Hoe het bisdom s Hertogenbosch ontstond -
ten onder ging - en werd hersteld
Hoe het
Haarlem
bisdom MIDDELBURG in dat van
opging
ij een
iJT iiitrS.'^ Fan de grote Sonnius tot de roemrijke Zwijsen
Mgr. Wilhelmus Mutsaerts
„Een cent een
bisschop"
Mgr. van Vree had alle Zeeuwen
liever hij Breda ondergebracht
lijken
DAGBLAD DE STEM VAN DINSDAG 12 MEI 1953
De TEGENWOORDIGE Bisschop van
het bisdom 's-Hertogenbosch is Mgr.
Wilhelmus Mutsaerts, elfde bisschop, vijf
de sinds het herstel der hiërarchie. Hij
werd 18 Juni 1889 te Tilburg geboren,
Ruwenberg, het Klein en Groot Seminarie
van het bisdom waren zijn leerscholen voor
het priesterschap, dat hij 6 Juni 1914 ont
ving. In hetzelfde jaar werd hij kapelaan
te Best en nog geen jaar nadien riep de
bisschop Mgr. v. d. Ven hem naar het se
cretariaat van het bisdom. In 1928-1929
stichtte hij een nieuwe parochie in Veld
hoven te Tilburg.
ANTI-ROOMSE ADVERTENTIES
DOOR VENSTER
BINNEN
CVan Den Bosch naar Den Bosch
Bisdom 's Bosch
in 1873
Voorspellinffdie
niet uitkwam
mis is ge
ien na 1847
erpen voor
schoppelijk
and, kwam
>or op alle
eten.
voorlopige
iet Aposto-
■eda sedert
selvallighe-
ïieuw met
het leven
it 1853, toen
onder de
sn.
ir kerkelijke
oliek Neder-
erdeeld over
ide geestelij-
435 pastoors
het vicariaat
en 197 kape-
iaat Breda
tapelaans en
177 pastoors
we daar nog
raren aan de
we tot 1633
op ongeveer
geestelijken
nauwer met
lebben meer
ierlijker en
kunsten ter
itingen; wor-
•t der doden
;an geheel of
enomen wor-
ird, dat prof.
r 16e eeuw is
ïederland
nties zijn
vier bis-
kaartjes
rlalmberg
ienoem.de
nammm i 11 11
DE Nederlanden behoorden vóór
de zestiende eeuw aanbrak tot
de kerkprovincies Reims en Keu
len. Door de sterk toegenomen be
volkingsdichtheid waren de bis
schoppen niet meer in de gelegen
heid een waakzaam oog te houden
op hun uitgestrekte Diocesen. Ko
ning Philips II spande er zich voor
om een nieuwe kerkelijke organisa
tie (hiërarchie) tot stand te bren
gen. Ten tonele kwam de grote
Sonnius, die later de eerste bisschop
van Den Bosch zou worden. Met
grote ijver bereidde deze de nieuwe
hiërarchie voor en Paus Paulus IV
was met zijn plannen ten zeerste
ingenomen.
nE EERSTE BISSCHOP van 's Hertogen-
bosch was Franeiscus van der Velden,
meer bekend onder de naam Sonnius, zo ge
noemd naar zijn geboorteplaats Son. Hij werd
geboren in het jaar 1506, Na de humaniora
in het Fratershuis te Den Bosch en deels te
Utrecht te hebben doorlopen, ging hij naar
Leuren, waar hij zich na het beëindigen van
zijn studies ging wijden aan de geneeskunde,
om daarvan spoedig af te stappen en godge
leerdheid te gaan studeren. Hij werd priester
gewijd, pastoor van Meerbeeck en Leuven,
werd doctor en rector van de universiteit van
Leuven en professor in de theologie. Karei V
benoemde hem tot geestelijk inquisiteur en
hij werd op 10 Maart 1560 benoemd tot Bis
schop van 's Hertogenbosch. Op 13 Maart 1569
werd hij Bisschop van Antwerpen. 29 Juni
1567 overleed hij en werd begraven in de
Kathedraal van O. L. Vrouw te Antwerpen.
In Mei 1942 werd hij benoemd tot Ti tulair-
bisschop van Lirbe en Coadjutor c.j.s. van
Mgr. A. F. Diepen, 18 Maart 1943 werd hij
Bisschop van 's-Hertogenbosch.
£)E TWEEDE BISSCHOP van 's-
Hertogenbosch na het herstel
der Kerkelijke Hiërarchie was Adri-
anus Godschalk. Hij werd te Den
Dungen geboren op 1 Augustus 1819.
Na studies in Ravenstein en St. Mi
chielsgestel, studeerde hij wijsbe
geerte en godgeleerdheid te Haaren,
waar hij op 8 October 1845 pries
ter werd gewijd. In 1868 iverd hij
vice-president van het seminarie en
in 1870 Kanunnik Theologaal van
het Kathedraal Kapittel van Sint
Jan. 17 Augustus 1877 uolgde zijn]
benoeming tot bisschop van Imme-
ria i v.i. en adjutor van Mgr Zwij
sen. Nog datzelfde jaar werd hij Vi
caris Capitulaar van het bisdom Den
Bosch en 8 Januari 1878 werd hij
bisschop van 's Hertogenbosch. Hij
overleed te Den Bosch in 1892 en
werd te Orthen begraven.
DIJ BULLE „Super Universas" van
16 Maart 1560 werden in de Ne
derlanden 18 bisdommen opgericht,
waaronder dat van 's Bosch, dat res
sorteerde onder het aartsbisdom Me-
chelen. „Wij hebben", zo zegt de Paus
in deze bulle „na rijp beraad geoor
deeld, dat het beste middel om het
rechtzinnig geloof, dat in de Neder
landen aan zoveel gevaren is blootge
steld, te hulp te komen en om 't heil
der zielen te bevorderen, daarin be
staat, dat Wij de diocesen in deze ge
westen opnieuw indelen".
Zo werd het nieuwe bisdom 's Bosch
gesticht. De eerste bisschop werd
Sonnius, Franeiscus van der Velden.
Er was in de oude Hertogstad met
zijn prachtige St. Jan dringend een
kerkvoogd nodig, teneinde deze burcht
van geloof tegen ketters overrompe
ling te vrijwaren.
Het nieuwe bisdom 's Bosch omvat
te de stad 's Hertogenbosch, de Meye-
rij, het land van Ravenstein en Me-
gen, de Bommelerwaard, het Land
van Heusden en Altena, de Langstraat
en het dekenaat Gheel. Aanvankelijk
werd het bisdom in zes, later in tien
dekenaten ingedeeld. Tengevolge van
de hervorming verloor het diocees
vele parochies.
Plundering en heiligschennis waren
aan de orde van de dag. De gevrees
de Alva kwam, de Tachtigjarige Oor
log brak uit. In 1566 moest bisschop
Sonnius, eerste bisschop van 's Bosch,
deze stad verlaten en na een korte
periode van rust in 1568 opnieuw. Tot
j 1570 hij werd toen benoemd tot
bisschop van Antwerpen bleef bis
schop Sonnius in zijn bisdom werk
zaam.
Hij bezocht o.m. de Langstraat en
deelde 's Bosch in vier parochies in.
Bisschop Sonnius werd opgevolgd
door Laurentius Metsius. Hij besloot
7AE DERDE BISSCHOP na het her
stel der Hiërarchie was Wilhel
mus v. d. Ven. Hij werd 12 Mei 1834
te Schijndel geboren. Ov 2 Juni 1860
werd hij priester gewijd. Na geassis
teerd te hebben in Velddriel werd
hij benoemd tot kapelaan te Oir-
schot. Maar een jaar later werd hij
reeds kapelaan van de St. Jan. Op
30 Maart 1874 werd hij Plebaan van
de Kathedraal en de maand daarop
kanunnik. In 188 7 volgde zijn be
noeming tot deken van het dekenaat
Den Bosch. Hij overleed na een
vruchtbaar en tverkzaam bestuur op
22 December 1919 en werd te Or
then begraven.
tot oprichting van een seminarie in
het bisdom. Hij doorkruiste o.m. het
Land van Heusden en Altena in ge
zelschap van Franeiscus van Andel,
pastoor van Genderen, die we later
in Baardwijk als fel hervormd predi
kant aantreffen. Het Bisdom Den
Bosch kreeg zijn aandeel van stroop-1
tochten en brandstichtingen. Bisschop
Metsius kon zijn bisdom niet veilig
meer bereizen. In 1584 volgde hem
Clemens Crabeels op, die in 1592 het
bisdom in moeilijke omstandigheden
achterliet. De vierde bisschop was
Ghisbertus Masius.
12-jarig bestand
TOEN het 12-jarig bestand werd af
gekondigd werd in de bisschops
stad dit feit gevierd met een grote en
plechtige processie door de stad. Een
deel van het bisdom immers kon thans
weer vrij de godsdienst uitoefenen.
Alle plaatsen, die bij het ingaan van
het bestand in handen der Staatse
troepen waren, bleven aan de wille
keur der Hoogmogenden overgeleverd.
Zo waren in de Dekenaten Bommel,
Geertruidenberg, met uitzondering
van enkele plaatsen, zoals Waalwijk,
Drunen, Loon op Zand, de kerken ge
sloten en de priesters verdreven. Ook
Oosterhout, buiten hèt bisdom 's
Bosch gelegen, hield godsdienstvrij
heid en vele katholieken uit het Bos
sche bisdom trokken in die dagen naar
Oosterhout, om daar hun godsdienst
plichten te vervullen.
In het Land van Heusden en Al
tena was de situatie droevig. Overal
waren in dit gebied predikanten werk
zaam om de gelovigen tot afval te
brengen en helaas zijn zij veelal in
dit werk geslaagd.
Maar in de Meyerij herbloeide het
leven en de godsdienst na het staken
der vijandelijkheden. In 1609 werden
in de Hertogstad de Jesuiten binnen
gehaald. Toen echter trof opnieuw 'n
harde slag het herademende bisdom.
Het Land van Ravenstein er. Megen
werd een twistpunt tussen de keur
vorst van Brandenburg en de hertog
van Neuburg- Het gebied werd in
1618 door de keurvorst van Branden
burg bezet en de godsdienst werd
hier aan banden gelegd.
De ondergang
MICOLAUS Zoësius volgde in 1615
bisschop Masius op. Hij deed zeer
veel nuttig werk, dat werd afgebro
ken door het aflopen van het bestand
in 1621. In 1626 werd bisschop Opho-
vius benoemd. De Hertogstad moest
in 1629 capituleren voor Frederik
Hendrik. De bisschop kreeg vrije
aftocht, gevolgd door een lange stoet
van geestelijken en gelovige burgers
met wagens vol goederen en kerksie
raden. Want wel was de katholieken
gewetensvrijheid gewaarborgd, al hun
kerken moesten echter aan de protes
tanten werden overgedragen. In de St.
Jan preekte een Calvinistische domi
nee voor een kleine schare volgelin
gen. De plakkatentijd brak aan. De
vervolging wpedde het felst in de om
geving van Den Bosch.
In 1641 werd bisschop Ophovius op
gevolgd door Jozeph Bergaigne, maar
deze bisschop zetelde nimmer in 's
Bosch. Hij stierf in 1647. Hij was voor
het herstel der Kerkelijke Hiërarchie
dat pas in 1853 zou plaats hebben, de
laatste bisschop van het bisdom Den
Bosch.
Generaliteitsland
DIJ DE VREDE van Munster in 1648
werd de Meyerij van Den Bosch
aan het gezag van de Spaanse Vorst
onttrokken en bij de Verenigde Pro
vincies als generaliteitsland toege
voegd. Vanaf die tijd benoemde de
Paus geen bisschoppen meer- Het be
stuur ervan werd overgedragen aan
Vicarii-Capitulares. In 1657 werd het
Bossche bisdom veranderd in een
Apostolisch Vicariaat.
In 1672 barstte opnieuw het onweer
los. Lodewijk XIV viel met een groot
leger de Nederlanden binnen. Ook
een deel van het bisdom Den Bosch
werd bezet en voor de katholieken
werd daar de toestand weer dragelij
ker. Het tijdperk der Bataafse Repu
bliek bracht veel verzachting. Tal van
kerken werden teruggegeven aan de
katholieken. Maar dat alles was
slechts van tijdelijke aard. Want bij de
inlijving bij Frankrijk in 1810 braken
opnieuw moeilijke tijden voor het
Bossche bisdom aan.
De eenmaking van Holland en Bel
gië tot een koninkrijk bracht voor de
katholieken een toestand, die zij sinds
de 16e eeuw niet meer hadden ge
kend. In 1827 werd een Concordaat
gesloten tussen Paus Leo XII en Ko
ning Willem I, volgens welk concor
daat naast de bestaande bisdommen
nog bisschopszetels gevestigd zouden
moeten worden in Brugge, Amster
dam en Den Bosch. De revolutie van
1830 verhinderde de uitvoering er-
Hoop herleeft
TAN VAN BLARKOM, correspondent
J der Regering in Den Bosch, bericht
11 September 1830 aan Van Maanen
„Dat het in Den Bosch bij voortdu
ring rustig blijft, niettegenstaande
Van Sassen Van IJsselt wel heeft ge
tracht quasi Onder aanbieding van
zijn diensten aan de Heer Gouver
neur doch die hem beleefdelijk
heeft afgewezen ook een soort con
stitutioneel gezag te stabiliseren en
zodoende de eerste stap tot desorders
te doen". De spanning tussen katho
lieken en protestanten vas zeer groot.
In het vrijheidlievende Waalwijk
vreesde men de 23ste September plun
dering en opstand, wanneer de Bel
gen zouden overwinnen. Er was spra
ke van nachtelijke bijeenkomsten en
op straat werd er „Leve Napoleon"
JN DE EERSTE weken van April
1853 werd het bezoek van ko
ning Willem III aan Amsterdam
dankbaar aangegrepen om agitatie
te voeren tegen het herstel der hië
rarchie.
O.a. liepen er koopliepen langs de
straten met poppetjes van lood. de
bisschoppen voorstellend met een
bandje om de hals. Zij riepen daar
bij: „Een cent een bisschop, hij kan
opgehangen worden ook!"
TIJDENS de dagen der Aprilbewe
ging verschenen in de pers tal
van advertenties, waarin allerlei bro
chures en schotschriften werden aan
gekondigd. We laten hier enkele titels
volgen:
Rome's Overwinnaar (25 cents)
Ernst en Falk, een gesprek over de
nieuwe bisschoppen (25 cents). Vrij
zinnige Onstaatkundigheid en de Paus
zonder Regt (15 cents). Nieuw Geu
zenlied (5 cents). De Inlijving van
Nederland in het Rijk van Rome (35
cents). Twintig Pausen aan den He
melpoort, in verhoor voor Petrus (40
cents). Zij zullen het niet hebben,
het vrije Nederland; een Hollandsche
Brief aan den Paus van Rome (15
cents).
Tussen al deze annonces stak de
volgende advertentie wel erg af: „Bij
C. L. van Langehuysen, Singel, bij de
Beulingsluis, is van de Pers geko-
f-JOE HET ER in het door en
door katholieke Waalwijk
rond 1630 toeging, blijkt toet
duidelijk uit het verhaal van Ds
Eckius, die op Zondag 20 No
vember 1629 zijn eerste predika
tie in de parochiekerk zou hou
den. Toen hij arriveerde was de
kerk gesloten. In zijn brief aan
de Staten schreef hij: ..De saeke
aldus sijnde heb ick de vrijmoe-
dicheyt genomen om met een
ladder deur een venster, dat
met een riet toe ghebonden was.
te climmen ende van binnen de
crammen van een slot intween
gheslaegen ende de deur alsoo
gheopent ende clock gheluyt".
Een protest van de pastoor,
maar de Ds Eckius predikte.
Maar toch kwam men tot een
vergelijk: Ds Eckius kon predi
ken en de pastoor de H. Dien-
sen houden. In dezelfde kerk.
men: Trouw. Een huldegroet aan Zij
ne Majesteit Koning Willem den
Derde bij zijn bezoek aan Amsterdam
in Grasmaand 1853, door J. A. Alber-
dingk Thijm. Je maintiendrai, 's Ko-
nings wapenspreuk. Prijs 15 cents".
TAE ZES eerste bisschoppen van
's-Hertogenbosch resideerden
in de Hertogstad en bewoonden
een huis in de Hinthamerstraat
tegenover de St. Janskerk. In 1629
moest Bisschop Ophovius dit ver
blijf verlaten en hij vestigde zich
op het kasteeltje te Geldrop. Hij
stierf buiten zijn bisdom. De
kerkvoogden, die hem opvolgden
verbleven in België totdat, sedert
1731 de pastoors van Oirschot, Hil-
varenbeek, Schijndel en Gemert
als Apostolische Vicarii hun stand
plaatsen behielden. Mgr. Henricus
Den Dubbelden verliet zijn paro
chie Gemert en kwam in 1834 op
het kasteel Ruwenberg onder St.
Michiels Gestel. Zijn Coadjutor
en opvolger Mgr. Zwijsen, tijde
lijk in Tilburg, betrok in 1854
Huize Gerra .in Haarlem en ves
tigde zich in 1864 te 's-Bosch aan
de Parade, waar sindsdien de
Bossche bisschoppen hebben ge
zeteld.
A/I GR JOANNES ZWIJSEN was
de achtste bisschop van Den
Bosch: de eerste na het herstel
der Kerkelijke Hiërarchie in
1853. Hij werd 28 Augustus 1794
te Driel in de Bommelerwaard
geboren. Na de humaniora te
Uden en Helmond begon hij in
1813 zijn hogere studies en werd
27 December 1817 te Mechelen
priester gewijd. Na te Vught en
in 't Heike te Tilburg te hebben
geassisteerd, werd hij in 1818 tot
kapelaan te Schijndel benoemd.
In 1828 tot pastoor te Best; in
1832 tot pastoor te Tilburg, waar
hij zeer veel heilzaam werk
heeft verricht. In 1840 ontving
hij het Ridderkruis van de Ne
derlandse Leeuw van Koning
Willem II, die een bijzondere
hoogachting voor de Tilburgse
pastoor had. Nog talrijke on
derscheidingen ontving hij na
dien. In 1842 werd hjj benoemd
tot bisschop van Gerren coad
jutor van de apostolisch vicaris
van 's Hertogenbosch. In 1847
volgde zijn benoeming tot vice-
superior der Hollandse zending
en zaakgelastigde van de H.
Stoel te Den Haag. 4 Maart 1853
werd Mgr Zwijsen benoemd tot
Aartsbisschop van Utrecht en
Administrator-Apostoliek van
het bisdom Den Bosch. Mgr
Zwijsen overleed te 's Herto
genbosch op 16 October 1877.
geroepen- Patrouilles marechaussees
waren nodige om de rust en orde te
handhaven.
Herstel
DAUS GREGOR1US XVI benoemde
in 1831 Henricus Den Dubbelden
voorlopig tot administrator-apostoliek
in afwachting van het herstel der
hiërarchie. De troonsbestijging van
Koning Willem II deed de hoop daar
op herleven, maar de onderhandelin
gen om tot het herstel te geraken ver
liepen allerminst vlot. De grondwets
herziening van 1848 kwam. Al het
werken en zwoegen der emancipatie-
arbeid van vooraanstaande katholieke
leken en geestelijken moest natuurlij
kerwijze uitlopen op het herstel der
geregelde kerkelijke hiërarchie. En
dat gebeurde in het heugelijke jaar
1853. Bij Breve „Ex qua die" werd 4
Maart 1853 door Paus Pius IX in de
Nederlanden de Kerkelijke Hiërar
chie hersteld en daarmee het aloude
diocees van 's Hertogenbosch als suf
fragaan-bisdom van Utrecht.
Mgr. Joannes Zwijsen werd be
noemd tot bisschop van Den Bosch
en tot Aartsbisschop van Utrecht. De
tijd van nieuwe bloei brak aan. Het
nieuwe bisdom Den Bosch omvatte
het Oostelijke deel van Noord Bra
bant en het Land van Heusden en Al
tena en een deel van Gelderland, tel
de 231 parochies.
Nieuwe bloei
LIET HERSTEL der Kerkelijke Hiër
archie wekte grote opschudding
onder de protestanten. Felle artikelen
werden geschreven, honderdduizenden
handtekeningen verzameld onder re-
questen aan de regering. De April
beweging was ontbrand. Maar in feite
eindigde in 1853 de suprematie van
de Hervormde Kerk. De betekenis
van het katholieke volksdeel en niet
in het minst in het bisdom Den Bosch
begon met het jaar toe te nemen. Met
grote voldoening zagen de katholie
ken de kloosters weer verrijzen. Hon
derden nieuwe kerken werden ge
bouwd. Momenteel telt het Bossche
bisdom 358 parochies.
Door Gods hulp gesteund, geleid en
beschermd door de Zoete Moeder van
Den Bosch, Wier beeltenis in 1853 in
de oude Hertogstad terugkeerde, en
aangemoedigd door de aanhankelijk
heid vervolgden de opvolgers van
Mgr. Johannes Zwijsen de weg, die
zo moeizaam was gebaand. En zo i's
het Bisdom 's Hertogenbosch thans
een bloeiend bisdom. Na een beklem
ming van eeuwen mag het nu zijn
blijdschap uitvieren in heerlijke Gods
huizen, ranke torens, honderden ka
pellen en jubelende klokken.
f-JET BISDOM Den Bosch telde
in 1841 500.000 katholieken,
verdeeld over 360 parochies of
staties. In 1873 waren er een
aantal parochies minder, n.l.
238. Het Bisdom telde toen
327.969 katholieken. In datzelf
de jaar waren er 53.175 protes
tanten en l!218 Israëlieten. Deze
cijfers op een bevolking van
383.362 zielen.
fpOEN PAUS PAULUS V in 1559, op aandrang van Philippus II,
overging tot een reorganisatie van het kerkelijk bestuur in
Nederland, werden de Zeeuwse eilanden en een deel van Flakkee
ondergebracht in het nieuwe bisdom Middelburg.
De Leuvenaar Nicolaas van den Burg, die zijn naam had ver-
latiniseerd tot Nicolaas de Castro, werd er de eerste bisschop van
en betrok de Abdij der Praemonstratensers, die vrijgekomen was
door het overlijden van de abt Mathias van Heeswijk.
£)E VIERDE BISSCHOP na 't her
stel der Hiërarch ie was Arnold
Frans Diepen. Hij werd te Den Bosch
geboren op 12 Maart 1860. Hij stu
deerde op Ruwenberg. te Rolduc. te
St. Michielsgestel en te Haaren. Op
7 Juni 1884 werd hij priester ge
wijd. Hij werd benoemd tot profes
sor aan het seminarie werd daarna
rector van de Bisschoppelijke
kweekschool en vervolgens bisschop
pelijk inspecteur van het onderwijs.
Op 11 Februari 1915 werd hij be
noemd tot tiulair bisschop van Da-
naba en Coadjutor van Mgr v. d.
Ven, die hij 22 December 1919 als
bisschop van 's Hertogenbisch op
volgde. Hij werd met vele onder
scheidingen beloond voor het vele
werk voor het onderwijs. Hij over
leed 18 Maart 1943 te Den Bosch.
DISSCHOP gewijd door Granvelle
zelf, te Mechelen op 16 Dec. 1561.
deed hij zijn plechtige intocht in de
Zeeuwse hoofdstad op de laatste dag
van dat jaar en begon vrijwel onmid
dellijk met pogingen orde te scheppen
in de chaotische toestand, waarin,
vooral op Walcheren, de kerk verkeer
de. Sterk werd hij daarin belemmerd
door Middelburgs Domproost. Nico
laas van Mierop, die zich in zijn
rechten bedreigd achtte en meer
macht achter zich had staan dan de
nieuwe bisschop.
Lang leven is noch de Castro, noch
het bisdom beschoren geweest en
veel vreugde van zijn ambt mocht hij
niet beleven: de droefste dagen wa
ren wel die van de beeldenstorm in
1566, welke ook de Castro niet kon ke
ren in zijn stad.
Daar Middelburg de zijde van de
koning hield, sloeg de prins van Oran
je in 1573 het beleg om de stad. uie
door Mondragon dapper en langdurig
werd verdedigd. Gedurende dit beleg
stierf Middelburgs eerste bisschop, zo
dat hij de overgave ervan in 1574 niet
heeft behoeven te beleven. Die over
gave betekende, zoals overal elders,
het eind van de katholieke eredienst.
De geestelijkheid, voor wie Mondra
gon vrijgeleide bedongen had. verliet
de stad en vertrok grotendeels naar
Breda. De hoop, dat zij nog eens te
rug zou kunnen keren, werd niet ver
vuld Op een kleine kern getrouwen
na, ging Walcheren voor de kerk ver
loren. Hoewel er van het bezetten van
de zetel geen sprake meer was. be
noemde de Paus toch een nieuwe bis
schop in de persoon van Jan van
Strijen. de vicaris-generaal van de
Castro, die, Zeeuw van geboorte, ook
deken van Zierikzee was geweest Hij
stierf als president van het Konink
lijk College te Leuven. De derde en
laatste bisschop van Middelburg, die
de stad zelfs nooit gezien heeft, was
Charles de Rodoan, een Zuid Neder
lands edelman en deken van het ka
pittel van St. Baaf. In 1600 werd hij
geconsacreerd en twee jaar later be
noemd tot bisschop van Brugge, waar
door hij rechtsmacht kreeg over West
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Onder de apostolisch vicarissen
kwamen de Zeeuwse eilanden automa
tisch bij de Hollandse Zending en na
dat er geen apostolische vicarissen
meer benoemd werden, bij het Aarts
priesterschap Holland en West-Fries
land.
Bij het herstel der bisschoppelijke
hiërarchie in Nederland in 1853. heeft
het nog enige tijd geduurd eer de
Zeeuwse eilanden definitief ingedeeld
werden bij het Haarlemse bisdom.
Monseigneur Belgrado de pauselij
ke nuntius te Brussel, wilde, toen het
bij de officiële afbakening van de vijf
bisdommen aanvankelijk niet vlotte,
geheel Zeeland bij het bisdom Breda
onderbrengen en adviseerde dit ook
aan de Aartsbisschop, mgr. Zwijsen.
Mgr. van Vree. de pasbenoemde bis
schop van Haarlem, was het met dit
advies geheel eens, want vlak na zijn
verheffing schreef hij aan mgr. van
Genk. de coadjutor van Breda's bis
schop o.m het volgende: „Ik had mo
ge lijden, dat men het oude bisdom
Middelburg restituerende, de zetel
naar Breda had overgebracht en er
Zeeland, dat nu bij Haarlem is. aan
had toegevoegd; zo ware de afron
ding der diocesen beter geweest en
zo ware men meer trouw gebleven aan
het historisch beginsel, dat men in de
wederoprichting van Utrecht en
Haarlem gevolgd is. Doch de Voor
zienigheid heeft wellicht heel wat an
ders voor".
MGR. J. P. HUIBERS
Bisschop van Haarlem
Mgr. Zwijsen gaf noch de nuntius
noch mgr. v. Vree hun zin. Hij ant-
Tilburg met de bisschoppen en mgr.
Belgrado, dat zich ook uitstrekte tot
grenswijziging van de bisdommen
Utrecht en Den Bosch, dat hij. indien
deze omschrijving bij de aanvang
reeds bepaald was, hij daar vrede
mee zou hebben genomen. Thans na
dat aan de geestelijkheid en aan de
regering de bestaande omschrijving
officieel ter kennis was gebracht,
vond hij het niet voegzaam daarin nu
reeds verandering te brengen.
Mgr. zwijsen won het pleit, want
op de vergadering, die 17 October te
Tilburg met de misschoppen en mgr.
Belgrado werd gehouden, bepaalde
men officiëel, dat het aartspriester
schap Zeeland deel uit zou maken
van het bsidom Haarlem. Nieuw-Vos-
semeer werd echter bij Breda gevoegd,
terwijl de stad Vlissingen, die onder
het vicariaat van Breda had geressor
teerd naar Haarlem overging.
Men vraagt zich mogelijk af, waar
om mgr. van Vree de Zeeuwse eilan
den wilde afschuiven naar Breda, hoe
wel 't. zijn rechtsgebied toch verklein
de. Het was natuurlijk niet uit af
keer van de katholieken in dit ge
west. maar wel omdat de Zeeuwse
eilanden van het toch reeds zo uit
gestrekte bisdom Haarlem een minder
aangenaam verlengstuk vormden. Het
was een waar eilandenrijk dat noch
een Kreekrak, noch een Sloedam en
noch een Thoolse brug kende en bo
vendien moest men om het te berei
ken het ontstuimige Hollandsch Diep
oversteken, daar men van een Moer-
dijkbrug nog niet afwist. Een reis
naar Zeeland van Holland uit, met
de primitieve verkeersmiddelen van
die tijd, kostte dagen, van Breda uit
waren de Zeeuwse eilanden wel iets
gemakkelijker te bereiken. Tenslotte
was het door katholieken veel dichter
bewoonde Zeeuwsch-Vlaanderen ook
bij Breda gevoegd.
Dat mgr. zwijsen in deze alleen om
formele redenen de Zeeuwse eilan
den bij Haarlem liet. is nauwelijks
aan te nemen. Meer zal gegolden
hebben het feit dat de aard der Zeeu
wen boven de Schelde meer strookt
met die van de Hollanders dan van
de Brabanders.
J^E Middelburgsche Courant van
14 April 1853 bevatte een in-
gezonden stuk, waarin de schrij-
ver zich keerde tegen de plannen 2
om een adres tot de koning te 2
richten. De vrees, dat de macht 2
van Rome Europa zou gaan be- 2
heersen, kon hij niet delen. Er 2
bestaat meer waarschijnlijkheid, 2
2 zo schreef hij, dat men na dit 2
2 tijdsverloop (100 jaar) in Rome J
tevergeefsch den Paus zou zoe-
ke^, en dat de driedubbele kroon
als een zeldzaamheid in het ene
of andere museum zal berusten;
want de toenemende beschaving
zal eens de troon van St. Pieter
nu nog alleen door vreemde ba- 2
jonetten gesteund ,doen instorten, 2
en om dat oogenblik te verhaasten 2
zijn gene adressen tegen de bis- 2
schoppen nodig! J
2 We zijn nu een eeuw verder, 2
2 maar dat de tiara in een museum 2
berust, geloven we toch niet! J