pagblad Pekten»
Van Paassen en van Pasen,
Pascal, Pasquino
en Paschalis
I I
Carmen Jones: Amerikaans
zusje van Spaanse Carmen
Het Paasfeest en de naamgeving
Hitteproef
STEMMEN EN PUNTEN
CLOSE-UP UIT DE FILMWERELD
R0XY ruiken j
ROM roken!
nHOXV*.
ja graag!
Griep
Culemborg neemt
„systeem-woningen"
Poging om ,.Ikc'
te vergiftigen
Een „goeie morgen" begint met Gillette
Oude muziek in
nieuwekrachtige
expressie
DERDE BLAD
WOENSDAG 28 MAART 1956
(Advertentie)
Er zijn van die gelukkigen,
die jaarlijks een extra-Paas-
vreugde beleven, omdat zij naar
deze feestdag zijn genoemd. Eén
van hun voorvaders, de eerste
die de naam droeg, werd eens,
wie weet hoe lang geleden, ge
boren of gedoopt op Paasdag en
behield daar levenslang de her
innering aan, want men noemde hem sindsdien steeds Van Pasen,
en die naam bleef als familienaam behouden.
Wie zijn die paaskinderen, die over de gehele wereld zijn ver
spreid? In ons land noemt men hen Van Paassen of Van Pasen,
in Duitsland kent men het geslacht Paschen, in Vlaanderen Pa-
schier, van Paesschen en Paescheseune, in Frankrijk Pascal, in
Italië Pasquino en la Pasqua, terwijl de naam Paschalis in vele
landen voorkomt en dan zijn er nog meer variaties op het thema
Pasen.
Weliswaar zijn er van Pasens, waarvan men aanneemt, dat zij
niets met Pasen te ihaken hebben, omdat hun naam eigenlijk
luidde van Passé. Dat zou dan betekenen dat hun voorvader een
hoeve had bij een pas of passé, een bos van laag houtgewas, 'n
zogenaamd schaarbos. Ook de naam van de Vughtse schilder
Paashuis zou dan te verklaren zijn als die van de bewoner van
het huis bij „de pas".
Er blijven nog genoeg beroemde
paaskinderen (of zogenaamde) over,
zelfs zijn er onder hen pausen te vin
den. Paschalis, de eerste van die
naam, die een echt paaskind was, re
geerde de Christenheid van het jaar
817 tot het jaar 824 en als heilige
wordt hij op 14 mei gevierd. Hij was
een Benedictijner abt, die als paus
een verdrag sloot met keizer Lode-
wijk de Vrome en daardoor de grond
slag legde tot de zelfstandigheid van
de Kerkelijke Staat, terwijl hij er
tevens voor zorgde, dat de vrije
pauskeuze werd gegarandeerd.
De tweede Paschalis, wiens familie
naam Raynardus was en die van
1099 tot 1118 regeerde, had misschien
de naam van zijn beroemde voorgan
ger gekozen, omdat hij nog al wat
met de Duitse keizers had te stellen.
Hij was daarbij niet zo gelukkig om
een man tegenover zich te vinden,
die de bijnaam de Vrome droeg: kei
zer Hendrik was verre van vroom;
toen alles niet zo liep als hij het wil
de, kwam hij naar Rome met zijn
ridders en zijn krijgsknechten en nam
de paus gevangen.
De derde, die zich Paschalis noem
de, was een tegenpaus, die zich vier
jaar lang wist te handhaven, met be
hulp van keizer Frederik Barbarossa
die in zijn rode baard lachte, toen
deze Paschalis hem en zijn vrouw
kroonde. Paschalis deed nog meer:
hij verklaarde Karei de Grote
waarvan onze universiteit in Nijme
gen de naam draagt tot een heilige,
maar de Kerk heeft deze heiligver
klaring niet erkend.
Nog anderen
De Spaanse herder Paschalis Bay-
lon (1540-1592) was weer een écht
paaskind. Hij trad in een klooster
van minderbroeders en blonk daar
zo door christelijke deugden uit, dat
hij een eeuw later heilig werd ver
klaard. Als patroon der Eucharisti
sche congressen en verenigingen is
dit paaskind welbekend.
Wie zal er zich over verwon,deren,
dat er onder al die paaskinderen ook
een wonderkind schuilt. Dit was
Blaise Pascal (1623-1662), die op zyn
zestiende jaar een meetkundige stel
ling uitvond, waarvan iemand met
vijfjarige HBS nog zware hoofdpijn
krijgt, en op zijn negentiende jaar
een rekenmachine construeerde.
B. en W. van Culemborg hebben,
na een demonstratie te hebben bijge
woond van de door de zuidnederland
se bouw- en handelscombinatie ge
bouwde systeemwoningen, die in zeer
korte tijd opgetrokken kunnen worden
het idee gekregen 100 van deze huizen
te laten bouwen. Aan deze onderne
ming zal tegen zeer lage prijs bouw
grond worden verkocht. Dit onder
voorbehoud van de vereiste toestem
ming. Aanvankelijk was onderhandeld
over de bouw van 270 van deze sys
teemwoningen in Culemborg, maar
dit aantal achtte men toch te hoog.
Maak zo'ri pakje Roxy
eens helemaal open
en snuif die heerlijke geur
van zon-doortrokken
volrijpe tabakken op.
Steek dan op en U weet
waarom steeds meer
mensen zeggen!
I
D T*
Prettige Paasdagen
met ROXY
Een tijdlang leefde hjj in de grote
wereld, waar men zich amuseert of
njet, maar waar men in elk geval
zijn geld kan verspelen met gokken
en de verliezers kwamen zuchtend
naar Pascal: is 't mogelijk om met
hazardspel te winnen En Pascal
legde de grondslagen voor de waar-
schijnlijkheidsbebrekening.
Later trok Pascal zich terug uit de
wereld en werkte aan een apologie
van de christelijke godsdienst: de
dood heeft hem verrast, lang voordat
dit grote werk voltooid was, maar
zijn vrienden stelden later uit de aan
tekeningen die hij had gemaakt, een
boekje samen, de beroemde „Pen-
sées" (gedachten) van Pascal, die
talloze malen zijn herdrukt en waar
van zelfs de existentialisten nog de
invloed ondervinden.
De beroemdste
De beroemdste van alle paaskinde
ren is evenwel Pasquino, die in de
zestiende eeuw in de stad Rome
woonde. Wie hij was weten we niet
eens: sommigen zeggen een schoen
lapper, anderen een schoolmeester of
een barbier. Vlak bij zijn huis werd
in het jaar 1501 het beschadigde beeld
van een zwaardvechter uit het oude
Rome opgegraven en het volk noem
de dit gehavende kunstwerk, onmid
dellijk en niet erg vleiend, maar Pas
quino, want de schoenlapper had ook
een bochel en een door de pokken
geschonden gezicht, waarin een sche
ve neus pronkte.
Pasquino was een geestige, slag
vaardige knaap, die overal antwoord
op wist, zodat velen hem kwamen op
zoeken om eens vrolijk te lachen.
Nauwelijks had het beeld de naam
Pasquino gekregen, of iedereen, die
aanmerkingen had op het stadsbe
stuur, plakte er een briefje aan, met
een sarcastische opmerking, zoge
naamd van de echte Pasquino. Voor
al de pausen hadden het zwaar te
verduren. Nadat Sixtus V verschil
lende levensmiddelen had belast,
droeg Pasquino de volgende morgen
een nat hemd: hij kon geen tyd ver
loren laten gaan, want morgen wer
den waarschijnlijk de zonnestralen
belast.
Ook de Nederlandse paus Adriaan
VI, kreeg heel wat van Pasquino te
horen. Hij was een asceet, een in
zich zelf gekeerd man, die niets
moest hebben van de pracht en praal
van zijn voorgangers. Met een pen-
nestreek werd de begroting drastisch
verminderd en het gevolg was grote
ontevredenheid. De vele kunstenaars,
die steeds opdrachten kregen, hadden
er vrolijik op los geleefd en nu kon
den ze hun schulden niet betalen; de
dure winkels verkochten zo goed als
niets meer en de terugslag deed zich
allerwegen voelen, want Adriaan eis
te ook van zijn kardinalen dat ze zijn
voorbeeld volgden.
Het was opeens crisis in Rome en
wie kreeg natuurlijk de schuld: paus
Adriaan. Gen wonder dat hij terug
verlangde naar zijn vaderland en
doodmoe en diep teleurgesteld stierf
nadat hij een groot jaar de driekroon
had gedragen.
JACQUES R.W. SINNINGHE
De Amerikaanse geheime dienst
stelt een onderzoek in naar vergifti
gingsverschijnselen die zich hebben
voorgedaan bij drie mensen die li
monade gedronken hebben in de
spoorwagon van president Eisenho
wer.
De president was met de trein van
Washington naar White Sulphur
Springs gereisd, waar hij maandag
avond besprekingen begon met de Ca
nadese premier en de president van
Mexico.
Een aantal mensen heeft in White
Sulphur Springs de speciale spoor
wagon van de president bezocht en
zij kregen daarbij limonade aangebo
den. Bij drie van de bezoekers, twee
vrouwen en een man, deden zich kort
daarna vergiftigingsverschijnselen
voor.
De chef van de geheime dienst,
Baghman, verklaarde maandagavond
niet te geloven dat er sprake was ge
weest van een samenzwering tegen
de president. ,,Wij willen proberen
uit te zoeken wat er precies gebeurd
is" zo zei hij.
Het laboratorium voor de lucht
vaart te Cambridge in de V.S. heeft
bekend gemaakt, dat een Duitse na
tuurkundige, dr. Heinz Fischer er in
is geslaagd een temperatuur van
400.000 graden fahrenheit (ongeveer
222.000 graden celsius) gedurende een
miljoenste gedeelte van een seconde
tot stand te brengen. Dit geschiedde
door het zenden van een elektrische
stroom door gas onder hoge druk.
Deze hitte is tot dusver slechts ver
kregen by ontploffingen van atoom
bommen.
Russische treiler bij
Shetlands gestrand.
Het Britse kabelschip Ariel heeft
geseind, dat een Russische treiler op
Unst, het noordelijkste eiland van
de Shetland-groep is gestrand. De ka
pitein van de Ariel heeft een sloep
uitgezonden voor een onderzoek. De
bemanning van de treiler weigerde
het schip te verlaten.
(Advertentie)
VOORJAAR
Maak nu haard
en schoorsteen schoon
COMBAT I verw«dert roet
ANTI RnFTis onsohadeli-ik
AN 11-KUE.l bcspaa.-t kosten
f 1.85 IVraag uw drogist
(Advertentie)
(Ingezonden)
Een advies" is volgens het Ne
derlandse woordenboek: 1. voorlich
ting, 2. mening, 3. kennisgeving. Wan
neer ik dat ga toepassen op het „po
litiek advies" van de KVP voor de
zondag j.l. gehouden stemming voor
de samenstelling van de definitieve
kandidatenlijst voor de verkiezing van
de leden van de Tweede Kamer, dan
kan ik me dus volkomen gerust voe
len. De volgorde van de kandidaten
op het mij overhandigde stembiljet
heeft immers geen enkel ander ge
volg dan: de mannen van het poli-
Toen George Bizet in 1875
stierf van verdriet over het feit
dat zijn opera „Carmen" door
Parijs met ge jouw en gefluit
was ontvangen, kon hij niet
vermoeden, dat een filmmaat
schappij 80 jaar later aan het
zelfde werk een slordige mil
joen dollar zou besteden en dat
zijn aria's daarbij gezongen zou
den worden door een gezelschap
negersDat is misschien
maar goed, want had hij het
wel geweten: zijn verdriet zou
waarschijnlijk nog groter zijn
geweest.
Bizet was namelijk een opera;
componist van de oude stempel: hij
eiste een zwaar-dramatisch libretto,
dat speelde in een gefingerde we
reld tussen gefingeerde karakters.
Dit is een gezond standpunt voor een
opera-componist: slechts in zo'n we
reld en bij zulke karakters is het
aanvaardbaar, dat gezongen wordt,
wat normale mensen plegen te zeg
gen.
Over dat zingen had Bizet trou
wens ook een gezonde opvatting:
harmonische melodieën, die de zan
gers en zangeressen alle kans gaven,
om hun lenige stemmen acrobaten-
stukjes te laten uithalen op de no
tenladder.
Welnu, zowel aan die sfeer als aan
dat bel-canto van Bizet ontbreekt
het in „Carmen Jones", zoals de
Amerikaanse visie van de Spaanse
„Carmen" gedoopt is. ten enemale.
Is „Carmen Jones" daarom een mis
lukking? Wij zouden het niet dur
ven beweren...
Onze ervaring is, dat men de twee
uren, die de vertoning van deze
film duurt, volkomen geboeid naar
het doek blijft kijken. De eerste mi
nuten voelt men even een lichte
wrevel. Het is nu eenmaal een
vreemde gewaarwording, om op dc
donker-dreigende tonen van Bizets
ouverture een nuchtere autobus na
derbij te zien hobbelen. Maar zodra
Carmen begint aan haar beroemde
„Habannera" (l'amour est enfant dc
Bohème) maakt dat gevoel plaats
voor een grote bewondering.
Want dit staat vast: zelden heeft
iemand zo'n levende, doorvoelde,
sprankelende, tragische Carmen ge
creëerd als de neger-zangeres Doro
thy Dandridge in „Carmen Jones".
De aria „l'amour est enfant de Bo
hème" heet overigens in „Carmen
Jones" anders. De bekende song
writer Oscar Hammerstein II voor
zag Bizets muziek namelijk van een
geheel nieuwe tekst in onvervalst
neger-slang en men kan niet anders
zeggen, dan dat zijn libretto knap is.
Helaas geldt dat niet voor de Ne
derlandse onderschriften.
LEIDRAAD
Zoals de tekst is ook de intrige
ver-Amerikaniseerd. Carmen is niet
langer sigarettenmaakster, maar ar
beidster in een parachute-industrie:
de verliefde korporaal Don José
met zijn mooie Spaanse pakkie werd
de onhandige korporaal Joe uit het
Amerikaanse leger, compleet met
battledress en bobbyhaar; de zwie
rige stierenvechter Escamillo heet nu
Husky Miller en is bokskampioen.
Bovendien zijn allen negers en
stompen zij elkaar prozaïsch op de
kin, inplaats van hoofse duels op de
degen te bevechten.
Wat echter bewaard bleef, is de
leidraad, die door de opera loopt:
een vuurrode leidraad van primi
tieve hartstochten: Carmen, die niet
van een bepaalde man kan houden,
maar alleen van de liefde, zoals een
vlinder niet van een bepaalde bloem
houdt, maar alleen van honing; Joe,
die zjjn verloofde opgeeft voor zijn
allesbeheersende passie voor die
Carmen en die haar vermoordt, wan
neer zij Miller boven hem verkiest.
En daar het nu eenmaal zo is, dat
negers dichter bij die primitieve
hartstochten staan dan gecultiveerde
opera-sterren, is „Carmen Jones"
veel levensechter, veel geloofwaardi
ger geworden, dan de Spaanse Car
men ooit heeft kunnen zijn.
Bovendien wordt er prachtig ge
zongen. door Harry Belafonte (Joe)
in de Toreador-mars. Gezongen, niet
in de stralende gepolijste stijl der
Italianen, maar primitief en ruw,
met modulaties, die aan blues doen
denken. Bizet zou waarschijnlijk vol
afschuw weggelopen zijn, als hij het
gehoord had, maar een feit is, dat
zijn muziek in „Carmen Jones" een
geheel nieuwe expressie heeft ge
kregen, die veel meer het wezen, de
dramatische spankracht van de
melodie benadrukt dan haar tech
nische gaafheid. Jammer is, dat men
op dit punt te ver is gegaan: som
mige duetten en quartetten waren
music-hall-werk en pasten slecht in
het kader van de meestal trouw ge
volgde Bizetmuziek. Jammer is ook,
dat regisseur Preminger niet het
juiste evenwicht heeft weten te vin
den tussen gesproken woord en zang
zodat de aria's er een beetje los bij
zijn komen hangen.
Een echte operafilm is „Carmen
Jones" dan ook nog steeds niet; het
zal nog wel even duren, voordat men
het juiste compromis tussen deze
twee geheel gescheiden takken van
kunst gevonden heeft. Maar als ex
periment is zü interessant, als speel
film uitstekend en als Bizet-vertol-
king uniek. Misschien, dat de vol
gende maal deze elementen tot een
harmonieus geheel versmolten kun
nen worden?
Harry Belafonte en Dorothy Dan
dridge als korporaal Joe (Don José)
en Carmen Jones (Carmen).
tieke vak menen, dat het zó moet.
Verder is er niets.
Toen ik me dus zondag naar het
stemlokaal begaf, voelde ik me (met
KVP-advies en al!) een volbloed de
mocraat. Ik zou kunnen stemmen op
lijstaanvoerder Romme, maar ik zou
ook op de hekkensluiter Verberne
mijn keuze kunnen bepalen. Het ge
volg voor Romme zou dan zijn: één
stem minder en voor Verberne één
stem meer. Eenvoudiger en eerlijker
kan het niet.
Wel was het me duidelijk, dat Rom
me op die Verberne de ontzagwek
kende voorsprong had van lijstaan
voerder. Want een groot aantal lie
den nemen automatisch nummer één
en alleen zij, die .dwars willen zijn
óf die een eigen gevormd oordeel
hebben, maken het hokje voor num
mer laatst rood. Binnen de katholieke
kiezersgemeenschap willen er (ge
lukkig) maar zeer weinig echt
„dwars" zijn, de meeste zien er geen
kans toe om in alle eerlijkheid „een
eigen oordeel" te vormen en dus
was Romme in het voordeel.
Dit voordeel heb ik hem in alle
oprechtheid en van harte gegund.
De samensteller^ van het „advies"
mogen worden geacht de „waarde"
van alle geadviseerde kandidaten te
kennen, dus met ie geadviseerde
volgorde en het daaraan verbonden
voordeel kon ik me (nog steeds als
democraat) geheel verenigen.
Nu moet ik bekennen, dat ik n i e t
op Romme gestemd heb. Ten eerste
redeneerde ik: hij komt er toch wel
en ten tweede was er een kandidaat
op een veel minder gunstige plaats
van wien ik levendig hoopte, dat hij
in de Kamer zou komen. De uitslag
kwam en... ik voelde me ineens geen
democraat meer!
Omdat „mijn kandidaat" een zeer
aanzienlijk aantal stemmen op zich
verenigd had, ben ik gaan rekenen.
Dat moest gebeuren volgens een te
voren vastgesteld „systeem": num
mer één kreeg telkens één punt, num
mer twee twee punten en zo ver
volgens. Dat betekende, dat die arme
Verberne telkens dertig punten zou
oplopen, wanneer Romme één punt
kreeg. Omdat de meeste kiezers „nu
eenmaal" Romme stemmen en zon
dag in de provincie Brabant 67.920
kiezers dat deden, kreeg Verberne
een automatische „achterstand" van
67.920 maal 30 punten oftewel 2.037.600
punten.
Dat was dus de voorgeschreven
oftewel opgelegde handicap aan zijn
(beroerde) laatste plaats nog eens
extra verbonden.
Voor de man, die als nummer 15
staat geadviseerd, is die handicap
dus ongeveer de helft van dat astro
nomische getal. Toen dat tot me
doordrong, werd het me duidelijk,
dat zelfs de kandidaat die vele dui
zenden „voorkeursstemmen" op zich
wist te verenigen, praktisch geen
schijn van kans maakte om ook maar
één plaatsje omhoog te schuiven.
Want tegenover nummer veertien al
leen al begon hij met een handicap
van het aantal op Romme of wat
maar boven zijn eigen naam stond
uitgebrachte stemmen maal telkens
één punt, zijnde een slordige 70.000
punten.
Meneer de redacteur, vergeef me
dit lange „technische" verhaal. Ik
had de cijfers nodig om daarna mijn
hart te kunnen luchten. Naar mijn
mening is een stemming met derge
lijke bindende regels een wange
drocht. De KVP heeft op deze manier
vele duizenden een gevoel van wre
vel bezorgd, omdat niemand de moei
te nam om uit te kienen, hoe het
met die „telling" precies zat en der
halve achteraf tot de ontdekking is
gekomen, dat het eigenlijk allemaal
een wassen neus is. De uitgereikte
stembiljetten bevatten geen advies,
maar een lijst namen die louter en
alleen door de plaatsing een zo enorm
voordeel (of nadeel) hebben, dat aan
de geadviseerde volgorde geen ver
buigen gemaakt is! U zult me ten
goede houden, dat ik een democrati
sche handelwijze anders zie! Zelfs
wanneer me wordt tegengeworpen,
dat „die lijst van geadviseerden met
inbegrip van het vernuftige reken
sommetje" op volkomen democrati
sche wijze tot stand kwam, dan blijf
ik bij die mening. Het maakt immers
bar weinig verschil, of „dictatuur"
door één of door een paar honderd
mensen wordt uitgeoefend?
Tenslotte kunt u me vragen om
een ander en tevens beter voorstel.
Goed, dan zou ik zeggen: ruim die
punten-boel zo snel mogelijk op.
Neem het „risico" van een geadvi
seerde volgorde en probeer niet „een
motie van vertrouwen" af te dwingen
door middel van een tevoren geregel
de telmachine. Mocht u menen, dat
de verschuivingen onverantwoord
groot zouden worden, bedenk dan een
deugdelijk systeem, waardoor de
„specialisten" zeker van een zetel
zijn. Voor het overige zijn de voor
gestelde kandidaten ro ongeveer „ge
lijkwaardig" (hetgeen de KVP zelf
niet alleen „toegeeft" maar zelfs pro
pagandistisch „betoogt" en zulks te
recht), zodat ze dus „allemaal
een gelijke kans dienen te krijgen
of (als u graag wilt) een zo klein
mogelijk o n g e 1 ij k e kans. Dit
laatste zou te vinden zijn in een af
lopend puntenstelsel. mia.w. hoe la
ger men op de lijst staat, hoe kleiner
het „punten-handicap" behoort te
zijn.
P.S. Maak u niet ongerust, ik ben
lid van de KVP en ik blijf dat ook.
De bedoeling van deze ontboezeming
is opbouw en geen afbraak.
G. S.
(We geven toe, dat er nu wel heel
erg grote krachtsinspanningen wor
den gevergd, om nog iets aan het
advies te kunnen veranderen. De
vraag rijst dan ook, of men die
groslijststemming maar niet beter
kan afschaffen dan op deze manier
menige groslijststemmer wrevelig
maken. Bjj het P.S. aanhakend
zouden we er echter de nadruk op
willen leggen, dat het beter is de
tijd voor nakaarten over het stern-
systeem te verleggen tot na de
verkiezingen. Nu gaat het erom als
één man te staan achter deze
reglementair vastgestelde kandida
tenlijst. Red.)
(Vervolg pagina 7)
knop» U op q r
in een ommezien. O Jet
Pravda prijst Zweden
Het orgaan van de sovjetrussische
communistische partij Pravda,
schrijft, dat Zweden, „dat aan geen
militair blok is gebonden", door zijn
politiek de vrede in noord-Europa
bevordert". Deze politiek belemmerde
de activiteit van agressieve krach
ten.
Het blad is van mening, dat „de
politiek van consequente neutrali
teit" niet slechts de belangen van
Zweden maar ook die van de andere
landen van noord-Europa dient.