Gewoon" einde aan een vreemd leven
VALSE SCHILDE RIJEN ONTDEKT
Nieuwe Markies: heer Jan v. Withem
/^coors
ONCELIJKE STUKJEC
Koffiekraam aan de Theems
Het RODE KRUIS
helpt U wel...
EX-NEDERLANDER LEIDER»
Het kwam uit
in Frankfort
Katholieke Vacantiehuizeii staan gereed
Ledental groeit
Zwerftocht door Bergens Verleden
Kerken en kloosters leeggeroofd
UiduSfkM'
Zestiende eeuwse geit hielp de historici
op weg
PURIIEKE
Nog eens:
Humanisme en nihilisme
voor mensen, die het breed zien
Optreden
DAGBLAD DE STEM VAN ZATERAG 22 MEI 1934
Lord Edward hield het nergens lang uit
maar wat doet U?
üe
draaiende
schiif
HET „LEGIOEN"
WEIGERDE HEM
Grote vervalsingszaak in Duitsland
Ook een fietstocht naar Lourdes uitgestippeld
UNDERBERG
li/ft|T/|VERF-LAKe»
Tf Cn£Vf VERNISFABR:
TDAMS1NGEL-88-BREDA
1135.-
4'
J^ORD EDWARD MONTAGU is op 48-jarige leeftijd, te Chiapas ,in
Mexico, tengevolge van zonnesteek overleden. Montagu bevond zich
in Mexico in verband met onderzoekingen naar de oude beschaving der
Mayo-indianen.
Lord Montagu, broeder van de tiende hertog van Manchester, was een
bekend avonturier, wiens naam in de jaren twintig en dertig herhaalde
lijk op opvallende wijze in de pers is gepubliceerd. Na de bekende Britse
school van Harrow te hebben afgelopen, werd de jonge lord in 1925 door
zijn vader naar een boerderij in Canada, bezit van de familie, gezonden
om met het boerenbedrijf vertrouwd te geraken.
Advertentie)
Tienduizenden vrijwilligers
maken het mogelijk, dat het
Rode Kruis voor U klaar staat.
t^an 24 Mei tot 6 Juni
zullen vele anderen meehelpen
geld in te zamelen
voor Uw Rode Kruis.
Ook zij doen dat belangeloos
in hun vrije tijd - voor U
en allen die U dierbaar zijn.
Beloon hun toewijdin;
en geef van harte.
INBRAAK IN VVV-KANTOOR
TE 'S-GRAVENHAGE
fTISTERNACHT hebben een of meer
ongenode gasten zich, waarschijn
lijk vla een raam in de directeurska
mer van het V.V.V.-kantoor in Den
Haag. toegang tot dit gebouw ver
schaft. Men heeft bureaux en toon
banken doorzocht en heeft gepoogd de
brandkast open te breken, hetgeen
echter niet gelukt is. Een bedrag aan
geld en enige voorwerpen worden
vermist.
Mij heeft eens een echtpaar,
■waarvan man en vrouw steeds
gezamelijk als pianisten op de con
certpodia optraden, op mijn uraag
waarom ze eigenlijk bijna altijd
muziek van vóór 1800 speelden ge
antwoord:: „Die kerels hadden ten
minste lol".
Dit antwoord heeft mij om zijn
juistheid getroffen. Inderdaad is
het zo, dat de 19e eeuw begonnen
is met de problemenin de mu
ziek. Men moet er bij denken; men
wordt verzocht een ernstig gezicht
te trekken, leven en dood te over
peinzen, (Mahler), geluk en onge
luk (Tchaikowsky)totdat Richard
Strausz de deur dicht deed met het
op toonzetten van philosophische
gedachten.
Allemaal aanwijzigingen dat de
kunstenaars van toendertijd de moei
lijke tijden der 20e eeuw voelden aan
komen maar.... nu we midden in die
knoei zitten, schieten we er weinig
mee op met alsmaar naar de lieden
te luisteren, die ons met hun stem
mingen in de knoei houden (al is
er veel belangwekkends bijl, doch
hebben we behoefte aan het tegengif
van de ware vreugde. Konden wij die
nu bij onze eigen-tijdse kunstenaars
vinden, dan was de zaak gauw beke
ken. We zouden dit verschijnsel met
dankbaarheid begroeten, omdat er
een aanwijzing in zou besloten liggen
dat we, als we een generatie verder
zijn, uit de knoei zullen wezen. De
ware kunstenaar is zijn tijd immers
een generatie vooruit.
Eilacie, we moeten, willen we mu
zikaal verademen, terug naar 100 jaar
en meer geleden. En omdat de mens
heid aan dergelijke verademing in
de herrie van alle dag zo'n behoefte
heeft, komen de begin 18e-eeuwers
steeds meer in de belangstelling. Zie
de enorme opgang van Bach. Men zal
in de toekomst zien, dat de anderen
zullen volgen.
Ik schreef hier ter plaatse al eens
meer, dat Vivaldi volgens een uitla
ting van Casper Höweler ons zo zeld
zaam ontheft van de aardse zorgen.
„Vox" brengt nu zijn „l'Estro Ar-
monico" het beste te vertalen met
,.De Welluidende Gril" op 3-PL 7420.
Het zijn 12 concerten feilloos gespeeld
door het Pro Musica Strijkorkest uit
Stuttgart met Rolf Reinhardt als di
rigent. Dit is muziek, die waarachtig
schoon is, waardig, zonder wenk
brauwfronsen en zonder peinzende
handen door het haap. Denkt U nu
niet, dat ze daarom doods is en een
tonig. Verre daarvan. Afwisseling in
stemmingen is er genoeg, maar dan
in stemmingen van de gewone mens,
die op zich al gecompliceerd genoeg
in elkaar zit, niet van de gekwelde
mens van tegenwoordig, die behalve
zijn gewone moeilijkheden nog zoveel
van buiten af te verwerken krijgt.
Voor als U leeg wilt lopen vóór het
slapen gaan.
Drie keer luisteren en U neemt er
geen afscheid meer van!
Edward had er echter na een jaar
schoon genoeg van Hij verliet Alber
ta, dook op in Winnipeg, in de Cana
dese staat Manitoba, trad daar in het
huwelijk met Nora Potter, dochter van
een zakenman uit Alberta en reisde
vervolgens naar de Verenigde Staten,
waar hij zich als „werkend passagier"
voor het jacht van kapitein Waller
Wandewell liet aanmonsteren.
Kapitein Wandewell werd in 1932
te Los Angeles door misdadigers ver
moord. Lord Montagu werd gearres
teerd. omdat er iets met zijn paspoort
niet in orde was. Dit maakLe, dat hij
de Verenigde Staten verliet en zien
weer in Canada vertoonde.
In 1933 kocht hij een motorschip,
waarmede hij, met nog zes mannen
uit Victoria in Brits-Columbia, naar
Vancouver vertrok. Onderweg werd
schipbreuk geleden en de zeven gezel
len moesten twee dagen op het Jones-
eiland doorbrengen, voor zij gered
werden.
duinkerken
MA DE schipbreuk verdween Monta
gu. Zijn ongerust geworden fami
lie het over het gehele Amerikaanse
vasteland naar hem zoeken, daar ge
vreesd werd dat hij ontvoerd was.
Doch Montagu dook in Duinkerken
weer op. Hii was. via Panama, naar
Engeland scheep gegaan. Van hieruit
had zijn zuster Louise die een vlieg
brevet had, hem per vliegtuig naar
Duinkerken overgebracht.
In Frankrijk zijnde, melddo hij zich
aan voor dienstneming In het Franse
vreemdelingenlegioen, dat hem echter
niet aanvaardde. Lord Montagu keer
de daarop naar Engeland terug en
kocht een koffiekraam te Maidenhead
aan de Theems, waar hij koffie en
broodjes verkocht aan vrienden, die
mot hun motorboten op de Theems
gingen varen.
In 1935 schreef Lord Montagu, on
der de ütei „Van Harrow naar Holly
wood". ziin gedenkschriften voor een
Londens avondblad. Hij was inmid
dels van zijn eerste vrouw gescheiden
waarna hij, in 1937, hertrouwde met
Dorothy peters.
Daarop kwam de tweede wereldoor
log en Montagu zorgde er voor, dat hij
er niet buiten bleef, Hij nam, als ge
woon soldaat, dienst in het Ameri
kaanse leger, hetgeen hem, na de
oorlog, het Amerikaanse staatsburger
schap opleverde.
Ook zijn tweede huwelijk werd door
echtscheiding ontbonden, waarna hii
zich in 1952. geflankeerd door Cora
Kellyn. voor de derde maal op het
hi.welijkspaa waagde Een betrekkelijk
„gewone" oorzaak zonnesteek
heeft nu een einde aan dit veelbewo
gen leven gemaakt.
NACHTBEZOEK BIJ V. en D.
IN EINDHOVEN
DRUTALE inbrekers hebben hun slag
weten te slaan bij Vroom en
Dreesmann in Eindhoven,
De politie neemt aan, dat zij zich
's avonds hebben laten insluiten, spo
ren van inbraak werden althans niet
gevonden. Wel kon worden vastge
steld, dat de onbekende klanten een
ruime keuze hebben gemaakt uit de
voorradige artikelen: een groot aantal
vulpennen, vulpotloden en horloges
hebben zij meegenomen, mitsgaders
twee tassen, waarin zij waarschijnlijk
gemakshalve hun buit meenamen. De
waarde der gestolen goederen wordt
geschat op een bedrag van 3000 gul
den.
i Art ertentle
ÉÉN WEEK UW BLOCMCN GRATISI
Bloemen die normaal 1 week goedblijven gaan
2 weken mee, als U ze CHRYSAl geelt
CHRYSAl is voedsel voor snijbloemen.
Geniet meer van Uw bloemen.., fcoop CHRYSAL
ProducJ van de POKQNfabriek te Naarden
DE politie van Frankfort heeft bekend gemaakt, dat zij de
voor de tweede wereldoorlog naar Nederland uitgeweken
vroegere kunsthandelaar uit Darmstadt Kurt Gans heeft aange
houden. Gans is de leider van een wijdvertakte internationale
schilderij en vervalsersbende die haar hoofdzetel in Keulen heeft
JTEN VAN DE GROTE WINSTEN in deze eeuw is het recht op vacantie;
maar dat brengt zorg voor de nodige accomodatie mee. Dit ver
klaarde dr H. M. M. Fortmann, aalmoezenier van de Katholieke Vacantie-
huizen- en Jeugdherbergen-centrale, tijdens 'n persconferentie, bedoeld
ter inleiding van de komende trektochten van onze katholieke jongens en
meisjes. Deze Centrale, de K.V.C., is zich van die zorg welbewust en heeft
haar plannen voor het komende vacantieseizoen thans gereed.
I\/JEN VERWACHT een groei tot
20.000 leden, die allen zullen moe
ten worden gehuisvest. Ofschoon de
K.V.C. reeds kan rekenen op 40 hui
zen, overal in het land verspreid, zal
dit aantal spoedig te klein blijken.
Reeds zijn bij het Ministerie van On
derwijs K. en W. vier projecten inge
diend, volgens welke uitbreiding op
korte termijn mogelijk is. namelijk te
Hoog Elten, Soesterberg, Klimmen en
Ivnsum, maar de gevraagde renteloze
lening is nog niet verleend. Intussen
schijnt wel een ministeriële subsidie
in aantocht te zijn, waardoor de KVC
uit geldelijke moeilijkheden kan ge
raken.
Blijkens de nieuwe KVC-gids zullen
de jongelui nochtans in alle beschik
bare vacantiehuizen en jeugdherber
gen plaats vinden; niemand zal behoe
ven te worden afgewezen. Maar dan
moet men zich spoedig melden aan
het adres: Nachtegaalstraat 60 bis te
Utrecht.
Zowel in Duitsland als België en
Luxemburg heeft het KVC-bestuur
vacantiegelegenheid bereikt, waarvoor
het volledige verantwoordelijkheid
wil dragen. En dat doet men evenzeer
ten aanzien van de reeds uitgestippel
de fietstocht naar Lourdes. Op afstan
den van gemiddeld 80 K.M. heeft men
nachtverblijven gevonden, in vacan
tiehuizen, kloosters en pensionaten.
De tocht heen en terug is berekend
op minstens dertig dagen en zal onge
veer f5.- per dag kosten. Slechts
140 K.M., van Bordeaux tot Dax, zal
per trein worden afgelegd wegens het
hellende terrein. Onderweg zal men
gebruik kunnen maken van de jeugd
herberg van Abbé Pierre te Parijs.
LEIDERS
TN DE TOP van de K.V.C. heeft men
intussen het leidersvraagstuk be
handeld, met als gevolgd een cursus
voor leiders en leidsters te Vught.
Men heeft nu een vast corps van hon
derd. Verder heeft men behoefte aan
practische voorlichting, waar een be
paald deel van de katholieke jeugd
nog niet voldoende belangstelling
toont. Een andere zorg is die van de
vacantiespreiding. Bijna iedereen wil
wel meewerken; ;alleen de school zelf
heeft traditionele bezwaren. Nochtans
is de Schoolraad bezig met een on
derzoek over „spreiding in de tijd".
pans beweert, dat hij de zoon is van
een bekende Frankfortse patrici
ërsfamilie en had zich in internatio
nale vakkingen een zekere naam als
kunsthandelaar gemaakt. Begin April
verscheen Gans in Frankfort met een
prachtwagen, nam zijn intrek in een
eerste-rangs hotel van waaruit hij
aan invloedrijke irftiustriëlen vier op
het eerste gezicht echte schilderijen
van Gauguin. Renoir, Pieter De Hoog
en Culp te koop aanbood. De vier
industrie-directeurs betaalden Gans
een som van 25.000 Mark voor de vier
schilderijen, nadat Gans hen een be
wijs had voorgelegd van een konser-
vator uit Aken, bewijs dat de echt
heid van de schilderijen bevestigde.
Toen hij zijn Marken goed en wel
op zak had, verdween Gans om an
dere belangstellenden te gaan „bewer
ken". De Frankfortse kopers waren
echter wantrouwend geworden, dien
don een aanklacht in tegen Gans en
toen bleek het, dat deze Gans tevoren
dezelfde praktijken had toegepast in
Hannover, Bielefeld en yooral in Keu
len. In Keulen werden zeer grote som
men betaald voor waarschijnlijk ver
valste schilderijen. Tot hiertoe weet
men zeker, dat Gans 16 schilderijen
met vervalste getuigschriften van des
kundigen aan goedgelovige kopers
voor massa's geld heeft verkocht.
Tot hiertoe kon de politie nog niet
aan de weet komen waar, wanneer en
door wie de schilderijen werden ver
vaardigd.
Advertentie»
D» wlr»
WEKELIJKSE UNDERBERG PRIJSVRAAGI
Wat kan UNDERBERG hlar doan?
Zendt een aardige tekst bij deze tekening
Iedere week ontvangt de beste inzender
1 doos met 50 flacons UNDERBERG ter
waarde van f. 35.- Inzenden voor a.s.
Zaterdag aan de Importeur
TONY van HEESWUK - ROERMOND
Da eetlust opwakker
de keterverdrijver, na overvloedige
maaltijden, bij regenachtige dagen,
een opkikker!]#, el* je je niet
helemaal lakker voelt.
Verkrijgbaar bij Uw drenkhandelaer.
In dit blad bekend gemaakt
Prijswinnares adv. 8. 5: Mej. M. Muyrers, Pasweg 71, Schaesberg
JAN IV VAN GLYMES, de laatste mannelijke telg uit het roemrijke geslacht
der Bergse heren was, zoals we reeds vertelden, in dienst van het land 29
Mei 1667 gestorven. Alva had beslag laten leggen op de goederen van, de Berg
se heren, de rijke inventaris van het Markiezenhof was in Antwerpen geveild.
Zo gingen ontelbare kostbaarheden en kunstschatten verloren die naar 't woord
van archivaris Slootmans, voldoende waren geweost om een behoorlijk mu
seum te vullen.
PACIFICATIE VAN GENT
VAN INVLOED
In de Novemberdagen van 1576 te
kenden de Staten-Generaal met de
gewesten van Holland en Zeeland een
verdrag van bondgenootschap om sa
men de Spanjaarden met verenigde
krachten uit onze streken te drijven.
Bergen, dat door de capitulatie van
Fugger 9 Augustus 1577 naar de zijde
van de opstandelingen overging, viel
dus onder de bepalingen van dit ver
drag, de zgn. Pacificatie van Gent. Bij
dat verdrag was o.m. bepaald, dat de
plakkaten tegen de ketters, geschorst
werden totdat de .Staten-Generaal de
godsdienskwestie definitief geregeld
zouden hebben.
Zo geschiedde dan in de Schelde-
stad. De Plakkaten werden geschorst,
terwijl de Burgemeesters, Schepenen
en de afgevaardigden der gilden borg
bleven voor het aloude geloof der bur
gers. Dat was het eerste gevolg van
de nieuwe toestand.
Het tweede was dit. Nu het Spaans
bewind ten einde was, had daarmee
ook opgehouden het bestuur namens
de koning van Spanje door de super
intendant, Ph. van Serooskercke.
Enige erfgename voor het markie-
zaat was de nog jonge, beeldschone
Margriet van Merode, dochter van 'n
zuster van Jan IV. Deze dame huwde
met Jan van Withems, baron van
Bentersem, heer van Beersel. 4 Febru
ari 1578 zegende pastoor mr Steven
Langriet in de kapel van het Markie
zenhof dat huwelijk in. Bergen had
weer zijn markies, en. ondanks de
moeilijke tijden, werd dat feit met
groot vertoon gevierd.
IN CONFLICT MET DE
HERVORMDEN
TAN VAN WITHEM was een streng
J Katholiek ridder, die met de steun
van de geestelijkheid en vnl. met die
van pastoor Langriet, onverbiddelijk
tegen de Hervormden optrad en zo
..isser veel gekijfs ende verschils on
der de borgers ontstaen". De Her
vormden riepen daarom de hulp in
van Aartshertog Matthias.
Het gevolg van de Aartshertogelijke
bemoeienissen was een „concept pro
visioneel tusschen de catholicque en-
de gereformeerde religie binnen deser
stadt".
Hierbij verkregen de Hervormden
een eigen kerkgebouw, n.l. het „Sinte
Merthens gasthuys" op de hoek van
de Wouwsestraat en Blauwehand-
straat. Daar en daar alleen mochten zij
openlijk hun godsdienst uitoefenen.
Beide godsdiensten zouden op de be
scherming van de stedelijke overheid
kunnen rekenen, maar zij mochten op
geen enkele wijze, hoe, dan ook, el
kaar hinderen. De benoeming van pre
dikanten moest door de stadsmagis
traat worden goedgekeurd. De preek
stoel mocht alleen gebruikt worden
om de gelovigen te stichten. Oproer
makers zouden voor de gewone rech
ter komen
De nieuwe markies was een fel
Katholiek, die niet met de nodige
voorzichtigheid is opgetreden. Dat
kon alleen maar de gevoelens van de
even felle Calvinisten opzwepen. De
gevolgen bleven niet uit.
Bij zijn inhuldiging weigerde de
nieuwe heer de privileges van de stad.
die op dat van 1398 teruggingen, te
bevestigen, hij eiste meer zekerehid
voor het Katholicisme. Het kwam in
verscheidene vergaderingen tot hoge
woorden met het stadsbestuur, dat bij
monde van de grijze d'Ayala ver
klaarde: „dat hem nyet de pyne
(moeite) weerdich en gaff om tant-
woorden op het seggen van eenen
jongen melckmuyl".
In de laatste dagen van Juni 1579
was Maastricht door de Spaanse op
perbevelhebber Parma, na een lang
beleg, veroverd. In Holland en Zee
land was men niet ten onrechte be
zorgd, dat de vesting Bergen op Zoom,
'n sleutelpositie voor de rebellen, om
dat het de toegangswegen tot Zee
land beheerste, 'n nieuw doelwit voor
de Spanjaard zou kunnen zijn. Tegen
de zin van de markies, die er terecht
een versterking van het protestants
element in zijn stad in zag, werd 22
Juli 1579 een Zeeuws garnizoen in
de stad gelegd. Bezorgd keken de Ka
tholieken toe, toen deze Zeeuwen on
der commando van de gouverneur
van Walcheren, Alexander de Haut
tain, hun eerste mars door de Bergse
straten maakten.
BEELDENSTORM
I Iet gaat meest om schilderijen van
schilders uit de achttiende eeuw.
Door de politie ondervraagde deskun
digen stelden vast, dat het linnen van
de in beslag genomen schilderijen niet
zo oud is als de ouderdom der daarop
geschilderde zaken en personen. De
deskundigen zijn het echter oneens
over de echtheid (resp. vervalsing)
van de schilderijen. Terwijl professor
Holzinger, een bekend schilderijen-
deskundige uit Frankfort, de door
Gans verkochte schilderijen, op het
eerste gezicht als vals bestempelde,
menen andere deskundigen integen
deel dat de schilderijen echt zijn. De
criminele politie van Frankfort ver
klaart, dat er nog meer interessante
verrassingen te verwachten zijn in
deze nieuwe schilderijenvervalsings-
zaak.
(Advertent e)
Oude steenhopen in
Doetinchem
ARBEIDERS hebben in de blnnen-
stad van Doetinchem op een diep
te van anderhalf tot twee meter
onder de srond oude gesteenten s:e-
vonden, die naar alle waarschijnlijk
heid dateren uit het begin van de
zestiende eeuw.
Men vond verscheidene bogen, die
in de zestiende eeuw moeten zijn ge
metseld en waarop later weer wonin
gen zijn gebouwd.
Sommige stenen bevatten afdruk
ken van geitepootjes, waaruit wordt
geconcludeerd dat de stenen moeten
zijn gebakken in 1527. In dat jaar.
op Goede Vrijdag brandde een groot
deel van de stad Doetinchem af.
Toen met de herbouw werd begon
nen is vermoedelijk een veldoven op
gericht om stenen te bakken. Over
deze stenen moet. toen zij ter dro
ging waren gelegd, een losgebroken
geit zijn gelopen. Deze aldus bescha
digde stenen moet men gebruikt heb
ben voor de fundamenten. Deze rede
nering wordt gesterkt door het feit,
dat ook andere stenen zijn gevonden,
die geheel misvormd waren.
(Advertentie)
moderne winkelinterieurs
en -exterieurs
VOORHAVEN 101 TEL 34971 ROTTERDAM
WA*4 #<4 fÊC'tt
cou xom-gs
Gezicht op Bergen op Zoom in plm. 1570,
F\E Calvinisten werden met de dag
driester in hun optreden. Ze gooi
den stenen door de ramen van de
Geertrudiskerk, molesteerden geeste
lijken en hinderden vrome burgers.
Op de dag van Maria-ten-Hemel-op-
neming kwam het tot een eerste uit
barsting. Het waren de „graubuers",
de minderbroeders, sinds 1464 te Ber
gen gevestigd, die het eerst aange
pakt werden: „XV Augustus 1580 is
alhyer binnen der stadt by dien van
de gereformeerde religie geraseert
(geplunderd) het klooster van de min
nebroeders ende deselve minnerbroe-
ders daerbuyten gejaecht ter grooier
verdriete van het geheel". Kazuivels,
kelken, meubels, alles wat waarde
had. tot het lood op het dak toe, werd
meegenomen.
De Zeeuwse soldaten plunderden om
het hardst mee.
Intussen kwam meer troepen de
stad binnen, heer Jan van Withem
verlflat daarom, uit protest, de stad
en gaat op het kasteel van Wouw wo
nen.
8 November 1580 kwamen de sol
daten en de felle Calvinisten tot een
nieuwe uitbarsting van haat tegen de
Katholieken. Het gepeupel van de
stad was er als de kippen bij om'te
halen wat er te halen was.
De Sint Geertrudiskerk op de Mai'kt
werd totaal leeggeplunderd, de beel
den van heiligen werden kapot gesla
gen. de graven van de markiezen
opengebroken en van alle kostbaarhe
den ontdaan: „Op dien Villen der
voirsermaendt Novembrirs (is die
kerk) byden soldaten ende gerefor
meerden innegenomen. ende teenemale
van binnen berooft". Van de markie-
zengraven wordt meegedeeld: „dese
sculpture binnen en buyten ontbloot
geworden van alle hetgheene week-
draghers weerdich was". De rijkver
sierde en prachtig met miniaturen
verluchte missaals en koorboeken, al
les werd meegenomen.
De kapellen en kloosters drong men
binnen. Ook daar vernietigde men al
les wat men waardeloos vond, de
kostbare kelken, ornamenten, zoals
luchters en kandelaars, nam men mee.
Het legendarische zwarte kruis
beeld, dat eens tegen het gety in was
aangespoeld en dat reeds in 1300 in
Bergen werd vereerd en dat door
vrome handen met 'n diadeem en ju
welen was versierd werd onder hoon
gelach, nadat het van zHn kostbaar
heden was beroofd, verbrand.
JAN SANDERS.
(Ingezonden)
r\E HEER T. V. wilde het In de „Stem"
van 14 Mei j.l. blijkbaar doen voor
komen, alsof het humanisme in Neder
land geen bestaansrecht zou mogen ge
nieten. Hij schrijft immers o.m.: De
weidse betiteling „levensbeschouwing"
verdienen ze (humanisme en nihilisme)
geen van tweeën.
Volgens mij verdienen ze beiden die
naam wel degelijk, want men „beschouwt
het leven" vanuit bepaalde gezichtspun
ten, al dan niet „op los zand staande".
En schrijver zal toch b.v. niet durven
beweren, dat de grote Nederlandse hu
manist Erasmus er geen „behoorlijke"
levensbeschouwing op nahield?
Zo kan men het nihilisme verfoeien,
daar het, in het tsaristische Rusland ont
sproten, regelrecht geleid heeft tot de
huidige Sovjet-dictatuur, maar het is en
blijft een levensbeschouwing. N.l. „Ont
kenning van het zijn, van de kennis en
van de waarde" practisch komt dat
neer op een „streven tot radicale ver
nietiging van een bestaande rechtsorde"..
Het is dan ook logisch dat het nihilisme
in die oorspronkelijke vorm voor de
Sovjet-Unie en haar satellieten reeds
lang heeft afgedaan. Dergelijke denk
beelden zijn daar thans nog uitstekend
geschikt voor export naar „het Westen"
en andere minder ontwikkelde gebieden.
Uit bovenstaande moge blijken, dat
Advertentie)
1110.-
normale uitvoering
luxe uitvoering
Vraag Uw leverancier
F^AAR LIGT het aange
klede feit: Medisch ge
sproken zijn wij geheel on
derlegd. Wij weten ons
weetje, als het is mis ge
lopen. En dat was het op
de drukke straathoek. De
menigte mompelde veront
rust, als hadden zij een
Rus „ja" horen zeggen. En
keek om naar politie-agen-
ten. En groeide. En zocht
naar een leider, die de za
ken kon bekijken en die
kon roepen: „Uit de weg.
De gewonde moet lucht
hebben. Verse lucht". En
alsof dat zo moest zijn,
kwamen wij daar aan fiet
sen.
YY/IJ ZAGEN het direct
Medisch gesprokej
moest er heel wat loos zijl
in het midden van de mas
sa.
„Uit de weg", riepen wij
dwingend en er keek een
heer om, die dacht, dat er
wederom eentje werd aan
gereden. „Verse lucht", rie
pen wij weer en porden
tussen de achterste lagen
van de menigte. Daar had
men het reeds. Daar kon
den wij niet optreden en
drong de meute hoe langer
hoe dichter op de gewonde
toe. Van verse lucht kon
geen sprake meer zijn.
Etensgeurtjes, luchtjes uit
regenjassen en niet - met -
de - voorgeschreven - pas
ta - gepoetste - tanden -
walmen, dat kreeg het
slachtoffer. Die van niets
wist. Die daar maar lag. Te
kijken. Alsof hij daar zo'n
beetje voor zijn lol tegen
de keien was gesmakt.
"W/IJ worstelden en kwa-
men boven bij een
machtig heer, die zelf ook
geen vin meer kon verroe
ren en weinig voorkomend
aanvallen op zijn positie
afsloeg.
„Verse lucht", riepen wij
hem waarschuwend toe.
E.H.B.O.-technisch gezien
bleek de man waardeloos.
Want ons geroep bracht
hem in de grootste verba
zing. Ten slotte stootte hij
een belendend heer aan,
die hij onze visie meedeel
de. Deze op zijn beurt
zocht weer connecties met
een knaap uit een griezel
film en gezamenlijk we
zen zij op het voorhoofd.
Daar maakten wij ons
verschrikkelijk kwaad. En
oegonner zo te rukken, de
machtige heer ten spijt.
Wij dachten er opeens aan,
dat de huisdokter eens een
geval had verteld, dat met
doorgesneden slagaders
had te maken. „Een kwes
tie van seconden", had de
wetenschapsfiguur gezegd
„en het is te laat." De mo
gelijkheid, dat ook ONZE
gewonde met zo iets lag te
kijken, gaf ons reuze
krachten. Wij forceerden
het volk, dat het kraakte
van venijn. Wij brachten
een politie-agent tot het
boekje, omdat hij maar
stond te kijken, alsof hij
zijn vrije dag had. En be
merkten, dat hij ons in het
gewoel uit het oog verloor
en een bon uitschreef op
naam van een man, die
niet wist wat er precies
van hem werd verlangd.
„Verse lucht", riepen wij
dikwijls om weer even op
adem te komen. „Verse
lucht, of het is verkeken".
""TELKENS keken de om
standers dan bevreemd
op en een jonge heer met
een goede-daden-gezicht
greep ons zelfs reeds in
een kunstmatige ademha-
lingsgreep. Net of wij oe
fenmateriaal waren.
„Daar kopen we niets
voor", riepen wij. „Verse
lucht".
„We zullen zien, wat we
kunnen doen", sprak de
jonge heer. Het scheelde
maar een haar of wij wa
ren daar even van kunst
matige adem voorzien.
Nog vijf lagen scheidden
ons van het slachtoffer en
wij begonnen reeds uit te
kijken naar het bloed.
£JAAR gaven wij het op
eens op, hetgeen men
van een krachtige figuur
toch eigenlijk moeilijk kan
verwachten. Maar de ge
wonde bleek achter een
tafeltje te staan, waar hij
overredend zei: „Voor
niks. mijne heren. Voor
niks sta ik hier scheermes
jes weg te geven, alsof ik
geen huishouden heb.
Scheermesjes van kwali-
•teitje...."
men bepaalde geestelijke stromingen niet
effectief bestrijdt door ze te bagatelli
seren. Beter lijkt het mij hun oorsprong
op te sporen en dan eens terdege na
te gaan, in wat voor gedaante zij zich
in de loop der tijden zoal hebben aange
diend: Nu eens angstvallig verscholen
achter andere „ismen", die het in een
bepaald politiek klimaat „beter déden" -
dan weer zelf dienend als dekmantel
voor zekere politieke oogmerken, waar
men onder gegeven omstandigheden lie
ver niet mee te koop liep....
NTEMEN we nu als voorbeeld, de eigen-
1 aardige verhouding tussen socialisme
en humanisme weer op de korrel:
Het Humanistisch Verbond (en dat Ver
tegenwoordigt hier nu toch het „huma
nisme"?) eerbiedigt in hoogste instantie
het individu, „de mens, als drager van
een niet aan persoonlijke willekeur on
derworpen nornj-gevoel en als schepper
van en deelhebber aan geestelijke waar
den". Men kan zich afvragen, waar hij
dan, bij afwezigheid van een Hogere
Macht, een Schepper van al het gescha
pene, zijn normgevoel vandaan heeft ge
haald, èn zijn scheppingskracht, èn zijn
geestelijke waarde, daar hierbij immers
ook van persoonlijke, dus menselijke
willekeur geen sprake isdus vol
gens deze gedachtengang ook nooit ge
weest is.... Maar vooruit: Het streven
naar aards geluk voor ieder mens is hier
de hoofdzaak. En wie heeft er wat op
tegen, zich gelukkig te voelen en geëer
biedigd te worden?
Nu het socialisme: Men kan het
draaien of keren, maar ook het socia
lisme was en is wel degelijk en levens
beschouwing, zij het dan een zuiver-
materialistische: Men eerbiedigt in hoog
ste instantie het stoffelijk welzijn der
gemeenschap, en stelt zich (en anderen!)
daarom de socialistische staat als hoog
ste doel. Immers ^alleen een zuiver socia
listische staat zou capabel zijn om „voor
een billijke verdeling der voorhanden
goederen zorg te dragenDit is de
wezenlijke kern van het socialisme. De
rest is propagandistische franje.
Bij de definitieve vestiging van een
socialistische staat (onder een zuiver-
socialistische regering dus) komt de Ge
meenschap als zodanig al dadelijk op
het tweede plan te liggen. Immers: de
gemeenschap heeft haar doel bereikt, de
Staat heeft de macht en de stembus is
een fictie geworden, oftewel een wassen
neus. Want de socialisten weten even
goed als wie ook, wat „macht" betekent
in handen van lieden, die geen Hogere
Macht boven zich erkennen. Het schijnt
voor sommige „gelovigen" dikwijls al
zo moeilijk om geen misbruik te maken
van een machtspositie. Het is even op
vallend als logisch, dat gedurende het
hele hierboven geschetste proces het ge
luk van de individuele mens en de vrij
heid van zyn persoonlijkheid, practisch
niet aan bod komen. (Behalve dan in
verkiezingspamfletten en radio-toespra
ken). De enkeling n.l. heeft in dit sy
steem slechts waarde, voor zover hij zijn
stem uitbrengt ten gunste van de socia
listische partij, zolang er nog andere
partijen bestaan, (zie: Doorbraak-Ge-
dachte), en is na de overwinning geheel
opgegaan in de „enige- en ondeelbare
souvereiniteit van de massa", (om eens
een ouderwets-communistische term te
gebruiken), uitgezonderd natuurlijk die
enkelingen, die „de facto" en „de jure'
de macht in handen hebben; maar dat
begrijpt U wel.
Doch waar blijft nu in dit staatsbestel
de oprechte humanist met zijn „niet aan
persoonlijke willekeur onderworpen
norm-gevoel"? Hoè voorzichtig hij zijn
levensbeschouwing ook mag hebben ge
formuleerd, hij deed verstandig, dan
dergelijke principes maar zo spoedig mo
gelijk aan de kapstok te hangen! Onder
een bewind, dat zichzelf een god is en
geen Opperwezen boven zich erkent,
bedoel ik, geven zelfs de Chinezen voor
de humanistische „Rechten van de Mens"
geen rooie cent meer.
/"^ONCLUSIE: Socialisten en humanis
ten hebben inderdaad gelijk, als zij
ons steeds maar verzekeren, dat de
P.v.d.A. niets met het Humanistisch
Verbond te maken heeft. Fun gezamen
lijk optreden voor de Vara-microfoon
geschiedt dan ook louter uit overwegin
gen van practisch-politieke aard. Men
moet soms van de nood een deugd ma
ken. en het doel heiligt de middelen.
Wat de V.V.D. betreft, en de uitspra
ken van de heer Oudmaar dat is ook
al oudl Het opportunisme is al zo oud
als de wereld; evenals het nihilisme trou
wens, ofschoon de Russische ziel....
Nou ja! Men moet zich niet blind sta
ren op al die mooie namen. Het bloed
kruipt waar 't niet gaan kan. Dat is de
hoofdzaak. En de microfoon, natuurlijk.
Wie de microfoon heeft, heeft de toe
komst.
L. PISON