4.-
Gillette
j
Spel van licht en donker in Brussel
Luitenant Wim Teuben heeft
privé-luchtvaartmuseum
Spionagecomplot in
ontdekt en opgerold
M. P. de Bruin maakte studie over
verloop van kustlijn Walcheren
Zwitserland
Politie nam „rijdende
doodskist" in beslag
Ik geel hem een
Gillette Rocket
Lionel
LIampton
Wat Full Speed nü doet
Wetenschappelijk Onderzoek
gaf subsidie voor uitgave
15
DAGBLAD DE STEM VAN WOENSDAG 19 DECEMBER 1956
15
MET VEEL LIEFDE EN EINDELOOS GEDULD -
Herinneringen aan alle bekende
vliegers en vliegtuigen
PIONIERS....
V oorgeschiedenis
Canadese straaljagers
voor Duitsland
Ex-diplomaat
van Hongarije
uitgewezen
„De Auto in de
moderne tijd"
-,Zo, die hangt", zei Wim Teuben, eerste verzamelaar bij de
Luchtmacht voorlichtingsdienst en hartstochtelijk verzame
laar van luchvaartcuriositeiten, toen hij er, zonder al te erg op
zijn duim geslagen te hebben, onlangs in was geslaagd een
grote vierbladige vliegtuig-propeller in de gang van zijn huis
in Voorburg op te hangen. En tevreden over deze nieuwe aan.
winst, die hij ergens voor luttele guldens had kunnen opkopen,
en in het bijzonder vergenoegd Over zijn succes als am.
bachtsman, ging hij boven een kopje thee drinken.
Zijn gemoedsrust was echter maar van korte duur, want al spoedig
bleek een geheel huizenblok in Voorburg van elektrische stroom ver
stoken te zijn en o.a. 84 huisbellen iedere dienst hardnekkig te weige
ren.
Luitenant Teuben had de enorme spijker waaraan hij zijn geliefde pro
peller had opgehangen namelijk dwars door een elektrische kabel ge
drevenMet een uitbrander van het in allerijl toegesnelde elektrici
teitsbedrijf en het betalen van de schade kwam de heer Teuben er af.
Wanneer men het appartement van
Wim Teuben binnentreedt staat men
eigenlijk reeds onmiddellijk in de
geschiedenis van de luchtvaai-t. Het
begint al bij de fraaie, porseleinen
knop van de huisdeur, die bij nade
re bestudering gemaakt blijkt te
zijn in 1783, toen de Franse ballon-
vaarders Charles en Robert in Pa
rijs opstegen en er, geestdriftig toe-
gejuicht door hun tijdgenoten in slaag-
den ook weer heelhuids op de aar
de terug te keren. De salon en de
eetkamer van de familie Teuben zijn
herschapen in een waar museum.
Tientallen wandborden, tegels en oor
konden, betrekking hebbend op een
of andere grote gebeurtenis in de
luchtvaart, zoals de vlucht van Lind
bergh en Bleriot, de eerste Holland-
Indiëvlucht, de Pelikaanvlucht en de
Uivervlucht bekleden de kamerwand.
Overal staan modellen van toestel
len, die een begrip zijn geworden
voor een ieder die belang stelt in de
ontwikkeling van de luchtvaart. De
befaamde ..Spin" van Anthony Fok
ker, de ..Friendship" van Amelia
Earhart. de ..Poolkist" van admiraal
Byrd, het eerste Holland-Indië-vlieg-
tuig, etc. De schoorsteen is versierd
met een fraaie olielamp van een hal
ve eeuw geleden waarop het vlieg
tuig is geschilderd waarmee Louis
Bleriot op 25 juli 1909 als eerste over
het Kanaal vloog met een snelheid
van 60 km. Een vitrine bewaart de
kostbare voorwerpen, die hebben toe
behoord aan de pioniers, die de lucht
vaart hebben helpen grootmaken.
Hier liggen o.a. de onderscheidin
gen van majoor H. van Weerden
Poelman, die als tweede bestuurder
de eerste Holland-Indiëvlucht mee
vloog in oktober 1924, een prismakij
ker afkomstig van het luchtschip
Graf Zepplin alsmede een in dit
luchtschip gebruikt mokkakopje.
Verder worden hier bewaard de door
de nabestaanden van Fokker afge
stane onderscheidingen van deze
vliegtuigbouwer, waaronder het hem
in de eerste wereldoorlog geschon
ken IJzeren Kruis. Uniek is de ver
zameling foto's van alle militaire
vliegers die vanaf de oprichting van
de luchtstrijdkrachten tot 1935 op
Soesterberg in opleiding zijn ge
weest.
Bijzonder gesteld is luitenant Teu
ben ook op het kompas uit de
,,Brik" het eerste vliegtuig waar
over Soesterberg beschikte en waar
op de thans nog levende Marinus van
Meel zijn triomfen vierde.
Merkwaardig in deze verzameling
is ook een zilveren sigarettenkoker,
waarin 5 handtekeningen staan ge
graveerd van de grootsten onder de
luchtvaartpioniers zoals Charles
Lindbergh en de poolvlieger Richard
Byrd, alsmede het gedenkboek dat
na het overlijden van Fokker door de
directie van de Fokkerfabriek werd
samengesteld en waarin zich de ori
ginele condoleances bevinden van o.a.
Wilhelm Opel, Donald Douglas, Ernst
Udet, Heinkel, Lord Brabanzon, dr.
Philips, Balbo en maarschalk Milch.
Verder kan men in deze vitrine
ook bewonderen het vliegbrevet van
Nederlands eerste aviatrice Bea
trix de Rijk en het door Charles
Lindbergh geschreven boek over zijn
vlucht over de oceaan ,,The spirit
of St.-Louis", met de eigenhandig
geschreven opdracht op de titelpagi
na: ,,to lieutenant William Teuben.
With best wishes from Charles A.
Lindbergh". Uiteraard is dit boek 'n
paradepaardje van de jonge luitenant
„Maar hieraan ben ik wel bijzon
der gehecht", zegt Wim Teuben wan
neer hij van de schoorsteen een ver
kleind model van een Friese koek
neemt en hieruit met enige tederheid
een gouden zakhorloge haalt. Het is
het horloge, dat vader Fokker zijn
zoon Anthony, nadat deze in zijn
„Spin" op Koninginnedag van het
jaar 1911 op 350 meter hoogte rond
om de Sint Bavo in Haarlem had
gevlogen, ontroerd cadeau deed toen
deze uit het toestel stapte. Een in
scriptie op het binnenblad van het
horloge herinnert aan deze belang
rijke gebeurtenis in de historie van
de Nederlandse luchtvaart.
Gramm ofoon platen
Een uit geschiedkundig oogpunt
gezien belangrijk document in de ver
zameling Teuben is ook het gedeelte
uit de telexorder voor de geallieer
de luchtlandingen bij Arnhem en Nij
megen op 17 september 1955. Hierin
vindt men alle bijzonderheden van
deze operatie, eens harde werkelijk
heid, thans een stuk, dat ons blijft
herinneren aan moedige dagen van
vliegers en parachutisten.
De collectie is ook een aantal in
teressante poststukken rijk, zoals
brieven vervoerd met de „Uiver" in
de Londen - Melbournerace in 1934
en een document overgebracht met
de Snip, die in datzelfde jaar zijn
eerste vlucht naar de West uitvoer
de. Ook zijn er enkele half verbran
de enveloppes bij, stille getuigen van
even zovele tragedies in de geschie
denis van de luchtvaart. Opmerkelijk
is ook de verzameling gedenkpennin
gen en plaquettes waarbij er een is
die werd vervaardigd uit het me
taal van het op 5 augustus 1908 ver
ongelukte Duitse luchtschip Z-4.
Uniek is waarschijnlijk de verza
meling grammofoonplaten die Wim
Teuben bezit van liedjes en muziek
stukken die werden vervaardigd ter
gelegenheid van grote gebeurtenissen
in de nationale en internationale
luchtvaart. Ook is hij in het bezit
van een aantal platen van de Ame
rikaanse journalist Herbert Morisson
in 1937, waarin een beschrijving wordt
gegeven van de aankomst van de
Zeppelin in Lake Hurst en de hierop
volgende brand, die het luchtschip
in enkele minuten volledig vernietig
de en waarbij alle inzittenden om
het leven kwamen
De meeste voorwerpen in zijn ver
zameling heeft Wim Teuben ten ge
schenke gekregen van personen of
instellingen die er waarde aan hech
ten dat herinneringen aan een bepaal
de periode of episode in de lucht
vaart levend worden gehouden. An
dere verkrijgt hij door persoonlijk
initiatief, gedreven door de harts
tocht die ieder waar verzamelaar
kenmerkt. Zo zag hjj enige tijd ge
leden bij een juwelier in de passa
ge te 's-Gravenhage een volmaakte
repliek van het beroemde vliegtuig
waarmee Bleriot het kanaal over
vloog. HU had het kostbare voorwerp
nooit zelf kunnen betalen doch wist
de juwelier zo enthousiast te maken
voor zijn verzameling dat deze het
hem ten geschenke gaf.
„Ik had zo graag Icarus voor je
mee willen nemen", zei de bekende
vlieger Willem van Veenendaal
schertsend tegen luitenant Teuben
toen hij deze zomer uit Griekenland
van vakantie terugkeerde, „doch ben
hem helaas niet tegengekomen".
Doch Wim Teuben geeft de hoop niet
op ook deze bekende figuur uit de
Griekse mythologie en symbool van
de luchtvaart eenmaal aan zijn col
lectie te kunnen toevoegen.
Het Zwitserse radicaal-demo
cratische dagblad „Der Bund"
meldt, dat de Zwitserse tegen-
spionagedienst een spionage
complot teniet heeft gedaan, dat
ook een lid van de Hongaarse
gezantschapsstaf in Bern omvat.
Volgens ..Der Bund" heeft de Zwit
serse politie, na een uitgebreid on
derzoek, verscheidene arrestaties
verricht.
December in Brussel betekent: de
stad feestelijk verlicht en een uit
gebreid programma van artistieke j
evenementen.
Langs en boven de grote boule
vards en de drukke winkelstraten
zijn lampen opgehangen, die de ge
hele binnenstad in een zee van licht
doen baden.
Vorig jaar trokken de feesten
250.000 bezoekers, onder wie talloze
buitenlanders. De vereniging voor
vreemdelingenverkeer te Brussel
verwacht dat ook dit jaar het kwart
miljoen bereikt zal worden en mis
schien zelfs overtroffen.
De geweljvormige feestverlich
tingen en de zich tegen de donkere
lucht aftekenende historische ge
bouwen hebben reeds wereldver
maardheid gekregen. Ook hen, die
er van houden in een irreëel decor
langs de met de meeste zorg inge
richte etalages te slenteren, noodt
Brussel in de komende maand.
laatste zal altijd prevaleren. De West-
kappelse zeedijk heeft sinds de vijf-
I tiende eeuw een zeer belangrijke ge-
daanteverwisseling en uitbreiding on-
dergaan. De dijk breidt zich steeds
I verder uit in de richting van Dom-
burg waarbij steeds modernere mid-
delen van verdediging als asfalt-bi-
turnen én beton worden toegepast.
De Nederlandse organisatie voor zuiver wetenschappelijk on
derzoek heeft de heer M. P. de Bruin, archivist aan het rijks
archief te Middelburg en archivaris van de polder Walcheren, een
subsidie verleend voor de uitgave van zijn studie over het histo
risch verloop van de kustlijn van Walcheren. Bedoelde studie is
juist dezer dagen verschenen.
heeft ontwikkeld. Speciaal valt hier
te wijzen op het tien meter lange pa
norama van Walcheren, dat zich be
vindt in het Plantijn museum te Ant
werpen en waarvan zes gedeelten zijn
gereproduceerd.
De beroemde Westkappelse Zeedijk
kwam in de vijftiende eeuw tot stand.
Door de dreigende stroomaanval op
dit kustgedeelte was men in 1540 ge
noodzaakt hier een „inlaag", een
„slaperdijk" te leggen. De voordijk
werd daarbij niet opgegeven, maar
men retireerde uiterst langzaam tot
dat tenslotte in de veertiger jaren van
de zeventiende eeuw de zeedijk en
de „inlaagdijk" samenvielen.
Op de foto: Het in floodlight ge
zette stadhuis biedt een fantastische
aanblik.
(Advertenties)
cheren" van Bennema en Van der
Meer van de pers.
Nu kwam de heer De Bruin te we
ten, dat op het koninklijk huisarchief
In de oorlogsjaren was een disser- een interessant, met kaartjes ver
lucht manuscript aanwezig is van de
zestiende eeuwse deskundige op het
gebied van dijkbouw en zeewering,
Inpoldering
tatie verschenen van mejuffrouw A,
W.Vlam, opgezet als een historisch-
morfologische studie van enige Zeeuw
se eilanden (1942). Dit proefschrift
was zeer belangrijk voor de bodem
structuur van Zeeland in het alge
meen en voor die van Walcheren in
het bijzonder, omdat aan dit eiland
veel aandacht was besteed. In 1952
kwam ,,De bodemkartering van Wal-
Het doet er niet toe dot hij ol een
apparaat heeft. Ik geef hem zo'n
nieuwe Gillette - dan is hij weer bij.
De Gillette Rocket in mooi etui, is
een snelwerkend apparaat dat met
één draai open is. Er is een dispen
ser bij (met een vakje voor de niet
meer te gebruiken mesjes) en 4 blauwe
Gillette mesjes. Alles wat hij nodig
heeft om de gehele dag fris en schoon
geschoren te zijn, ook 's-avonds nog.
Vierling.
Genoemd manuscript (waaruit de
heer De Bruin twee kaartjes in zijn
studie heeft gereproduceerd) bracht
de archivaris op de gedachte om van
het midden der zestiende eeuw af
ook ander materiaal op dit terrein
te verzamelen teneinde aldus een
overzicht te geven van het historisch
verloop van de kustlijn van Walche
ren.
In de inleiding tot zijn studie
De belangrijkste verandering in de
kustlijn greep plaats in het zuid-oos
ten van het eiland. Hier werden sinds
1631 belangrijke polders aangeworven
Dit poldergebied - Nieuw- en St.Joos-
land - werd eerst in de negentiende
eeuw aan Walcheren gehecht. Die in
poldering bracht voor Middelburg het
verlies mee van zijn open haven naar
zee. Hiertoe moest Middelburg een
nieuw havenkanaal maken naar Wul
penburg bij Veerc.
Door de werken (Sloedam) van
1870. die o.a. Walcheren met het
vasteland verbonden, werd ,,het ge-
Lionel Hampton, verrukt
over Die Lorelei.
Het gebeurde in Parijs op een
avond in mei. Lionel Hampton, de
i u.i i _ji i dvuiiu ui mei. ijionei ndiupion. oe
laat van het eiland giondig veran- i Amerikaanse vibrafonist die tiidens
HorH Dp7p a an duit in er Vmoft de aan. i AnieriKaanse viDraionisi, aie Tijaens
derd. Deze aansluiting heeft de aan
trekkingskracht van Walcherens bad-
schetst de schrijver het ontstaan van I plaatsen zeker vergroot.
Hen „goeie inorgenn begint met Gillette!
Walcheren, dat oudtijds deel uitmaak
te van het Vlaams-Hollands veenge
bied. Door de vonst van de zoge
naamde „Nehalennia-stenen" was be
kend, dat er in de Romeinse tijd
reeds van bewoning bij Domburg
sprake was. Dit gedeelte van Wal
cheren lag in die dagen iets verder
de zee in, hetgeen een aanknopings
punt vormde voor de bepaling van
de kustlijn in noordelijke richting. De
nederzetting bij Domburg was te be
schouwen als een station op de han
delsroute naar Engeland. Daarnaast
waren sporen van bewoning in Zuid-
Walcheren geconstateerd.
In de derde en in de vierde eeuw
en ook later werd geheel Walcheren
geïnundeerd door overstromingen van
lange duur. bekend als ..trangressies'
die verband houden met het rijzen
van de zeespiegel.
Eiland
In de zesde eeuw begon ook de
aantasting uit het westen, welke in
verband is gebracht met het ontstaan
van de Westerschelde. Langzaam ont
staat dan mede ten gevolge van de
laat-Karolingische transgressie een
eiland, dat reeds op het einde van
de achtste eeuw Walcheren wordt
genoemd. In de tiende eeuw vindt
men op dit eiland de bekende 'vlucht-
bergen", waarover veel te doen is
geweest.
Indijking
Wanneer de indijking van Walche
ren is begonnen, is niet precies te
zeggen. Toch kan men veilig aanne
men, dat de indijking van Walcheren
in de elfde of begin twaalfde eeuw
is begonnen en dat rond 1300 het
gehele eiland door dijken was om
geven met uitzondering van dat ge
deelte, waar de duinen een natuur
lijke bescherming tegen de zee vorm
den. Sinds 1550 is er voldoende kaart
materiaal aanwezig, dat duidelijk il
lustreert hoe de kustlijn er in die
tijd heeft uitgezien en zich later
De kuststrook Veere-Vrouwenpolder
werd vooral in de vorige eeuw ge
teisterd door dijk- en oevervallen.
De aanleg van de Sloedam bracht
dermate grote veranderingen in het
stroomregiem, dat de schorren ten
zuiden van deze dam aanzienlijk aan-
slibten.
Dit leidde in 1949 tot indijking van
de Quarlespolder, waardoor Walche
ren steeds hechter met Zuid-Beve
land werd verbonden. Sinds 1900 na
men strand en duinen bij Oostkapel-
le belangrijk af. Het verlies van de
ze natuurlijke bescherming tegen de
zee betekende ook een bedreiging van
het waterwingebied der gemeente
Middelburg.
Tegen dit gevaar heeft men zes
tien hoofden geprojecteerd, waarvan
er thans een vijftal is gelegd.
Zinkstukken
Sommige gedeelten voor Walche
rens kust zijn bijzonder diep, zo bij
voorbeeld voor de Zuidwatering, waar
diepten van meer dan 45 meter wor
den gemeten. Hiertegen moest de pol
der sinds 1922 door middel van zink
stukken maatregelen nemen.
Hoewel dus de bedoeling van de
studie van de heer De Bruin is ge
weest een zo „elect mogelijke keuze
van het beschikbare kaartmateriaal
te geven, heeft de tekst onder meer
de strekking te wijzen op de moei
lijke perioden in het dijkbeheer van
Walcheren.
Van zijn oorspronkelijk grondge
bied heeft Walcheren wel wat aan
de zee moeten prijsgeven maar gezien
andere eilanden en met name Schou
wen is deze achteruitgang niet van
grote betekenis geweest, hoewel het
polderbestuur altijd paraat is de
stroomaanval af te slaan. Bovendien
brengt de toenemende aantrekkings
kracht van duinen en strand van
zelf het probleem mee deze als na
tuurlijke verdedigingsmiddelen tegen
de zee te bewaren. Voor het polder
bestuur, kan het niet anders of dit
zijn tournees vaak zoveel opschud
ding veroorzaakte, dat zijn fans let
terlijk de zaal afbraken, werd zélf
geestdriftig!
Toen hij de populaire wijsjes hoor
de, die voor de Oude Wereld zo at
tractief zijn, werd Hampton enthou
siast over deze „evergreens": „Toen
onze Mop een Mopje was", „Twee
ogen zo blauw", „Sarie Marijs" en
nog een trits in deze trant. In minder
dan geen tijd kende hij ze van buiten
en wist toen van geen ophouden.
„Mensen, dit is nieuwe jazz!!" zei
hij keer op keer. Vooral „De Lore
lei" had hem in haar ban; lang na
dat alle twaalf opnamen voor een
langspeelplaat gemaakt en goedge
keurd waren,-ging „Hamp" dóór met
improviseren op dit melodietje, waar
van de oorsprong in het duister ver
leden ligt. Een ontdane opnamelei
der moest hem tenslotte vriendelijk-
doch-dringend de deur wijzen!
Hampton heeft elke melodie genoeg
van zichzelf meegegeven om er goede
jazz van te maken. Verrassende ver
schuivingen in het ritme en meester
lijke improvisaties wisselen elkaar
met vaart af. Zijn vibrafoonspel
wordt alleen door een dynamische
ritme-sectie begeleid. In enkele num
mers loopt hij zelf naar de piano
om met pianist Oscar Dennard mee
te spelen - daarbij slechts twee vin
gers gebruikend.
De Canadese vliegtuigfabriek Ca-
nadair Limited" heeft de verkoop van
225 straaljagers van het type Sabre
VI aan West-Duitsland bekend ge
maakt. De vliegtuigen kosten, met re
serve-onderdelen en uitrusting voor
de gronddienst, circa 75 miljoen dol
lar. Het is de grootste exportorder
die ooit in Canada is uitgevoerd. De
aflevering begin! in oktober 1957 en
zal binnen een jaar voltooid zijn. Er
zullen 360 Duitse vliegers naar Ca
nada komen om opgeleid te worden.
Nader werd te Bern van gewoonlijk
betrouwbare zijde vernomen, dat de
Zwitserse regering heeft besloten een
voormalige derde secretaris van het
Hongaarse gezantschap uit het land
te doen zetten. Dit houdt verband
met het oprollen van een spionagenet
in Zwitserland, waarbij gegevens
over Zwitserland en „een aangren
zend land", naar alle waarschijnlijk
heid Oostenrijk, werden verzameld.
Aan de gehele zaak is zo min mo
gelijk ruchtbaarheid gegeven. De
naam van de betrokken Hongaar is
niet onthuld.
Naar verluidt behoorde hij tot die
leden van de Hongaarse gezant
schapsstaf, die de Zwitserse rege
ring, na het indertijd in Boedapest
aan het bewind komen van Imre
Nagy (inmiddels als premier afge
zet en vervolgens door de Söwjet-
geheime dienst ontvoerd) mededeel
den, zich niet langer als behorend
tot het legatiepersoneel te beschou-
wen. De betrokken diplomaat bleef
als particulier in Zwitserland wonen.
Daar hij nu geen diplomatieke on
schendbaarheid genoot, kon hij uit
het land worden gezet.
Van gewoonlijk welingelichte zijde
wordt nog vernomen dat de spionage-
zaak die door de Zwitserse tegen-
spionagedienst als „nogal amateu
ristisch van opzet" wordt beschreven
verband houdt met het uitbreken
van de Hongaarse opstand.
Er zijn echter géén in Zwitserland
verblijf houdende Hongaarse vluchte
lingen in betrokken.
(Advertentie)
Full Speed de sigaret die
door zijn pure virginia-kwa-
liteit steeds meer rokers tot
zich trekt komt nu met een
serie autoplaatjes, die werke
lijk alles slaat I
Het album bij deze nieuwe
serie verschijnt binnenkort.
Het is nóg mooier uitgevoerd
dan de beide vorige... Span
nend geschreven! Pakkende
beschrijvingen van races en
rallyes! Experiment en avon
tuur! Met 4 grote gekleurde
platen! (Prijs I 1.85).
Bestel het nieuwe album nu
reeds bij Uw sigarenwinkelier.
Deze heelt voor U ook de
vorige albums „De Geschie
denis van de Automobiel"
(Serie I) en „Over Auto's en
Aulo-rensport" (Serie II).
Thans brengt
Full Speed als nieuwe
serie plaatjes
let op; de plootjes *on
Series I en II blijven vol
op »n omloop I Aon elk
Fufl Speed-doosje kunt U
zien voor welk olbum
het een plootje geeft
Hoe gemakkelijk sommige wegge
bruikers, ook na alle waarschuwingen
nog eigen leven en dat van anderen
in gevaar brengen, werd in Woerden
weer eens bewezen door een autoge
bruiker uit Linschoten. Deze ver
scheen in Woerden als bestuurder van
een kleine vrachtwagen, zonder dat
hij in het bezit was van de papieren
welke iedere chauffeur dienl te bezit
ten. Toen de Woerdense politie tijdens
een wegcontrole de auto voor een
technisch onderzoek in beslag nam,
bleek dat het voertuig niet voorzien
was van behoorlijke remmen en bo
vendien op bedroevend slechte banden
reed. Voorts deugde de stuurinrich
ting niet, een claxon was niet aanwe
zig, evenmin als een geluiddemper
voor de uitlaat. Naar richtingaanwij
zers zocht de politie tevergeefs even
als naar een voorgeschreven filterbus
op de carburateur. Ook lekte de ben
zinetank, er zat belangrijke speling
in de fuseepennen, de remstangen wa
ren verzekerd met kromme spijkers,
inplaats van met splitpennen, terwijl
nog diverse andere gebreken bij het
onderzoek aan het licht kwamen
De auto werd door de politie in be
slag genomen en is op last van de
justitie blijvend uit het verkeer ge
nomen.
