i ZUIDERZEEWERKEN VERGELIJKBAAR MET DELTAPLAN ONZE PUZZLE y i-1° I- i' I I Jan de Rooy bewees de bevrijding van bet Zuiden onschatbare dienst 14 ■I Gunstige voorwaarden en nauwgezette voorbereiding Grote diepten in Zeeuwse stromen DERDE BLAD ZATERDAG 13 NOVEMBER 1954 t Het zoutgehalte in dit brakwatergebied is wel iets, maar toch niet veel minder dan in volle zee: in het toch al vrij ver land inwaarts gelegen Bruinisse is het zoutgehalte zo, dat op 8 wa terdelen één zoet en zeven zout voorkomen. Ook in de Wester- Schelde brengt de Belgische rivier de Schelde maar voor enkele percenten zoet water. GEEN SPRONG IN DUISTER OF HALFDUISTER natuurkrachten onveranderd BETER VERGELIJKING voorbereiding grondige nodig EEN MEESTERWERK VAN 345 BLAD- ZIJDEN EEN VOORLOPIGE, KORTE VERKENNING Luctor. JKLZ. Regina garandeert U 4 extra voordelen! natuurzuivere schuimrubbermatras blijft Uw leven lang nieuw gewelfd bovenvlak, 130 jaar vakmanschap verijdelde doorstoot vanuit het land van altena naar belgie DREIGEND GEVAAR Huidgenezing f plechtige onthulling monument r/EELAND IS EEN LAND IN DE ZEE. Van *-1 rivieren of beken - zoetwaterstromen spreekt men daar niet, en terecht. Van beken is er alleen een schuchter begin in de duinstre ken bij Rencsse op Schouwen, bij Koudekerke op Walcheren. Maar al spoedig lossen die zich op in het binnenwater van de polders en wordt het duinwater ziltig van smaak. Ri\ieren kent men in Zeeland nauwelijks: Ooster- en Wes- Voor rivieren zijn deze zeearmen veel te diep. Het lood daalt bij laagwater bij Brughsluis op Schouwen tot 36 meter, in de Pas van Terneuzen tot 37 meter, ten Noorden van Noord-Beve land van 47 meter beneden laag water, vóór Zierikzee tot 55 meter, dicht bij de haven zelfs tot 60. Ook bij de Hoornse hoofden in het Haringvliet komen grote diepten voor. ter-Schelde worden nooit rivier genoemd. Alleen de niet zo brede, in 1928 overbrugde Eendracht wordt wel eens als rivier aangeduid. Het is een getijderivier: een met eb en vloed, dus met de zee op- en neergaande rivier. Zeeland is het land van zeegaten en zeeboe zems en Goeree-Overflakkee met zijn brede wa teren aan alle kanten sluit zich daarbij vol ledig aan. De voorbereiding tot het machtige Zuiderzeewerk is veelomvattend en grondig geweest. Het kan er spoken op die zeeboe zems de vluchthaven van het Zij- pe en die aan het Volkerak zijn voor menig, bij zwaar weer in gevaar ver kerend schip een welkom toevluchts- oord. De eerste indruk die ieder krijgt van deze zeegaten, is: hoe geweldig ze zijn. Men steke eens over van Zierik zee naar Colijnsplaat: het kan een wonderschoon schilderij zijn van zee- en stadsgezicht; het kan ook zo#zijn, dat wie in het bezit is van zeebenen daar groot gemak van heeft. Wie dat gezien heeft en voor zijn geestesoog de fantasie ziet oprijzen, dat dit ailes niet meer wezen zal, die kan een glimlach niet onderdrukken als hij dan in zijn avondblad leest met grote kop: Een gigantisch pro ject. Het betrof de afsluiting van de Hollandse IJsel, even ten Noorden van Krimpen aan de IJsel. Ook zon der de verdienste van dit werk in 't minst te verkleinen, gaat het hier om een stormstuw van 75 meter en een schutsluis van 24 meter, een breedte van de Hollandse IJsel, dus van nog geen 100 meter. Als er van reuzenwerk gesproken moet worden, dan dringt zich een ver gelijking met de afsluiting van de Zuiderzee vanzelf op. Het doet aan het indrukwekkende van dit grootse waterstaatswerk niets af, als melding wordt gemaakt van enkele, door Moe der Natuur verstrekte gunstige fac toren. Het ty verschil was er b.v. niet meer dan een derde van dat der Zeeuwse stromen en dat betekent een negende van de kracht, zodat het werken op ty by lange na zo veeleisend niet was. De diepte van het. water 3'_. a meter was er lieel wat minder dan een derde. In de Zeeuwse stro men kan dat tot 30 meter en hoger gaan. Het zeer vasthoudende keileem nog aanmerkelijk beter dan klei te gen wegstromen bestand, was op de bodem van de Zuiderzee maar daar dan ook alleen in overvloedige hoe veelheid aanwezig. De bodem was er veel beter bestand tegen uitspoeling. Het zand was er veel grover dan het wel zeer fijne zand in het Zuidwesten waar de korrel een middellijn van niet meer dan een zesde of een ze vende van een millimeter heeft. En dan: de Zuiderzee was een vrij stille zee; in ieder geval gelegen ach ter de schutse van een rij van voorlig gende eilanden. Ondanks dat alles was de aanleg van de Afsluitdijk en is en zal de ge deeltelijke droogmaking van de Zui derzee, waarvan men de voltooiing wacht zo ongeveer 1975, een reuzen werk zijn. Maar bij vergelijking met de afsluiting van de zeegaten in het Zuidwesten ligt de verhouding als van een behoorlijke dorpstoren tot de Utrechtse dom. Na Rijn en Maas komt in dit artikel het Scheldege- bied op de voorgrond. Naast de afdelingen van Ooster- schelde, Brouwershavense Gat en Haringvliet, door de Deltacommissie in de aller uiterste vorm voorgestaan, wordt de afsluiting van de Zuiderzee gesteld. Aange geven wordt hoe grondig en diepgaand dit laatste werk is voorbereid. De voor bereiding zou thans in geen enkel opzicht minder mogen zijn. derachtige vlekken Zefland' tweeërlei magneet: de schil- mensen Zet Uneer Z mZ'v sch]l^racht\ge koppen onder de „het aroentie" Zl, P t klaPbank' ter Pvan wat men noemt b.v. in de luwte ne We3e gras en bet lommer of op een bank aan zee denis Het „Z t ve™e(:mt ™et levenswijsheid gekruide levensgeschie- de lezer te vLl P -> °,Ude visser aan het woord te laten en spreekt nü ZT naar ™at daar IeeR in die stoere kop, naar wat daar zeat ,,nZ doorgroefde en verweerde gelaatstrekken. De oude visser min aaat ziin hart vr!endeliike din9™ over het zilte nat niette- 21jn hart uit naar het water, de zee was zijn lust en zijn leven lang zal dat blijven, zijn hele leven lang. De aan die voorbereiding toe te ken nen lof houdt volstrekt niet in, dat men een bewonderaar behoeft te zijn vr.n het jaren lang laten liggen van plannen om ze dan tenslotte weer op te vatten. Goed voorbereiden en bij gebleken levensvatbaarheid uitvoeren kunnen nauw aaneensluiten. Die goe de voorbereiding hield in, dat alvo rens met dat grote werk van de Af sluitdijk van Wiering ennaar de Frie se kust te beginnen, als leidinggeven de geschriften aanwezig waren: Een achttal nota's, waaraan de grote man van het plan, Lely, zes jaar had gewerkt en die het plan tot behoorlijke klaarheid brachten; een werkplan voor de uitvoering een rapport van een Staatscom missie, dat zich in het algemeen met de technische opzet van het plan-Lely kon verenigen; een nadere uitwerking van het plan-Lely-Staatscommissie door de Dienst der Zuiderzeewerken met als belangrijkste wijziging een wat anders gerichte Afsluitdijk; het rapport van de commissie- Lovink betreffende de economische mogelijkheden. En dan tenslotte het rapport van de commissie-Lorentz betreffende het tevoren berekenen van de nieu we waterstromingen, die na de af sluiting in de Waddenzee zouden optreden. Een rapport van 345 bladzijden, 'n belangrijk werk deze studie, die de te verwachten waterstaatkundige toe stand in het Waddengebied en de nieuwe eisen aan de waterkeringen in de aan de Wadden grenzende provin cies tot onderwerp had. Wie de bergruimte voor water ver kleint en dat stond te gebeuren op grote schaal ontkomt niet aan ver hoging en verzwaring der omliggende dijken. Het weren van water doet nu eenmaal de kracht van het water in de omgeving toenemen. Landaanwinning door inpoldering mag niet gaan ten koste van de vei ligheid van vroeger gewonnen land. Het bestaande in gevaar brengen door het gelijksoortige niet-bestaande in het leven te roepen, getuigt niet van gezond begrip of goede zede. De Afsluitdijk van de Zuiderzee maakte de bergruimte voor uit de Noordzee opgejaagd water heel wat kleiner. Die vloedkom kon milliarden m3 water opnemen, voordat het peil één of anderhalve meter was geste gen. De Staatscommissie Lorentz bere kende dat deswege een verhoging van de dijken aan de Friese kust nodig was: onder andere 95 cm voor Zurig 80 voor Den Oever en Ewijcksluis, 60 voor Harlingen, 45 voor Nieuwediep, en de Noordhollandse kust. Uit de la tere practijk na de afsluiting bleek, dat prof. Lorentz' berekeningen klop ten binnen de nauwe grenzen van een paar centimeters. Nog belangwekken der wordt dit als men weet, dat Dr. Gallé langs eigen weg tot een bereke ning van de verhoging van het zee- peil was gekomen en dat zijn uitkom sten overeenstemden met die van Lo rentz. Het luistert nauw in de Wadden cn zeker niet minder in de delta Als opmerking tot slot moge nog worden toegevoegd, dat de watervloed van 1916 de uitvoering bespoedigd kan hebben, maar de Troonrede van 1913 de eerste daad van het kabinet - Cort van der Linden, had het wetsont werp reeds aangekondigd. De Afsluitdijk ligt achter de schut tende wal der Waddeneilanden. Niet temin is de dijk ter hoogte van Nw. Amsterdams Peil 90 meter breed. En die breedte neemt onder water na tuurlijk toe. Boven die lijn van N.A. P. rijst de dijk tot een hoogte van 6.75 tot 7.5 m. De Afsluitdijken van Haringvliet Brouwershavense Gat en Ooster - Schelde zouden het opgejaagde wa ter reeds uit de eerste hand krij gen. De vloed loopt hier veel hoger op. Voor de Afsluitdijk van het Veer- se Gat, dat wel een machtig water is maar geen Ooster-Schelde, wordt ecri hoogte van 10 m. boven N.A.P. ge noemd. Wat ook de breedte dezer dij ken zou moeten zijn, in ieder geval zou de breedte onder water bij de hier bestaande grote diepten heel wat moeten toenemen. Bij het sluitgat van de Ooster-Schelde zou gerekend wor den op een capaciteit van 22 maal die van Kruiningen. Het is zeer wel mogelijk, dat de mo derne techniek dit bij enigszins be hoorlijk weer na ettelijke zware te genslagen tot stand kan brengen. En het zal bij mooi weer wel houden ook. Alleen: de zeer grote en op ve lerlei gebied verheugende voor uitgang van de techniek moet niet uit het oog doen verliezen, dat er ten opzichte van het weer, van de geweldige krach ten, die in de dampkring en op zee werken, tot dusver niets is Hier is Zeeland weer in een pittoresk straatgezicht: de boodschappen zijn gedaan, nu nog samen naar huis voor een lekker bakje koffie. uitgevonden. Dat komt over ons, zoals het kwam over onze voorvaderen tot in een ver voor geslacht! Wind en was en is water, zoals hun natuur en ook wel blijven zal, dienen getoetst. Geen strateeg begint een aanval zonder zo groot mogelijke kennis van de tegenpartij. Leren we dus eerst de les der ervaring van 1 Februari 1953 en speuren daarna rond in het rijk van de zee met de argusogen, een goed strateeg waardig. (Advertentie) bij een Katholiek Instituut, dus bij HET NEDERLANDS SCHRIFTELIJK STUDIECENTRUM Culemborg Vraagt prospectus. 2/ mm AP *6 ty ^■aT" n wmu 1 3M n m ggl /p 3i V" HORIZONTAAL: 1. sinds 6. kleur 11. anno (afk) 12. pl. in Canada 14. bar 16. zeer krach tig uitademen. 19. grondtoon 20. we zen 22. leed 25. bloedvat 26. pl. in Gelderland 28. zoogdier 29. onze (fr), 31. bijwoord, 32. per expresse (afk) 33. takje 35. naam en woonplaats 37. kwijnt 40 indien 41. rang in het leger 42. afgelegen 43. vloeistof 44. rivier in Nederland 46. pers. voornw. 47. nieu we wereldtaal 49. edelstenen 52. pers bureau 54. aanslibbing 56. maanstand (Advertentie) Uitsluitend verkrijgbaar in de goede bedden- en meubelzaak. N.V.- v/h GEBR. PETERS. AFD. REGINA LATEX. N.Z. VOORBURGWAL 2. AMSTERDAM-C IN DE WEEK VOOR KERSTMIS 1944 was het rustig geworden aan het lange Maasfront in de Langstraat. Zó rustig, dat een Canadese divisie vanuit de Langstraat naar België werd gedirigeerd om mee te helpen een stokje te steken voor het grote offensief, dat Von Rundstedt in de Ar dennen was begonnen. Zó rustig, dat de geallieerde commandant toestond om voor de Kerstnacht van het verbod af te wijken zich 's avonds na zes uur en 's morgens voor zeven uur op straat te bevinden. Maar er loerde een dreigend gevaar. Een gevaar, dat door leden van de verzetsgroep „André", waartoe Jan de Rooy behoorde, is afgewend en in v/ie thans na 10 jaar het verzet zal worden geëerd door de onthulling van een monument, niet ver van de plaats waar Jan de Rooy eens woon de, in Sprang. zijde begon, bleek de wilskracht en de moed van Jan van Rooy en zijn mak kers al wel heel bijzonder. Begin De cember werd' tot driemaal toe gepro beerd vanuit Made over te steken, om zo via de Biesbosch in he. Land van Ja, er dreigde in die dagen voor Kerstmis 1944 een gevaar, dat voor het bevrijde Zuiden onstellende ge volgen gehad zou hebben, indien het Altena te komen. Men stootte echter (afk), 57. en anderen (afk), 58. inge dikt sap 60. boom 62. persbureau 63. dierenverblijf 64. bijzonder 67. meis jesnaam 69. onmeetbaar getal 70. mo lentrechter 72. pl. op Ameland 74. ker kelijk voorschrift 77. verlaagde toon 78. een misdaad begaan 79. heftige wind. VERTICAAL: 1. zangnoot 2. aanw. vnw. 4. muziek term 5. geheel de uwe (lat. afk). 6. octrooi 7. bezittelijk vnw. 8. mannelijk dier 9. hetzelfde 10. onder het nodige voorbehoud (lat. afk). 11. afwezig, 13, spantouw 15. gerustgesteld 17. groet 18. uitbouw 21. slak zonder huisje 23. herkauwer 24. meisjesnaam, 27. moed hebben, 30. hoeveelheid 32. gestrenge protestant 34. volk 36. ieder 38. water in Friesland 39. eng. telwoord 40. vo gel 43. fr. voegwoord 46. balen 48. vallei 50. getreiter 51. pl. in Italië, 53. zelfzuchtige mens 54. met kleine teug jes drinken 55. drank, 59. verlaagde toon. 61. inhoudsmaat 62. bergweide 63. duits lidwoord, 66. tijdperk 68. vis 71. lidwoord 73. verlaagde toon, 75. pers. vnw. 76. zangnoot. Oplossing van vorige week Horizontaal: 1. haring, 6. musket, 10. in, 11. reeds, 14. al, 15. staal, 18. bar, 19. tsaar, 21. pan, 22. eer, 24. ent, 26. neb, 27. te, 29. logge, 31. uk, 32. l.k. 34. ski. 36. les, 38. st. 39. otto, 41. ark 43. gast, 45. vlo, 46. granada, 47. ion, 48. orde, 50. rat, 51. ader, 53. is, 54. als 56. sla, 57. m.d. 59. mr, 60. allee, 63. s.l. 65. ree, 67. epe, 68. sta, 70. ade 72. adder, 74. eis, 76. nobel, 78. a.e. 79. adder, 81. re, 82. landen, 83. koelte. Verticaal: 1. haspel, 2. riant, 3. ina 4. gr, 5. bea, 6. ms, 7. sas, 8. klank, 9. tarbot, 12. ebro, 13. dreg, 16. t.a. 17. Ie 19. t.t. 20. a.e. 23. eli, 25. nel, 28. est, 30. garnaal, 31. U.S.A., 33. kolos, 35. kogel. 37. egaal, 38. storm, 40. tor, 41. aar, 42. kat, 44. sie, 49. dar, 52. das, 53. israel, 55. sap, 56. set, 58. deelde, 59. medan, 61. leed, 62. esse, 64. label, 66. ed, 67. er, 69. an, 71. de, 73. eed, 75. ida, 77. ore, 79. an, 80. r.k. (Advertentie) Huidzuiverheid - Huidgezondheid Naast de Langstraat, die aan Jan de Rooy alles is verschuldigd, mag ge heel Nederland delen in de verdienste van deze held en zijn heldhaftige me destrijders. niet zou zijn afgewend. Von Rundstedt wilde zijn offensief in de Ardennen samen laten vallen met een doorstoot vanuit het Land van Heusden en Altena naar de Belgische grens. Ten Zuiden van de Maas zou den bruggehoofd'en worden gevormd en wel bij Capelle en Keizersveer. Zo zou worden getracht Antwerpen te bereiken. In één nacht werden hiervoor in het Land van Heusden en Altena ruim 16.000 Duitsers bijeengebracht met zwaar en licht materiaal, tanks, ge schut en zelfs complete bruggen. Er stonden parachutisten klaar die ten Zuiden van de Maas vitale punten zouden bezetten. Gelukkig is dit plan in duigen ge vallen. Dank zij de verzetsgroep „Au- telkens op de waakzaamheid van de Duitsers. Het kwam zelfs zover dat hen afgeraden werd nog te gaan'. Het was veel te gevaarlijk, maar zij wilden doorzetten. Er werd een nieuwe poging ge waagd. De overtocht lukte. Vanuit Drimme- len gingen ze over. Met de onder grondse in het Land van Altena was spoedig het contact gevonden en de geheime zenders d'eden hun werk. IN DUSSEN JAN DE ROOY ....held van de Langstraat.... Jan de Rooy had zijn zender opge steld in een schuurtje bij de familie Koekkoek in Dussen. Hij was het die de verzamelde gegevens over de aan- wezigheid van d'e 16.000 Duitsers en dre waartoe behoorde Jan de Rooy. hun plannen, materiaal een geschuts- Jan de Rooy werd 20 Augustus 1923 opstellingen aan rijn chef doorgaf. in Sprang geboren, was daar opge- In het oude Raadhuis van Capelle zat groeid en werkte op een schoenfabriek Dick Fiemming met een ontvanger. Toen hij naar Duitsland moest dook „Weest paraat", ving hij op en °hij hij onder bij zijn broer een landbou- noteerde de dringende boodschap van wer in Sprang-Capelle. Jan de Rooy. Op hetzelfde moment kwam een V I aangeknetterd' cn sloeg DE OVERTOCHT, met donderend geraas het oude raad- huis in puin. Dick Fiemming was - zeer zwaar gewond, maar hij dacht Hij had zich direct na de bevrijding voor altes aan de boodschap van Jan met nog enkele andere ondergrondse de Rooy. Toen hij uitgegraven was hield hij een schrift in d'e vuist ge klemd. „Breng dit direct naar de ka pitein", riep hij. IN PUIN GEBEUKT. strijders geheel vrijwillig bij Kapitein André in Capelle gemeld, toen er vrijwilligers werden gevraagd om d'e Maas over te steken om in het Land van Heusden en Altena spionnage- werk te gaan verrichten, en geheime zenders te gaan bedienen. Er waren Dat gebeurde. Onmiddellijk werden in het Land van Heusden en Altena de geallieerden ingelicht. Het gevolg reeds leden van de groep werkzaam, was, dat de Canadese divisie, die in- waarmee zou moeten worden samen- middels Eindhoven al was gepasseerd gewerkt. onverwijld' rechtsomkeer moest ma- Reeds voordat 't werk aan de over- ken. Niemand mocht op straat in de Kerstnacht. In allerijl werden de geal lieerde kanonnen opgesteld en nog diezelfde avond en nacht beukten de Canadezen met een onbarmrahtig vuur aan de hand van gegevens van Jan de Rooy de Duitse opstellingen in puin. Er bleef niet veel van over. Natuurlijk begrepen de Duitsers dat er spionnage in het spel moest zijn geweest. Ze gingen op zoek cn ont dekten de zender van Jan de Rooy. Hij had inmiddels zijn standplaats in Dussen verlaten. Hij was met post voor de Line-cross op weg naar Wer kendam. De Duitsers namen vijf per sonen gevangen ter plaatse, om hen als represaille-maatregel te fiusille- ren. Jan de Rooy, op dat moment in Woudrichem, hoorde dit. Zonder zich te bedenken nam hij afscheid van zijn makkers en ging zich bij de Duitsers melden, wetende dat deze daad hem het leven zou kosten. De vijf onschuldige gijzelaars kregen door deze. edelmoedige daad hun vrij heid en leven weer. Maar nog belangrijker voor de na tionale en geallieerde zaak was, dat hij zweeg. De Duitsers wisten, dat hij medewerkers in het ondergrondse front hebben moest, die over een re serve-zender beschikten. Jan de Rooy had hen kostbare inlichtingen kun nen verschaffen over de namen van zijn opdrachtgever, van zijn mak kers, die nog in het Land van Alte na waren en nog geruime tijd het werk moesten voortzetten n.l. tot de capitulatie op 5 Mei 1945. De Duitsers sleepten Jan de Rooy mee naar Amsterdam, waar hij de heldendood stierf voor de geweerlo pen. Op Zaterdag 20 November a.s. zal de plechtige onthulling plaats vinden van het monument ter na gedachtenis van Jan de Rooy, aan de Provinciale weg Waal wijkTilburg, onder de gemeente Sprang-Capelle.. Om 14.15 uur zullen de hoog waardigheidsbekleders ten ge meentehuize van Sprang Capelle worden ontvangen. Reeds is be richt ontvangen, dat de plechtig- heid van de onthulling zal wor- e den bijgewoond door vertegen- woordigers van Koningin Juliana J Prinses Wilhelmina en de Minis- t ter President Dr W. Drees. Ook I zijn de ambassadeurs van Amerika J Canada en Engeland uitgenodigd voor de plechtigheid. Om 14.30 uur zullen de genodig- den ontvangen worden bij het J monument. Om 15 uur zal de i voorzitter van het Comité, bur- gemeester A. Snels uit Drunen, J een welkomstwoord spreken, t waarna de onthulling zal plaats- hebben door de Commissaris der Koningin in de Provincie Noord- Brabant, prof. dr J. E. dc Quay. Na de onthulling zullen de har- J monieën „Concordia" en „So- phia's Vereniging" uit Loon op i Zand de volksliederen van Ne- J derland, Engeland, Amerika en Canada ten gehore brengen. Ver- i volgens is er gelegenheid tot kranslegging. De zangvereniging J „Excelsior" van Sprang zal „Be- e ati Mortui" en „Wilt heden nu treden" uitvoeren. Het monument zal dan worden overgedragen aan de gemeente Sprang Capelle. Ten- t slotte zal gemeenschappelijk het Wilhelmus worden gezongen met begeleiding van de harmonieën. Na de plechtigheid is er gelegen- J heid het monument te bezichti- J 5 gen. J

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1954 | | pagina 5