BERGEN OP ZOOM EEUWENLANG IN
AANMERKING VOOR DE POEDELPRIJS
Een zoologische klassenstrijd
iTsw
Ex-
CE<:
Schril contrast met Friese haven
fietsen emp0
F. KUNEN
(oh
j, j. van Dijke
Overpeinzingen over een droevig verleden
Twee steden als spiegelbeelden
Dierentuinen en ideologie
„Mensenval der
kapitalisten
oud Kruideniersbcdrijf
T
aricven
Sp
een
een
een
GAAT HET THANS
DAGEN
BOEKENPLANK
1 wee Zeeuwse uitgaven
Koddebeier
tussen olifanten
Officiële publicatie
Maaglijders
SUC-MAC
TERUG UIT DE HEL.
Inspan-
verkoping
De terugkeer van Morghan de magiër
DAGBLAD DE STEM VAN DINSDAG 3 APRIL 1956
In tijd van ontstaan als zeehaven zullen
Bergen op Zoom en Harlingen elkaar niet veel
ontlopen. Ook niet in ontwikkeling: in 1472,
toen Jan II zijn stuwkracht inzette voor de
haven in het zuiden, was ook Harlingens
haven reeds voorzen van een paar in zee uit
gebrachte hoofden, een veelal noodzakelijk at
tribuut van zeehavens in de Lage Landen. In
1503 goede tijd van Jan III voor Bergen op
Zoom kreeg Harlingen, dank zij de erfpo-
tentaat van Friesland, veel sterker havendam-
men van hout en riet, die in later eeuwen
evenals elders vervangen werden door paal
hoofden met daartussen 'n vulling van steên.
Ook Harlingen behoort tot de ouwe getrou
wen, die in het begin van de Spaanse tijd, toen
de toekomst nog zeer ongewis was, de Staatse
zijde kozen. Maar als stad in het eerder bevrij
de noorden heeft het minder dan Bergen op
Zoom in de vuurlinie gelegen.
Harlingen kwam tot bloei: in 1580 wordt de stad vergroot, in 1597
opnieuw, in het geheel zijn er drie uitleggingen. Het heeft zijn graan-
pakhuizen aan de noorderhaven er zijn er nog het heeft zijn
Groenlandvaarders en zijn kokerijen voor traan uit walvis- en robben-
spek ze zijn verdwenen het had toen en nu zoals ook Bergen op
Zoom, zijn vissersvloot van soms honderden schepen.
Het is of beide steden bij elkaar hebben afgekeken. Ze hebben beide
een noorder- en een zuiderhaven, de laatste is bij beide het belangrijkst.
Ze hebben beide ook een buitenhaven. Een havengeul voert bij de één
verder naar het Bergse Diep en zo naar de Oosterschelde; bij de ander
zijn dit de geul bij de Pollen en de Vliestroom.
oude Harlingen krijgt de gelegen-
In oppervlakte velschillen de haven-
gehelen die bij beide uit drie onder
delen bestaan, niet veel. In Harlin
gen: Oude buitenhaven 1.3 ha; Noor
derhaven 1,2; Zuiderhaven 2.8; samen
5,3 ha. In Bergen op Zoom samen 4,1
ha. Deze afmetingen mogen thans
klein lijken, ze passen geheel bij de
tijd van da zeevaart, die gebruik
maakte van kleine schepen.
Scheidende wegen.
Een punt van verschil is, dat in
Bergen op Zoom de haven nog steeds
in open gemeenschap staat met de
zee en zulks zeer tot ongerief van
de bewoners van het havenkwartier
die bij hoge vloed het water in hun
huizen krijgen. Voor Harlingen is dit
anders. Nadat de geweldige storm
vloed van 1825 het opgezweepte water
door de onvoldoend beschermde
Noorder- en Zuiderhaven naar binnen
joeg, konden beide sinds 1827 met
een keersluis worden afgesloten. De
volksmond die sluis en sas naast el
kaar hoorde gebruiken en niet zuinig
is op een overtollig woord, spreekt
van Noor der- en van Zuidersassluis.
Een gedenkstene aan beide havens
houdt de bange datum 4 februari
1825 in herinnering.
Met dit punt vna verschil is de on
gelijke ontwikkeling in de nieuwe tijd
van beide steden op havengebied
reeds ingeluid. In Bergen op Zoom
blijft dan verder alles vrijwel bij het
heid met de tijd mee te groeien.
In 1851 gaf de provincie Friesland
het sein, dat de overgang van hout
en zeil op staal en stoom ook voor de
haven van Harlingen gevolgen mee
bracht. Vooral ter wille van een goe
de ligplaats voor de schepen van de
enige jaren tevoren geopende stoom-
bootdienst op Engeland, werd over
gegaan tot het graven van de (oude)
Willemshaven, ook wel het Dok ge
noemd. In grootte sloot deze zich bij
het bestaande aan: 1.17 ha. Niettemin
was er een groot verschil: de diepte
werd 490 cm beneden Nieuw Am
sterdams Peil, dat is een paar me
ter meer dan in de bestaande haven.
Het nieuwe werk was het bescheiden
begin van wat in een veranderde tijd
nodig zou zijn en waaraan een ka
pitaalkrachtiger lichaam dan'provin
cie of gemeente te pas zou moeten ko
men; een lichaam, dat meer zou kun
nen inzetten dan de 106.700 gulden,
die de provincie aan de Willemsha
ven had ten koste gelegd.
Apotheose.
Vooral nadat in 1863 de spoorweg
verbinding met Leeuwarden enz. tot
stand was gekomen, was aanmerke
lijk verdergaande verbetering en uit
breiding nodig. De provincie vond in
het door de wil van een krachtige
verkeerspolitiek voortgestuwde Rijk,
dat grote waterwerken ondernam, een
zo krachtige ruggesteun, en een zo
grote bereidheid de ontwikkeling van
Harlingens haven te fiancieren; dat
op 1 juni 1870 onder deinister Fock
een wet kon worden aangenomen,
waarvan artikel 1 wel in staat was
aan Harlingen een krachtige juich
toon te ontlokken: ,,De haven van
Harlingen zal van Rijkswege worden
verbeterd."
In de memorie van toelichting vond
die zo welluidende klank nog de ver
sterking van het contrapunt. Dan
klonk als een harmonische toon van
blijvende betekenis voor de Neder
landse havenpolitiek, dat in verband
met de aanleg der Staatsspoorwegen
een goede haven te Harlingen even
noodzakelijk is als te Amsterdam,
Rotterdam, Dordrecht, Den Helder,
Vlissingen enz.
Deze gedachte, springlevend als ze
nog moge zijn, doet recht wedervaren
aan alle havens die van middelbare
grootte zijn of zulks, indien niet ver
waarloosd, zouden kunnen zijn. Wel
dient er voor gewaakt, dat wat voor
de één daad en feit wordt, niet voor
een ander gelijkberechtigde woord of
belofte blijft.
Voor een geheel, dat in enig nauw
samenhangend opzicht binnen- en
buitenland omvat, dient men daarbij
de sanctie te hebben van een inter
nationaal statuut voor het binnen
land geldt de moreel dwingende macht
van de ongeschreven wet der ver
delende rechtvaardigheid, der justitia
distributiva en de zonder aanzien van
persoon of landstreek naar die zake
lijke maatstaf gehanteerde schaal der
gerechtigheid.
In majeur.
In 1871 begint zich de grote veran
dering, de aanpassing aan stoom en
later motor te voltrekken met een
verder zeewaarts vooruitbrengen van
de havenwerken. De Nieuwe Wil
lemshaven wordt uitgebouwd, Harlin
gen steekt met twee nieuwe haven-
dammen de neus een heel eind verder
in zee. Het Noorderhoofd wordt daar
voor verzwaard en met 196 meter
verlengd; het Zuiderhoofd moet ge
deeltelijk worden opgeruimd en een
nieuwe Zuiderhavendam wordt aange
legd ter lengte van 834 meter.
De Noorderdam werd 60 cm hoger
gemaakt dan de Zuiderdam, gemid
deld staken ze 4 1/2 meter uit boven
NAP. Aan die dammen waren zink-
stukken, zand klei, stortsteen, puin
en bazaltzuilen te pas gekomen. Een
haven werd verkregen van 800 meter
lengte, bij een breedte van 140 tot
170 meter; een havenoppervlak van
12.4 ha. met een diepte van 440 meter
beneden NAP. De oostzijde van de
haven was voorzien van een muur
van bazalt. De naar het westen ge
richte havenmond was 60 meter breed
De woorden van Rijkswege" in ar
tikel 1 hielden in, dat het Rijk de kos
ten voor negentiende op zich nam.
Voor de provincie bleef ééntiende
van het bedrag, dat dan 22.000 gulden
is geworden. Het ging hier om een
havenverbetering van in totaal
2.463.000 gulden, bijna twee en een
half miljoen. Naar de tegenwoordige
geldswaarde kan dat gerust op een
9 miljoen gesteld worden. De stad
Harlingen was van Rijkswege behoor
lijk in het zadel gezet: zelf nam ze
op zich de haven op voldoende diepte
te houden.
Dit gold niet de vaargeul naar de
haven. En toen de stoomvaart zich
hoe langer hoe meer op Harlingen
begon te richten, werd de ondiepte
aan de Pollen een groot bezwaar. Een
vaarweg van voldoende diepte kon
door baggeren wel verkregen worden,
echter geenszins door baggeren alleen
behouden blijven: de aanzanding was
daarvoor te groot. Er werd nu van
Rijkswege langs de geul een stroom-
leidende dam gelegd; het werk ving
aan in 1875 en was voltooid in 1882.
De dam was 2940 m. lang, de kruin
reikte tot 30 cm beneden NAP en
kwam dus bij eb een heel eind bo
ven het water uit. Ter weerszijde was
nog een verlenging onder zee, aan de
ene kant 70 11, aan de andere 350 m.
De kosten van de Pollendam. die goed
gewerkt heeft, bedroegen 909.600 gul
den. Het schuren van de stroom hield
de geul over een breedte van 40 m
op een diepte van 390. Dat met zo'n
getal centimeters bedoeld worden
beneden of min NAP begrijpt de lezer
nu ook verder wel. In 1893 werd de
geul nog verder verdiept en ook aan
beide zijden verlengd. Daardoor werd
in 1896 verkregen, dat ook schepen
met een diepgang van 5.4 m Harlin
gen konen bereiken.
In mineur.
Gemakkelijk is het in de laatste
helft der 19e eeuw zeker niet geweest.
Harlingen als zeehaven te handhaven.
Maar zou men op gemak gesteld zijn
dan zag het er met de gehele Neder
landse zeehandel droevig uit. Maar
ondanks of dank zii alle moeite is
Harlingen gelukkig te prijzen.
Van contrastwerking mag
een schrijver als zodanig niet
afkerig zijn - droef moet het
hem als Nederlander nochtans
stemmen, wanneer de on
wraakbare historie hem met
een schrille tegenstelling
overstelpt.
In 1836, toen Bergen op Zoom door
de onderhoudskosten van de haven
een voor die tijd hoge schuld had van
180.000 gulden, wendde het gemeente
bestuur zich tot de minister van
Binnenlandse Zaken om geldelijke
steun voor een paar vloeddeuren. Het
antwoord gaf er blijk van, dat hersen-
kronkels zeer grillig kunnen zijn: al
hoewel ook een Rijksbelang waren
vloeddeuren toch voor het grootste
deel van nut voor de stad, waarom
de vermoedelijke kosten, zijnde 15000
55
Na het communistische „wereldjeugdfestival" in 1951 zat het communis
tische gemeentebestuur van oost-Berlijn in zijn maag met de reusachtige
hoeveelheden hooi, die voordien de communistische jeugd tot legerstede
had gediend. Men besloot toen dit hooi aan de in west-Berlyn gelegen
dierentuin de „Zoo" te geven, die van oudsher zeer populair is bij
de Berlijnse bevolking. Dit gebaar, zo dachten de communistische ge
meentebestuurders, zou misschien ook wel hun populariteit in west-Berlijn,
die miniem was en is, wat kunnen herstellen. Bovendien kon deze hooi-
schenking ook propagandistisch worden uitgebuit als bewys voor de wil
tot eenheid bij de communisten. De oost-Berlynse pers stond dus vol lof
zangen op de magistraat van oost-Berlijn, die zo grootmoedig de met vele
wederopbouw-moeilijkheden kampende dierentuin steunde.
waar jeugdige misdadigers in de stra
ten rondslenteren", die de moraal
van de kinderen uit de oost-sektor in
gevaar brengen. Kortom: het bezoek
aan de dierentuin in west-Berlijn
werd in de ban gedaan en de onder
wijzers kregen strikte voorschriften
niets meer naar dit verderfelijke oord
te brengen.
Daardoor was echter de oostber-
lynse bevolking een geliefd vermaak
ontnomen en de scholen konden niet
langer aanschouwelijk onderwijs
dierkunde geven. Zo besloot bet ge
meentebestuur van oost-Berlijn om
dan ook maar een dierentuin op te
richten. Weliswaar werd steeds weer
verklaard, dat het niet de bedoeling
was de oude ,,Zoo" concurrentie aan
te doen, maar van de beginne af
poogden de communisten de westber
lijnse dierentuin te overtroeven. Op
30 november 1954 werd op een groot
terrein in Friedrichshagen, een ooste
lijk voorstadje van oost-Berlijn fees-
telijk de eerste steen gelegd en met
de eerste werkzaamheden begonnen.
Dit nieuwe dierenpark bleek al
spoedig geenszins de sensatie te zijn
Maar die bewijzen van vriendschap
jegens de westberlijnse dierentuin
duurden niet lang. Het bleek, dat de
onderwijzers van de scholen in oost-
Berlijn de communistische belangstel
ling voor de ,,Zoo" voor klinkende
munt namen en er met hun klassen
ijverig naar toe gingen. En dit was
volgens de communistische functio
narissen helemaal de bedoeling niet.
Immers, de stalletjes met warme
worstjes, de fruitkraampjes en zuur
tjesautomaten in de buurt rondom de
dierentuin zouden wel eens een ver
keerde invloed op de jeugd kunnen
hebben. Zodat de eens zo geprezen
dierentuin, plotsklaps een „gemene
mensenval van de kapitalisten" werd
genoemd, waar, zoals bekend ,,de
spionage-agenten van de imperialis
ten hun vuile handwerk bedrijven en
waarop de communistische functio
narissen hadden gehoopt. In de lief
de voor de westberlijnse ,,Zoo" kwam
geen enkele verandering en de be
zoekersstroom naar Friedrichshagen
was maar schraal en dunnetjes. Hier
aan was ten eerste het feit schuldig,
dat behalve een paar beren en een
oude kameel er weinig dieren te zien
waren, ook de onverzorgde, nog vol
komen verwilderde toestand van het
park en de slechte verkeersverbin
ding voldeden niet.
„VRIJWILLIGE OPBOUW"
Daarop begon de communistische
magistraat een grote actie om het
project te redden. Duizend „vrijwilli
ge helpers bij de opbouw" werden
gemobiliseerd, die al hun vrije tijd
en ook des zondags met schep en
schoffel in Friedrichshagen aan moes
ten treden, zonder dat zij voor hun
moeite iets anders oogstten, dan het
bewustzijn „er ook bij te zijn ge
weest". In aanzienlijk tempo ontston
den echter dierenhuizen, tuinaanleg,
wandelpaden en de verkeersverbin
ding werd aanmerkelijk verbeterd.
Ook voor bewoners voor de nieuwe
dierenhuizen werd gezorgd: uit com
munistisch China, uit de Sovjet-Unie
en uit de volksdemocratische landen
kwamen viervoeters, waardoor de
communistische vrienden uit die lan
den de zoölogische klassenstrijd van
hun oostberlijnse kameraden onder
steunden.
Uiterlijk werd dus alles gedaan om
de oostberlijners naar hun „eigen
dierentuin" te halen. De communis
tische kranten schreven voortdurend
over de ontwikkeling van de tuin,
waarbij zij niet nalaten te beweren,
dat „hun" tuin veel beter is dan de
„Zoo" in west-Berlijn. Maar ondanks
al deze inspanning hebben zij met
hun dierenpark nog altijd geen geluk.
Evenals voorheen kan de directie van
de westberlijnse tuin aan de hand
van de in Oostmark betaalde entree
gelden vaststellen, dat de oostberlij
ners liever naar hun westberlijnse
dierentuin blijven komen, dan naar
de volksdemocratische „Zoo" in Frie
drichshagen.
Er bestaan nu plannen
om Bergen op Zoom aan
een bescheiden haven te j
helpen, geschikt voor
grote binnenvaartuigen j
en zeekustvaartuigen. Dit
alles ongeacht de beslis- J
singen ivelke omtrent
Moer dij kkunaai en Del-
taplan nog moeten val- j
len. Hel Rijk vertoont j
eindelijk iclieutigheid ten
opzichte van dit zo lang j
verwaasloosde belang
van de Markiezenslad.
Het uitzicht op de toe- j
komst kan in ieder geval j
ietwat zonniger zijn dan
een terugblik op liet
verleden, waarin onze
medewerker Luctor zich
in bijgaande beschou- J
wing begeeft.
gulden, ook door haar gedragen dien
den te worden. Voor de haven van de
stad Thölen was de ministeriële ge-
dachtengang anders geweest. Het aan
Bergen op Zoom gegeven antwoord,
niet geheel gespeend van een geest
van klaploperij, heeft er toe geleid,
dat het verzoek een kwart eeuw later
werd herhaald de toenmalige mi
nister van Binnenlandse Zaken deed
als zijn voorganger eveneens niets.
En zo laten de vloeddeuren of keer
sluizen of schutsluizen, die het hoge
water in tijd van nood moeten keren
en in gewone omstandigheden gedu
rende de eb de haven op vloedhoogte
houden, nu al een 120 jaar op zich
•wachten.
Had Binnenlandse Zaken voor
Bergen op Zoom slechts bittere pil
len, een 20 jaar later was er een
minister van Waterstaat, Handel en
Nijverheid. Toen in diens ambts
periode de vaargeul zich door de
aanleg van een dam tlpor het
Kreekrak vernauwde, antwoordde
Zijne Excellentie op een verzoek
om de haven te verbeteren, dat,
aangezien te Bergen op Zoom ha
vengeld werd geheven, de stad zelf
de middelen had om de haven in
betere toestand te brengen. Ook
hierin is de logica wat grillig.
Na deze drie voorbeelden van bit
tere pillen of harde noten heeft Ber
gen op Zoom toch ook eenmaal ge
luk gehad. Wel was dit het geluk van
de snel gevulde kinderhand maar
bij zoveel zwarte schaduw mag toch
het enkele lichtstraaltje niet onver
meld blijven.
Het was in 1888. Aan de mond van
de haven had zich toen een zandplaat
gevormd, die de scheepvaart zeer
bemoeilijkte. Die plaat moest opge
ruimd worden en Bergen op Zoom
wedde zich tot het Rijk om steun. En
ziedaar, het Rijk gaf een subsidie van
tweeduizend gulden. En dat was dan
het enige geld dat het Rijk ooit in het
verleden voor de havenverbetering
van Bergen op Zoom heeft uitge
trokken. Thans zijn de perspectieven
beter. Moge de herinnering aan een
verwaarlozing van eeuwen, nu aan
sporen tot extra-grootmoedigheid ten
opzichte van Bergen op Zoom.
LUCTOR
In 1951 verscheen de eerste druk
van bovenstaand boek, dat door de
landbouwleraar A. op 't Hof en C.
de Wilde geschreven en door van
Liere en Corstanje werd uitgegeven.
De kwaliteit van het boek is dus
danig, dat thans de tweede druk
voor ons ligt, die door de schrijvers
werd verbeterd en aangevuld en van
enkele nieuwe foto's is voorzien.
Op uiterst deskundige wijze wordt
in het werk het ontstaan van Zeeland
beschreven waarna de bodemgesteld
heid en het grondonderzoek op glas
heldere wijze onder de loep worden
genomen evenals de bodemkarterir.g
en de betekenis daarvan voor de
fruitteelt.
De waarde van het boek wordt nog
verhoogd door de daaraan toege
voegde vier polderkaarten van Zee
land cn west-Brabant.
Ook van „Ziekte en beschadigingen
in de fruitteelt" door de heer C. de
Wilde, met medewerking van de heer
v. Oosten verscheen bij v. Liere en
Korstanje te Goes de tweede druk,
nadat twee jaar geleden de eerste
druk van de pers kwam.
Het werkje is bijzonder geschikt
voor tuinbouwscholen en tuinbouw-
cursussen en is, ook voor wat de be
strijdingsmiddelen betreft bij tot
vandaag.
Ir. van Hennik, de tuinbouwconsu-
lent, gaf het een verdiend en klin
kend voorwoord mee.
Ter verduidelijking van de tekst
zijn zestien foto's opgenomen,
De uitgave is zeer verzorgd.
Oskar Koenig is een Duitser, die in
de dagen van de Weimarer republiek
met haar politieke verwikkelingen
genoeg kreeg van zijn vaderland en
een groot jager, gids en natuuron
derzoeker werd in Tanganjikaland.
„Ik heb de steden met hun jamme
rende trams, die zich altijd haas
tende mensen en de steenwoesternijen
ingeruild tegen de steppen, de rim
boe en de machten der natuur en ik
wil graag bekennen, dat het een goe
de ruil is geweest, want in de vrij
heid van Afrika komt een mens
dichter tot de oorsprong van alle
dingen", zo zegt hij in de aanvang
van dit boek. Uit een boordevol vat
van zeldzame herinneringen schenkt
hij de lezer nu frisse dronken van een
leven vol avontuur. We maken ken
nis met het grote wild in al zijn
boeiende eigenaardigheden, waarbij
menig overgeleverd begrip sneuvelt,
we leren ook mensen van allerlei slag
kennen, die onder leiding de jacht
op groot wild beproefden en daarbij
niet steeds als helden te voorschijn
treden. De schrijver heeft het over
de hervorming der jachtregelen, de
aanleg van natuurparken. En hoe
verder zijn herinneringen voortschrij
den, hoe meer hij zich eigenlijk af
wendt van het jachtbedrijf, om alleen
zich vast te hechten aan ..de schoon
heid van de natuur en de waardig
heid van het levende".... Hier en
daar hindert in dit boek wel eens het
op de voorgrond schuiven van „ik",
maar het doet toch maar weinig af
breuk aan een bij voortduring le
vend en boeiend relaas. De zeldzame
opname van wilde dieren in hun
jungle-bestaan passen zich goed aan
bij de tekst. (Uitgeverij Het Spec
trum, Utrecht-Antwerpen).
Ten behoeve van de dienstplichti
gen. die op 4 april '56 voor eerste
oefening onder de wapenen komen,
worden enkele extra-treinen ingelegd.
Genoemde dienstplichtigen moeten
van deze extra-treinen gebruik ma
ken en daartoe op een zodanig tijd
stip van hun woonplaats vertrekken,
dat zij op het betreffende station aan
sluiting hebben op de voor hen be
stemde trein. De dienstplichtigen, die,
in verband met hun plaats van be
stemming, geen gebruik kunnen ma
ken van een der hierna genoemde
extra-treinen, moeten ingevolge hun
lastgeving reizen met de eerste reis
gelegenheid na 06.59 uur. Er moet als
volgt worden gereisd:
1. van Noordholland en 's-Graven-
hage en omgeving, met bestemming
Bergen op Zoom en Ossendreeht met
de extra-trein: Amsterdam cs v. 09.07
- Haarlem v. 09.22 - Den Haag hs v.
09.57 - Roosendaal v. 11,40 - Bergen
op Zoom a. 11,55.
2. Van Leiden en omgeving en
Rotterdam en omgeving met bestem
ming Bergen op Zoom en Ossen
dreeht met de extra - trein
Leiden v. 08,58 - Rotterdam cs v.
09,33 - Rotterdam -zv 09,43 - Dor
drecht v. 10.00 - Roosendaal v. 10,38
Bergen op Zoom a. 10,55.
3. var. Rotterdam en Dordrecht en
omgeving met bestemming Breda,
Tilburg. Venlo, Roermond, Maas
tricht en Vught met de extra-trein;
Rotterdam es v. 08,45 Rotterdam zv
08,55 - Dordrecht v. 09.30 - Breda a.
09,55 - Gilze-R. v. 10.08 - Tilburg a.
10,17 - Boxtel a. 10,38 Eindhoven
a. 10.56.
De dienstplichtigen met bestem
ming Vught moeten te Boxtel over
stappen op de trein van de normale
dienstregeling. De hen verstrekte
dienstbewijzen zijn geldig via deze
route.
De dienstplichtigen met 'bestem
ming Venlo, Roermond en Maastricht
moeten van Eindhoven af doorreizen
met treinen van de normale dienst
regeling
4. Van het Noorden en centrum des
lands met bestemming Bergen op
Zoom, Breda, Amsterdam, Apeldoorn,
Ede, Tilburg, Amersfoort. Venlo,
Roermond, Maastricht, Schoonhoven,
Vught en Ossendreeht met de volgen
de extra-treinen: a. Leeuwarden V.
08.40 - Heerenveen v. 09,03 - Steen-
wijk v. 09.23 Meppel v. 09,35 - Zwol
le v. 10,15 - Amersfoort v. 11,18 -
Utrecht cs v. 11,47 - 's-Hertogenbosch
v. 12,29 - Vucht a. 12,35 b, Gronin
gen v. 08,42 - Assen v. 09,04 - Zwolle
Zwolle v. 10.02 Amersfoort v. 10,57
- Utrecht cs v 11,26 's-Hertogenbosch
v. 12,20 - Tilburg a. 12,45 - Breda a
13,08 - Roosendaal a. 13.32 - Bergen
op Zoom a. 13,51. C. Zwolle v 10,08 -
Deventer v 10,33 - Zutphen v. 10.49
Dieren dv. 11,02 Arnhem v. 11,20 -
Nijmegen v. 11,45 Bleriek a. 12,32
- Venlo a. 12,38 - Roermond a. 13,03.
Van de richting Leeuwarden met
bestemming Tilburg, Breda. Bergen op
Zoom en Ossendreeht te Zwolle over
stappen op de extra-trein uit Gro
ningen: Zwolle v. 10,02 en met be
stemming Ede, Venlo, Roermond en
Maastricht op de extra-trein: Zwolle
v. 10.08. Van de richting Groningen
met bestemming Vucht teZwolle over
stappen op de extra-trein uit Leeu
warden: Zwolle v 10,15. en met be
stemming Ede, Venlo. Roermond en
Maastricht op de extra-trein. Zwolle
v. 10.08. Met bestemming Amsterdam
te Amersfoort overstappen op de
treinen van de normale dienstrege
ling
5. Van het oosten des lands met be
stemming Vucht, Tilburg, Breda,
Bergen op Zoom en Ossendreeht met
de extra-trein: Nijmegen v. 9,53 - 's-
Hertogenbosch v. 10.38 - Tilburg a.
11,04 Breda a. 11,24 Roosendaal
v. 11.51 en Bergen op Zoom a. 12,06
en met bestemming Venlo, Roermond
en Maastricht met de extra-trein
Nijmojen v. 11.44.
De dienstplichtigen uit Enschede
moeten via Deventer reizen: Ensche
de v. 07.04. De vervoersbewijzen van
deze dienstplichtigen zijn geldig over
deze langere route. 447-00
FAMILIEBERICHTEN
(uit andiere bladen)
Geboren: Menno Maas-
Eoetsma. Vlissingien; Paul
Johan Prijt-Dieters Eindho
ven; Mariette Grapperham-
Ogier. Den Bosch; Yolande
van Loon-Hermans. 's Bosch
Ondertrouwd: F.
Sprangiers en A. Cools, Til
burg.
Overleden: Arnoldus
Schoenmakers, 70 jaar. Til
burg; Mathijs Stakenborg. 81
laar. Eindhoven; Wilhelmus
Klerkx 48 jaar. Eindhoven.
Naamlooze
Vennootschap
Bredasche Beton-
Aanneming Mij.
voorheen H. Vriens
Breda.
genitreerd staal vanaf
148,65, sport f. 181.
Ook Engelse modellen.
Ruton Stofzuigers
vanaf 119 enz.
HAAGWEG 197, BREDA
Telefoon 5052
BUITENGEWONE
AANDEELHOUDERS
VERGADERING
te houden op donderdag 5
april 1956. 's namiddags 20
uur, in Hotel „De Kroon"
te Breda.
Agenda ligt ten kantore van
Vennootschap ter inzage.
477-oo De Directie.
Dat tobben met Uw
maagklachten kan
al heel gauw tot
het verleden beho-
maagtabletten (op
dropbasis) helpen
U van Uwe maag-
I klachten af en doen
U weer een ander
mens worden.
DIE KOUS is Aw
BOS' KLEDINGMAGAZIJN
VERHUURT
Gelegenheidskleding o.a,
jacquets, colberts, fantasie
pantalons, hoge hoeden en
schoenen - Alles als nieuw.
Lange Vorststraat 56, GOES
Telefoon 2795.
BIOSCOOPGEBOUW HULST.
PROGRAMMA-WIJZIGING.
Wegens enorm sukses en op veelvuldig verzoek heden
avond 8 uur extra voorstelling van de grote cinemas-
copefilm; 191o
DE NOTARIS
te KRUININGEN
zal op woensdag 11 april
1956 des namiddags 1 uur
aan de hofstede aan de
Zanddijk te Kruiningen. be
woond geweest door wijlen
de heer L. Wiskerke en
zulks ten verzoeke van de
erven van de heer L. Wis
kerke te Kruiningen. om
contant geld,
publiek verkopen:
DE LANDBOUWINSPAN -
bestaande uit; 1 paard (9 j.),
7 koeien, 1 os, 1 vaars, 1
vaarsje, 2 stierkalveren, 1
vcarskalf, 1 nuchter vaars-
kalf. 24 kippen, 1 banden-
wagen, driewielskar, wend-
ploeg. eggen. aardappel-
ploeg peenmolen. wiedma-
chientjes. klaverruiters,
kiembakjes, wagenlichter,
harnassement. zwinger. reep
met pleien. rieken vorken,
mesthaken, zeis, manden,
ladders, bijlen, bascule met
gewichten slegge graankist.
60 zakken, hooi, stro, pulp,
mest en al hetgeen verder
ten verkoop zal worden aan
geboden. 181-0
TE KOOP OF TE HUUR
in midden
grens, een
Zeeuwsch-Vlaanderen, vlak bij de
annex tabaksartikelen
Oppervlakte gebouwen met tuin ongeveer 1500 m2
Brieven onder no. 26180-O bureau van dit blad.
Alléén bij vooruitbetaling
Uitsluitend voot de Zeeuwse
oplage: 6 regels ol mlndei
t 0.80; Iedere regel meet 15 et
Bij 3 achtereenvelgende ge
lijke plaatsingeD wdrdt de
derde plaatsing tegeD half
geit' berekend
25 Letters, cijfers of lees
tekens gelden voor 1 regel
TE KOOP AANUEB.
IJs-conservatoren, prestcold 120
en 300 1. zonder vooruitbetaling.
Te regelen van 1 tot 5 jaar. -
Hong Koeling, B. o. Zoom, Ant
werpsestr. 42. tel. 1150. 8235
Wasmachinefabrick heeft was
machines met lichte emaille-be-
schadiging gloednieuw m. ga
rantie f 155, desgewenst afbeta
ling, centrifuges f 150. Depot
Terneuzen, Nieuwstraat 28, tel.
2410. 1988
6 zaaimachines 1,75 en 2 m., 4
kunstmeststrooiers 5-, 6 en 7-
schotels. 5 eenrijige en 5 twee-
rij ige aardappelpootmachines
Vicon, National, Champion enz.
3 stel kopeggen voor paarden en
tractor, 2. 3 en 4 m. 2 landrol-
len, "n partij cambridgewalsen,
in alle maten. 2, 2,5 en 4 m., 4
aanaardmachines en 5 complete
wiedmachines enz. bij R. J. van
Merriënboer, Brugweg 3, Kruis
land, tel. 83. 9967
Uitsluitend nieuwe accu's te
koop zeer laag in prijs met 15
m. garantie. Verschillende ma
ten in goede staat zijnde auto
banden. J. Tijs, Talmastr. 61
Breda. tel. 4542. 2905
Luchtbandenwagens te koop. 2,5
tons, worden verkocht met ga
rantie, grote partij bakfietsen,
zware en lichte luchtonderstcl-
len, ook voor handwagens, gro
te en kleine dresseerkarren, 4-
wielig venterswagentje voor
shetlandse pony 2-wielig aan
hangwagen tje voor luxe wagen.
J. Tijs, Talmastr. 61, Breda, tel.
4542.
2906
VERLOREN
Herenpolshorloge op de weg
Hooglandpolder Zeedorp verlo
ren. J. de Kort, Zeedorp 29 Os-
senisse. 513
36-14. Met kennersblik mon
stert Jonker Tobias zijn vriend
Aram, die bewegingloos op de
grond ligt. Het heft van de dolk
steekt rechtop tussen Arams
schouderbladen, het omgeklapte
staal is onder zijn buis verbor
gen. ..Juist," gnuift de Jonker
tevreden, ,,daar zullen Morg-
hans knechten wel inlopen. Het
is een onsmakelijke grap, maar
we hebben geen keus. Het spel
kan beginnen." Dan haalt hij
diep adem en stoot een langge
rekte. ijselijke kreet uit. Even
blijft het doodstil, maar daar
naderen reeds haastige voet
stappen. „Zij komen", fluistert
de Jonker. „Blijft doodstil lig
gen. Aram". Grendels knarsen,
krakend draait de celdeur open
en twee van Morghans knechten
staan in de deuropening. „Wat
is hier gebeurd." schreeuwt een
van hen. de poortwachter, als
hij de roerloze gestalte op de
grond ziet liggen. „Een onge
luk," stottert Tobias die in
goedgespeelde angst tegen de
muur staat te trillen. Wij... wij
hadden een kleine twist... ik
trok mijn dolk... Aram struikel
de... en toen... ach welk een
ramp... mijn beste vriend, rid
der Aram van Barracca, door
mijn hand gedood!!"
Te Rotte
ser „De ze
sagier op vi
geweest zijr
gevestigd h
sertle uit h
In januari
als matroos
Marseille d<
boot echter
ten was voo
se wateren
de dekbemt
door negers
Marseille, s;
man af en
maakten ze
Tsjech, die 1
vreemdeling
lieten ze zii
gioen, maar
dienst name:
zien van de
delijk een n
VERDi
Nauwelijk:
opleiding ac
ingescheept
fiasco in Di<
terug naar
werd tegen c
Begin 1955,
hij zijn eer
ken zwerve
van een D
tein leverde
aan de legi
Bakker v
sterren en
de doos in.
water en b
jaar kwame
Nederlandse
trozen het
zoeken. Ze
bes rondgele
en Nederla
ok met hen
met enkele
aan zijn ove
mee te mog
hem vlakaf
Daarop ze
ge toch m
in de bus"
stekend, hu
en werd me
en twee Bel
Oran.
Wat er v
geworden w
vertellen. Hi.
Hij zelf be-
kruiser. „De
zag kans o~
de kruisoffic
raken, toen
voer. Hij vei
vertrekje wa
Na enkele d
plusminus 901
dienst deden
zorgden hem
brood. Elf da
ker niet te vo
ze in Gibralt
voorschijn.
De matroze
form bezorgd
ker vrij en
op het schip
meling werd
uit de voeten
rest volgde 1
oefeningen a
langstelling.
Op de insp
ker zich koes
gens weg en
op. Soms ma
voor de sche
hij dan, gete
doniem „Witt
van de welfa
vaak naar d<
ken lezen. Al
ker een boel
22)
Ze vonden
niet onaardig
naar binnen e
tafeltje voor
muur. Sherry
met gebakke:
kaassausje, m
„Ik eet als eei
de zij trots.
voordelige air
daar??" Ze
gere vrouw,
haar bekend
het al.... 't Is
bazend zoveel
als ik tegenw
..Wat is dat
vroeg Portmi
„Jij, in joi
kennen," zei
aardig. En ea
en winkeldiev
je voorstellen
„Alsjeblieft
„Ik denk d
ga zeggen."
Hij kwam 1
te een gebaar
