M
Roof, verminking, diefstal
Oyyw &SL» (T-gAjft, CaSLA
BOEKENPLANK
MERKWAARDIGE VONDSTEN'
LEIDSE STUDENTENBETOGING
9.75
m
VIERDE BLAD
Gekwelde kunstsensationele verhalen rond meesterwerken
«Si
VRIJDAG 9 NOVEMBER 1956
Mr. E. van K/effens
NA I O-ambassadeur
EEN TON SCHADE
IN DJAKARTA
Gedachten van
André Demedts
Van eeuwigheid tot
amen
Halve Gare Varia
Zien en vergelijken
15d breea
7.95
180 breed
VERANCIER
astrleht
kerbrugstf. 90
Alleen al door de inhoud van hel boek
Geknelde Kunstover te schrijven, souden
ue een boeiend stuk proza bijeen hebben.
Wilt u een klein proef je Daar gaat'ie dan
diefstal en plundering lossen elkaar af, een
Rubens ivordt met een sabel aan flarden
gereten, rebellen en avonturiers trekken
zich niets van overeenkomsten aan, de dood-
zieke Watteau geeft schilderijen cadeau,
generaal Masséna spekt zijn zakken, mees-
tericerken komen roet-kleurig aan, geruis
loze beeldenstormin het Derde Rijk,
kunstroof gedurende tiveede wereldoorlog.
De boerin gebruikt een koffiebus, die
Culemann al dadelijk ..interessant"
vond. Het was een ronde doos, over
trokken met rundleer. Dat leer was
versierd met ingeperste reliëf-voor
stellingen. Twee grote medaillons
stelden een Christus en een Madonna
voor. Na wat over en weer gepraat
betaalde Culemann de boerin een
prijs, waarvoor ze drie nieuwe koffie
bussen kon kopen. Jaren later bleek
het een stuk te zijn uit 1300, vanuit
Zweden verkocht naar Duitsland.
Het was een kostbare foudraal, in die
dagen gebruikt voor het veilig bewa
ren van sierglazen.
In ons land heeft zich ook dikwijls
iets dergelijks voorgedaan. Een stil
leven van Johannes Torrentius (1589-
1644) kwam in het bezit van Karei I
van Engeland. Alle werken van Tor
rentius, die als ketter wrrd veroor
deeld, w erden verbrand. Ook het stil
leven verdween. In 1913 werd het
plotseling teruggevonden en wel in
Enschede. Daar gebruikte een krui
denier het kostbare stuk als deksel
op zijn krentenvat. Thans bevindt het
zich in het Rijksmuseum van Am
sterdam.
Ongelofelijk
Aldus zouden we kunnen doorgaan
met allerlei belangwekkende en vaak
opwindende verhalen over verdwe
nen, verminkte of gestolen kunstwer
ken. We zouden U een boeiend relaas
kunnen geven over de praktijken van
de grote kunsthandel, waar het er
dikwijls (om het „zacht" te zeggen)
nogal vreemd toe kan gaan. De le
vensgeschiedenis van de kunsthande
laar Duveen is een detective-verhaal
op zichzelf. Zijn methoden om goede
kunstwerken hoog in prijs te houden,
grenzen aan hel ongelofelijke. In 'l
boek ..Gekwelde kunst" kunt U 380
bladzijden lang van dit alles genie
ten. terwijl goede reprodukties U dui
delijk zullen maken, waarom het
gaat.
(Pieters Aertsz: Fragment uit „Aan
bidding der herders"
•jr-
■mlm
Op het eerste gezicht is dit al vol-
jdoende om de lezer van sensatie-ver-
Ihalen te doen watertanden. Maar ook
de kunstkenner en de eenvoudige lief-
jhebber van al wat mooi is, kunnen
met dit boek van H.H.' Pars; een uit
gave van Elsevier, hun hart ophalen.
In 'n soort voorwoord zegt de schrij
ver:
,,Dit is .een boek van erkentelijk
heid, van waardevolle herinneringen
en weemoedig afscheid. Het doet ver
slag over schilderijen en werken der
plastische kunsten, die ons aller
eigendom zijn of het eens waren en
die, naar wij inmiddels op verschrik
kelijke wijze gewaar werden, net
zulke gevaren liepen of lopen als
wij."
Inderdaad, beroemde werken lopen
eigenlijk voortdurend het gevaar te
I worden „vermoord". Hoe dikwijls
hebben we in de geschiedenis niet ge-
llezen over zogenaamde oorlogsbuit,
bestaan uit kunstwerken? De Romei
nen plunderden de Griekse tempels
en pleinen, maar ook Italië moest in
de loop der eeuwen vaak een aderla
ting ondergaan en wat (om maar een
voorbeeld te noemen) Napoleon uit
alle hoeken van de aarde aan „buit"
verzamelde, kan verschillende musea
tot de nok toe vullen. Nu is het
transporteren van kunstwerken op
zichzelf genomen nog geen „moord".
Maar in tijden van oorlog neemt men
het in het algemeen niet zo nauw. De
buit kost bijna niets en wat ervan te
recht komt, is altijd meegenomen.
I Zo redeneren bevelhebbers door
gaans. Het volgende verhaal is daar
van een merkwaardig staaltje.
Met een sabel
Toen de Fransen uit de Jezuieten-
kerk Santa Trinita van Mantua de
beroemde triptiek voor het hoogal
taar, door de jonge Rubens in 1604
geschilderd, wilden weghalen, ston
den ze voor een probleem, waarvan
de oplossiing veel geduld en handig
heid zou hebben geëist. Zij losten het
echter op militaire manier op.
Het middenstuk, dat de aanbidding
van de Allerheiligste Drie-eenheid
doqr de hertogelijke familie weergaf,
toonde ook een liifjager. een zelfpor
tret van de schilder, met naast zich
een grote hazewind. Het altaarstuk
was reeds een bezienswaardigheid
van de eerste rang geworden. Van
heinde en ver kwamen vreemdelin
gen, die perplex van bewondering
voor Rubens' werk stonden. Thans,
we schrijven 1797, moet het werk
naar Parijs. De soldateska ziet het
nut van het nemen van zoveel voor
zorgsmaatregelen niet in. Door de
uitwaseming van de balen hooi, ge
deponeerd in deze tot schuur gede
gradeerde kerkruimte, is het linnen
vochtig ep week geworden, aan de
onderkant schijnt het reeds door
schimmel te ziin aangetast. De vleu
gels van het altaar worden gedemon
teerd en in een huifkar geladen, die
ermee wegsukkelt. Veel aandacht
heeft men er op reis niet aan be-
Advertentie).
Bij K.B. is mr. E.N. van Kleffens
Minister van Staat, op het ogenblik
Hr. Ms. buitengewoon gezant en ge
volmachtigd minister te Lissabon, be
noemd tot hoofd van de gecombi
neerde permanente vertegenwoordi
ging bij de Noordatlantische Raad en
de organisatie voor Europese Econo
mische Samenwerking te Parijs, zulks
met de rang en titel van buitenge-
woon en gevolmachtigd ambassadeur
in speciale zending.
tAdvertentie)
Torrentius: ..Allegorisch stilleven
Dit paneel werd lange tijd gebruikt
als deksel van een krentenvat
steed, want éér. komt er maar op zijn
bestemming...
Met het middenstuk heeft men
wel wat te stellen. Het is reeds van
het spieraam genomen en opgerold.
Maar die kachelpijppast in geen
enkele wagen. Het wordt nog eens
opgerolden dan gebeurt het mon
sterachtige: het hoge schilderij
wordt in de breedte met een sabel
in stukken gehakt. Daarbij raken
fragmenten van het linnen in on
gerede, de lijf jager met zijn haze
wind, de prinsen en prinsessen.
Slechts twee fragmenten komen
veel later weer te voorschijn.
Krentenvat
Er zijn ook betere geluiden in dit
trieste koor. Merkwaardige vondsten
van lang verdwenen meesterwerken
behoren daartoe. Zo kwam de Han-
noverse kunstverzamelaar Culemann
in de eerste helft van de vorige eeuw
eens in een boerenhuis in de Harz.
(Advertentie)
Vijf personen, die woensdag de de
monstranten bij de relletjes voor de
Britse en Franse ambassades te Dja
karta hebben aangevoerd, zijn dooi
de politie gearresteerd. De politie
chef Manoch zei, dat de gearresteer
den van Arabische oorsprong waren.
De schade, die aan het gebouw van
het Britse voorlichtingscentrum is
toegebracht, wordt geschat op 10.000
pond sterling.
Een woordvoerder van het mini
sterie van Buitenlandse Zaken zei,
dat premier AU Sastroamidjojo aan
de Britse en Franse ambassadeurs,
die krachtige protesten hebben in
gediend tegen de incidenten, heeft
gezegd, dat hij van mening was, dat
voldoende bescherming aan de am
bassades was gegevenmaar dat de
situatie uit de hand was gelopen!!
„Margriet" het friste blad van déze tijd, telt reeds jarenlang het grootste aantal lezeressen.
Geen wonder: ieder jaar voegen de joggeren zich tthjj wantMargrietis véél gezelliger 1
Over sigaren - en zeker over goede sigaren - valt veel te
zeggen. Over de gelijkmatige, witte brand;
over de zachte volle smaak... Senatorrokers praten daar
niet eens meer over. Die zeggen kortweg:
aan de orde gesteld. In de los-bijge.
voegde illustraties worden beide wer
ken naast elkaar getoond.
Met dit voorbeeld is meteen aan
gegeven, volgens welke methode de
nieuwe serie is opgebouwd. Naar on
ze mening een vruchtbare methode,
die de dankbare instemming zal krij
gen van een grote lezerskring. Tot nu
toe verschenen: „Architectuur" van
mevr. dr. H.E. 's Jacob, „Beeldhouw
kunst" van dr. H. van Guldener,
„Miniaturen" van Th. van Velzen en
„Schilderijen" van dr. C.W. de Groot.
In de bibliotheken van middelbare
scholen mogen deze boekjes beslist
niet ontbreken.
De Vlaamse letterkundige Hubert
van Herreweghen heeft zich de moei
te getroost om de werken van André
Demedts van het begin tot het einde
te bestuderen. Hij lichtte overal
merkwaardige uitspraken en „ge
dachten" uit, los van de persoonlijk
heid, aan wie de schrijver zo'n uit
spraak of gedachte meegaf. Daar
door hebben we een merkwaardige
bloemlezing gekregen, die aan de ene
kant een bepaald beeld geeft van de
schrijvende (denkende) mens De
medts en die aan de andere kant een
zo rijke variatie biedt, dat men alles
nauwelijks op één mens van toepas
sing zou durven verklaren. Hoe dit
ook zij. op zijn minst genomen is
dit boekje (een uitgave van Desclée
de Brouwer) de moeite waard voor
alle bewonderaars van Demedts. Ne
men we het zo breed mogelijk, dan
kan men zeggen, dat de rijkdom van
gedachten de lezer rijkelijk zal belo-
nen voor de inspanning van het le
zen. Een critische instelling is overi
gens wel gewenst.
Dolf Verroert was lange tijd op Cor
sica. Hij heeft een boekje, een novel
le geschreven over de eilandbewoners
Dit verhaal noemt hij „Van eeuwig
heid tot amen". Voor een indringen
de beschrijving van deze mensen, die
meer geleefd worden dan dat zij zelf
leven, is deze titel bijzonder treffend.
Men krijgt de indruk, en hoogst
waarschijnlijk terecht, dat op Corsi
ca de eeuwen, hebben stil gestaan.
Alleen de uiterlijke kentekenen van
een Westeuropcse beschaving vindt
men bij flarden en brokken op dit
stukje volkomen in zichzelf besloten
aarde. Voor het overige schijnen de
mensen er meer afhankelijk van hun
instincten en driften dan van de
vruchten aan zelfbeheersing, zoals een
beschaafde maatschappij er (door
gaans) gelukkig vele kent. Verroen
ziet die door het instinct gedreve
nen door een zeer scherpe lens, be
handelt de door hem gestelde pro
blemen vanuit een algemeen men
selijk standpunt, geldig voor alle tij
den. Voor volwassen lezers is deze
uitgave van Leopold beslist lezens
waardig.
Onder deze ietwat gekunstelde ti.
tel is in een bundeltje verzameld een
keur van de korte notities, welke mr.
E. Elias iedere week ten beste geeft
in Elseviers Weekblad. Op het wijde
veld van de Nederlandse journalis
tiek vooral zoekt hij de vergissingen,
i verschijvingen, achteloosheden, en
met een enkele opmerking zet hij
als in een flits de belachelijkheid er
van in het licht. Ook opschrfiten zijn
het mikpunt van zijn goedmoedige
spot alsmede (al dan niet verzonnen)
afgeluiserde gesprekken. Het is een
plezierig boekje geworden, in een
plezierige uitdossing, dat zelfs de
meest zwartgallige menige glimlach
kan ontlokken. Elsevier (Amsterdam-
Brussel) gaf het uit.
De moeilijkheid voor leken en vaak
zelfs ook voor min of meer deskundi
gen bij het critisch beoordelen van
kunstwerken is voor een niet onaan
zienlijk deel gelegen in het ontbre
ken van deugdelijk vergelijkingsma
teriaal. Ook bij het lezen van een
kunstcritische beschouwing over beel
dende kunst in tijdschrift of dagblad
zal men er dikwijls behoefte aan ge
voelen om de schrijver als het ware
„te controleren", wanneer hij bewe
ringen lanceert, die in het vergelij
kende vlak liggen.
Zo zal een beschouwing over „Echt
paar met kind" van de moderne
beeldhouwer Henry Moore misschien
aanleiding zijn om te schrijven over
een relief uit de bronzen deuren van
de St. Michielskerk te Hildesheim,
voorstellende de Opdracht in de Tem
pel. Althans dr. H.van Guldener heeft
in het boekje over beeldhouwkunst
in de serie „Zien en vergelijken"
(een uitgave van H. Nelissen te
Bilthoven) deze vergelijking zowel
positief als negatief nadrukkelijk
Een boek over Lapland en de Lap
pen, het merkwaardige volk levend in
het grensgebied van Zweden, Noor
wegen en Finland. Een volk, dat nog
zeer dicht in en met de natuur van de
poolstreek leeft, dat zijn rendieren
als zijn kostbaarste bezit beschouwt,
dat „de beschaving" in de vorm van
moderne wegverbindingen en ander
comfort met argwaan ziet naderen.
Ook een volk van mensen met voor
alle mensen geldende verlangens en
strevingen, deugden en hartstochten.
Daarvan nu wordt in deze roman van
Yrjö Kokko verhaald in een rustig,
goed-verzorgd proza, zonder drama
tische of sensationele toespitsingen,
maar eenvoudig en met liefdevol be
grip voor wat dit volk was in een nog
zeer nabije tijd. De oorlog die daar
ook neerstreek, heeft zijn primitieve
levenspatroon aangetast en het is in
een evolutie gekomen, waarvan het
einde niet te zien is. Dit boek legt
echter het oorspronkelijke patroon
nog vast en leert het bewonderen om
zijn ongerepte, veelszins primitieve
menselijkheid. - (Uitgave Elsevier,
Amsterdam - Brussel).
H.K.H. Prinses Beatrix, temid
den van haar medestudenten, ge
fotografeerd in de Leidse Pieters
kerk tijdens de solidariteitsbetoging
van de Nederlandse studenten mei
de Hongaarse Academici, Ook in he'
andere Nederlandse Universiteits
steden zijn gisteren dergelijke bij
eenkomsten gehouden.
gegroet, doch
jn hand uit. „Zo
knecht vermoed
ïaam?" Er valt
■ijgen. dat p es-
fa,-po' I "°n
