£f>ecia£e VIVO cumóieduui
Tn moeilijke tijden zocht het volk
naar een schuldige
epoah VIl/O-uto/wtp'eA
vcvï 'sdutte/iena unmn^ocd
Brandstapels voor heksen
DAGBLAD DE STEM VAN DONDERDAG 26 AUGUSTUS 1954
De beste waar én de laagste prijs
1 GROTE LOLLY voor
KASTEEL-rondpak-
MARGARINE 250
BRABANTSE KLUIT
HEKSENPROCESSEN IN ZEELAND EN BRABANT
DE DUIVEL IN
FLUWELEN PAK
REPARATIES
KUNSTGEBITTEN
61
25
37
1
49 ct
32
87 ct
28
69 ct
59
59
50
51 ct
50
Dr. P. Schierbeek
Afwezig:
Inenting.
E. M. JAARSMA
N.V. KONINKLIJKE H A ARDENFABR I EK
HONIG'S SOEPEN
dag
en
nacht
HONIG'S
JUUtHHfSOCP
(GEDROOGD) j
Als je de Margarine (die Edah zelf
fabriceert) gebruikt en proeft, dan
weet je, waarom Edah-margarine al
tijd met de hoogste cijfers uit de bus
komt, (en dat is echt 'n feit) I Dit
geldt voor alle Edah-margarine. Dus
niet alleen voor de margarine, die
41 cent per .pakje van 250 gr. kost
(Kasteel-margarine, Brabantse kluit
en „Edel" plantaardige, zoutloze mar
garine) maar ook voor de H.M.F.-
margarine van 250 gr. voor 35 ct.I
Zoals alles bij Edah, is ook de Edah-
margarine van piekfijne kwaliteit, die
nergens beter is I
bij elk pak margarine t.w.:
250 gr.
„EDEL" Plantaardige, zout*
lore margarine 250 gr.
H.M.F.-MARGARINE
250 gr.
ONTBIJTSPEK,
prima gerookt
100 gr.
CHOCOLADEREPEN,
melk of puur 3 (drie stuks
KERMISBISCUITS, m
Zondagse koekje voor elke dag
250 gr.
SLASAUS, de verrassing
van dit seizoen grote fles
KOFFIE, vers gebrand,
reclameprijs 250 gr.
BOVENDIEN IN ALLE EDAH-WINKELS
NOG VEEL MEER VOORDELEN. PROFI.
TEER ERVAN.
TN alle naburige
4 landen rookten op
het eind der zes
tiende en geduren
de de gehele zeven
tiende eeuw de
brandstapels, want,
in tegenstelling tot
wat algemeen ver
kondigd wordt, zijn
niet de Middel
eeuwen, de tijden
van heftigste hek
senvervolging,
maar de eeuwen
die daarop volgden-
Toen werden vrou
wen bij tientallen
tegelijk als heksen
aangeklaagd en op
de pijnbank gelegd,
tot zij bekenden of
onder de behande
ling bezweken. In
het laatste geval
heette het dat hun
vriend, de duivel,
hen de nek had ge
kraakt, in het eer
ste geval werden zij
zonder genade ver
brand.
Slechts ons land en de pauselijke
staat vormden een uitzondering op de
algemene regel. Ongetwijfeld was dat
hieraan te danken dat de scherpzin
nigste geesten van die tijd in de hoog
ste rechtscolleges te vinden waren. Er
werden deugdelijker bewijzen vereist
dan elders: „wij achten het beter vele
schuldigen ongestraft te laten, dan één
onschuldige te veroordelen", leerde de
beroemde hoogleraar Voetius.
De vrees voor de heksen kwam
practisch alleen tot uiting in de klei
ne, door wallen en muren omgeven
stadjes, waar het leven traag verliep
en de economische toestand ongunstig
was.
Onbewust zocht men naar een reden,
waarom de onafwendbare achteruit
gang zich voltrok, terwijl het leven
bruiste in de naburige handelssteden
en zo kwam men tot de gedachte dat
het kwaad er mee gemoeid was.
Jarenlang kon men zijn leed en te
leurstelling verkroppen, tot men plot
seling te hoop liep voor het huis van
een vrouw, die men ervan verdacht
het ongeluk in de gezinnen te brengen,
waar ziekte en misère meezaten aan
het haardvuur.
De volksoploop bracht het gerecht
op de been, de vrouw werd gegrepen
en opgesloten, en als zij eenmaal vei
lig achter slot en grendel zat, kwa
men de beschuldigingen los en werd
het een rechtszaak waarvan de „heks"
het slachtoffer werd.
„WATER EN BROOD"
In het jaar 1565 laaide de heksen-
vrees in Veere op. Geen wonder, want
de armoede en het gebrek waren hand
over hand toegenomen en het volgend
jaar staat in de historie bekend als
„het hongerjaar".
De beschuldigde was een oud bedel-
wyf Digna, de schrik van de kinderen
en de volwassenen uit de buurt, omdat
ze overal haar haakneus in stak. „Wa
ter en brood" was haar bijnaam, om
dat ze niet veel anders te bikken
kreeg, maar desondanks geloofden de
buurtbewoners grif, dat zij op hek-
sensabbath op vorstelijke wijze werd
getracteerd door haar vriend, de dui
vel, een in zwart fluweel geklede heer.
Nadat zij op de pijnbank was gelegd
en de scherprechter haar eventjes had
gerekt en gestrekt, bekende zij dat ze
inderdaad het liefje van de duivel was.
Vijf en dertig jaar tevoren, toen ze
nog het bekijken waard was had hij
haar onmoet bij een heul (bruggetje),
halfweg Middelburg en Veere en haar
aangesproken. Zij was bezig om droog
brood te eten en dat te soppen in het
water, dat onder de brug doorstroom
de, en dat was voor hem een aanlei
ding om haar een rijk bestaan te be
loven, wanneer zij hem naar lichaam
en ziel zou toebehoren.
Digna had eerst zijn zonderling aan
zoek met verontschuldiging afgewezen,
zo vertelde zij de rc:hters, maar toen
hij dreigde haar tot stof te verpulve
ren en weg te blazen als een wilgen-
pluis, had zij toegegeven.
Sindsdien verstond zij de zwarte
kunst en had daarvan een bescheiden
gebruik gemaakt. Nadat zij zich met
heksenzalf had ingewreven, dreef ze
op een strowis rond in het Veerse Gat
en buitengaats langs de kust van Wal
cheren. Eens had zij, ter hoogte van
Westkappel, een schip, dat met vijf-
en-veertig koppen was bemand, in een
door haar opgewekte storm doen ver
gaan.
Ook op het vaste land had zij geto
verd. Een man, wiens schoonvader
haar een aalmoes had geweigerd, was
door haar aangeraakt en sindsdien
himpelde hij, kreupel en half verlamd,
door de straten van Veere; jen andere
keer had zij een boerenmeisje tot dief
stal verleid, en haar daarna de nek ge
broken, omdat ze bang was dat het
meisje haar mond voorbij zou praten.
De heren meenden dat dit
laatste feit wel op waarheid kon
berusten, en hoewel zij twijfel
den aan haar andere bekente
nissen, veroordeelden zij haar
om levend te worden verbrand,
wat nog dezelfde dag geschied
de.
Enkele maande 1 later stond een
tweede bedelares terecht, Geertruid
Willems, een „arm straet vereken", die
ook in de pijnkamer door de beul
werd behandeld.
Aan de dijk, tussen Arnemuiden en
Veere, had ook zij de duivel ontmoet,
in de gedaante van een jonge, rijke
edelman, gekleed in een korte mantel
en gedekt met een zwarte hoed, waar
van een veer afhing. Zij had eveneens
een pot met heksenzalf gekregen voor
tochten door de lucht en over zee en
de duivel had haar de eerste beginse
len van de toverkunst bijgebracht.
Daardoor had zij een dienstmeisje, dat
haar van de deur had gestuurd, kreu
pel en lam kunnen maken. Zij zou
haar ook weer genezen, zo beloofde
ze, wanneer men haar vrij wilde la
ten. De heren, die vreesden dat zij van
die gelegenheid gebruik zou maken
om de stad te ontvluchten, gingen niet
op haar voorstel in, maar lieten haar
verbranden om andere vrouwen, die
naar de duivel lonkten, af te schrik
ken.
„GENADIG" VONNIS
In 1589 had er in 's-Hertogenbosch
een proces plaats tegen Lyske de
vrouw van Thys Janssen van de Wol-
lenberch, die met behulp van „onbe-
hoorlycke ende ongeoorloofde swarte
consten" vele mensen had behekst.:
„Levendich tot asschen verbrandt" op
het schavot op de markt, zo luidde de
eis van de schout van Den Bosch, maar
het gerecht luisterde eerst na hoor en
wederhoor, na repliek c.i dupliek.
Eerst in 1595 viel de beslissing, waar
bij Lyske werd veroordeeld tot levens
lange gevangenisstraf.
In datzelfde jaar woedde een ware
heksenziekte in Mierlo en Lierop
waar de eigenaar van de heerlijkheid
Lierop vele „suspecte" (verdachte)
vrouwen liet gevangennemen en pijni
gen. Wie geld bezat kon voor klinken
de argumenten „composeeren", de straf
afkopen, maar menig arm vrouwke
werd terechtgesteld. Ten slotte werd
deze vervolging de hoogschout in
's-Hertogenbosch te bar, maar nauwe
lijks had hij de processtukken opge
vraagd, of men hoorde niets meer van
toverij.
Tien jaar later waren de rechters
nog sceptischer en nog nuchterder ge
worden. In die tijd vond de heksen
waan gretig voedsel in Zierikzee. dat
eens de machtigste stad van Zeeland
was geweest, maar haar plaats had
moeten afstaan aan Middelburg.
Levina Willems, die meer kon dan
rechttoe, rechtaan, werd gegrepen,
maar de schepenen die recht spraken,'
veroordeelden haar niet ter dood, maar
verbanden haar slechts uit de stad en
het land beoosten Schelde, omdat ze
een beruchte toveres was, die zowel
in Zierikzee als op het eiland Schou
wen haar toverstreken had uitgehaald.
Eerst na twee maal zeven jaar zou ze
terug mogen komen.
Haar collega, Jacobgen Hoobicx,
huisvrouw van Lieven Hehvyze, kwam
er nog beter af. Na zeven jaar zou ze
al mogen terugkomen, ondanks het
feit, dat ze was „berucht van toverie,
sulx dat sij de gemeente is geworden
een grouwel: Jacobgen was dom
genoeg om na twee jaar terug te
keren in Zierikzee, maar nauwelijks
was ze goed en wel in de stad, of ze
werd gegrepen en tot levenslange
tuchthuisstraf veroordeeld.
De heren van Zierikzee lieten niet
met zich spotten.
JACQUES R. W. SINNINGHE
Kweekschoolleerlingen
stalen offerbussen
Voor de rechtbank te Arnhem heb
ben terechtgestaan twee jongelui, leer
lingen van een kweekschool, J. C. de
M. te Arnhem en J. W. d. S. te Velp,
beiden twintig jaar oud.
Hun was ten laste gelegd het weg
nemen van offerbussen met inhoud op
18 Mei j.l. in een R.K. kerk te Eist
(Gld.). Ook in andere kerken, te Nij
megen en te Arnhem, zouden zij zich
hebben schuldig gemaakt aan 'soort
gelijke diefstallen. In een kerk te
Huissen deden zij een mislukte po
ging, zich van offerbussen meester tc
maken.
De officier van Justitie, eiste tegen
beide jongemannen een voorwaarde
lijke gevangenisstraf van acht maan
den met een proeftijd van drie jaar.
DE STOPPELPLOEG.
DEMONSTRATIE,
welke Vrijdag a.s. te Zierik
zee zou worden gehouden, is
tot nader te bepalen datum
UITGESTELD.
Namens de organisaties
de hoofd-assistent R.L.V.
J. G. v. LIERE.
Sneller - beter èn goed
koper. - Mevr. L. C. LOOF,
Noordstraat 96 a, Terneuzen.
TE KOOP een i.n.z.g.s.z. RA
DIO, merk Philips, van f 400
voor f 190. Te bevragen bij:
L. Vermoet, Paul Kruger-
dreef 2, Sas van Gent.
ADVERTEERT
IN DIT BLAD
Geldig van 26 Augustus tot 1 September 1954
ZOMERWEELDE. Een smakelijk koekje met vruchtjes, 250 gr.
Ct
met 10 punten
VROLIJKE HARTJES.
Een heerlijke versnapering100 gram VROLIJKE HARTJES
ct
met 5 punten. - Bij 100 gram 1 groot vr. hart CADEAU.
IVORA BISCUITS. Het verse, smakelijke biscuitje250 gram
ct
met 10 punten
1 ONTBIJTKOEK
1 busje KANEEL
ct
met 10 punten
met 10 punten
1 pot Chocolade PASTA
1 pak CUSTARD
ct
met 5 punten
met 5 punten
1 blik SARDINES
100 gr. ABRIKOZEN Calif.
ct
met 5 punten
met 10 punten
1 flesje BESSENSAP
met 10 punten
250 gram VERMICELLI en
1 bl. SOEPGROENTEN v.
ct
500 gr. HELE RIJST
met 10 punten
met 5 punten
2 fl. Trofee LIMONADE v.
ct
1 st. Drieling HUISH.ZEEP 27 ct
met 10 punten
met 10 punten
NU OOK op 1 volgespaard zegelboekje 2 prachtige, gekleurde
BADHANDDOEKEN.
v." V g
UttsL voor de Zeeuwse
oplage 4 regels of minder
t 0.90. tedere regel meer
10 et Bij 3 achtereenvol
gende plaatsingen wordt
de derde plaatsing tegen
halve prijs oerekend 25
Letters cijfers of leeste
kens gelden voor 1 regel
PERSONEEL GEVR.
Katholiek dienstmeisje gevraagd
Zich aan te biedenGent (Bel
gië), St. Pieters, Nieuwstr. 75,
tussen 9-15 uur.512
Een opgewekte zelfst. hulp in
de huish. gevr. v.d.e.n. V.g.g.v.
Mevr. Jansen-ten Doeschate, -
Julianal. 28. Schiedam, tel. 67291.
TE KOOP GEVR
Muurtegels te koop gevraagd. -
Ook in de muur, antieke meu
belen, porcelein en kristal, enz.
enz. A. Jansen, Bastion 13, Mid
delburg. Tel. 7327, Breda. 10
TE KOOP AANGEB.
Hondenliefhebbers. Rode dwerg-
pinchertjes en cocker-spaniels
te koop. F. H. v. Vugt. Beu
kenstraat 86, (bij watertoren),
Tilburg. Tel. 25804.1911
Eikenhouten Bim Bamklok te
koop, als nieuw, loopt op de
minuut, voor minder dan de
helft van de prijs. Vink, Axel-
sestraat 10, Terneuzen Tel. 2165.
20 Ramen platglas (tuinderglas)
te koop. Br. onder no. 509,
Dagblad De Stem, bijk. Hulst.
Electromotor „Hemaf" 5 pk. te
koop, vor de prijs van f 95, bij
P. F. de Schepper. Clinge tel. 49
I.g.st.z. ijzeren vlashek voor
auto te koop aangeboden. Bevr.
Cocqheyt, Absdale 32. Telef. 317
Hulst. 51:
HUIZEN
Loopschansstraat, nwb. f 14000,
kosten inbegrepen, grote hyp
beschikbaar, voorts nieuwbouw
van f 13500, f 15.500, f 16.500,
f 17.300 enz. vrije vestiging.
Makelaars v. d. Berg Co
Nwe Ginnekenstraat 43. Breda.
Landhuisje te koop gevraagd -
omg. Breda, voor zelfbewoning,
met flinke tuin. Brieven on
der no. 1892.
^AUTO'S - MOTOREN
Austin Somerseth, Morris Ox
ford 1950, Morris Minor 1951,
Volkswagen 1952 Ford Anglia '48,
Tempo 3-wieler, Minor Station
car, 2 Austin 1951 te koop. -
Autohandel de Jong, Parkeer
terrein Huize ten Bosch vlak bij
Liesbosch. Breda. Tel. K 1603
340. Privé Roosendaal Lyceum
laan 18. Tel. 3904. 9037
HUWELIJKEN
R.K. weduwnaar, z. k., met R.K.
weduwe of jonge dochter, wer
kende stand, zonder kinderen,
rond 50 jaar, om een gelukkig
huwelijk aan te gaan. Geheimh.
verzekerd. Br. onder no. 1906.
Een heerlijk bord soep hoeft niet duur te zijnI
6 bonden heerlijke Julieimesoep
voor slechts 40 cent!
FAMILIEBERICHTEN
(uit andere bladen).
Ondertrouwd: Hendrik
Rijksen, Middelburg en Maat
je Boogaard, Serooskerke.
H. Goergen, Amsterdam en G.
C. Kweldam, Middelburg.
O v e r 1 e d e n: L. A. v. d.
Berg 66 jaar Tilburg. N. C.
Stoovers, 59 jaar, Tilburg.
Op Zaterdag 28 Aug. a.s.
hopen onze lieve ouders
A. Weesepoel en
P. Weesepoel-Tieleman
de dag te herdenken, dat zij
25 jaar geleden in het huwe
lijk traden. Dat zij nog lang
mogen leven is de wens van
hun dankbare kinderen
Jo en
Tonny.
Kloosterzande, Poolsplein.
Gelegenheid tot feliciteren
van 2 tot 4 uur. Op die dag
is onze zaak gesloten. 783-o
Hiermede betuigen wij onze
hartelijke dank voor de ver
leende hulp en verpleging,
ondervonden bij de langdu
rige ziekte en het overlijden
van mijn vrouw en onze moe
der aan de zeereerw. heer ka
pelaan, h.h. doktoren, Zuster
Voet en ook aan allen die ons
van hun deelneming hebben
blijk gegeven.
FAM. P. F. DE SCHEPPER
en KINDEREN
Clinge.
Keel-, Neus-, Oorarts
HOEK
van VRIJDAG 27 Aug. tot
MAANDAG 30 Aug. 741-o
BENT U TEVREDEN
over uw kruidenier? Nee?
Kom dan bij VéGé: daar
krijgt U prettige bediening,
prima artikelen en volop
geldzegels (die zijn geld
waard!)
GEM. ST. JANSTEEN.
Dinsdag 31 Augustus om 3 u.
is het inspuiten in het Wijk-
gebouw tegen diphterie,
kinkhoest en tetanus, voor de
2e en 3« maal. 785-0
HERZIENING PLAN
VAN UITBREIDING
Het hoofd van het gemeen
tebestuur van Hoedekens-
kerke maakt bekend, dat het
plan tot herziening van het
plan tot uitbreiding, vastge
steld op 24 Augustus 1954, in
uitvoerige kaarten uitgewerkt
met bebouwingsvoorschriften,
ter secretarie dezer gemeen
te voor een ieder ter inzage
ligt van 25 Augustus tot en
met 7 September 1954, en dat
de belanghebbenden, die zich
met bezwaren tot de raad
hebben gewend, bij Ged.
Staten van Zeeland bezwaren
tegen het plan kunnen indie
nen binnen zes weken na af
loop van genoemde termijn.
Hoedekenskerke, 24 Aug. '54
Het hoofd van het gemeente
bestuur voornoemd,
H. J. M. STIEGER
E. M. I. MENTOR
Cap. 1 2200 Kcl./u.
I 305.-
ronder sierrand
I 320.-
me! :i?rrand
afgebeeld
HIl i cKsUM
M 4810
Een bord appetijtelijke Honig's Juliennesoep
is een uitstekend begin van elke maaltijd.
En iedere huisvrouw weet het uit ervaring t
Honig's soepen zijn kwaliteitssoepen 1
E. M. J.
REX 6
I 245..
E. M. y
REX 17
f 295.-
E. M. 1
REX 19
4 325.-
E. M. J.
COLAND
I 450.-
Men kan „lezen en schrijven" met
de E. M. J.-Mentor! Een haard, die
onmiddellijk reageert op iedere stand
van de regulateur. Verbruikt 's nachts
practisch niets. De uitvoering met sier
rand wordt bijzonder aanbevolen, om
dat het geheel daardoor veel fraaier
wordt. Wie prettig stoken wil, neme
een E. M. J.-Mentor. Ook speciaal
voor kleine brandstof verkrijgbaar
(model Mentor KB).
Op aanvrage zenden wij U gaarne onze
gratis catalogus met prijzen en afbeeldingen
van alle E. M. Jaarsma-haarden, kachels
en heteluchtkachels,
Jufienoesoep
Kalfssoep
Koninginnesoep
Vermicelli-soep
Groentesoep
Kippensoep
