Hierin wordt vol licht geworpen op
Vergeten, diepere grondslagen van
alle eilanden- en deltaplannen
SKETCH
Dit is Zeeland
Maas en Waal vloeien niet meer tezamen
Rijk geschakeerde bedrijvigheid
van Vader Rijn
Roomboter op het brood
j Waar het om I
I gaat
Wees toch veeleisend!
U ziet er beterde
DERDE BLAD
VRIJDAG 12 NOVEMBER 1954
r.
De zoute tong
ROTTERDAM MOET
VAREN
EEN ZILTE SMAAK
Wie
hard
werkt
verdient
„WAAR MAAS EN
WAAL
DOOR INGENIEURS
IN HET AANZIJN
GEROEPEN
EEN NATUURLIJKE
OPLOSSING
Dies natalis katholieke
hogeschool
Peron waarschuwt
geestelijkheid
m TVr»r»T» rvt i rl Hol van ornto in ooniourt;.
TV/IE DELTA ZEGT, zegt rivier en denkt
yy dan in de eerste plaats aan de Rijn.
Door het hogere land van de Graafschap
aan de ene kant, aan de andere door dat
van Limburg en Ntfordbrabant in de tveg
getreden, laat Vader Rijn zich sturen in de
richting van de Betuuise poort en stroomt
in nieuwe koers dan als Waal en Nederrijn
verder. De grootvorst van Europa's stro
men draagt die naam terecht. Immers, bij
elke secondetik van het uurwerk gaat er
gemiddeld 2400 m3 water bij Lobith voor
bij, per etmaal is dat ruim 208 millioen,
per jaar een 76 milliard.
Echter kunnen Rün en Maas een
behoorlijk tegenwicht vormen tegen
de vérgaande verzilting langs de
grote scheepvaartweg naar Hoek van
Holland. Enig zout mag er gerust in
het water zijn. Dat tegenwicht kan
geleverd worden, mits de mens zich
onthoudt van ai te diepe ingrepen
waarvan het goede door overdrijving
ook het kwade met zich brengt.
Er is in ons rivierstelsel veel inge
grepen het goede daarvan worde
ten volle erkend. Maar de schaduw-
En dat gaat zo van oudsher. Het dichtervuur van de prins onzer dich
ters ontvonkte bij de aanblik van die machtige stroom. Aan de Rijn
wijdde Vondel zinrijke regelen, waarin hij de rijk geschakeerde bedrij
vigheden van Vader Rijn schilderde, daarbij de bewegende kracht van
de stroom bij papiermolens vergelijkend:
O onvermoeide molenaer,
O stedebouwer, schepedraeger,
O rijxgrens, schermheer in gevaer,
Wijnschencker, veerman, oeverknaeger,
Papieremaecker, schaf papier,
Daer ik uw glori op magh schrijven,
Uw water dat ontvonckt mijn vier.
Maar is Vondel in zijn dichtstuk aan
de dienst van Vader Rijn als grootle
verancier van het heilbrengende, zoe
te water stilzwijgend voorbijgegaan?
Geenzins. Hij spreekt van de Rijn
stroom „die Neerland drenckt met
volle vaten".
Dat kostbare, zoete water is een
rijke gave voor Nederland. De vaten
van de andere deltarivier, de Maas
zijn niet zovele, maar vólle vaten
kunnen ook deze zijn. In 1931 tot 194C
ging er door de Maas gemiddeld 6,6
milliard m3 per jaar of 18 millioen
per dag. Voor onze delta is ook de
Maas een belangrijke rivier, zij het in
de tweede plaats. Het water van de
Maas gaat geheel, dat van de Rijn
voor 90 percent naar het Westen. De
Gelderse IJscl voert 10 percent af.
"De Rijn bij Lobith is een machtige
scheepvaartweg. De Rijnvaart haall
daar ieder jaar een topcijfer, ver ver
heven boven de andere waardevolle
posten van onze binnenvaart. Een tus
senstation als Lobith roept de grote
havens van 't Westen in gedachte: het
Merwede-Rijnkanaal naar Amsterdam
de plannen van een Antwerpen-Riin-
kanaal. Maar in de eerste plaats rijst
het beeld op van al, wat daar werkt
en zwoegt op en aan de boorden van
Noord en Lek, Nieuwe Maas en
Nieuwe Waterweg, met als voornaam
ste centrum Rotterdam.
Dat is een Nederlands belang van
de eerste grootte. En Rotterdam kan
varen. Dichtstukken van Vondeliaanse
kracht kunnen daaraan worden gewijd.
De Nieuwe Maas en de Nieuwe Water
weg natuurlijke en kunstmatige ri
vier, maken als zodanig een grootse
(Advertentie)
indruk. Op het oog reeds door de
breedte, op het geestesoog nog te
meer, als men de diepte van de vaar
geul kent. In 1876 was die bij gewoon
laag water 480 cm. thans is bij laag
water het dubbele daarvan reeds
overschreden. Van Rotterdam tot de
leidammen bij Hoek van Holland is
30 km.'De diepte is zo, dat schepen
met 33 voet diepgang altijd, en bij
vloed ook schepen tot 38 voet kunnen
binnenkomen. Olietankschepen namen
de laatste jaren steeds in diepgang
toe: in 1951 tot 10.87 meter; ze kon
den de Nieuwe Waterweg bihnenva-
rcn, Pernis en Rotterdam bereiken
Waar op deze prachtige scheepvaart
weg gebagge rd wordt, is het doel de
diepte te brengen op 12 meter bene
den laagwater.
Het Scheur van vroeger is uitge
groeid tot de Nieuwe Waterweg van
nu inderdaad is deze eên geweldige
scheur in het land. Reeds bij de wet
van 2 Januari 1917 werd een uitdie
ping van toen tot elf meter beneden
laagwater aangenomen. De breedte van
deze diepe watergeul is thans nog
niet overal zo dat ook de grootste
schepen in volle gerustheid daarin
niet alleen kunnen varen, maar ook
naar alle kanten manoeuvreren. Ook
daarin wordt voorzien. Dit alles is in
het belang van de scheepvaart fiat!
het geschiedde, mits de gevolgen voor
de delta ook onder het oog worden
gezien.
Er is echter iets, dat de tong
uitsteekt tegen al die ontwikke
ling en krachtsontplooiing. Het
is de zoute tong, die steeds ver
der wordt vooruitgestoken in
het gebied der benedenrivieren.
In 1893 reikte die zoute tong tot f
km. van de mond, in 1921 tot 13 km
ln. tot 21 km' enkele jaren latei
tot 23 km.
Dat is een eerste vereiste voor alle harde werkers.
Dus vooral: Roomboter op het brood! In kosten
scheelt het maar weinig meer dan 'n cent per
boterham. Dat kleine verschil mag niet tellen als
het om zó iets belangrijks gaat.
Wegens het buitengewoon grote aantal inzendingen
zal de uitslag van de 4e Roomboter Prijsvraag over
maximaal 14 dagen in dit blad worden gepubliceerd.
Blijf de Rijksbotermerken sparen!
£)AT IS ZEELAND! zal iedereen zeggen, die dit fleurige plaatje be
kijkt. Het is Zeeland, dat ten nauwste betrokken is bij de
vraagstukken, welke aan de orde komen in de reeks van artikelen,
welke hier begint. In dit eerste artikel behandelt de schrijver onze
benedenrivieren Rijn en Maas. Hij toont aan, dat het ingrijpen door
de mens in het werk van de natuur te ver is gegaan. Het is echter
mogelijk op wat verkeerd is terug te komen. Men hoede er zich
echter vooral voor niet de ene fout op de andere te stapelen en zo
steeds verder van de juiste weg af te dwalen.
Het Westland als hoogontwikkeld
tuinbouwgebied stelt de eis van een
niet te hoog zoutgehalte in het
grondwater. Het Westland zou on
der die verzilting kunnen gaan
lijden het Westland heeft zich
geholpen door in 1947 een gemaal
aan de Leidschendam in werking
te stellen, dat zoet water pompt uit
de Vliet. Verder is er ook een ge
maal aan de Rotte in bedrijf. Door
deze beide kan een 250.000 m3 zoet
water per etmaal in Delfland wor
den ingemalen.
Voor de waterleidingbedrijven aan
Nieuwe Waterweg en Nieuwe Maas
blijft het bezwaar. Ook is Delfland
zelf over vele kilometers aan een
brede rivier gelegen nu aangewe
zen op d® hulp van Rijnland en Schie-
land en deze hulp kan alleen langs
een omweg komen.
Maar geldt dan het woord van Von
del niet meer, dat het levenbrengende
zoete water Neerland „drenckt met
volle vaten"? Zijn Rijn en Maas mach.
teloos geworden? Mochten zij het
afleggen tegen het zoute water uit de
zee? In 1914 bedroeg het aan de mond
van de Nieuwe Waterweg in één ge
tij in beide richtingen doorstromende
water 102 millioen m3. Twintig jaar
later was dat met 25 pet. toegeno
men tot 127 millioen m3. Ook echter
over de tijdsduur van een getij bere
kend, voert Vader Rijn gemiddeld 104
millioen m3 water over de grens. En
de Maas voegt daar nog een percent
of 9 aan toe. Het regenwater, boven
Nederland vallende, kan daar niet aan
worden toegevoegd het kofnt vrij
wel overeen met wat er boven Neder
land ook aan water verdampt.
zijde is er ook. En ook die worde
mede ter bevordering van verbetering
gezien.
tezamen vloeit en Gorcum rijst van
ver", deze zo bekende dichtregel, zc
zaak door een vorig geslacht herhaald
is vóór 1904 geschreven.
Na dit jaar vloeien Maas en Waal
niet meer tezamen en is de Merwedc
alleen nog voortzetting van de Waal
niet meer van de Maas. De Maas werd-
afgedamd bij Andel en bij Wel; geen
druppel Maaswater komt er meer in
Oude, Nieuwe of Brielse Maas alle
woorden, die herinneren aan yroegcre
eeuwen, toen dat gans anders was
Toen lagen daar de monden van de
Maas!
We geven hier nogmaals de i
kaart, zoals die in het laatste
rapport der Delta-commissie
J staat afgedrukt, om de lezer
l gelegenheid te geven .zijn her-
inneringsvermogen' op te fris- 2
sen cn de artikelen gemakke-
i lijker te kunnen volgen.
Door middel van grote ingenieurs
werken is de uitmonding verlegd naar
de Amer en verder door deze
rivier, naar het Hollands Diep. Op 22
Juni 1904 vond de Opening van de
nieuwe Maasmond plaats.
Dat werk heeft grote waarde o.a
voor Noord-Brabant; ieder Nederlan
der verheugt zich daarin.
Wel kan men zich, wat de Maas be
treft afvragen of deze voordelen niel
te verenigen waren geweest en nog te
verenigen zijn met behoud van meet
zoet water op onze beneden-rivieren.
Voor Noord-Brabant is het van be
lang bevrijd te zijn van overlast; waar
en op hoeveel plaatsen dat water
wordt geloosd, staat daar buiten.
Dergelijke overwegingen spreken
nog veel sterker voor de hoofdleve
rancier van het zoete, water, de
Rijn.
De Merwede bevat thans uitsluitend
water uit de Waal. Onverdeeld loopt
het Waalwater voort van Pannerden
tot Werkendam in een rivierbed, ddt
een lengte van 90 km. heeft. Bij Wer
kendam heeft dan een zeer omvang
rijke aftapping plaats.
Daar gaat twee derde van al dal
kostbare, zoete water door de Nieuwe
Merwedc. Dit is een kunstmatige ri
vier, grotendeels product van de Ne
derlandse waterstaatsingenieurs. Door
graaf- en baggerwerk op grote schaal
werd een breed en diep vaarwater
gereed gemaakt; de vaardiepte is daar
thans nergens minder dan 4 meter be
neden laag water.
Daar vloeit bij de laag aflopende
ebbe in het Hollands Diep het zoete
water snel af. O zeker, men is van
dat water af en dat kan nuttig zijn
Niettemin: een geweldige hoeveelheid
zoet water elders zo nodig, gaat ver
loren. „Stèdebouwer, schepedraeger"
is de Nieuwe Merwede niet geworden;
de scheepvaart is zeer gering; wat
daar is aan menselijke nederzetting
is luttel.
Niet meer bij de-eeuwenoude
Loevestein, maar bij Anna-Jaco-
minaplaat verenigt zich het
zoete water van de Amer, het
Maaswater dus, met het zoete
water van de Nieuwe Merwede
(Rijnwater) en vloeit verder
zond'er nut af naar 't Hollands
Diep. En sindsdien wordt het
land van de eigenlijke beneden
rivieren niet meer gedrenkt,
„met volle vaten".
Die zoetwatervaten konden bijwij
len ook te vol zijn. Maar in de grote
vaarweg naar Hoek van Holland zijn
de zoetwatervaten op het ogenblik
leeg. De ingreep is te ver gegaan. En
dat wreekt zich nu. Uit het overdre-
vene komt het overdrevene voort.
Een dam door het Haring
vliet, die wordt begroot op 135 mil
lioen gulden, zal de afloop van hel
zoete water moeten stuiten. Vandaar
zal het naar Rotterdam worden ge
voerd. Is het niet veel doelmatiger 'n
weinig op zijn schreden terug te keren
voorzover die verkeerd blijken en hel
kwaad aan te tasten in zijn wortel
natuurlijk met vol behoud van hel
goede, dat ook verkregen werd? Het
gaat hier om een juiste middenweg
Men trekke ook lering uit het stel
sel van wadoeks in het voormalige Ne
derlands Indië, waar met kleine mid
delen-grote dingen zijn tot stand ge
bracht en in de schatkist de millioe-
nen nimmer voor het grijpen lagen.
Wat er te veel aan zoet water is,
dat vloeie af door Amer en door
Nieuwe- Merwede wat Rotterdam
en het Westland imdig hebben, ver
volge z'n natuurlijke weg naar deze
streken! Dat is niet bloot een wens,
maar een mogelijkheid, die zich in
de praetijk zeer wel laat ver wezen
lijker..
Lurtnr
Van Numansdorp naar Zijpe, van Zierikzee naar Colijnsplaat, varende
door Haringvliet, Volkerak, Krammer, Ooster-Schelde, daar is het land
schapsbeeld overgegaan in wat zeegezicht nadert, daar voelt men wat
brede stromen zijn, volop water en lucht rondom en slechts vaag wat
'oeverland aan de verre horizon. De afbeelding toont ons dat met de
vriendelijkste glimlach van een dag mooi weer het kan ook anders,
als de varensgast al zijn zeil- en stuurmanskunst nodig heeft om nog
bijtijds de vluchthaven van Zijpe of Volkerak binnen te slippen.
(Advertentie)
APART VAN SMAAK
'10 stuks 40 ct. 20 stuks 80 ct. SO stuks f. 2.-. 20 stuks corktiDoed 80 ct.
De zeven-en-twintigste herdenking
van de Dies Natalis van de Katho
lieke Economische Hogeschool te Til
burg zal op Maande 22 November
geschieden.
SCHEMAAFSLUITINGEN
Om 10.30 uur zal die dag een Mis
worden opgedragen door de curator,
Mgr. Dr. A. C. Ramselaar, in de
St. Jozefskerk. De rector-magnificup
prof. dr. J. M. Pieters zal om 16 uur
in het auditorium van de hogeschool
een rede uitspreken.
(Advertentie)
STORMVLOCOKERlNG IN HOLL-USBU.
HOOfDAFSUJITlNGEN
MOGEL'JKE S'JÖEHORENpe
WERKEN
PLAATS
yNOG NiET BEPAALD
2 ttowy/ SCH
VKaandcacn
O <2 km
Verkrijgbaar bij de erkende
vakopticiens
President Peron van Argentinië
heeft de katholieke geestelijkheid ge
waarschuwd „om zie J buiten de po
litiek te houden". Hij deed dit op een
vergadering van provinciale gouver
neurs. De toespraak werd later uit
gezonden. Hij zei zich niet tegen de
Kerk zelf te richten, doch tegen de
geestelijken. De Kerk omvatte zoals
iedere organisatie goede en niet goe
de personen. Peron zei het vraagstuk
aan de hoge kerkelijke waardigheids
bekleders te hebben voorgelegd.
De Argentijnse afdeling van de ka
tholieke Actie zou verboden worden
en beschuldigd worden van onwetti
ge verenigingen, als zij zich niet
aan de haar gestelde doelen hield.
Peron noemde met name enige pre
laten, die in de politiek betrokken
waren en daarom als „overtreders"
beschouwd werden.
