De veldtocht 1944-1945
het Westen
m
KATHOLIEK - ROOMS
ONZE PUZZEL
EEN BOEK VAN BEDELL SMITH
Waar bleven
de dollars
V i
Gouden Virginia-tweeling
Vijftig seconden doodsangst
King Size mèt... of zonder filter!
KAMERCOMMISSIE WIL
NADERE INFORMATIES
Oud-SS-ers
op excursie
Italiaanse emigrant als
krankzinnige opgesloten
DOOR VUUR GETEISTERD
cle invasieplaats
Hitier raadde
Dat laat mij koud,
zei Seyss Inquart
SfSBSSS^
Twee grootse gouden
Virginia's!
JBSBJEX
mètof zonder filter
Wijzigingen begroting Waterstaat
TWEE SCHEPEN
BOTSTEN
ZWAAR GELADEN WOORDEN
BlJ vergissing
OPLOSSING
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERDAG 5 JANUARI 1956
Generaal Walter Bedell Smith, de chef staf van generaal
Eisenhower in de tijd, dat de invasie werdvoorbereid en uit
gevoerd, heeft de grote gebeurtenissen uit die tijd in een opmer
kelijk boek vastgelegd. Behalve over zijn persoonlijke herinne
ringen had hij ook de beschikking over de nauwkeurige
dagelijkse overzichten die bij de generale staf secretariaat
S.H.A.E.F. werden bijgehouden en ook kon hij de verklaringen
raadplegen, welke gevangen genomen Duitse bevelhebbers heb
ben afgelegd omtrent het falen der verdediging.
Bedell Smith noemt zijn boek „Eisen
hower's zes grote beslissingen". Deze
beslissingen, waarom zijn relaas is
gegroepeerd, zijn de volgende:
1. Het besluit om op 6 juni 1944
de invasie door te zetten ondanks de
twijfelachtige weerrapporten.
2. Het besluit om de Duitse legers
in Normandië te omsingelen en op
de plaats te vernietigen.
3. De besluiten, welke getroffen
moesten worden om het Duitse tegen
offensief in de Ardennen op een mis
lukking te doen uitlopen.
4. Het besluit om de Duitse legers
ten westen van de Rijn te vernie
tigen.
5. Het besluit om het Ruhrgebied
te omsingelen.
6. Het besluit om de geallieerde
legers diep Duitsland in te zenden,
om de Nazi-weermacht definitief on
schadelijk te maken.
Bij deze beslissingen stond Eisen
hower alleen. Hij had uitgebreide
staven tot zijn beschikking. Hij kon
talloze adviezen inwinnen. Maar ten
slotte moest hij de eindverantwoorde
lijkheid dragen. Wel heel sterk kwam
de zwaarte van deze taak tot uiting
op 5 juni 1944. De invasiedatum was
al een dag uitgesteld wegens de slech
te weerberichten. Als de grote ope
ratie niet op 6 juni kon beginnen,
zou de aanval vrijwel zeker twee
weken uitgesteld moeten worden, tot
de eerste datum waarop het getij
weer gunstig kon zijn. De morgen
van de 5e juni voorspelden de me
teorologen. dat er later op de dag
vrij gunstige weersomstandigheden
zouden zijn, die zouden voortduren
tot de volgende morgen 6 juni. ge
paard gaande met enige verminde
ring in de windsnelheid en enige op
klaringen.
Tegen de avond van de 6e juni
moest men echter een terugkeer van
het slechte weer verwachten met
krachtige winden en ruwe zeeën
Na de beraadslagingen over deze
weerrapporten duurde de stilte volle
vijf minuten, terwijl generaal Eisen
hower op een sofa zat voor de boe
kenkast in de hoek van de kamer.
HÜ was gespannen. Hij overwoog elk
gegeven over het weer zoals hij ge
leerd had te doen tijdens de droge
lessen sedert april en woog ze af
tegen die andere onweegbare dingen-
Tenslotte keek hij op, de spanning
was van zijn gezicht weggegleden.
Met heldere stem zeide hij: „Welnu,
wy zullen gaan!"
De beschrijving van zulk een episo
de typeert dit boek. Het geeft naast
de schets van de verschillende fasen
van de veldtocht door de personen
van de beslissende figuren in het re
laas te betrekken, kleur en warmte
aan de geschiedschrijving.
Nederlandse volk tegenover u. U
weet dat u vermoedelijk doodgescho
ten zult worden".
Hij aarzelde slechts een ogenblik
en zei toen met grimmige aanmati
ging', „dat laat mij koud".
Het voor de hand liggende ant
woord was, ..dat doet het gewoon
lijk". Na deze opmerking eindigde
het gesprek. (Men weet, dat de toe
stemming voor de dropping tenslot
te toch is gegeven).
Interessant zijn ook nog verschil
lende details.
Zo vertelt Bedell Smith, dat Hit
ler de aanvalsplaats voor de invasie
ongeveer geraden had. In mei 1944
sprak hij met zijn generaals over
Normandië. De staf was toen ge
heel voorbereid op een landing in
het Kanaalgebied tussen de Seine
en de Somme bij Abbeville en Le
Havre. Daarom werden in de jaren
1942 en 1943 de kustversterkingen
vooral in dit gebied gebouwd. De ge
neraals waren niet geheel overtuigd,
dat Ilitler het bij het rechte eind
liad, maar hij bleef erop hameren
en verlangde meer en meer verster
kingen voor die sector.
Toen de invasie echter inderdaad
in Normandië plaats greep, durfde
het Duitse opperbevel aanvankelijk
de grote troepenmacht langs het Ka
naal niet weg te halen, uit vrees,
dat daar nog een tweede landing zou
plaats hebben. De verbondenen
trachtten door allerlei trucs die vrees
trouwens levendig te houden.
Het gevaar van de Ardennensl^g
acht de schrijver sterk overschat.
Zelfs als de Duitsers met hun aan
vankelijke aanval de Maas waren
overgegaan, zouden zij zo ver op hun
eigen aanvoermogclijkhcden zijn
vooruitgelopen, dat zij niet naar de
kust hadden kunnen doorstoten.
De Russen
Ten aanzien van de verhouding tot
de Russen erkent Bedell Smith, dat
hij een andere opvatting had dan
Churchill. Die was van mening, dat
de geallieerde strijdkrachten voorlo
pig moesten blijven waar zij waren,
diep in de Sovjet-zone. Hij voelde het
als een ernstige fout voor de Ame
rikaanse en Britse troepen om zich
uit dit gebied, dat zij hadden ver
overd met hun bloed, hun leven en
hun moed, terug te trekken, voor
dat definitieve overeenkomsten over
de verschillende aspecten van de be
zetting met de Sovjet Unie waren ge
troffen. Bedell Smith meende, dat dit
niet kon met het oog op de openba
re mening in Engeland en Amerika,
die leefde in de waan van een goede
verstandhouding met de Sovjet-Unie.
D'e schrijver geeft echter toe, dat
Churchill de toekomstige verhoudin
gen met de Sovjet-Unie veel juister
voorzag dan enige westelijke staats
man.
Tenslotte schuift hij de kwestie op
zij met de opmerking: De Russische
onverdraagzaamheid en de moeilijk
heid om met mensen van kwade wil
le om te gaan zijn niet de dingen,
i die ik mij bij voorkeur uit de Euro-
pese veldtocht wil herinneren.
Er zijn dan ook tal van uitsteken
de herinneringen aan verbonden en
ze zijn in dit boek opgetekend, onop
gesmukt vooral door de feiten spre
kend. De feiten, die een groots mili
tair epos van de moderne tijd vor
men. Deze Nederlandse bewerking,
verzorgd door Generaal Kruis, is ver
schenen bij Van Holkema en Waren-
dorf te Amsterdam.
Een subcommissie van het Ameri
kaanse Congres heeft gevraagd om
een omvangrijk onderzoek naar de
Amerikaanse hulp aan het buitenland.
De commissie stelde deze vraag na
publikatie van een verslag, waarin
wordt gezegd, dat de miljoenen dol
lars die Amerika aan Perzië heeft
verstrekt, „op een slordige en onza
kelijke manier" zijn beheerd.
Deze hulp was aan Perzië verleend
om de economische crisis in het land
die een gevolg was van de naasting
van de „Anglo-Iranian Oil Company"
een halt toe te roepen.
"(Advertentie)
Het met cokes geladen Zweedse s.s.
Vistenis ten noorden van de
Waddeneilanden in brand gevlogen.
Het half uitgebrande schipwaar
van men de restanten van de brug
op de foto ziet. wordt naar de haven
van Harlingen gesleept.
In de herinnering van de tienjarige
Britse knaap Paul Potter zijn er 50
seconden, die liij nooit meer wil be
leven, nl. de 50 seconden gedurende
dewelke hij versuft op- een spoorlijn
lag, terwijl een goederentrein van 46
wagens over liem heen donderde. Ter
wijl hij de spoorlijn overstak smeet de
locomotief hem tegen de grond. Twee
maal trachtte hij recht te komen, maar
de koppelingen sloegen hem weer
tegen de dwarsliggers.
En tèrwijl deze 50 seconden werden
tot een eeuwigheid, lagen twee spoor
wegarbeiders hopeloos gebukt, enkele
meters van hem vandaan, terwijl hun
kreten overstemd werden door het
gedaver van de wagons. Paul ont
kwam «uit deze nachtmerrie met
slechts enkele sneden en flauwe plek
ken.
Het gebeurde in de mist nabij hef
station van Gedling. een voorstad van
Nottingham. Paul en zijn schoolka
meraadje Richard Baker gingen daar
heen om een trein te nemen naar
Nottingham. Richard vond het juiste
perron en Paul wilde oversteken om
bij hem te komen.
De 51-jarige kruier Georges Hughes
zag hem staan wachten op een spoor,
terwijl een goederentrein over het
andere spoor voorbijreed. Plotseling,
zo vertelde de kruier nadien, doemde
een andere goederentrein uit de mist
op, juist achter Paul. Hij hoorde hem
niet aankomen vanwege het lawaai
van de trein, waarnaar hij stond te
kijken.
„Ik schreeuwde: „Kijk' uit!" De jon
gen hoorde het niet. Ik snelde weg om
hem te helpen, maar ik kon hem niet
op tijd bereiken. De locomotief storm
de op hem in en smeet hem langweg
over de dwarsliggers.
Hij maakte eerst twee buitelingen
en dan bleef hij met het gezicht om
laag tussen de rails liggen. Ik kon zien
dat hij trachtte om recht te staan,
terwijl de wagons boven hem voorbij
reden. Een andere spoorwegarbeider
en ik kropen tot dicht tegen het spoor
en bleven roepen: „Blijf liggen, lig
stil!" Hij hoorde het niet.
Het was zenuwslopend. De jongen
strompelde recht. Een koppeling raak
te hem en sloeg hem weer tegen de
grond. Opnieuw probeerde hij omhoog
te geraken en weer raakte de koppe
ling hem. Deze scheen hem knock-out
te slaan1'.
Toen de laatste wagen voorbij was,
droegen de twee arbeiders Paul naar
het kruierslokaal. Een verpleegster
die op een trein stond te wachten ver
leende de eerste hulp.
Beide King Size! Beide dus:
extra lang en bovendien
van vól formaat. Daardoor
koeler, heerlijker en langer
roken Probeer ze beide
Essex met superfilter of zonder
85 cr.
VIRGINIA KING 5 I Z i
Het heeft de aandacht van de vaste
commissie voor Verkeer en Water
staat getrokken, dat op de vaak zeer
belangrijke verlagingen, die het wets
ontwerp tot wijziging van de begro
ting van het departement van Ver
keer en Waterstaat voor 1955 inhoudt
nauwelijks enige toelichting gegeven
wordt.
Gesprek met Seyss Inquart\
Nog zo'n tekenende alinea willen
we aanhalen. Ze betreft de bespre
kingen met Seyss Inquart over de
voedseldroppings in ons land. Bedell
Smith zelf sprak met Hitiers stad
houder in Nederland. Die wilde eerst
niets van het plan weten. Hij wa's
erg ontoegankelijk voor enig beroep
op redelijkheid. Het was een zaak
voor de militaire bevelhebber Blas-
kowitz, of voor Hitier, herhaalde hij.
Toen, aldus Bedell Smith, lieten wij
alle terughoudendheid vallen.
,,Ik vraag mij af of u zich be
wust bent dat ik u een laatste kans
geef," zeide ik.
Hij keek mij scherp aan cn knik
te. Ja, ik begrijp dat." Ik zeide:
,,De gevolgen voor u zelf zullen ern
stig zijn. U weet wat u hier gedaan
heeft. U kent de gevoelens van het
Het orgaan van voormalige S.S.-
leden ,,De roep van de Viking", heeft
medegedeeld dat het voornemen be
staat oud-SS-ers tochten te doen ma
ken naar vroegere strijdtonelen in de
tweede wereldoorlog, zulks ,,ter ver
sterking van de geest der Europese
saamhorigheid". De eerste tocht zou
naar Parijs leiden.
Het sociaaldemocratische dagblad
..Neue Rheinzeitung" vraagt zich in
dit verband af, of het veeleer geen
aanbeveling verdient, alle ,.SS-herin-
neringen" zoveel mogelijk aan de ver
getelheid prijs te geven....
Een tanker, geladen met 292 ton
dieselolie, is in het Amsterdam - Rijn
kanaal te Utrecht in aanvaring ge
komen met het 162 ton metende
vrachtschip „Merwede". Beide sche
pen liepen ernstige averij op en zon
ken gedeeltelijk. Men slaagde er in de
beide boten nan de wal te veranke
ren om verder zinken te voorkomen.
Na een eerste inspectie bleek, dat
niets van de dieselolie verloren is ge
gaan en de tanks onbeschadigd zijn
gebleven. De „Merwede" was gela
den met stukgoederen, voornamelijk
gecondenseerde melk. Persoonlijke
ongelukken deden zich niet voor.
Op 17 november stelde mgr. Alfrink offi
cieel de middagklok in, de dagelijkse oproep tot
gebed voor de vervolgde christenen. „Waarom
zou het niet mogelijk zijn" aldus mgr. Alfrink
bij die gelegenheid dat bij het luiden van de
middagklok alles wat in God gelooft, katholiek
of niet-katholiek, een ogenblik zijn gedachten
naar boven richt om Gods barmhartigheid te
vragen voor de verdrukte volkeren?" Het or
gaan ,,De Protestant" besluit zijn verslag van
deze gebeurtenis aldus: „Als wij zo vrij mogen
zijn Z.E. op deze vraag te antwoorden: het zou
stellig mogelijk zijn, maar degenen die gij niet-
katholicken noemt en die in werkelijkheid niet-
roomsen zijn zouden dan ook zeker de vervolgde
en onderdrukte protestanten in Spanje en Co
lumbia in hun gebed gedenken."
clusie: „Wanneer hospita's en naai
sters de meest zuivere vertegenwoor
digers worden geacht van de „room
sen" dan kan men zich toch énig
j begrip vormen van hetgeen dit woord
LjCulz ons een ogenblikje bij dit berichtje stil staan. Om te beginnen oproept: mensjes uit de kleine mid-
een vraag. Is het nu werkelijk nodig om te pas en te onpas aan te denstand, goeie zielen wellicht, maar
komen met dergelijke venijnige opmerkingen? We willen hun juistheid redeloos en reddeloos verstrikt in bij-
graag in het midden laten. Maar kan men het niet laten oprechte be- ffplr'v"'f' 11 p"
doelingen verdacht te maken? Moet het opklarend klimaat tussen de
christenen telkens weer opnieuw vertroebeld worden?
Ontmoeting in York
Er is nog iets anders in het be
richt van „De Protestant" dat de
aandacht trekt: die gij niet-katho-
lieken noemt en die in werkelijkheid
niet-roomsen zijn". Dat herinnert me
aan een ontmoeting in de prachtige
kathedraal van York. Een Anglicaan- me katholiek te noemen, ik was
se dominee had me rondgeleid en in »fooms". Voor de doorsnee Engelse
de oude crypte allerlei kunstschatten Pr°testant betekent dat tevens zoveel
laten zien. Tenslotte vroeg hij me tot als: onderworpen aan een buitenland-
welke kerk ik behoorde? Toen ik ant- 5° macht' macht van „Rome" en
woorckle dat ik katholiek was, her- du5l zoveel als: niet-Engels. Men moet
haalde hij laat ik aannemen zon- ff1* Engelsman zijn om te weten, dat
der onvriendelijke bedoelingen ,,0,
behoort u tot de roomsen?"
gelovige praktijken, verslaafd aan
wijwater. Wij begrijpen dan iets van
de moeilijkheden waarmee 'n anders
denkende te worstelen heeft om door
deze roomse sfeer heen de kern van
het katholicisme te benaderen".
je een sterfelijk wezen niet zwaarder
kunt discrimineren dan door hem te
verwijten dat hij niet-Engels is. Van
uit deze achtergrond wordt het heel
begrijpelijk waarom de Engelse ka
tholieken altijd zich zoveel moeite
gegeven hebben, en zich nog steeds
geven om duidelijk te maken, dat zij
c- als katholieken even loyale staatsbur- ven in onze liturgie, dan rijzen vele
ton EHf i* «non kwestie vin nitslui- ?erszijn als de aanhangers van dc technische problemen met name die
ken. Dat is geen kwestie van unsiui Anglicaanse staatskerk. van een verantwoorde berijming en
toonzetting. Maar erger is nog het
B'ekcerlill^eil O-Pinio-nn psychologische probleem, dat psal-
cncciimöen öeuiigcil mcnzingcn voor de katholiek typisch
Maar het woord „rooms" heeft nog Protestant is geworden, iets dat daar-
verschillende andere onaangename om onwillekeurig afkeer verwekt.
„Rooms"
Wat protestanten en katholieken
van elkaar scheidt achterhaalt men
niet alleen maar door het bestude
ren van beider theologische hand boe-
Psalmgezang
Het zijn helaas niet alleen de an
dersdenkenden, die afgestoten wor
den door de afschrikwekkende „ge
ladenheid" die bepaalde woorden in
de loop van eeuwen godsdienststrijd
hebben besmet. Ook katholieken zit
ten met die moeilijkheid. Eén voor
beeld moge volstaan. Wanneer wij in
onze tijd van liturgische vernieuwing
zoeken naar het goede, waardige,
niet-sentimcntcle kerklied, dan ko
men we vanzelf terecht bij de on
vergelijkelijke psalmen, liederen vol
kracht en poëtische schoonheid. En
wat meer is, liederen geinspireerd
door Gods eigen heilige Geest. Wij
zijn het psalmenzingcn verleerd.
Willen we ze opnieuw een plaats ge-
De Staten-Generaal aldus de
commissie hebben de oorspronke
lijke aangevraagde bedragen toege
staan, omdat zij de noodzakelijkheid
van deze uitgaven inzagen. Zowel de
Staten-Generaal als de belanghebben
den mochten dan ook verwachten, dat
getracht zou worden de bedoelde wer
ken uit te voeren in het tempo, dat
bij volledige verwerking van de toege
stane bedragen zou kunnen worden
bereikt. Dat het hier over niet geringe
sommen loopt, blijkt o.a. uit de ver
mindering van twee keer 1 miljoen
op een totaal van resp. ruim 8 en
ruim 10 miljoen voor rivier- en kust-
verdedigingswerken.
Weliswaar heeft de begroting naar
Nederlands staatsrecht het karakter
van een machtiging, verleend aan de
regering, om ten hoogste de toegesta
ne bedragen uit te geven en is de re
gering tot het doen van die uitgaven
dus niet verplicht, maar het is in vele
gevallen toch teleurstellend, indien
toegestane uitgaven achterwege blij
ven.
De commissie zal in ieder geval
gaarne alle voorgestelde verlagingen
nader toegelicht zien.
HORIZONTAAL: 1 landelijke plaats;
5 plant; 6 gewapende ruiter. 11 vrucht
12 hemellichaam; 14 groet; 15 lokspijs;
16 kledingstuk; 19 anno (afk.); 20
maanstand (afk.); 21 ijzerhoudende
aarde; 23 tot en met (afk); 25 zang-
noot; 26 stijgwerktuig; 28 larie; 30
tend verstandelijk inzicht. Het gaat
immers niet slechts om zakelijke ver
schillen in geloofsovertuiging, maar
misschien nog meer om gevoelens en
sentimenten. En om die te peilen zou
men moeten kunnen aanvoelen welk „.a E
een volkomen verschillende reactie bijsmaken vooi de andersdenkende
woorden als paus, biecht, mis, heili- Dr. Van Doornik geeft in zijn ver-
genbeeld, aflaat, statenbijbel, psal-
mengezang enz. oproepen bij katho
lieken en protestanten. Bij de één
sympathie en warme liefde, bij de
ander afkeer en vijandigheid.
„Rooms" is misschien het duide
lijkste voorbeeld van zo'n „geladen"
woord. De dominee wilde mij liever
„rooms" noemen dan katholiek, om
dat hij zichzelf ook beschouwde als
lid van de „katholieke" d.w.z. alge
mene kerk. Ik had dus niet het recht
zamclwcrk „Pelgrims naar de Una
Sancta" een paar in dit opzicht tref
fende citaten. „Ik won informaties in
bij onze hospita niet bij mijn zeer
begaafde katholieke medestudenten,
waarmee wij over zaken van religie
nimmer een woord wisselen. En hos
pita en rooms pasten in dezelfde
sfeer". „Van jongsaf had ik een ech
te protestantse afkeer van al dat
rooms gedoe", vertelt een ander.
Dr Van Doornik komt tot deze con-
Niet eerder zullen wij katholieken
van harte God prijzen in zijn eigen
psalmen, vooraleer wij er in geslaagd
zijn het woord „psalmzang" te ont
doen van zijn afkeerwekkende „la
ding".
J. v.fl. M. PR.
D Voor ieder die zich hiervoor interes
seert zij warm aanbevolen de samenvat
ting, welke dr. Van Doornik van dit boek
cn van „Gij zi.it niet langer pelgrims"
gaf onder de titel „De kerk die mij boei
de" (hedendaagse bekeringsgeschiedenis
sen). (Prisma-Posthoorn-serie)
Als u ooit naar Melbourne reist, zorgt er dan voor, dat u niet
hetzelfde avontuur beleeft als hetgeen de 26-jarige Italiaan Giu
seppe Mavala overkwam, toen hij naar Australië emigreerde in
het bezit van alle mogelijke papieren en getuigschriften.
Na zich aan het nodig geneeskun
dig onderzoek te hebben onderwor
pen, vertrok Mavala, in 't bezit van
een geldig paspoort, per vliegtuig
naar Melbourne, waar hij op 13 no
vember aankwam. Nauwelijks had hij
het vliegtuig verlaten, zo zei de jonge
man, toen twee personen hem met
een ziekenwagen naar een ziekenhuis
brachten.
Giuseppe Mavala die dacht met
een bijkomstige formaliteit te doen
te hebben, vroeg hierover geen uit
leg tot op het ogenblik, dat een ver
pleger hem zijn polshorloge afnam
cn modenam.
De jongeman was op het voor
werp, een herinnering aan zijn eerste
coTnmunie, zeer gesteld. Hij klopte
dan ook steeds harder op de toege-
grendelde deur van de kamer waarin
hij was opgesloten. Een bewaker
kwam toen toegesneld - want naar
het schijnt was de ongelukkige naar
een krankzinnigengesticht overge
bracht - die hem dadelijk een inspui
ting gaf, waarna hij in slaap viel.
Toen Giuseppe tot het bewustzijn
teruggekeerd was, achtte hij het ver
kieslijker er van af te zien zijn uur
werk terug in het bezit te krijgen,
en vroeg hij papier en potlood om
het Italiaanse consulaat kennis te
geven van zijn toestand.
Nauwelijks was hij daarmee klaar
of hij werd opnieuw naar het bed ge
sleurd, waar hij een pil te slikken
kreeg, waardoor hij andermaal in
slaap viel.
Bijna echt gek gemaakt
Uit die ervaringen besloot hij, dat
hij zich beter rustig zou houden, wat
hij gcdiirende ruim een maand tracht
te te doen.
Op een zekere ochtend kwamen de
verplegers, die hem bij zijn aankomst
hadden verwelkomd, hem zonder de
minste uitleg halen. Zij voerden hem
naar het vliegveld van Melbourne
en hoewel hij geen papieren bezat,
stopten zij hem in het vliegtuig, met
bestemming Orly, waar hij thans is
aangekomen.
Alvorens naar Parijs te vertrekken
waar de Italiaanse consul zich over
zijn lot zal ontfermen, verklaarde
Giuseppe Mavala, die in het bezit
van al zijn geestesvermogens lijkt,
met klem dat hij niets afweet van
de redenen, waarom hij aldus werd
behandeld. ,,Zij hebben me waar
schijnlijk voor iemand anders gehou
den. maar door me op die wijze te
behandelen, hebben die lui me bijna
gek gemaakt", zo besloot hij.
voorzetsel; 32 Eur. hoofdplaats; 34
vruchtbare plek; 36 de oudere (afk.);
37 Nederl. eiland; 40 godsdienst (afk.);
41 tabulator (afk.); 42 onverstandig;
43 bijwoord; 44 narigheid; 43 uitroep
van pijn; 50 dunne; 52 meisjesnaam;
55 telg; 57 begin; 60 bezittelijk vnw.;
62 jongensnaam; 63 verlaagde toon;
65 in orde; 66 deel van de dag (afk.);
67 stofmaat; 68 soort; 70 jongensnaam;
72 loot; 74 steen; 75 kleinst deelbare
deeltje; 77 bende; 79 vlinderlave; 80
uitgeslapen.
VERTICAAL: 1 iel; 2 geogr. aan
duiding; 3 getroffen; 4 smalle weg;
5 vogel; 6 zin; 7 ons inziens (afk.);
8 plaats in Duitsland 10 edelgas; 11
van gelijke waarde; 12 vis; 13 schaap;
17 vr. munt; 18 vrucht; 20 wandver
siering; 22 hoefdier; 24 klein plantje;
27 vermogen; 28 familielid; 29 kloos
terzuster; 31 vermaning; 33 adres
kaartje: 35 reptiel; 38 drank; 39 voor
zetsel; 45 onderricht; 46 reus; 47 aanw.
vnw.; 49 putemmer; 51 plaats in Gel
derland; 53 masker; 54 deel van Su
matra; 56 meisjesnaam; 58 teugel; 59
kier; 61 groot water; 64 steeg; 66
koraaleiland; 69 treiter; 71 godheid;
73 nummers (afk.); 74 scheepvaart
maatschappij (afk.); 76 Fr. pers. vnw.;
78 vogelprodukt.
HORIZONTAAL: 1 papa; 5 eel; 7
lila; 11 roest; 13 Eelde; 16 emir; 17
tsaar; 19 iets; 20 Etna; 22 neen: 24
r.o.; 26 iele; 28 kano; 29 se; 30 twee;
34 atap; 36 sta; 37 tactiek; 45 das; 42
Peru: 43 Gent; 44 arm: 45 zeegras: 49
lia; 50 Lena; 52 nee; 53 tree: 50 l.o.;
56 aard; 58 mare; 60 1.1.; 62 ergo; 64
lont; 66 murw: 67 netel; 70 norm; 71
garde; 73 meter; 75 sela; 76 nis; 77
anno.
VERTICAAL: 2 Arie; 3 portie; 4 a.c. 5
ets 6 Lea; 7 1..1; 8 idioot; 9 leen; 10
meer; 12 stal; 14 Erna; 15 Oslo 18
af; 21 noot; 23 enak; 25 Otterlo; 27
etc.; 28 kei; 29 spaniel; 31 warme;
33 etage; 35 adele; 36 Spa; 38 are; 39
Eva; 41 sta; 45 zaag 46 end; 47 rem;
48 stro; 51 narwal; 54 rennen; 55 lamp;
57 rond; 59 alle; 61 lama 62 erge, 63
st.; 65 torn; 68 een; 69 Ems; 72 ra;
74 t.a.