In Braziliëhebben Nederlandse
boeren een goede toekomst
SKETCH
De spoorwegstaking eiste zware offers
Fazenda „Holambra" rendeert uitstekend
Onze gedachten gaan terug naar September 1944
zo eensgezind!
„Air France'' geschaad door
vliegverbod voor „Comets''
Nooit tevoren was NEDERLAND
Coöperatieve samenwerking
vruchten af
werpt
Zijn ze allemaal favoriet bij U
UsponT^tKomt
Reorganisatie Konink
lijke Marechaussee
Wees veeleisend: Rook
Schadevergoeding
aangevraagd
De rol van
dokter Versteeg
5 doktoren
waarschuwen tegen
het misbruik van
laxeermiddelen
DERDE BLAD
VRIJDAG 17 SEPTEMBER 1954
J7AZENDA „HOLAMBRA" heet de nederzetting in Brazilië,
waar honderd boerengezinnen uit Nederland zich een goed
bestaan hebben verworven. Ze ligt niet ver van Campinas en
Sao Paulo, in een van de prettigst bewoonbare gebieden van het
land, dat de meesten van ons alleen kennen, omdat de grootste
rivier ter wereld er stroomt en de hoofdstad. Rio de Janeiro, een
beroemde klank heeft.
In 1948 werd met het experiment van een coöperatief landbouwbedrijf
begonnen en nu al mag men constateren, dat het tenvolle is geslaagd.
De Nederlanders, die hier hun boerderijen hebben, voelen zich in hun
nieuwe vaderland uitstekend thuis en de kinderen, die op de scholen van
de fazenda in het Portugees onderricht krijgen, zullen in Brazilië een
toekomst vinden, die Nederland hun niet bieden kon.
SCHOLEN, CURSUSSEN
EN JEUGDWERK
Tijdens een internationaal migra
tiecongres, zoals op Bouvigne te Bre
da is gehouden, doet het een Neder
lander goed, te horen dat een Neder
lands initiatief in Rome bekendheid
heeft gekregen als een van de succes
rijkste katholieke initiatieven op mi-
gratiegebied. De heer C. J. Hogen-
boom, president van e fazenda, juist
uit Brazilië overgekomen, mede voor
besprekingen met de regering, spreekt
met geestdrift over de onderneming.
De mogelijkheden daarginds, zegt hij,
zijn onbeperkt. Alleen worden ze nog
te weinig gepropageerd.
Hij voegt eraan toe, dat emigratie
naar Brazilië, voor boeren die geen
kapitaaltje hebben, momenteel nog
niet mogelijk is. De vestiging is vrij
duur en de omstandigheden, waaron
der men moet beginnen, zijn heel an
ders dan bijvoorbeeld in Canada.
In Brazilië als boerenknecht begin
nen is onmogelijk. Het levenspeil van
een landarbeider is te laag, dan dat
een Nederlander hieraan zou kunnen
wennen. De gezinnnen op de fazenda
zijn vrijwel alle boerengezinnen, die
hun bedrijf in Nederland van de hand
hebben gedaan en met het geld een
nieuw bedrijf in de staat Sao Paulo
hebben gekocht. De ouders wilden
voor hun kinderen een zekere toe
komst scheppen. Door tussenkomst
van de Katholieke Emigratiestichting
werden ze hiertoe in staat gesteld.
NIEUWE PLANNEN.
De grond op de fazenda is van goe
de kwaliteit en de coöperatie rendeert
uitstekend. De markt biedt ongelimi
teerde mogelijkheden. Tweeduizend
hectaren zijn totnutoe in cultuur ge
bracht, drieduizend moeten er nog be
werkt worden. Het feit, dat men geld
nodig heeft om in Brazilië te kunnen
beginnen neemt niet weg dat dit land
nu al het emigratieland bij uitstek
voor de Nederlandse boer mag heten.
Veel boeren immers, die omwille van
hun kinderen nieuwe ontplooiingsmo
gelijkheid zoeken, kunnen inderdaad
met een kapitaaltje beginnen. Zeker
als zij een renderend bedrijf in Neder
land „ruilen" voor een boerderij daar
ginds.
In de naaste toekomst, horen
we, wil men plannen uitwer
ken, die ook jonge boeren zon
der kapitaal, maar met een paar
sterke handen, de kans geven in
Brazilië een bestaan te vinden.
De Braziliaanse regering, die
ook eerder haar stem gaf aan
immigratie van Nederlanders,
heeft voor dit nieuwe project,
waarover we nog niet in details
kunnen treden, grote belang
stelling.
Totnutoe leggen de Nederlandse
boeren zich in hoofdzaak toe op de
veeteelt, de verbouwing van mandioca
en dergelijke. Het zuivelbedrijf geeft
prachtige resultaten.
VOLWAARDIGE
SCHAP.
GEMEEN-
Het opnemen van de Nederlanders
m de Braziliaanse samenleving gaat
langs wegen der geleidelijkheid. Dat
men in „kolonie-verband" werkt, be
tekent zeker niet. dat men de Neder
landse gemeenschap voor invloeden
van buiten wil beschermen. Brazili
aanse arbeiders met hun gezinnen
vinden op de fazenda een onderko
men. Om practische redenen zijn er
twee lagere scholen, maar de Brazi
liaanse kinderen, wier ontwikkeling
bij de Nederlandse niet achterblijft,
zitten met deze laatsten in een en de
zelfde school. Dat het onderwijs in
het Portugees wordt gegeven, bewijst
eveneens dat aan de opzet van de fa
zenda elke neiging tot isolatie vreemd
is. Aan de andere kant wordt het „in
groeien" van de Nederlanders in de
Braziliaanse gemeenschap niet gefor
ceerd. Het moet zich langs natuurlijke
weg voltrekken.
Behalve lager onderwijs wordt er
op de fazenda ook huishoudonderricht
gegeven en bovendien zyn er avond
cursussen voor volwassenen, die de
gelegenheid geven tot algemene ont
wikkeling op breed terrein. Er zijn
ook toneel- en ontspanningsclubs en
pater Verberne uit Heeswijk, pastoor
van de Nederlands-Braziliaanse paro
chie, heeft een jeugdwerk gecreëerd,
dat aan de omstandigheden van land
en streek is aangepast: het Ruitersgil-
de van St. Martinus.
Het zou vergeleken kunnen worden
met de verkennerij, wat opzet en in
deling naar leeftijdsgroepen betreft.
Het systeem van dit jeugdwerk is
echter nieuw. Men gaat uit van de
overweging, dat de jeugd bij haar spel
in de vrije robuste natuur van het
land gegrepen moet worden en dat
dit „spel van verkennen" daarop
geinspireerd moet zijn. Het feit,
dat zaken als deze al onderwerp van
ernstige studie uitmaken op de fazen
da, bewijst dat het experimentele sta
dium voorbij is en dat men met een
gemeenschap te doen heeft, die reeds
een gedegen eigen karakter kreeg.
GOED KLIMAAT.
De Nederlanders zijn tevreden over
de samenwerking met de Brazilianen
op het bedrijf. De laatsten tonen zich
dankbaar tegenover hun werkgevers,
die hun niet alleen een goed loon ge
ven, maar goede prestaties bovendien
belonen met premies-in-natura, zoals
eieren, boter en andere producten van
het bedrijf.
Het klimaat in de staat San Paulo is
te vergelijken met dat van Zuid-
Frankrijk. Het is een klimaat, waarin
het goed wonen en werken is. Verder
heeft de fazenda uitstekende verbin
dingswegen met de steden Sao Paulo
en Campinas.
Natuurlijk ontmoeten de emigran
ten ook moeilijkheden. Voor geen en
kele pionier ligt het bedje immers ge
spreid. Geen enkel boerengezin echter,
constateert de heer Hogenboom, hoeft
zich door die moeilijkheden te laten
afschrikken. De tevredenheid en de
werklust van de mensen, die in Bra
zilië een nieuw bestaan vonden, hou
den een bemoedigend advies in aan
veel andere Nederlanders, die in het
vaderland uitzien naar nieuwe moge
lijkheden voor zichzelf en hun gezin.
Opheffing Brigades
Volgens beslissing van de Chef van
de Generale Staf zijn met ingang van
15 Septemoer aanstaande 5 brigades
van de le Divisie van de Koninklijke
Marechaussee opgeheven. Het zijn
Zeeland de brigades Aardenburg en
Oostburg en in Noord - Brabant de
brigades Alphen, Moerdijkbrug en
Willemstad.
De bewakingsgebieden van deze bri
gades zullen in de toekomst worden
overgenomen door de aangrenzende
brigades, t.w. Aardenburg en Oostburg
door de brigade Sluis, de andere door
de brigades Breda en Bergen op Zoom.
(Advertentie).
MUTATIES KOSTERS-
BOND
In de vacature van de heer Ch. v.d.
Walle, die als bondsvoorzitter van de
diocesane Kostersbond is afgetreden,
werd gekozen de,.heer A. Diepstraten,
Koster van de Kathedraal te Breda.
Als lid van het hoofdbestuur werd
verder gekozen, de heer J. Moelker,
koster te Philippine.
Het gezin van de heer Bovee
uit het Limburgse Meerlo, is een
van de gezinnendie opgewekt
aan hun nieuwe toekomst wer
ken. De kindertjes zien er niet
uit, alsof ze van heimwee zullen
omkomen
Is het zó, dat U iedere sigaret het praedicaat „goed genoeg"
verleent? Of verlangt U nog naar UW sigaret? Dan bent
V tenminste op de goede weg. Het is immers Uw goed recht
te weten wat U koopt en rookt. Sigaretten kopen is heus
niet alleen een kwestie van een paar kwart
jes over de toonbank schuiven, maar ook
van kwaliteit en zuiverheid eiseD in Uw
eigen belang!
APART VAN SMAAK
10 «tuk» 40 C». 20 «hik» >0 ct, 90 «tuks f 2— 20 «nik* corktlppad 80 tf)
De „Times" heeft bericht, dat de di
rectie van de „Air France" sedert eni
ge tijd met de Haviliand Vliegtuigfa
briek in bespreking is over het onder
werp van vergoeding voor de verlie
zen die de „Air France" sedert het
ogenblik waarop de „Cornet 1" niet
meer in de lucht is geweest, heeft ge
leden.
De „Air France" is van mening dat
de Haviliand tot zekere hoogte tot het
geven van schadevergoeding verplicht
is, wanneer in aanmerking wordt ge
nomen de zeer grote bedragen, die met
de aankoop van de vliegtuigen waren
gemoeid en het verlies aan inkomsten,
dat het gevolg is geweest van 't niet
gebruiken der „Cornet 1„ machines in
het bijzonder in het top-seizoen toen
de luchtvaartmaatschappij genoodzaakt
was passagiers af te wijzen.
De „Air France" is verzekerd tegen
het verloren gaan van haar vliegtui
gen maar niet tegen het dalen van de
inkomsten als gevolg van het gedwon
gen niet kunnen gebruiken van vlieg
tuigen. „Wanneer wij een vliegtuig ko
pen" zo heeft de woordvoerder van
de maatschappij verklaard, „dan ver
wachten we dat we het kunnen gebrui
ken". Er is nog geen overeenstemming
met de Haviliand bereikt.
Zoals is gemeld, hebben de verbe
terde uitvoeringen van de „Cornet 1"
n.l. de „Cornet 2" en de „Cornet 3", de
vorige week op de luchtvaarttentoon
stelling in Farnborough verscheidene
keren gevlogen. Dat zou een aanwij
zing kunnen zijn, dat enige, door de
Britse minister van Bevoorrading be
kend gemaakte, maar niet nader aan
geduide, structurele veranderingen in
de „Cornet 1" niet van toepassing zijn
op de „Cornet 2" en de „Cornet 3".
jyjET ONTROERING zal menigeen dezer
dagen terugdenken aan Zondag 17
September 1944. Op die zonnige dag wa
ren daar ineens de massale geallieerde
luchtlandingen bij Arnhem, Nijmegen, Gra
ve en Eindhoven. Duizenden grote trans
port-zweefvliegtuigen, die tot vlak bij de
doelen waren gesleept door viermotorige
bommenwerpers, ontlaadden hun „airbor-
bij die plaatsen als begin van de ope-
nes
raties „Market" en „Garden", welke tot
doel hadden door het drijven van een wig
in de ons land bezettende legers de cor
ridor van Eindhoven tot Arnhem de
weg naar het hart van Duitsland te openen.
Montgomery had in overleg met Eisenho
wer 17 September bepaald voor het begin
van de gedurfde operatie, die slechts voor
driekwart slaagde en culmineerde in de slag
om Arnhem.
In de middag van de dag dezer
luchtlandingen en van de doorstoot
door Brabant en Arnhem Vrijdag
tien jaar geleden kondigde Radio
Oranje de spoorwegstaking af. 's Mid
dags om kwart voor 6 klonk de stem
van den Doolaard uit Londen: „Naar
aanleiding van een uit Nederland ont-
Meer dan twintig personen werden gedood en ruim honderd gewond bij
een ernstig spoorwegongeval in Zuid-Portugal, bij het plaatsje Saboia,
waarbij een aantal rijtuigen van een personentrein uit de rails liep.
Onze telefoto geeft een overzicht van de plaats des onheils.
vangen vraag en na overleg met het
opperbevel, mede in verband met ope
raties, die heden in Nederland zijn
aangevangen, acht de Regering thans
het ogenblik aangebroken, de instruc
tie te geven tot een algemene staking
van het spoorwegpersoneel, teneinde
vijandelijk vervoer en troepenconcen-
tradities zoveel mogelijk te beletten. De
Regering geeft zich rekenschap van de
grote verantwoordelijkheid, die zij
daardoor aanvaardt, doch zij meent na
rijp beraad, dat in de gegeven omstan
digheden. deze daad van zulk overwe
gend militair belang is, dat niet lan
ger mag worden gewacht met uitvoe
ring te geven aan deze maatregel."
Enkele uren later werd dit radiobe
richt gevolgd door de overeengekomen
persoonlijke boodschap voor de direc
teur van de Nederlandse Spoorwegen
de heer Hupkes: „De kinderen van
Versteeg moeten onder de wol."
Aan de geallieerde legerleiding was
medegedeeld, dat de Nederlandse
Spoorwegen bereid waren te staken.
Overeengekomen was, dat de bedrijfs
leiding enkele dagen tevoren zou wor
den gewaarschuwd. De plotselinge
boodschap was dan ook een volkomen
verrassing voor de heer Hupkes, die
niet eens in de gelegenheid was zijn
collega van Rijckevorsel te waarschu
wen. Het door de bedrijfsleiding en
de personeelsraad opgestelde plan van
actie kwarp in werking. Het kwam in
hoofdzaak neer op het volgende: het
personeel van enkele bureaux in
Utrecht, waar de treinenloop werd ge
dirigeerd, dook onder. Deze „onthoof
ding" zou het bedrijf in snel tempo
verlammen. Daar dit tegelijkertijd de
directie en het personeelraad-drie-
manschap zou isoleren, waren plaatse
lijke organen geschapen die leiding
konden geven. Daartoe was op een
twintigtal stations, die voor het bedrijf
het belangrijkste waren, een vertrou
wensman aangewezen, vaak de station
chef, die in contact was gebracht met
de locale vertegenwoordiger van het
„Nationaal Comité".
Rustig en als vanzelfsprekend, hun
plicht tegenover ons vaderland besef
fende, heeft het spoorwegpersoneel als
één man aan de stakingsoproep gevolg
gegeven. Het nam hiermede bewust
een zware last voor zich en de gezin
nen op zich zonder vrees, de te ver
wachten persoonlijke gevaren onder
ogen ziende.
NIET VOORBARIG
Het, tegen de verwachting in, lange
tijdsverloop voor ons land geheel werd
bevrijd, de grote ontwrichting in ons
zakenleven, de stijgende hongersnood,
welke mede een gevolg van de spoor
wegstaking waren, hebben hier en
daar stemmen doen opgaan, die de op
dracht van onze Redering voorbarig,
soms zelfs onjuist noemden.
De heer Hupkes, die, na de gijze
ling van de prof. Goudriaan, de direc
tie van de Ned. Spoorwegen voerde
met de heer van Rijckevorsel, stelde
echter in een met hem gevoerd ge
sprek vast, dat de spoorwegstaking in
September onvermijdelijk was en tot
de verdere bevrijding van ons land
onvermijdelijk bleef, omdat het ver
voer van Duitse troepen door Neder
landers naar een front in Europa waar
bovendien nog Nederlandse troepen
streden, voor geen behoorlijk Neder
lander aanvaardbaar was. Bij niet-sta-
ken zou het spoorwegpersoneel zeer
zeker met geweld tot dit vervoer zijn
gedwongen.
Voor vele spoorwegmannen was de
stakingsopdracht zelfs in zekere zin
een verlossend woord, omdat zij na de
zo schitterend geslaagde invasie in
Normandië zich steeds meer bezwaard
gingen voelen door het feit, dat nog
steeds troepen langs de lijnen der N.S.
werden getransporteerd.
Op 18 September 1944 lag het be
drijf der Nederlandse Spoorwegen vol
ledig stil. Stations, werkplaatsen, loco-
motiefloodsen, seinhuizen, goederen
loodsen, alles lagvverlaten. Op dat kri
tieke moment werd de vijand een be
langrijk apparaat voor de oorlogsvoe
ring uit de hand geslagen.
DE LONEN
Daar aanvankelijk werd gemeend,
dat de staking niet lang zou duren,
behoefden de eerste dagen geen bij
zondere maatregelen te worden getrof
fen. Op alle uitbetalingsplaatsen lag
een maand salaris (het z.g. invasie-
geld) voor het gehele personeel ge
reed met de instructie, dat deze gelden
moesten worden uitbetaald zodra loon-
betaling op normale wijze niet meer
mogelijk was. Daarmee scheen een rui
me voorziening te zijn getroffen.
Toen bleek, dat de verdere bevrij
ding van Nederland niet op korte ter
mijn te verwachten was, en de staking
dus voorlopig moest voort duren, wa
ren nadere maatregelen nodig.
In de eerste plaats moesten de ver
dere loonbetalingen worden geregeld.
Belangrijke steun werd hierbij onder
vonden van het Nationaal Steunfonds.
Dit fonds had reeds zelfstandig inge
grepen op de plaatsen, waar door om
standigheden de uitbetaling der inva-
siegelden hokte. Het was bereid, ook
de verdere loonbetaling voor rekening
der N.S. te financieren.
Per maand werJ rond 5 millioen
gulden loon uitbetaald. In December
wera aan het personeel wegens het
gemis aan premie enz. een extra voor
schot van 50.- voor gehuwden en 25
voor ongehuwden gegeven, welke
voorschotten in April 1945 herhaald
werden.
Grote steun ondervinden de stakers
van het Nederlandse publiek. Aan een
groot aantal der stakers en aan vele
gezinnen, die hun huis moesten verla
ten, werd onderdak verleend en in na-
tura hulp gegeven.
De Duitsers hebben met Duits per
soneel en meestal Duits materieel het
spoorwegbedrijf voor hun doeleinden
nog enigszins gaande gehouden, maar
het verkeer beperkte zich tot een ge
ring aantal langzaam rijdende treinen.
Alles wat voor het miniatuur bedrijf
niet nodig was werd door de Duitsers
weggevoerd of vernield.
Alle werktuigen, alle voorraad, ge
reedschappen, telefoon - toestellen,
schrijfmachines, meubilair, alles werd
weggevoerd. De gehele electrische bo
venleiding werd gesloopt, de electri
sche onderstations werden leeggehaald
de niet direct nodige rails opgebroken
en evenals de dwarsliggers wegge
voerd, waarbij het dubbelspoor veelal
tot enkelspoor werd teruggebracht.
Het rollend materiëel, het electrische
en dieselelectrische inbegrepen, werd
eveneens weggevoerd.
TOT HET BITTERE EIND
De stations, loodsen en werk
plaatsen werden volkomen leeg
gehaald en deze gebouwen zijn
door het Nederlandse publiek
verder afgebroken en geplun
derd voor het verkrijgen van
brandhout .ruiten, enz. Van het
fraaie spoorwegbedrijf, dat in
de zomer van 1944 tot nimmer
bereikte topprestaties in staat
was, bleven niets dan treurige
restanten over. Alleen deze
schade dus zonder de be
drijfsschade bleek later 500
millioen gulden te belopen.
Door de lange duur der staking werd
de last, die de spoorwegmannen in
September zo dapper op zich geno
men hadden, steeds zwaarder. Het aan
tal arrestaties nam steeds toe. Vele
huizen van spoorwegpersoneel werden
moedwillig vernield en van de inboe
del beroofd.
In het begin van 1945 meenden de
Duitsers, dat het ogenblik gekomen
was, waarop de staking zou kunnen
worden gebroken. Aan de toezeggin
gen van dubbel loon en extra voedsel-
en brandstofvoorziening voor werkend
N.S.-personeel werden fraaie beschou
wingen, mondeling en in de couranten,
toegevoegd: de staking werd als on
schadelijk voor Duitse belangen, maal
ais noodlottig voor het Nederlandse
bedrijfslc ~n en de voedselvoorziening
geschetst. De bedrijfsleiding gaf als
„tegengif" een beschouwing voor ope
ning in de illegale pers, die echter om
niet opgehelderde redenen nimmer
werd geplaatst.
Veel steun werd van vele instanties
en leveranciers ondervonden. Het is
gelukt door extra voedselvoorziening
de nood van een groot deel van het
personeel te verlichten, hen daardoor
moreel te steunen, en de greep van de
Duitsers op het stakende spoorwegper
soneel te verzwakken. De Duitse po
gingen faalden volledig.
Zo hebben de spoorwegmannen in
de 7 zware maanden tot eindelijk de
bevrijding kwam,
volgehouden.
de staking dapper
BADKAMER
Naar de mening van de heer Hup
kes hebben zfj hierdoor de geallieerde
oorlogvoering krachtdadig gesteund en
een voorbeeld gegeven van discipline
en vaderlandsliefde, dat hen in de
rijen van het Nederlandse verzet te
gen de overweldiger een ereplaats
doet innemen.
De heer Hupkes dook onder bij de
familie van Beeck Calkoen in Maar
tensdijk, waar hij onder de rook van
Utrecht als „dokter Versteeg" de rol
van medicus speelde. Uit vele delen
van het land kwamen zijn „patiënten"
hem daar consulteren. Zo hielden koe
riers en vertrouwensmannen contact
met het hoofdkwartier van de Neder
landse Spoorwegen. Dat was tijdelijk
gevestigd in een badkamer. De rest
van de zeven maanden spoorwegsta
king heeft de heer Hupkes daar ver
toefd met papieren en persoonsbewijs
van „Huyskes uit Eindhoven".
Er zijn geen Duitsers voor consult
bij „dokter Versteeg" geweest. Hij was
daar echter wel op voorbereid en zou
in voorkomende gevallen zeer zeker
wonderolie hebben voorgeschreven.
(Advertentie)
Als u geregeld laxeermiddelen slikt, la
er nu een manier om er van af te komen.
83 van de 100 personen lukte het: u kunt
het ook. En wel zo:
Drink in de loop van elke dag enkele
glazen water en bepaal een vast uur voor
uw stoelgang. Neem de le week elke avond
twee Carter's Leverpilletjes. 2e Week
elke avond één. 3e Week - om de andere
avond één. Daarna niets meer, want
Carter's Leverpilletjes stellen uw Inge
wanden ln staat weer op eigen kracht ts
werken, zonder laxeermiddelen.
Wanneer zorgen, vermoeidheid of te veel
eten het tempo van uw ingewanden tijdelijk
vertragen, neem dan tijdelijk Carter»
Leverpilletjes om u weer op gang te helpen.
Zo raakt u uw verstopping kwijt en ver
valt u niet in de laxeermiddelen-gewoonte.
Haal direct Carter's Leverpilletjes, f 1.20
per flacon. 52
BRONKHORST uit Velp is aangewe
zen voor het leiden van de voetbal
wedstrijd België—Duitsland, welke
op 26 September in het stadion te
Brussel wordt gehouden. Als grens
rechters zullen fungeren van Gelder
(Den Haag) en Martens (Utrecht):
TE WAESMUNSTER werd een weg
wedstrijd voor amateurs georgani
seerd, die door Gentiel Saelens werd
gewonnen. De tweede en volgende
plaatsen werden ingenomen door R.
de Pauw. Gilbert Saelens, E. de
Neef en R. Tielemans.
