Hoe het bisdom s Hertogenbosch ontstond - ten onder ging - en werd hersteld Hoe het Haarlem bisdom MIDDELBURG in dat van opging ij een iJT iiitrS.'^ Fan de grote Sonnius tot de roemrijke Zwijsen Mgr. Wilhelmus Mutsaerts „Een cent een bisschop" Mgr. van Vree had alle Zeeuwen liever hij Breda ondergebracht lijken DAGBLAD DE STEM VAN DINSDAG 12 MEI 1953 De TEGENWOORDIGE Bisschop van het bisdom 's-Hertogenbosch is Mgr. Wilhelmus Mutsaerts, elfde bisschop, vijf de sinds het herstel der hiërarchie. Hij werd 18 Juni 1889 te Tilburg geboren, Ruwenberg, het Klein en Groot Seminarie van het bisdom waren zijn leerscholen voor het priesterschap, dat hij 6 Juni 1914 ont ving. In hetzelfde jaar werd hij kapelaan te Best en nog geen jaar nadien riep de bisschop Mgr. v. d. Ven hem naar het se cretariaat van het bisdom. In 1928-1929 stichtte hij een nieuwe parochie in Veld hoven te Tilburg. ANTI-ROOMSE ADVERTENTIES DOOR VENSTER BINNEN CVan Den Bosch naar Den Bosch Bisdom 's Bosch in 1873 Voorspellinffdie niet uitkwam mis is ge ien na 1847 erpen voor schoppelijk and, kwam >or op alle eten. voorlopige iet Aposto- ■eda sedert selvallighe- ïieuw met het leven it 1853, toen onder de sn. ir kerkelijke oliek Neder- erdeeld over ide geestelij- 435 pastoors het vicariaat en 197 kape- iaat Breda tapelaans en 177 pastoors we daar nog raren aan de we tot 1633 op ongeveer geestelijken nauwer met lebben meer ierlijker en kunsten ter itingen; wor- •t der doden ;an geheel of enomen wor- ird, dat prof. r 16e eeuw is ïederland nties zijn vier bis- kaartjes rlalmberg ienoem.de nammm i 11 11 DE Nederlanden behoorden vóór de zestiende eeuw aanbrak tot de kerkprovincies Reims en Keu len. Door de sterk toegenomen be volkingsdichtheid waren de bis schoppen niet meer in de gelegen heid een waakzaam oog te houden op hun uitgestrekte Diocesen. Ko ning Philips II spande er zich voor om een nieuwe kerkelijke organisa tie (hiërarchie) tot stand te bren gen. Ten tonele kwam de grote Sonnius, die later de eerste bisschop van Den Bosch zou worden. Met grote ijver bereidde deze de nieuwe hiërarchie voor en Paus Paulus IV was met zijn plannen ten zeerste ingenomen. nE EERSTE BISSCHOP van 's Hertogen- bosch was Franeiscus van der Velden, meer bekend onder de naam Sonnius, zo ge noemd naar zijn geboorteplaats Son. Hij werd geboren in het jaar 1506, Na de humaniora in het Fratershuis te Den Bosch en deels te Utrecht te hebben doorlopen, ging hij naar Leuren, waar hij zich na het beëindigen van zijn studies ging wijden aan de geneeskunde, om daarvan spoedig af te stappen en godge leerdheid te gaan studeren. Hij werd priester gewijd, pastoor van Meerbeeck en Leuven, werd doctor en rector van de universiteit van Leuven en professor in de theologie. Karei V benoemde hem tot geestelijk inquisiteur en hij werd op 10 Maart 1560 benoemd tot Bis schop van 's Hertogenbosch. Op 13 Maart 1569 werd hij Bisschop van Antwerpen. 29 Juni 1567 overleed hij en werd begraven in de Kathedraal van O. L. Vrouw te Antwerpen. In Mei 1942 werd hij benoemd tot Ti tulair- bisschop van Lirbe en Coadjutor c.j.s. van Mgr. A. F. Diepen, 18 Maart 1943 werd hij Bisschop van 's-Hertogenbosch. £)E TWEEDE BISSCHOP van 's- Hertogenbosch na het herstel der Kerkelijke Hiërarchie was Adri- anus Godschalk. Hij werd te Den Dungen geboren op 1 Augustus 1819. Na studies in Ravenstein en St. Mi chielsgestel, studeerde hij wijsbe geerte en godgeleerdheid te Haaren, waar hij op 8 October 1845 pries ter werd gewijd. In 1868 iverd hij vice-president van het seminarie en in 1870 Kanunnik Theologaal van het Kathedraal Kapittel van Sint Jan. 17 Augustus 1877 uolgde zijn] benoeming tot bisschop van Imme- ria i v.i. en adjutor van Mgr Zwij sen. Nog datzelfde jaar werd hij Vi caris Capitulaar van het bisdom Den Bosch en 8 Januari 1878 werd hij bisschop van 's Hertogenbosch. Hij overleed te Den Bosch in 1892 en werd te Orthen begraven. DIJ BULLE „Super Universas" van 16 Maart 1560 werden in de Ne derlanden 18 bisdommen opgericht, waaronder dat van 's Bosch, dat res sorteerde onder het aartsbisdom Me- chelen. „Wij hebben", zo zegt de Paus in deze bulle „na rijp beraad geoor deeld, dat het beste middel om het rechtzinnig geloof, dat in de Neder landen aan zoveel gevaren is blootge steld, te hulp te komen en om 't heil der zielen te bevorderen, daarin be staat, dat Wij de diocesen in deze ge westen opnieuw indelen". Zo werd het nieuwe bisdom 's Bosch gesticht. De eerste bisschop werd Sonnius, Franeiscus van der Velden. Er was in de oude Hertogstad met zijn prachtige St. Jan dringend een kerkvoogd nodig, teneinde deze burcht van geloof tegen ketters overrompe ling te vrijwaren. Het nieuwe bisdom 's Bosch omvat te de stad 's Hertogenbosch, de Meye- rij, het land van Ravenstein en Me- gen, de Bommelerwaard, het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en het dekenaat Gheel. Aanvankelijk werd het bisdom in zes, later in tien dekenaten ingedeeld. Tengevolge van de hervorming verloor het diocees vele parochies. Plundering en heiligschennis waren aan de orde van de dag. De gevrees de Alva kwam, de Tachtigjarige Oor log brak uit. In 1566 moest bisschop Sonnius, eerste bisschop van 's Bosch, deze stad verlaten en na een korte periode van rust in 1568 opnieuw. Tot j 1570 hij werd toen benoemd tot bisschop van Antwerpen bleef bis schop Sonnius in zijn bisdom werk zaam. Hij bezocht o.m. de Langstraat en deelde 's Bosch in vier parochies in. Bisschop Sonnius werd opgevolgd door Laurentius Metsius. Hij besloot 7AE DERDE BISSCHOP na het her stel der Hiërarchie was Wilhel mus v. d. Ven. Hij werd 12 Mei 1834 te Schijndel geboren. Ov 2 Juni 1860 werd hij priester gewijd. Na geassis teerd te hebben in Velddriel werd hij benoemd tot kapelaan te Oir- schot. Maar een jaar later werd hij reeds kapelaan van de St. Jan. Op 30 Maart 1874 werd hij Plebaan van de Kathedraal en de maand daarop kanunnik. In 188 7 volgde zijn be noeming tot deken van het dekenaat Den Bosch. Hij overleed na een vruchtbaar en tverkzaam bestuur op 22 December 1919 en werd te Or then begraven. tot oprichting van een seminarie in het bisdom. Hij doorkruiste o.m. het Land van Heusden en Altena in ge zelschap van Franeiscus van Andel, pastoor van Genderen, die we later in Baardwijk als fel hervormd predi kant aantreffen. Het Bisdom Den Bosch kreeg zijn aandeel van stroop-1 tochten en brandstichtingen. Bisschop Metsius kon zijn bisdom niet veilig meer bereizen. In 1584 volgde hem Clemens Crabeels op, die in 1592 het bisdom in moeilijke omstandigheden achterliet. De vierde bisschop was Ghisbertus Masius. 12-jarig bestand TOEN het 12-jarig bestand werd af gekondigd werd in de bisschops stad dit feit gevierd met een grote en plechtige processie door de stad. Een deel van het bisdom immers kon thans weer vrij de godsdienst uitoefenen. Alle plaatsen, die bij het ingaan van het bestand in handen der Staatse troepen waren, bleven aan de wille keur der Hoogmogenden overgeleverd. Zo waren in de Dekenaten Bommel, Geertruidenberg, met uitzondering van enkele plaatsen, zoals Waalwijk, Drunen, Loon op Zand, de kerken ge sloten en de priesters verdreven. Ook Oosterhout, buiten hèt bisdom 's Bosch gelegen, hield godsdienstvrij heid en vele katholieken uit het Bos sche bisdom trokken in die dagen naar Oosterhout, om daar hun godsdienst plichten te vervullen. In het Land van Heusden en Al tena was de situatie droevig. Overal waren in dit gebied predikanten werk zaam om de gelovigen tot afval te brengen en helaas zijn zij veelal in dit werk geslaagd. Maar in de Meyerij herbloeide het leven en de godsdienst na het staken der vijandelijkheden. In 1609 werden in de Hertogstad de Jesuiten binnen gehaald. Toen echter trof opnieuw 'n harde slag het herademende bisdom. Het Land van Ravenstein er. Megen werd een twistpunt tussen de keur vorst van Brandenburg en de hertog van Neuburg- Het gebied werd in 1618 door de keurvorst van Branden burg bezet en de godsdienst werd hier aan banden gelegd. De ondergang MICOLAUS Zoësius volgde in 1615 bisschop Masius op. Hij deed zeer veel nuttig werk, dat werd afgebro ken door het aflopen van het bestand in 1621. In 1626 werd bisschop Opho- vius benoemd. De Hertogstad moest in 1629 capituleren voor Frederik Hendrik. De bisschop kreeg vrije aftocht, gevolgd door een lange stoet van geestelijken en gelovige burgers met wagens vol goederen en kerksie raden. Want wel was de katholieken gewetensvrijheid gewaarborgd, al hun kerken moesten echter aan de protes tanten werden overgedragen. In de St. Jan preekte een Calvinistische domi nee voor een kleine schare volgelin gen. De plakkatentijd brak aan. De vervolging wpedde het felst in de om geving van Den Bosch. In 1641 werd bisschop Ophovius op gevolgd door Jozeph Bergaigne, maar deze bisschop zetelde nimmer in 's Bosch. Hij stierf in 1647. Hij was voor het herstel der Kerkelijke Hiërarchie dat pas in 1853 zou plaats hebben, de laatste bisschop van het bisdom Den Bosch. Generaliteitsland DIJ DE VREDE van Munster in 1648 werd de Meyerij van Den Bosch aan het gezag van de Spaanse Vorst onttrokken en bij de Verenigde Pro vincies als generaliteitsland toege voegd. Vanaf die tijd benoemde de Paus geen bisschoppen meer- Het be stuur ervan werd overgedragen aan Vicarii-Capitulares. In 1657 werd het Bossche bisdom veranderd in een Apostolisch Vicariaat. In 1672 barstte opnieuw het onweer los. Lodewijk XIV viel met een groot leger de Nederlanden binnen. Ook een deel van het bisdom Den Bosch werd bezet en voor de katholieken werd daar de toestand weer dragelij ker. Het tijdperk der Bataafse Repu bliek bracht veel verzachting. Tal van kerken werden teruggegeven aan de katholieken. Maar dat alles was slechts van tijdelijke aard. Want bij de inlijving bij Frankrijk in 1810 braken opnieuw moeilijke tijden voor het Bossche bisdom aan. De eenmaking van Holland en Bel gië tot een koninkrijk bracht voor de katholieken een toestand, die zij sinds de 16e eeuw niet meer hadden ge kend. In 1827 werd een Concordaat gesloten tussen Paus Leo XII en Ko ning Willem I, volgens welk concor daat naast de bestaande bisdommen nog bisschopszetels gevestigd zouden moeten worden in Brugge, Amster dam en Den Bosch. De revolutie van 1830 verhinderde de uitvoering er- Hoop herleeft TAN VAN BLARKOM, correspondent J der Regering in Den Bosch, bericht 11 September 1830 aan Van Maanen „Dat het in Den Bosch bij voortdu ring rustig blijft, niettegenstaande Van Sassen Van IJsselt wel heeft ge tracht quasi Onder aanbieding van zijn diensten aan de Heer Gouver neur doch die hem beleefdelijk heeft afgewezen ook een soort con stitutioneel gezag te stabiliseren en zodoende de eerste stap tot desorders te doen". De spanning tussen katho lieken en protestanten vas zeer groot. In het vrijheidlievende Waalwijk vreesde men de 23ste September plun dering en opstand, wanneer de Bel gen zouden overwinnen. Er was spra ke van nachtelijke bijeenkomsten en op straat werd er „Leve Napoleon" JN DE EERSTE weken van April 1853 werd het bezoek van ko ning Willem III aan Amsterdam dankbaar aangegrepen om agitatie te voeren tegen het herstel der hië rarchie. O.a. liepen er koopliepen langs de straten met poppetjes van lood. de bisschoppen voorstellend met een bandje om de hals. Zij riepen daar bij: „Een cent een bisschop, hij kan opgehangen worden ook!" TIJDENS de dagen der Aprilbewe ging verschenen in de pers tal van advertenties, waarin allerlei bro chures en schotschriften werden aan gekondigd. We laten hier enkele titels volgen: Rome's Overwinnaar (25 cents) Ernst en Falk, een gesprek over de nieuwe bisschoppen (25 cents). Vrij zinnige Onstaatkundigheid en de Paus zonder Regt (15 cents). Nieuw Geu zenlied (5 cents). De Inlijving van Nederland in het Rijk van Rome (35 cents). Twintig Pausen aan den He melpoort, in verhoor voor Petrus (40 cents). Zij zullen het niet hebben, het vrije Nederland; een Hollandsche Brief aan den Paus van Rome (15 cents). Tussen al deze annonces stak de volgende advertentie wel erg af: „Bij C. L. van Langehuysen, Singel, bij de Beulingsluis, is van de Pers geko- f-JOE HET ER in het door en door katholieke Waalwijk rond 1630 toeging, blijkt toet duidelijk uit het verhaal van Ds Eckius, die op Zondag 20 No vember 1629 zijn eerste predika tie in de parochiekerk zou hou den. Toen hij arriveerde was de kerk gesloten. In zijn brief aan de Staten schreef hij: ..De saeke aldus sijnde heb ick de vrijmoe- dicheyt genomen om met een ladder deur een venster, dat met een riet toe ghebonden was. te climmen ende van binnen de crammen van een slot intween gheslaegen ende de deur alsoo gheopent ende clock gheluyt". Een protest van de pastoor, maar de Ds Eckius predikte. Maar toch kwam men tot een vergelijk: Ds Eckius kon predi ken en de pastoor de H. Dien- sen houden. In dezelfde kerk. men: Trouw. Een huldegroet aan Zij ne Majesteit Koning Willem den Derde bij zijn bezoek aan Amsterdam in Grasmaand 1853, door J. A. Alber- dingk Thijm. Je maintiendrai, 's Ko- nings wapenspreuk. Prijs 15 cents". TAE ZES eerste bisschoppen van 's-Hertogenbosch resideerden in de Hertogstad en bewoonden een huis in de Hinthamerstraat tegenover de St. Janskerk. In 1629 moest Bisschop Ophovius dit ver blijf verlaten en hij vestigde zich op het kasteeltje te Geldrop. Hij stierf buiten zijn bisdom. De kerkvoogden, die hem opvolgden verbleven in België totdat, sedert 1731 de pastoors van Oirschot, Hil- varenbeek, Schijndel en Gemert als Apostolische Vicarii hun stand plaatsen behielden. Mgr. Henricus Den Dubbelden verliet zijn paro chie Gemert en kwam in 1834 op het kasteel Ruwenberg onder St. Michiels Gestel. Zijn Coadjutor en opvolger Mgr. Zwijsen, tijde lijk in Tilburg, betrok in 1854 Huize Gerra .in Haarlem en ves tigde zich in 1864 te 's-Bosch aan de Parade, waar sindsdien de Bossche bisschoppen hebben ge zeteld. A/I GR JOANNES ZWIJSEN was de achtste bisschop van Den Bosch: de eerste na het herstel der Kerkelijke Hiërarchie in 1853. Hij werd 28 Augustus 1794 te Driel in de Bommelerwaard geboren. Na de humaniora te Uden en Helmond begon hij in 1813 zijn hogere studies en werd 27 December 1817 te Mechelen priester gewijd. Na te Vught en in 't Heike te Tilburg te hebben geassisteerd, werd hij in 1818 tot kapelaan te Schijndel benoemd. In 1828 tot pastoor te Best; in 1832 tot pastoor te Tilburg, waar hij zeer veel heilzaam werk heeft verricht. In 1840 ontving hij het Ridderkruis van de Ne derlandse Leeuw van Koning Willem II, die een bijzondere hoogachting voor de Tilburgse pastoor had. Nog talrijke on derscheidingen ontving hij na dien. In 1842 werd hjj benoemd tot bisschop van Gerren coad jutor van de apostolisch vicaris van 's Hertogenbosch. In 1847 volgde zijn benoeming tot vice- superior der Hollandse zending en zaakgelastigde van de H. Stoel te Den Haag. 4 Maart 1853 werd Mgr Zwijsen benoemd tot Aartsbisschop van Utrecht en Administrator-Apostoliek van het bisdom Den Bosch. Mgr Zwijsen overleed te 's Herto genbosch op 16 October 1877. geroepen- Patrouilles marechaussees waren nodige om de rust en orde te handhaven. Herstel DAUS GREGOR1US XVI benoemde in 1831 Henricus Den Dubbelden voorlopig tot administrator-apostoliek in afwachting van het herstel der hiërarchie. De troonsbestijging van Koning Willem II deed de hoop daar op herleven, maar de onderhandelin gen om tot het herstel te geraken ver liepen allerminst vlot. De grondwets herziening van 1848 kwam. Al het werken en zwoegen der emancipatie- arbeid van vooraanstaande katholieke leken en geestelijken moest natuurlij kerwijze uitlopen op het herstel der geregelde kerkelijke hiërarchie. En dat gebeurde in het heugelijke jaar 1853. Bij Breve „Ex qua die" werd 4 Maart 1853 door Paus Pius IX in de Nederlanden de Kerkelijke Hiërar chie hersteld en daarmee het aloude diocees van 's Hertogenbosch als suf fragaan-bisdom van Utrecht. Mgr. Joannes Zwijsen werd be noemd tot bisschop van Den Bosch en tot Aartsbisschop van Utrecht. De tijd van nieuwe bloei brak aan. Het nieuwe bisdom Den Bosch omvatte het Oostelijke deel van Noord Bra bant en het Land van Heusden en Al tena en een deel van Gelderland, tel de 231 parochies. Nieuwe bloei LIET HERSTEL der Kerkelijke Hiër archie wekte grote opschudding onder de protestanten. Felle artikelen werden geschreven, honderdduizenden handtekeningen verzameld onder re- questen aan de regering. De April beweging was ontbrand. Maar in feite eindigde in 1853 de suprematie van de Hervormde Kerk. De betekenis van het katholieke volksdeel en niet in het minst in het bisdom Den Bosch begon met het jaar toe te nemen. Met grote voldoening zagen de katholie ken de kloosters weer verrijzen. Hon derden nieuwe kerken werden ge bouwd. Momenteel telt het Bossche bisdom 358 parochies. Door Gods hulp gesteund, geleid en beschermd door de Zoete Moeder van Den Bosch, Wier beeltenis in 1853 in de oude Hertogstad terugkeerde, en aangemoedigd door de aanhankelijk heid vervolgden de opvolgers van Mgr. Johannes Zwijsen de weg, die zo moeizaam was gebaand. En zo i's het Bisdom 's Hertogenbosch thans een bloeiend bisdom. Na een beklem ming van eeuwen mag het nu zijn blijdschap uitvieren in heerlijke Gods huizen, ranke torens, honderden ka pellen en jubelende klokken. f-JET BISDOM Den Bosch telde in 1841 500.000 katholieken, verdeeld over 360 parochies of staties. In 1873 waren er een aantal parochies minder, n.l. 238. Het Bisdom telde toen 327.969 katholieken. In datzelf de jaar waren er 53.175 protes tanten en l!218 Israëlieten. Deze cijfers op een bevolking van 383.362 zielen. fpOEN PAUS PAULUS V in 1559, op aandrang van Philippus II, overging tot een reorganisatie van het kerkelijk bestuur in Nederland, werden de Zeeuwse eilanden en een deel van Flakkee ondergebracht in het nieuwe bisdom Middelburg. De Leuvenaar Nicolaas van den Burg, die zijn naam had ver- latiniseerd tot Nicolaas de Castro, werd er de eerste bisschop van en betrok de Abdij der Praemonstratensers, die vrijgekomen was door het overlijden van de abt Mathias van Heeswijk. £)E VIERDE BISSCHOP na 't her stel der Hiërarch ie was Arnold Frans Diepen. Hij werd te Den Bosch geboren op 12 Maart 1860. Hij stu deerde op Ruwenberg. te Rolduc. te St. Michielsgestel en te Haaren. Op 7 Juni 1884 werd hij priester ge wijd. Hij werd benoemd tot profes sor aan het seminarie werd daarna rector van de Bisschoppelijke kweekschool en vervolgens bisschop pelijk inspecteur van het onderwijs. Op 11 Februari 1915 werd hij be noemd tot tiulair bisschop van Da- naba en Coadjutor van Mgr v. d. Ven, die hij 22 December 1919 als bisschop van 's Hertogenbisch op volgde. Hij werd met vele onder scheidingen beloond voor het vele werk voor het onderwijs. Hij over leed 18 Maart 1943 te Den Bosch. DISSCHOP gewijd door Granvelle zelf, te Mechelen op 16 Dec. 1561. deed hij zijn plechtige intocht in de Zeeuwse hoofdstad op de laatste dag van dat jaar en begon vrijwel onmid dellijk met pogingen orde te scheppen in de chaotische toestand, waarin, vooral op Walcheren, de kerk verkeer de. Sterk werd hij daarin belemmerd door Middelburgs Domproost. Nico laas van Mierop, die zich in zijn rechten bedreigd achtte en meer macht achter zich had staan dan de nieuwe bisschop. Lang leven is noch de Castro, noch het bisdom beschoren geweest en veel vreugde van zijn ambt mocht hij niet beleven: de droefste dagen wa ren wel die van de beeldenstorm in 1566, welke ook de Castro niet kon ke ren in zijn stad. Daar Middelburg de zijde van de koning hield, sloeg de prins van Oran je in 1573 het beleg om de stad. uie door Mondragon dapper en langdurig werd verdedigd. Gedurende dit beleg stierf Middelburgs eerste bisschop, zo dat hij de overgave ervan in 1574 niet heeft behoeven te beleven. Die over gave betekende, zoals overal elders, het eind van de katholieke eredienst. De geestelijkheid, voor wie Mondra gon vrijgeleide bedongen had. verliet de stad en vertrok grotendeels naar Breda. De hoop, dat zij nog eens te rug zou kunnen keren, werd niet ver vuld Op een kleine kern getrouwen na, ging Walcheren voor de kerk ver loren. Hoewel er van het bezetten van de zetel geen sprake meer was. be noemde de Paus toch een nieuwe bis schop in de persoon van Jan van Strijen. de vicaris-generaal van de Castro, die, Zeeuw van geboorte, ook deken van Zierikzee was geweest Hij stierf als president van het Konink lijk College te Leuven. De derde en laatste bisschop van Middelburg, die de stad zelfs nooit gezien heeft, was Charles de Rodoan, een Zuid Neder lands edelman en deken van het ka pittel van St. Baaf. In 1600 werd hij geconsacreerd en twee jaar later be noemd tot bisschop van Brugge, waar door hij rechtsmacht kreeg over West Zeeuwsch-Vlaanderen. Onder de apostolisch vicarissen kwamen de Zeeuwse eilanden automa tisch bij de Hollandse Zending en na dat er geen apostolische vicarissen meer benoemd werden, bij het Aarts priesterschap Holland en West-Fries land. Bij het herstel der bisschoppelijke hiërarchie in Nederland in 1853. heeft het nog enige tijd geduurd eer de Zeeuwse eilanden definitief ingedeeld werden bij het Haarlemse bisdom. Monseigneur Belgrado de pauselij ke nuntius te Brussel, wilde, toen het bij de officiële afbakening van de vijf bisdommen aanvankelijk niet vlotte, geheel Zeeland bij het bisdom Breda onderbrengen en adviseerde dit ook aan de Aartsbisschop, mgr. Zwijsen. Mgr. van Vree. de pasbenoemde bis schop van Haarlem, was het met dit advies geheel eens, want vlak na zijn verheffing schreef hij aan mgr. van Genk. de coadjutor van Breda's bis schop o.m het volgende: „Ik had mo ge lijden, dat men het oude bisdom Middelburg restituerende, de zetel naar Breda had overgebracht en er Zeeland, dat nu bij Haarlem is. aan had toegevoegd; zo ware de afron ding der diocesen beter geweest en zo ware men meer trouw gebleven aan het historisch beginsel, dat men in de wederoprichting van Utrecht en Haarlem gevolgd is. Doch de Voor zienigheid heeft wellicht heel wat an ders voor". MGR. J. P. HUIBERS Bisschop van Haarlem Mgr. Zwijsen gaf noch de nuntius noch mgr. v. Vree hun zin. Hij ant- Tilburg met de bisschoppen en mgr. Belgrado, dat zich ook uitstrekte tot grenswijziging van de bisdommen Utrecht en Den Bosch, dat hij. indien deze omschrijving bij de aanvang reeds bepaald was, hij daar vrede mee zou hebben genomen. Thans na dat aan de geestelijkheid en aan de regering de bestaande omschrijving officieel ter kennis was gebracht, vond hij het niet voegzaam daarin nu reeds verandering te brengen. Mgr. zwijsen won het pleit, want op de vergadering, die 17 October te Tilburg met de misschoppen en mgr. Belgrado werd gehouden, bepaalde men officiëel, dat het aartspriester schap Zeeland deel uit zou maken van het bsidom Haarlem. Nieuw-Vos- semeer werd echter bij Breda gevoegd, terwijl de stad Vlissingen, die onder het vicariaat van Breda had geressor teerd naar Haarlem overging. Men vraagt zich mogelijk af, waar om mgr. van Vree de Zeeuwse eilan den wilde afschuiven naar Breda, hoe wel 't. zijn rechtsgebied toch verklein de. Het was natuurlijk niet uit af keer van de katholieken in dit ge west. maar wel omdat de Zeeuwse eilanden van het toch reeds zo uit gestrekte bisdom Haarlem een minder aangenaam verlengstuk vormden. Het was een waar eilandenrijk dat noch een Kreekrak, noch een Sloedam en noch een Thoolse brug kende en bo vendien moest men om het te berei ken het ontstuimige Hollandsch Diep oversteken, daar men van een Moer- dijkbrug nog niet afwist. Een reis naar Zeeland van Holland uit, met de primitieve verkeersmiddelen van die tijd, kostte dagen, van Breda uit waren de Zeeuwse eilanden wel iets gemakkelijker te bereiken. Tenslotte was het door katholieken veel dichter bewoonde Zeeuwsch-Vlaanderen ook bij Breda gevoegd. Dat mgr. zwijsen in deze alleen om formele redenen de Zeeuwse eilan den bij Haarlem liet. is nauwelijks aan te nemen. Meer zal gegolden hebben het feit dat de aard der Zeeu wen boven de Schelde meer strookt met die van de Hollanders dan van de Brabanders. J^E Middelburgsche Courant van 14 April 1853 bevatte een in- gezonden stuk, waarin de schrij- ver zich keerde tegen de plannen 2 om een adres tot de koning te 2 richten. De vrees, dat de macht 2 van Rome Europa zou gaan be- 2 heersen, kon hij niet delen. Er 2 bestaat meer waarschijnlijkheid, 2 2 zo schreef hij, dat men na dit 2 2 tijdsverloop (100 jaar) in Rome J tevergeefsch den Paus zou zoe- ke^, en dat de driedubbele kroon als een zeldzaamheid in het ene of andere museum zal berusten; want de toenemende beschaving zal eens de troon van St. Pieter nu nog alleen door vreemde ba- 2 jonetten gesteund ,doen instorten, 2 en om dat oogenblik te verhaasten 2 zijn gene adressen tegen de bis- 2 schoppen nodig! J 2 We zijn nu een eeuw verder, 2 2 maar dat de tiara in een museum 2 berust, geloven we toch niet! J

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1953 | | pagina 9