hem daartoe met het hoofd
in een bak water; tengevolge van
deze behandeling is Chaouch ter
plaatse overleden. Docteur Imbert
poogde de levensgeesten op te wek
ken met kunstmatige ademhaling,
doch slaagde daarin niet. Het lijk
van Chaouch is verdwenen. Het ge
heim tribunaal van de C.R.F. was
ondergebracht in de villa „Les Sour
ces" te Birkadem. Behalve enige
Franse vlaggen ontdekte de veilig
heidsdienst er een groen tapijt, waar
uit valt af te leiden dat de veroor
deling geschiedde volgens de militaire
ritus en diverse folterinstrumenten.
