Nu de blik naar TIENGEMETEN Negerkunst - Christendom I /SP5 MIJN BORD IS AL LEEG- kapelaan van een Knooppunt van verkeer? Groei autopark Nederland de echte zware shag VAN NELLE Het eiland kan een grote toekomst tegemoet gaan De goede weg uA'S DAGBLAD DE STEM VAN WOENSDAG 26 SEPTEMBER 1956 GOEDE PLAATS VOOR OVERSTEEK LIKDOORNS Inspirerende tentoonstelling in Den Bosch Heelal is stokoud vijf miljard jaar Uit het dagboek ze kort* t* onder 0«kt U VIII Bij de hartewens van Zuidwestnamelijk een rechtstreekse, zich op Rotterdam rich tende verbinding van Westbrabant, ook van Schoutven-Duiveland, ook van Goeree Overflakkee, komt telkens weer een naam naar voren, die tot voor kort in Nederland weing verder dan de schoolbanken reik te: Tiengemeten. Dat eiland, eeuwenlang zo bescheiden op de achtergrond gebleven, heeft in de keuze van zijn naam wel de verst gaande bescheidenheid in acht ge nomen. Die naam, tcelke met een land maat heeft te maken, spreekt lang zo dui delijk niet meer als een tweehonderd jaar geleden, toen met de inpoldering van wat kleine, tegenover de Hoekse Waard ge legen blanke en begroeide slikken begon nen werd. Het polderlje aldus verkregen, was inderdaad niet groter dan tien geme ten. Maar hoe groot of hoe klein is dat? Daar werd in die tijd gemeten met het gemet van Schou wen, van Rijnland, van de stad Gent, van Voorne, ten slotte van Putte. En even groot waren die niet; wel waren ze alle groter dan 4100 vierkante meter; ze klommen in grootte op als in de reeds aangegeven volgorde. Op het eiland Putten was het gemet dus het grootst en daar Tiengemeten dicht bij Putten ligt, was het nieuw gewonnen poldertje 10 maal 4949 vierkante meter. Tien- gemeten bleef dus iets beneden de 5 hectare. nis in zich opnemen en zo voor het grote en zo vruchtbare eiland Goeree- Overflakke een vaste oeververbinding tot stand brengen, waarnaar hier zo lang tevergeefs is uitgezien. Hier ligt de goede plaats voor een oversteek over het 4000 meter brede Haring vliet; hier, een eind landinwaarts, waar zich het eiland Tiengemeten heeft gevormd, kan het grote werk worden gesplitst in twee duidelijk van elkaar verschillende delen, beide steunende op het eiland Tiengemeten: stroomtak van het Haringvliet; in het noorden de veel smallere en diepe Daarbij is het echter niet gebleven. Nadien zijn er nog acht polders bij gekomen die heel wat groter waren dan het begin-poldertje, 'zodat een naam als Vijftienhonderd-gemeten nu wel passend zou zijn. Achter dijken ligt nu 708 hectare; buitendijks liggen aan rietgorzen en slikken nog ruim 30 hectare. In de Middenpolder ligt het gehucht Tiengemeten. Ken ge meente van die naam bestaat niet. Het eiland wordt opgedeeld door twee gemeenten aan de overwal: Zuid- Beierland en Goudswaard Dit eiland met zijn goed bouw en weiland en zijn acht boerderijen, dat een paar eeuwen lang een sim pel bestaan heeft gevoerd, waarvan dt schaarse bijzonderheden aan weinig anderen bekend zijn dan aan de N.V., die het in bezit heeft, zou thans voorbestemd zijn tot een grote ontwikkeling: as van het grote ver keer, dat zich vice versa tussen Rotterdam, Bergen op Zoom, Ant werpen, Zierikzee en Middelharnis- Sommelsdijk zal gaan bewegen. Het is daar alles nu nog klein, maar zelfs een luttel gehucht kan tot een belangrijk middelpunt uitgroeien, mits het slechts wordt aangeraakt door de staf van de god van de han del en het verkeer. O zeker,. Mercu- rius stelt vooraf zijn eisen. Geen in dustrie, die voor de algemene markt wil werken, is mogelijk zonder water- vrij gelegen industrieterreinen; zon der een goed verkeer, dat minstens (Advertentie) Na ruimschoots aandacht gevraagd te hebben voor Helle- voetsluis, richt Luctor thans zijn aandacht op het kleine, weinig-gekende eiland Tiengemeten. Zal het uit een rustiek bestaan van enige eeuwen ontwaken? Is er geen grote kans voor weggelegd? Met de behandeling van die vragen vangt Luctor heden aam van schip en vrachtauto en mettertijd ook van de trein gebruik kan maken; er moeten één of meer havens zijn, liefst ook insteekhaventjes, die laden en lossen bij de industrieterreinen vergemakkelijken. Of dit kan, hangt af van de natuurlijke gesteldheid van Tiengemeten. Er kunnen daar, om boerenland te sparen, terreinen wor den opgespoten; het zand zal dan meteen voldoende draagkracht heb ben om bij het optrekken van ge bouwen het heien overbodig te ma ken. Maar de twijfelaar zal zeggen: Dat alles was bekend en toch is er van Tiengemeten nooit in die richting enig gebruik gemaakt. Echter berust de verwachting dat voor Tiengemeten 'n schone toekomst is weggelegd, op ver anderingen, die zich tot in wijde omgeving voltrekken en die Tiengemeten zullen maken tot een belangrijk knooppunt van scheepvaart en van snelverkeer. De Zoomse weg, die op Flakker eerst het verkeer over de Zierikzee- weg opneemt, zal alvorens Flakkee te verlaten en.de oversteek over het Haringvliet te beginnen, eerst nog het verkeer over de weg van MiddeJhar- in het zuiden de brede, deels ondiepe stroomtak van het Vuile of Hitsertse Gat. Dam of brug Tussen Flakkee en Tiengemeten lig gen verscheidene ondiepten, waarvan gebruik gemaakt kan worden voor de op een of andere wijze aan te brengen oversteek. Of dit een dam met uit wateringssluizen of een brug zou worden, is van minder belang; de vaste oeververbinding is hoofdzaak, de vorm bijzaak. Over het diepe wa ter van de stroomtak tussen Tienge meten en de Hoekse Waard met een diepte van 8 tot 14,5 meter en met steile wanden zal een bru£ moeten gelegd worden van 600 meter lengte. De landhoofden van deze brug moe ten hier het water zo min mogelijk tot een nauwere geul samenpersen: er staat hier reeds een sterke stroom de naam van Vuile Gat slaat daar op, dat het hier bij ongunstig weer nogal ruw kan zijn, althans voor de bootjes van de beide voetveren. Voor grotere schepen is hier een prachtig, onder alle ofstandigheden veelbelo vend vaarwater. De pijlers van de brug zullen geen enkel schip hin deren; verder moet het brugdek bij een paar overspanningen hoog genoeg liggen, dat het merendeel van de sché pen vrij kan passeren, zodat landver- keer en scheepvaart zich vrij naast elkaar kunnen ontwikkelen. De Moer- dijkbruggen hebben een vrije door- vaarthoogte van 10.30 meter. Een geheel vaste brug moet het niet worden; een deel moet beweegbaar blijven voor het doorlaten van gro tere schepen, zoals dat ook gebeurt bij de bruggen van Dordrecht. Het betere een tunnel zou hier de vijand van het goede kunnen zijn. Men huivert immers bij de gedachte hoe lang de voorbereiding hiervoor zou duren, terwijl de plannen voor een brug door de gedegen studie van een commissie uit Gedeputeerde Sta ten sinds 1952 gereed liggen. Maar zal Tiengemeten meer worden dan een tussenstation van een hoogst belang rijk landverkeer, dan moet er op die zuid-noordverbinding over land ter plaatse ook een oost-westverbinding naar de zee en naar een groot achter land zijn. Die oost-westverbinding geeft de grote waterweg van de twee de Rijnmond. Tiengemeten ligt op het punt, waar deze beide belangrijke we gen waterweg en landweg elkaar kruisen. Op een zo goed gelegen punt zullen de welvaart voortstuwende indus trieën kunnen gedijen zoals indus trieën, die metaal verwerken, voe- dings- en genotmiddelen, textiel, hout, beton, 'bouwmaterialen, chemische produkten Tiengemeten kan dus een goede toekomst tegemoet gaan... ten minste als het gezond verstand zege- Dit apparaat en 2 Blauwe Gillette mesjes ▼oor maar 1 gulden I een „goeie" morgen begint met Gillette! 1 viert over bewustzijnsverenging van enkelen, die mogelijk in hun ook zeer sterk, maar in het algemene zeer zwak gespecialiseerd zijn. De tiveede Rijnmond. Wie met een volslagen onvol doende afweging van belangen en dus in een onvergeeflijke roekeloosheid de tweede Rijn mond vrijwel buiten zijn na tuurlijke bestemming wil stel len, offert een natuurlijke wa terweg op, die met een fractie van de kosten, sinds tientallen van jaren aan de Nieuwe Wa terweg besteed en verder te be steden, tot een prachtige han delsweg is te maken. Bij de tweede Rijnmond komen verschillende bruikbare factoren voor, die van groter formaat zijn dan bij de Nieuwe Waterweg. Deze zo veel belovende stroom kan een hoogst bruikbaar medium zijn om onze steeds toenemende bevolking aan werk, onderdak, voeding, kleding, te helpen. Luctor. (Advertentie) VERWIJDERD MET WONDEROLIE Weg met onhandige iikdoornringen en gevaarlijke scheermesjes. Een nieuw vloeibaar middel, NOXACORN. neemt de pijn weg in 60 seconden. Eeltplekken en eksterogen verschrompelen met wortel en al. Bevat gezuiverde wonderolie, jodium en het pijnstillende benzocaïne. Een flesje NOXACORN Antiseptisch Likdoornmiddel van f. 1.35 bespaart U onnoemelijk veel ellende. (602) Het is méér dan louter toeval, dat we vrij kort op elkaar gecon fronteerd worden met de volgende belangrijke zaken: 1. de opleiding van de inheemse geestelijkheid, 2. een „andere" liturgie voor de missie landen, en 3. een expositie „negerkunst-christendom". In deze drie ge vallen ontdekken we gemakkelijk egn verlangen naar het wegnemen van de aanzienlijke verarming, die de neger bij het binnentreden van de katholieke gemeenschap ervaart als direct gevolg van het wegvallen van ieder contact met de religieuze en culturele „atmosfeer", waarin hij en zijn voorouders zijn opgegroeid en gevormd. Het is een (katholiek) tijdsverschijnsel, dat alle facetten van dit probleem aan de orde worden gesteld en openhartig behandeld. O.L. Vrouw 'van Kadelungo. Dit beeld, 35 cm. hoog in hout, is een werkstuk van de beeldsnijder Mbayo Kaluwila (Congo). Hij is beïnvloed door de zogenoemde Ba- Luba-stijl, die wordt gekenmerkt door vermaardheid, gratie en men selijkheid." zeldzaam voorkomend in de negerkunst. Een missie-bisschop heeft ons eens verklaard, dat naar zijn mening een der grootste denkfouten, die een mis sionaris maken kan, de volgende is: „in vijftig jaar tijds kunnen we de neger twintig eeuwen christendom als nieuw geestelijk bezit bezorgen". Inderdaad, dat is onmogelijk. We zijn geneigd deze zaak nog scherper te stellen. Dan komt de bewering er al dus uit te zien: Het is fout geweest, dat de missionarissen het wezenlijke van het christendom niet vanaf het begin hebben los gemaakt van bij komstigheden (zoals religieuze kunst, liturgie e.d.). In een pleidooi te As- sisi zei mgr. W. van Bekkum SVD dan ook bij wijze van voorbeeld: „Wat heeft het (in de tropen) voor zin de kruisdagen te houden op een tijdstip, dat de oogst al lang binnen is?" Nu de' tentoonstelling „Neger kunst-Christendom" na Utrecht ook in Den Bosch en daarna in Breda te zien zal zijn, is dunkt ons 't moment aangebroken om te wijzen op de grote nadelen van de goed-bedoelde pogingen van Europese missionaris sen om de kerkelijke kunst in de missiegebieden „aan te passen" aan de (veelal bar-slechte) Europese kunst-traditie in religieuze beelden, schilderijen en plastieken. Daardoor werd de inlander dom-weg gezet te genover een mysterie, waarvan hij letterlijk niets begreep. Het hoorde van binnen en van buiten totaal bij de vreemde blanke man. Die uitbeel dingen zeggen hem dus in het geheel niets, terwijl hij aan de andere kant de geestelijke verworvenheden van eigen cultuur binnen de katholieke kerk nergens terugvindt. zal enige tijd de gast van de ko ning zijn. Eerder had de president van Syrië besprekingen met koning Saoed gevoerd met betrekking tot het Suez-kanaal. Koning Saoed van Saoedi Arabië begroet president Nasser bij diens aankomst op het vliegveld van Djahran. De Egyptische president Ten dele is de expositie „Neger kunst-Christendom" daarvan een welsprekend getuigenis. Te sterker overtuigend, omdat de samenstellers niet geschroomd hebben om naast uitingen van al dan niet onder Euro pese invloeden gemaakte „neger, kunst" ook tal van „heidense" kunst werken te laten zien. Daardoor krij gen we, om met pater F. van Trigt SMA in zijn voorwoord van de cata logus te spreken, een beeld al is het geen volledig beeld van de stand van zaken in de christelijke kunst bij d« negers. uaat ons bovendien met pater van Trigt hopen, dat de kunstenaar op deze tentoonstelling mogelijkheden voor de eigen kunst zal vinden en de missionaris inspiratie en inzicht voor het geval hij in zijn missiegebied op drachten heeft te vergeven. In de beide gevallen zijn we geneigd opti mistisch te zijn. De moderne kunste naar zoekt in de behandeling van de materie naar de meest eenvoudige weergave van „het wezenlijke", ver langt sterke beweging in het beeld en legt zich toe op directe expressie. Al deze hoedanigheden vindt hij in hoge mate bij de geëxposeerde wer ken. De missionaris van zijn kant zal verbaasd en gelukkig zijn tegelijker tijd, omdat het hier de gelegenheid tot vergelijking is geboden. Hij zal dieper inzicht mee naar huis nemen, hoogstwaarschijnlijk sterk genoeg om er in de toekomst zijn voordeel mee te doen. De tentoonstelling is te zien van 21 steptember tot 3 november in het provinciaal museum te Den Bosch en van 22 december tot 26 januari 1957 in Cultureel Centrum Breda. L. B. De Duitse prof Albrecht Unsoeld heeft op een wetenschappelijk con gres te Hamburg verklaard, dat da geleerden er in geslaagd zijn de ouderdom van het heelal vast te stel len op 5 miljard jaar, met de be trekkelijk kleine marge voor onnauw keurigheid van 150 miljoen jaar. (Advertentie) Einde van de rit. Begin van een vers pakje zware VAN NELLE. In het blauwe pakje van de Weduwe zit voor mij nog altijd de allerbeste zware shag. i Einde van deze maand is het zestig jaar geleden dat de eerste auto in Nederland in gebruik werd genomen. Gestadig aan ontwikkelde het aan tal auto's zich, totdat 15 jaar later in 1910 tweeduizend twee auto's langs °e Nederlandse wegen „snelden" Het vrachtvervoer per auto was toen minimaal. Van de 2000 auto's wa ren er 29 bedrijfsauto's. Tot 1929 ging de ontwikkeling ge stadig varde*. wanna tuw^i jfgj M 1930 de grote sprong kwam van 11 000 naar 112.000 auto's. Ook het aantal bedrijfsauto's liep in 1930 reeds tegen de 45.000. De daarna voortschrijdende ontwikkeling kreeg een terugslag in de oorlogsja ren en na de oorlog stijgt het aantal auto's sneller dan ooit tevoren. Thans bezit Nederland een autopark van bijna een half miljoen wagens, waarvan 125.000 bedrijfsauto's. Eindelijk thuis van huisbezoek. Ik voel me wat moe, ik heb een beetje een vuile smaak in mijn mond, van het roken en het praten. Een half uur te laat voor het avondeten; de gedienstige heeft de thee natuurlijk weer koud, laten worden. Dat goede mens begrijpt ook niet, waarom ik altijd maar te laat thuis ben. De wereld hier in deze parochie ziet er wel wa.t anders uit dan ik op het seminarie gedacht had. Nee, vandaag ben ik overal bin nen gelaten, en hier en daar har telijk ontvangen. Maar je voelt, dat ze je komst soms ook over bodig vinden. Daar heb je die Derksen. Beroerd gesprek mee ge had. Lag het aan me zelf? Ben ik ontactisch begonnen? Ik kan me ook zo moeilijk voor al die belangen van die duizenden men sen interesseren, begrijpen ze dat dan niet. Ik kan wel voorwenden, doen alsof, maar die larie moeten ze toch dóór hebben. Nog eens bij mevrouw Klaassen geweest, een moeilijk geval. Ik denk echt dat zij zelf geen schuld had tien jaar geleden, toen haar man er met een ander tussen uit ging. kinderen. Die zijn nog knap en Ze bleef zitten met drie kleine leuk ook. Hoe kan iemand zulke kinderen in de steek laten. Nu is daar weer een andere man bij ko men wonen, met ook weer een kind. Concubinaat noemt het pa- roehieboekje dat. Nou moest ik daar eigenlijk uitleggen, dat die man, die wél voor die drie eerste kindertjes werkt en wél veel van deze vrouw houdt, daar niet thuis hoort. Wat lijkt de kerkelijke wet mms hard voor deze individuele "rouw en deze onschuldige kinde ren. Ze komt nooit meer in de kerk, maar ik geloof dat ze thuis beter bidt dan velen in de kerken. Ja, dit mens bidt nog iedere avond, om een oplossing. Maar die oplossing is er maar één: de dood van haar eigen man, dan kan ze opnieuw kerkelijk trouwen. Mijn God: wat kunnen Uw geboden l moeilijk zijn; bidden ook om de J dood van een ander! Ik heb be- J loofd eens na te vragen hoe het J met de alimentatieplicht zit. Laat ik dat morgen niet vergeten. Grote broedstoven t En dan, de goede mevrouw Lieux, die een kapsalon heeft; het bezoek kwam natuurlijk weer ongelegen. Wanneer kun je nu eigenlijk eens rustig met een kapster spreken? Dat bedrijf gaat maar door tot 's avonds laat, haar grote rooie kat liep weer op de schoorsteen mantel heen en weer, zonder dat ze een van de flesjes en porselei nen vaasjes omstootte. De dames, met het haar onder de grote blin kende broedstoven, keken me aan alsof ik van een andere planeet kwam. Wat ben je eigenlijk ook zo dom om daar binnen te gaan. Toch geloof ik dat de kapster wel eens een praatje zou willen, maar telkens winnen het de wachtende klanten eh de kassa. Wat heb ik hier ook te bieden? Kon ik hier maar binnen stappen met een nieuwe schoonheidscrême. Nee, kinderen heeft ze niet; hebben kapsters wel ooit tijd en gelegen heid om moeder te worden? Haar man heb ik niet gezien, die werkt in Rotterdam en komt zaterdags laat thuis en ik zie hem zondags wel eens in de Hoogmis, helemaal achterin. Daarna gaat hij pas vis sen. Vissen? Nou ja, hij is ten minste pas weer laat thuis, met een he1P zooi, vissen, verfellen de biwon gevraagd. Marietje stierf Mai lelie Roger is vanmiddag ge storven in het ziekenhuis. Ze is wel gedoopt, maar heeft haar Communie nooit gedaan. Dat was met de allerlaatste trein, met dat meisje Nou vroeg ik een week geleden aan de zuster wat dat meisje mankeerde. Mocht ze niet zeggen. Dan maar aan een andere zuster gevraagd: Wat krijgt dat meisje voor injecties? Strepto- micine, eerwaarde. Dank u zuster. Weer aan een andere zuster ge vraagd: iemand die verschrikke lijke hoofdpijn heeft en hoge koorts, en ingespoten wordt met strepto, wat kan zo iemand heb ben? Tuberculose, mijnheer. Heeft dit soort T.B. dodelijke afloop zus ter? Meestal nog wel, mijnheer. Ik ga weer terug naar gang B: Mag ik dat meisje bezoeken zus ter? Gaat u uw gang, maar slechts vijf minuten, langer kan ze niet verdragen. Gisteren ben ik voor de derde keer terug geweest: Zeg Marietje, hoe voel je je nu? Nee praat jij maar niet, het is te vermoeiend voor jou.. Je gelooft nu in Chris tus, ik heb je al over Hem ver teld. Nu moet je eens goed luis teren als je kunt. Als jij gelooft dat Christus leeft en als je van Hem wilt houden, dan maakt Hij alles met jou goed, als er iets in je is, waarvan je denkt, dat het niet goed geweest is. Als je het jammer vindt, dat je niet zo mooi geleefd hebt, als God je er toe aanspoorde, dan zie je nu, op dit Kruis, waarom Hij zoveel pijn ge leden heeft. Voor de zonden van jou en mij en van alle mensen. Kun je dit geloven? „Oh ja, kape laan." Nou, dan moet je even wachten, dan vergeeft Christus jou alles; ik zal je wel langzaam voorzeggen." En nu vanmiddag was ze al dood. Het was verschrikkelijk voor de ouders hun enige meisje van 17 jaar te verliezen. Ze waren ont zettend vriendelijk en bedankten mij dat ik haar enkele keren be zocht had, maar toen ik sprak over de kerkelijke begrafenis zei den zij beleefd, dat ze al besloten hadden haar op de algemene „on gewijde" begraafplaats te leggen. Mijn God, hoe is zoiets mogelijk? Maar ik zal toch morgen een stille H Mis voor haar lezen, dat kan geen mens mij verbieden. Verhitte hoofden Hoe kan ik toch bij al deze men sen, die op tijd liefdadig zijn en verder werken om geld te ver dienen en zeggen „verdorie mijn bord is al leeg," en hun mond af vegen, duidelijk maken wat ik bij hen kom brengen. Of hoe kan ik zonder middelen, belangstelling wekken bij jonge mensen, die al leen maar verhitte hoofden krij gen en in extase schijnen te ver keren, als een knap meisje op het toneel staat, mooie benen heeft en op een accordeon speelt? Hadden Paulus en de eerste ge loofsverkondigers het niet gemak kelijker dan wjj? Deze gezondenen kwamen bij de mensen met een Geheim, waarvan ze nog nooit gehoord hadden. Maar mijn pa rochianen, die weten alles ai, zeg gen ze. Paulus kwam bij de men sen en als zij geloofden, stelde Hij voor, om in hun gezin Christus opnieuw te offeren, ook voor een ander en blijvend leven. En de tafel werd afgeruimd, en Hij nam brood en wijn... Maar wat moet IK door een dikke korst wanbe- staat grip, conventies en een overgeërfde reeks onbegrepen „plechtige liturgiën" heen breken, sprekende in een dode Latijnse taal waar niemand iets van ver staat. En wat zitten tegelijkertijd mijn beste parochianen te mieren over vastenwet en nuchterheids bepalingen en kunnen sommigen maar nooit genoeg krijgen van bij zaken als relikwieën. Neem nou die beste Marie Coppens, die lou ter uit gewoonte een winkeltje aanhoudt om te kletsen en soms thee te verkopen. Zij kon zo uit het oude Verbond weggelopen zijn en valt mij altijd lastig waar om ik toch bij haar niet eens wat water kom wijden, want ze heeft alles allang op. En daarnaast zit ten op huisbezoek fabrieksmeisjes je als zwijgende vissen aan te kij ken, en zich af te vragen waar om ik nog zo'n ouderwetse hoed bij me heb, terwijl zij noch aan wijwater, noch aan de woorden van het blijvende leven behoefte schij nen te hebben Mijn God, kon ik toch met hen eenvoudig het brood breken en in hun eigen taal uitzeggen waarvan deze moderne Christus „verlost" is. Daarnet haalde ik de krant uit de bus; er lag nog een brief van onze kinderloze kapster. Er zat 25 gulden in, voor missen voor Marie tje Roger, schrijft ze. Ik denk na, God weet dat zij meer goed doet dan ik hardop dacht. Zijn wij niet allen Gods ploeteraars! Met veel gebreken, uw kape laan niet uitgezonderd. DE SLEUTEL

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1956 | | pagina 15