Vandeha*
Evelyn Waugh: TITO doods
vijand van wat ons heilig is
Mensen en ytiluzen
Hef werk van en KFA
Zijn bezoek voor Engeland
een nationale schande
60 Jaarbeurzen sinds 1917
('L
De verzamelde Gedichten
van Paul van Ostaijen
Wal een Wonderlijke Wereld
RADIO
TWEEDE BLAD
DINSDAG 10 MAART 1953
Onnoembaar droef
Scherven gericht
Yoego-Slavischedictator op naar Engeland
L it groei tot internationale marktorganisatie
Josephine bestuurde. Zijn tante Dorothy Isaacs
T<™ —V'^sr S#ta d=tSndk?;^eonpf-
parI?endeomWedge SKS
De Krachtproef
i-njt NEDERLANDSE Bioscoopwet
O laat de mogelijkheid open, dat
de gemeentebesturen de reeds
door de Rijkskeuring gekeurde
films nog eens aan een speciale
gemeentelijke nakeuring onderwer
pen. Dit zij-deurtje betekende een
zo groot commercieel gevaar voor
film-importeur en -expoitant, dat
de Ned. Bioscoopbond tegen wil en
dank zijn goedkeuring hechtte aan
het feit, dat de, in 1923 opgerichte
Vereniging van Nederlandse ge
meenten voor gemeenschappelijke
filmkeuring op katholieke grond
slag" de Katholieke Filmcentrale
(K.F.C.) als haar speciaal nakeu-
rings-orgaan koos.
Daarmee kregen de katholieken
in Nederland een eigen, wettelijke
keuringscommissie die, in Amster
dam volgens katholieke normen,
alle films keurt op toelaatbaarheid.
Zij laat een film dus al dan niet
toe, maar geeft met haar uitspraak
geen oordeel over de geschiktheid
van de film. De verantwoordelijk
heid van exploitanten en bezoekers
is daarmee niet te niet gedaan.
Alhoewel haar werk dus in zeke
re zin negatief is, hef ft de K.F.C.
toch een zeer nuttig effect, mits
in de bioscopen aan de toelaatbaar
heidsuitspraak door controle streng
de hand wordt gehouden. Rond 90
gemeenten zijn aangesloten bij de
„Vereniging" en zij bestrijkt onge
veer anderhalf millioen ingezete
nen, buiten de bioscopen die zich
vrijwillig bij de K.F.C.-normen aan
sluiten (in Amsterdam 13 van de
38 bioscopen).
DLIJFT NOG de vraag of een spe-
ciale Zuidelijke nakeuring ge
wenst en noodzakelijk is. Voor
op zij gesteld, dat een bioscoop niet
selecteert, zoals bijvoorbeeld een
toneel-, concert-, of cabaret-uitvoe
ring, die telkens een apart publiek
hebben. In de bioscoop komt alles
tesamen. En de K.F.C. moet dus
keuren met het oog op de grote
massa, met normen voor een gemid
deld katholiek bioscooppubliek. De
ze normen kunnen vaak ruimer zijn
dan voor Brabant en Limburg wen
selijk. Hier immers overheersen de
katholieke opvattingen sterk en
leeft men nog in een gebondenheid
met katholieke traditie en levens
houding.
Op deze gronden heeft men
het steeds wenselijk gevonden
de films, voorzover zij tot me
ningsverschil aanleiding geven
in de Amsterdamse keuring,
door een speciale katholieke
commissie in het Zuiden te
doen nakeuren, die met de
eigen situatie rekening kan
houden.
Het resultaat dezer na-keuringen
(die om de beurt te Heerlen en te
St. Michiels Gestel gehouden wor
den) kan men allezen uit de resul
taten van het jaar 1952: 47 films
werden herkeurd, in 31 gevallen
bevestigde men de uitspraak der
K.F.C.; in 8 gevallen ging de leef
tijdsgrens omlaag; in 8 andere ge
vallen omhoog. In 16 van de 47 ge
vallen werd de K.F.C.-uitslag door
de nakeuring voor het Zuiden ge
wijzigd.
Er zit in deze keuringen, welke
slechts met een (bepaalde) massa
rekening houdt, natuurlijk de iet
wat gevaarlijke tendentie, dat men
sommige, artistiek bijzondere films
verwijderd houdt. Dit bezwaar kan
echter gemakkelijk door de steeds
talrijker wordende filmkeuringen
ondervangen worden.
fOT SLOT willen wij voor be
langstellenden nog een enkel
woord wijden aan de Katholie
ke Film-Actie.
De Katholieke Film Centrale is
het katholieke filmkeurings-orgaan.
De Katholieke Film-Actie is de or
ganisatie die, via propaganda, ac
ties enz., invloed op de katholieken
in Nederland uitoefent om zich aan
de keuringsuitslagen der K.F.C. te
houden en met contributies bij te
dragen tot instandhouding der
K.F.C.
Na de laatste wereldoorlog heeft
de K.F.A., onder de drang der ge
wijzigde omstandigheden haar taak
meer en meer in positieve richting
trachten uit te bouwen (filmkader
cursussen enzovoort). En wanneer
wij ons niet vergissen, mag mep
eerlang verwachten, dat deze meer
positieve richting (film-opvoeding
van het katholieke volk in Neder
land) duidelijk aan het licht gaat
treden via een belangrijke organi
satie.
Zaak is echter op de allereerste
plaats, dat katholiek Nederland in
de toekomstige politieke strijd zijn
Katholieke Filmkeuring weet te
behouden als iets, waar het recht
op heeft en dat noodzakelijk en
wenselijk is ten overstaan van een
bevolkingsgroep, die een groot deel
van het bioscooppubliek levert en
die volgens eigen normen wenst te
leven en voorgelicht te worden.
L. M.
QNNOEMBAAR droef noemde de
omroeper van Radio Moskou
de laatste tocht van maarschalk
Stalin. Inderdaad, onnoembaar
droef was deze plechtigheid. Niet
vanwege de belangstelling, die
overweldigend was. Niet vanwege
de uiterlijke regie, die uitstekend
verzorgd was met een indrukwek
kende stoet, met bloemen en kran
sen, met muziek van Massenet en
Tsjaikowsky. Onnoembaar droef
was het echter, dat daar geen enkel
woord werd gesproken, geen enkele
hymne gezongen, waarin van Gods
barmhartigheden of de hoop op een
eeuwig leven werd gewaagd. Dat
bestaat niet meer in het officiële
denkleven van dit millioenenrijk
Dat is er met geweld uit verdreven
Aan de kinderen op school wordt
ï-eeds verhaald, dat dit sprookjes
zijn. Onnoembaar droef is het dit
te overwegen bij de praal van deze
begrafenis. Maar ergens in een ach
terkamertje heeft wellicht toch wel
een oud Russisch moedertje met
tranen in de ogen zitten bidden voor
die arme man, die zo veel te ver
antwoorden had. Zij deed veel meer
voor Josef Stalin dan al die uitvin
ders van een pompeus ceremonieel
zonder zin en zonder ziel.
gTALIN GING. Het communistisch
systeem blijft. En de kleine
mannen in ons land spelen ook
zuiverinkje. Thans is dokter B. S.
Polak, communistisch raadslid te
Amsterdam en lid van de Provin
ciale Staten van Noord-Holland
daarvan het mikpunt. In De Waar
heid worden zijn misdaden opge
somd:
TITO en zijn minister van buitenlandse zaken Popovitsj zijn
Zaterdag naar Engeland vertrokken aan boord van het
Zuid-Slavische opleidingsschip „Galeb", dat van het zeegebied
van Malta af geëscorteerd wordt door Britse oorlogsschepen.
Waar Tito in Engeland aan land zal gaan, is nog niet bekend.
Er zijn in Engeland bizondere voorzorgsmaatregelen genomen.
Vooral communisten en aanhangers van ex-koning Peter zul
len in het oog gehouden worden. Doch ook buiten die kringen
is er veel verzet tegen dit vriendschapsbezoek. De Labour-afge-
vaardigde Richard Stoker, gesteund door parlementsleden uit
andere partijen, leidde een protestactie in.
LIET felste protest heeft echter de
wereldvermaarde katholieke
schrijver, Evelvn Waugh, in de ..The
Sunday Express" laten horen, een
protest dat juist hierom zo belang
rijk is. omdat Evelyn Waugh terzake
deskundig is.
Gedurende de oorlog immers ver
bleef Waugh als Brits verbindings
officier en als officiële waarnemer
van de Britse Regering in het Hoofd
kwartier van Maarschalk Tito, die hij
door en door kent.
„Wie is deze man eigenlijk®", zo
vraagt Evelyn Waugh zich in .The
Sunday Express" af. Hij komt thans
tot ons onder zijn nieuwste titel als
Maarschalk Tito, een naam, die hij
van de Russen heeft gekregen, als
agent van de Kominform. Slechts het
Russische leger kent de maarschalk-
titel. een militaire rang die in Joego
slavië onbekend is. Daarom ook heeft
Stalin hem als dank voor de bewezen
diensten de maarschalk-pet moeten
sturen.
Ik kan mij nog goed herinneren,
toen Tito deze pet voor de eerste
maal droeg. Het was op het eiland
Vis. waar Tito zich in Augustus 1944
onder de bescherming van onze Ma
rine en van onze Luchtmacht kon
ophouden. Naar onze Engelse smaak
was het beslist geen mooie pet, die
hem daarbij niet eens goed paste.
Tito paradeerde er echter mee op het
eiland zo trots als een hond met
twee staarten, omdat zijn hoofd een
zwakke afstraling droeg van de Rus
sische hemel.
In die tijd had hij het even druk
als vandaag en was met hetzelfde be
zig, een bezigheid, waarvoor hij uiter
mate geschikt is, n.l. de Engelsen
zand in cle ogen strooien en bedriegen.
De Duitsers waren toen op de te
rugtocht en hadden Joego-Slavië al
leen maar nodig als doorgangsland
De partisanen van Tito verscholen
zich toen in de bossen en in de ber
gen en lieten de hoofdverkeerswegen
vrij \oor de terugtrekkende Duitsers.
Zij hadden het te druk met het be
strijden van de Servische royalisten
en de Kroatische nationalisten. Tito
trachtte toen van ons gedaan te krij
gen. dat wij hem van wapenen voor-
zagen om deze twee tegenstanders te
kunnen bestrijden, onder het voor
wendsel, dat deze wapens tegen de
Duitsers zouden worden gebruikt.
En dit is hem goed gelukt ook. Zo
dra het Rode Leger kwam. heeft hij
zich hierbij aangesloten, zonder ons
Commando hiervan op de hoogte te
stellen"
ONZE DOODSVIJAND
1. Hij hechtte geen geloof aan de
mededelingen uit Moskou, om
trent de „moordenaarsdaden"
van de Joodse doktoren;
2. Hij heeft een bijeenkomst bij
gewoond ten huize van Prof.
Jan Romein, „bekend tegen
stander van het communisme'',
waar een voordracht werd ge
houden door iemand, die zes
jaar geleden redacteur van Het
Vrije Volk was;
3. Hij heeft als arts in persoon
lijke gesprekken de politiek
der C.P.N. aangevallen en de
bestuurders onbekwaam
noemd.
Aan de afdelingen wordt nu
„verzocht" stelling te nemen ten
aanzien van deze feiten".
M.a.w.: Jullie moeten dokter Po
lak een ellendige agent van het
Amerikaanse imperialisme noemen
en deswege zijn royement eisen.
Gelukkig voor dokter Polak, dat
al die resoluties ook zijn doodvon
nis niet kunnen eisen. Woonde hij
achter het IJzeren Gordijn, da
zouden we voor zijn leven geen cent
meer geven.
(Van onze correspondent)
ALS DE Koninklijke Nederlandse
Jaarbeurs straks voor de zestig
ste maal punt van contact zal zijn
tussen producent en afnemer, zyn er
ruim dertig jaar voorbij sinds de ope
ning van dit instituut op 26 Februari
1917 door H. M. Koningin Wilhelmina.
Uw correspondent heeft sindsdien
vrijwel alle Beurzen bezocht om in
deze marktorganisatie de rol van de
publiciteit mee te spelen.
Eigenlijk had de eerste Jaarbeurs
haar voorloopster in de tentoonstel
ling van „monsters en stalen", reeds
in 1908 te Utrecht gehouden. Maar de
organisatoren begrepen wel, dat zij
het niet moesten hebben van exposi
ties, die slechts demonstraties beoog
den. Gericht op de Leipziger Messe
werd daarop een instituut in het le
ven geroepen in de vorm van 'n Jaar
beurs, een van staatswege erkende
tentoonstelling in de zin van de Oc-
trooiwet.
GRATIS TERUGREIS.
ge-
finitieve hal aan de Croeselaan. aan
welke hal de naam van Prins Bern-
hard, beschermheer van de Jaarbeurs
zal worden verbonden.
Had de eerste Beurs in 1917 hoofd
zakelijk nog slechts een demonstra
tief karakter, de èestigste zal evenals
haar voorgangsters streng zakelijk
zijn en in zoverre internationaal, dat
het buitenland sterker dan het eigen
land is vertegenwoordigd. Doch hoe
zeer de Jaarbeurs zich steeds meer
beweegt in internationale richting, ze
behoudt als steeds een krachtige na
tionale inslag.
""POT slot vervolgt Evelyn Waugh
A dan:
„Onze politici willen thans, dat de
ze man als ere-gast tot ons komt. De
ze politici zien echter het feit over
het hoofd, dat er in dit land een me
nigte trouwe onderdanen van Hare
Majesteit zijn. voor wie deze man al;
een van de zes of zeven doodsvijan
den geldt van alles wat ons heilig is.
Want laten we ons toch niets wijs
maken: Tito wil in Joego-Slavië het
christendom uitroeien. Zeker, bij 'het
aanstaande bezoek van Tito zullen
velen in de straten te hoop lopen
wanneer de stoet voorbijtrekt, zoals
er altijd mensen samenstromen, wan
neer er iets te zien valt. Men zal zelfs
welkomst-roepen horen.
Maar Mr. Eden moet niet denken,
dat zijn gast bij ons welkom is. Wi,
zullen heus geen ruiten inslaan ol
stinkbommen gooien, omdat wij En
gelse christenen zijn, die de moderne
leer van geweld en aanslagen af
keuren.
Doch zonder twijfel zullen, wanneer
deze betreurenswaardige stoet voor
bijtrekt. talloze hoofden op de borst
zinken over deze nationale schande
en zal er in stilte gebeden worden
dat alle bedoelingen van dit bezoek
mogen mislukken.
(~\mdat het oorlog was in die dagen,
kon de Beurs slechts een natio
naal karakter dragen. Nochtans werd
ze een groot succes met haar 690
deelnemers. 439 monsterkamers, 294
meter tafelvlakte en 150 vierkante
meter open ruimte. We herinneren ons
de houten paviljoens op Vredenburg
en Janskerkhof, later ook in de Ma
liebaan, waar al aanstonds goede za
ken werden gedaan. Er kwamen niet
minder dan 110.000 bezoekers, die van
wege de Spoorwegen gratis terugreis
ontvingen. De eerste keer reeds kon
de omzet op 10 millioen gulden wor
den becijferd.
In 1921 werd het eerste vaste ge
bouw in gebruik genomen, daarna het
tweede en derde in 1938 de Beatrixhal
en 1945 de Irenehal. En thans staat de
opening te wachten van de eerste de-
Autoriteiten op bezoek op de eerste
Jaarbeurs in 1917. Rechts nog een van
die schilderachtige Utrechtse politie
mannen met een helm, in de wande
ling „tuut" genoemd.
gIJ Damen's Uitgeversmaatschappij in Den Haag verschenen de beide
eerste delen van Paul van Ostaijens „Verzamelde Werken". Deze
delen bevatten de poëzie uit Van Ostaijen oeuvre, terwijl deel III en IV
zijn verhalend en critisch proza zullen bevatten.
Daul van Ostaijen werd in 1896 te
Antwerpen geboren. Hij behoort
tot de generatie die volwassen werd
tijdens de oorlog en in zijn evolutie
zijn de kenmerken van die bewogen
tijd duidelijk te zien.
In 1916 verscheen zijn eerste bun
del „Music Hall". De oorlog was twee
jaar aan de gang, maar de verschrik
kingen ervan gingen aan de jonge Van
Ostaijen nog gedeeltelijk voorbij. De
ze gedichten sluiten in hun speelsheid
aan bij de Boomgaardgroep, waartoe
o.a. Van Hecke en André de Ridder
behoorden. Sentimentaliteit, lente en
liefde overheersen hier nog duidelijk
het gemeenschapsideaal.
Van Ostaijen werd activist en in
zijn volgende bundel „Het Sienjaal"
drukte hij de idealen en de levenshou
ding van die generatie duidelijk uit.
Deze bundel verscheen in 1918 en er
is een vrij sterke invloed in te be
speuren van Emile Verhaeren, van
Walt Whitman, van Duitse expressio
nisten als Werfel, Trahl, Else Las-
ker-Schüler.
Van Ostaijen belijdt in deze poë
zie zijn humanitair gemeenschaps
ideaal de dichter is, aangegrepen door
een grote liefde voor de mensheid,
De dingen wil hij „de levende uit
drukking van goedheid geven en
schoonheid schenken".
Toch zijn er onder deze ge
dichten veel die te zeer aan de tijd
van toen gebonden zijn om ons nu
nog geheel te bevredigen. Bovendien
maken de vele invloeden die hij on
derging deze gedichten soms moei
lijk verstaanbaar, maar zijn plasti
sche oriëntatie door aanleg en ont
wikkeling geven er ook dikwijls een
grote bekoorlijkheid aan. En vooral
wanneer deze sensualiteit de ethiek
verdringt is het, dat Van Ostaijen zijn
grootste hoogte bereikt.
Voor de rest „pakt" deze humani
taire poëzie, die omwille van het op
de voorgrond plaatsen van de ethiek
gebruik maakt van een profetisch
religieuze toon, ons niet meer zo erg
en is vooral literair-historisch van be
lang. Deze bundel was namelijk
de literaire zin van het woord „het
signaal" voor de Vlaamse expressio
nisten als Burssens, Brunclair, Moens,
Bijsen en Mussche, die zich verenig
den om het tijdschrift „Ruimte" dat
in 1920 opgericht werd en dat on
danks zijn korte levensduur van on
gemeen grote betekenis is geweest.
Ondertussen echter was „Het Sien
jaal" in beslag genomen en de dich
ter om politieke redenen naar Berlij
uitgeweken. Ook zijn opvattingen had
den zich gewijzigd: zijn eerste jeugd
was voorbij, de oorlog was afgelopen
en het activisme gefailleerd en hard
handig onderdrukt. En toen Van
Ostaijen in België terugkeerde was hij
de dadaitische richting in de kunst
toegedaan: dat wil zeggen dat men
er naar streefde het verstand bij het
tot stand komen van kunst zoveel mo
gelijk uit te schakelen.
/O verscheen dan in 1921 „Bezette
Stad". Hierin verloochent Van
lev, die zonder rijbewijs een wagen
de negerdanseres, tiepost verscneen. Daarna was het
de beurt aan de moeder van L'on-
ley, die, na inlichtingen te hebben
J no JtJananos"),
de in de twintiger jaren een kapi
taal bijeenüanste, is 11a Wereldoorlog
II weer .meter de schijnwerper geko. ,ot van z00n en
men door de felle taal die ze tegen d (ante acJlter slot en grendel werd
verenigde Staten gebruikte ten aan- et omdat zy de openbare rust
zien van de verhouding blanken-negers. had verstHord Tenslottc was het de
Ze gaat nu privé net beurt aan de vader, die zijn spijt
oplossen d0°' drl«kwam betuigen, maar hij werd bij
adopteren: een blank, een zwart en ramiiie opgesloten, omdat zyn
een geel en daarmee wil ze het bewijs t ingeschreven was.
leveren, dat die gelukkig kunnen sa-
Eens geplakt.
MAG MEN een postzegel, onaf-
gestempeld, doch reeds geplakt
geweest op een eenveloppe,
Kleurverschil
TN LOS ANGELES heeft zich het wel
wonderlijke feit voorgedaan, dat
Service
een vrouw naar de rechter toog om losmaken en opnieuw gebruiken?
zich te beklagen over het gezang van Een vraagstuk, waar denkelijk
haar man. De echtgenoot van mevrouw weinigen zich in hebben verdiept.
Ruth Haughy zong namelijk steeds Maar een Engelse rechter heeft
maar: „Jij met je mooie bruine ogen.." uitspraak hierover gedaan, zij het
En mevrouw's ogen zijn blauw. dan, dat het dit7naal ging om een
rentezegel. Een vrouw, die een on-
Boutjes afgetekende rentezegel van een
JAGERS OP konijnenboutjes Iwti- ^w^d^ptïï^rd* v™-
Ten in9 Australië? wTar°ten oordeeld tot 250 gulden boete,
tussen de 500 millioen en de een
milliard konijnen heeft, die elk
voor vijf gulden schade per jaar tiet Wallnuttree hospitaal in
aanrichten. Hoe meer men er i
schiet, hoe liever, want als er het Engelse Sudburey is
geen konijnen waren, kon men er goed voor zijn patiënten. Er
tweemaal zoveel schapen houden zijn miniatuur-luidspreker-
tjes aangebracht onder de
kussens van de patiënten en
TN DE WACHTKAMER van dokter ,l
1 William Harvey in het Engelse de ene kan, zonder de andere
Southwick, liggen geen tijdschrit- te storen, luisteren naar het
ten meer van vorig jaar, maar er programma Van zijn keUZe.
staat een mand met breinaalden met r o a
bollen wol. Er liggen ten dele vol-
tooide vierkante breilappen en op :\iet tlllllS
een bordje leest men: „Willen pa- /AN MIDDERNACHT tot 6 uur
tiënten die wachten, met dit brei- V ,g morgens js de politiepost van
werk doorgaan? De vierkanten wor- hct Zweedse stadje Hornefors
den aan elkaar gezet tot dekens gesj0ten Dieven wisten het, braken
als thans.
Praten en breien
in en stalen met behulp van de po
litionele breekijzers 2300 kronen uit
de kas.
voor behoeftige oudjes".
Leuk vliegveld
GEZAGVOERDER Voorspuy van
de K.L.M. ontving te Preto
ria in Zuid-Afrika het vol- fTLKE DAG liep de Italiaanse post-
gende bericht: bode Senatore Bcrtoldi 32 kilo-
T ippelaar
„Op het ogenblik bevinden zich
meter. En nu hij na een 41-jari-
ii! de nabijheid van het vliegveld ge diensttijd met pensioen is gegaan
Mala-Mala een groot aantal leeu- heett men berekend, dat hij 448.UUU
wen, benevens een leeuwin met k.m. heeft afgelegd, dat is ruim elf
haar welpen. Mocht daarom een maal de omtrek van de aarde.
vlieger in de eersvolgende zes of
acht weken op Mala-Mala landen, Gedrang
dan zal hij er goed aan doen, in rjjj pg grote Paas-parade op de
het vliegtuig te blijven, totdat de O Fifth Avenue in New-York
eigenaar of diens vertegenwoordi
ger arriveert, die natuurlijk be
stonden op verschillende punten
e LL'V? te „nemen". Maar voor elke camera
feit, dat de leeuwen op één mid-
Ar.~ z,ii„ ..i;ij nni,4n,. onisLona
daa alle op het vliegveld achter
gelaten schoppen en houwelen fijn
hebben gekauwd
een verschrikkelijk ge
drang van de lieve jeugd van rond
de twintig en ook van ouderen, die
zichzelf verschrikkelijk knap von
den en ook graag eens op het tele
visie-scherm wilden verschijnen.
Om dit nu te voorkomen, heeft
lamidessi in Turijn trok op zijn men besloten, de camera's op de
verjaardag zijn eigen horoscoop zesde verdiepingen van gebouwen
en daarin zei hij: „Ik verwacht be- 1
zoekers van buiten de stad"
Het kwam uit: twee rechercheurs
Gelijk had hij
£)E HELDERZIENDE Tomaso Pa-
langs de weg op te stellen.
Kleintje
jyiEN KENT de wire-recorder, dat
wonderlijke instrument ter
grootte van een koffer-schrijf
machine, dat op een draadje alle ge-
tm ™.m luiden opneemt en later kan weer-
JN TWEE uur tijds werden te Ha- geven. In Amerika kan men er nu
milton (Ohio), vier leden van een kopen van 950 gram. Het kan
het gezin Clemans aangehouden. 2U uur opnemen, het loopt op bat-
Eerst was het de 15-jarige Con- terijen en is van Duits fabrikaat.
uit Milaan kwamen hem arresteren,
omdat Tomaso biljetten van honderd
lire had vervalst.
Familie-reunie
Ostaijen alle vroegere idealen van
vrede en liefde als overspannen idea
lisme. Ook deze bundel was een ex
periment. Bij de uitgave ervan werd
hij geholpen door zijn vriend, de
schilder Jespers, die de typografie
verzorgde. Van Ostaijen maakte hier
n.l. gebruik van verschillende letter
typen en kleuren om zijn poëtische
gewaarwordingen volkomener uit te
drukken. In een gedicht over regen
bijv. „striemen" de regels schuins
over de bladzijde.
Zoals hij in een artikel in „Het
Getij" uiteenzette gaat het bij poëzie
niet op de eerste plaats om gevoel
en affect, maar het is het ritme, de
klank waar het op aan komt, de
plaatsing, van de woorden en hun
onderlinge werking, het verschuiven
der beelden: hij kiest dus voor de
zuiver poëtische middelen; humani
taire gevoelens e.d. noemt hij buiten-
lyrisch. Van Ostaijen zelf noemt deze
„organisch expressionisme".
Tn zijn volgende bundel „Het eerste
Boek van Schmoil" en in de na
gelaten „Gedichten", die door' Gaston
Burssens werden uitgegeven, treft
een zekere overeenkomst met Abbe
Brémont, die een boek over poëzie
pure schreef, maar toch bereikt Van
Ostaijen iets geheel eigens en dik
wijls zijn deze gedichten van een
grote poëtische schoonheid. In „Self
Defense" zegt Van Ostaijen over deze
poëzie: „Poësie is woordkunst. Poëzie
is niet: gedachte, geest, fraaie zinnen,
is noch doctoraal, noch dada. Zij is
eenvoudig een in het metafysiese ge
ankerd spel met woorden".
Ook in „Gebruiksaanwijzingen der
lyriek" spreekt de dichter erover. Hij
vergelijkt de lyriek met de extase,
waarvan zij een andere, zwakkere
vorm is. Voor de gelovige is er de
hemelse zaligheid, waarnaar hij ver
langt. Uit dit verlangen ontstaan het
gebed en de extase. Zo is er voor de
dichter het onbereikbare zuiver en
volmaakte weten. In geen van beide,
gebed noch gedicht, kan men het
onzegbare, waardoor men vervuld
wordt, verwoorden. De betekenis van
het woord in het gedicht is dus niet
alleen de klankwaarde, maar door
het woord wil de dichter doordringen
in het absolute geheim..
Het woord, het gedicht vindt zijn
oorsprong in het onderbewuste. Daar
om ook dat Van Ostayen de logische
gedachtegang los laat, hoewel hij dit
subjectivisme niet zo ver doordrijft
dat het gedicht daardoor onverstaan
baar zou worden.
T aat dit alles dikwijls experiment
geweest zijn, toch kan men aan
deze gedichten poëtische ontroering
niet ontzeggen. Hun grote en feilloze
poëtische zuiverheid werkte boven
dien niet alleen zuiverend, maar ook
verhelderend, evenals zijn buitenge
woon scherpe en diep doordringende
prozastukken, die hier vrijwel buiten
beschouwing bleven.
In 1928 stierf Paul van Ostaijen in
het sanatorium te Miavoye-Anthée
bij Dinant, waar men ook zijn graf
kan vinden, met het opschrift: Hier
rust de dichter van „Het eerste Boek
van Schmoil".
H. VAN RIJSSEP
23)
door
Nico J. P. Smith
Ik ben hier zoveel als voorman
verzekert hij. Je hebt misschien wel
gemerkt, dat je hier in de eerste
plaats moet gehoorzamen ook aan
hetgeen de voorman zegt.
Henk heeft moeite z'n lachen te
houden- Wat is dat toch allemaal een
poppekast. Hij zou moeten doen, wat
dat valse element beweert. Z'n luste
loosheid en onverschilligheid zijn
plotseling verdwenen en met een
grijnslach hoort hij naar hetgeen do
rooie zit te orakelen.
Ja, dat begrijp ik, zegt hij lief.
Maar hij denkt: dat moet je me bui
ten eens vertellen als we onder vier
ogen zijn.
Nou heb ik hier een schoen, die
moet worden gerepareerd, vervolgt
Dries.
Zou je niet zeggen, antwoordt
Henk onnozel, terwijl hij het ding
van alle kanten bekijkt.
De rooie kijkt hem onderzoekena
aan. Maar blijkbaar gerust gesteld
door het strakke gezicht, vervolgt hij:
De zool is versleten die moet
er af- Daarvoor gebruiken we deze
tang. Je knijpt het leer er tussen
je geeft een flinke ruk. Je moet na
tuurlijk oppassen, dat je daarbij de
schoen zelf niet uit elkaar trekt.
Henk, die nu naast Dries op een
stoel zit zonder leuning, pakt de
schoen aan. die dé ander hém toe-
duwt. Dan zit-ie met de tang te knip
pen langs de oude zool, tot Dries met
een vlug gebaar hem de schoen uit de
handen haalt en zegt: Jij lijkt me
niet erg handig.... een schoenmaker
moet handig zijn.
Dat dacht ik al, zegt Henk snel.
Jij ziet er zo handig uit-
Een van de jongens, die een zool
onder een schoen zit te slaan, kijkt
even op. Neemt die nieuwe die rooie
Dries even in de maling? Of lijkt het
maar zo?
Weer kijkt Dries z'ij leerling wan
trouwend aan. Maar deze heeft een
strak gezicht en hij kijkt tevreden toe
hoe de iongen, die hij al dadelijk niet
kon uitstaan, de zool met de tang weg
neemt. Hij grijpt een andere schoen,
die hij eerst aandachtig bekijkt. Dan
duwt hij Henk de schoen toe en zegt:
Hier, zeg eerst eens wat eraan moet
gebeuren, 's Kijken of je daar benul
van hebt.
Henk heeft moeite, niet te grinniken,
Hij heeft zich al voorgenomen, ner
gens benul van te hebben. Die rooie
zal knap zijn, als hij hem van dat
schoenmakersvak iets zal leren. Hij
zal steeds stommer worden z'n han
den zullen helemaal verkeerd staan.
Alleen moet hij er voor oppassen,
dat zijn toeleg niet in de gaten loopt
7? dat die meneer Boorder met z'n
kippige oogjes er geen erg in heeft.
Het zal anders niet moeilijk zijn,
die rooie er tussen te nemen. Want
Henk heeft al lang door. dat hij met
de anderen zeker even veel moeite
heeft gehad. Je snapt het niet, dat die
igen daar tegenover hem er nog
kans voor ziet, een hamer vast te
houden. Met z'n tong half uit de mond
prikt-ie met een cis gaatjes- in de zool
om er dan voorzichtig een houten pen
netje in te meppen. Wat een intens
onnozel gezicht heeft die knaap zo.
Henk kijkt de kring tens rond en
stelt vast, dat de stomsten blijkbaar
voor de schoenmakerij worden uitge
zocht een mening, die al eens door
meneer Boorder in de directiekamer
is verkondigd.
Hézit je te maffen? vraagt
de rooie ruw.
Het scheelt niet veel, antwoordt
Henk vriendelijk. Het is hier nogal
benauwd hè. Kan er geen raampje
open?
De jongen die met de els aan het
prikken is, grijnst even.
Een raampje open
Op z'n hoogst mag de ventilator
worden aangezet. Zal ik hem laten
draaien, meneer Dries? vraagt de on
nozele.
Bemoei je er niet mee, snauwt
de rooie. Blijf op je plaats.
Meneer Drieseen mooie me
neer! schiet door Henk heen.
Het is de trots van de rooie, dat hij
de onnozele jongens, die hij de eerste
beginselen van het schoenmakersvak
moet bijbrengen, aan hot verstand
brengt, dat ze „meneer" tegen hem
moeten zeggen.
Tegen een vakman moet je me
neer zeggen, orakelt hij dan. Hier
in de werkplaats ben ik voorman
.dan zeg je meneer Dries goed be
grepen?
De onnozeien vinden het best, maar
hoewel het Dries niet ontbreekt aan
superioriteitsgevoel, heeft hij dit
Henk nog niet durven zeggen. Hij
vertrouwt dat jog niet te best en bo
vendien heeft hij al gemerkt, dat
Henk hem buiten de werkplaats op
velerlei terrein glad de baas is.
Neem me niet kwalijk, zegt Henk
zoetsappig, als hij dat meneer heeft
gehoord. Ik ben hier pas ik weet
niet, dat ik meneer tegen u moet zeg
gen, menéér Dries.
De rooie hoort duidelijk de spot in
Henks stem. Geen van die halzen hier
is op f'e gedachte gekomen, de rooie
ook buiten de schoenmakerij als me
neer aan te spreken en Henk verkneu
tert er zich op, dat hij de eerste zal
zijn.
Henk neemt zich nu al voor, ook
Willem uit de keuken hiervan op de
hoogte te stellen. Dat zal je wat wor
den.
De eerste keer dat ze handballen
zal het geroep om een balletje van
menéér Dries overgespeeld te krijgen,
niet van de lucht zijn! Meneer.
Wat verbeeldt zich dat stuk ver
driet eigenlij'k wel
Nou, let op we g^an verder,
snauwt Dries, die zich lang niet pret
tig voelt.
Wij werken hier alleen voor het
gesticht. Mooi werk wordt niet ge
vraagd, als het maar sterk is.
Hij grijpt een werkschoen uit een
berg naast hem en vraagt: Wat
moet er nu aan deze schoen gebeu
ren?
Halve zolen en achterlappen, een
nieuw neusje erop en nieuwe veters
erin, meneer Dries, zegt Henk sar
rend. Weet hij veel! Wat kan het
hem schelen, wat er aan die schoen
kapot is.
Dries wordt nog roder dan hij al
is. Hij ziet nu duidelijk in, dat de
ander een loopje met hem neemt en
woedend antwoordt hij: Nee, suf
ferd. geen halve zolen
Hij komt niet verder. Want nauwe
lijks heeft hij Henk voor een sufferd
uitgemaakt of deze duwt hem met een
brede zwaai de zware schoen in de
maagstreek, zodat meneer Dries naar
lucht zit te happen. Het duurt even,
voor hij goed en wel weet wat er ge
beurt en juist zal hij Henk z'n directe
aanval betaald zetten, als meneer
Boorder, de van de aanval niets heett
gezien, met z'n krasstem Hendrik Ve
der bij zich ontbiedt. Met twee spron
gen is Henk bij de lessenaar van me
neer Boorder, terwijl de rooie nog
naar lucht zit te happen.
U riep me? vraagt Henk beleefd.
Je moet beneden komen, bij de
administratie, zegt meneer Boorder.
De telefoon is gegaan en Henk heeft
het niet eens gemerkt.
Weet je die te vinden?
Zal hij die administratie niet vin
denzal hij verdwalenóók erg,
denkt Henk. Maar hij verzekert op
gewekt, dat hij de administratie wel
weet.
Mooi, doe je schort dan maar af,
dan zal ik je uitlaten, zegt meneer
Boorder, terwijl hij al opstaat.
In een wip heeft Henk z'n blauwe
voorschoot afgedaan.
Leg daar maar neer, piept me
neer Boorder welwillend.
De deur gaat open en gaat achter
hem weer op slot. Henk heeft niet
eens gelegenheid gehad om te zien,
hoe Dries het maakt na de por in
z'n maag.
Hij staat op de -gang helemaal
alleen. Het geeft hem even het idee,
geheel vrij te zijn. Maar dan ziet Henk,
alle dichte deuren en dadelijk heeft
hij weer het besef, aan handen en
voeten gebonden te zijn.
(Wordt vervolgd).
WOENSDAG 11 MAART 1953
HILVERSUM I 402 meter VARA:
7.00 Nieuws; 7.13 en 7.30 Gramofoonmu
ziek; 8.00 Nieuws en weerberichten; 8.18
Gramofoonmuziek; 8.50 Voor de huis
vrouw; 9.00 Gramofoonmuziek; 9 35 Wa_
terstanden; 9.40 Gramofoonmuziek;
VPRO: 10.00 Schoolradio; VARA: 10.20
Voor de vrouw; 11.00 Gramofoonmuziek;
12.00 Orgelspel; 12.30 Land. en tuin-
bouwmededelingen; 12.33 Voor het plat
teland; 12.38 Gramofoonmuziek; 13.00
Nieuws en commentaar; 13.20 Omroep
orkest; 14.00 ,,De weg omhoog", cause
rie; 14.15 Jeugdconcert; 15.00 Voor de
kinderen; 15.30 Voor de jeugd; 15.50 Pia.
noreoit/al: 16.10 Voor de jeugd; 16.45 Voor
de zieken; 17.15 Dansmuziek; 71.50 Re-
gerimgsuitzending: Jeugduitzending: Sie.
nen bijl en bulldozer in Nieuw-Guinea,
door H. M. Laupman; 18.00 Nieuws; 18.15
VAR A-Varia; 18.20 Militaire causerie;
18.30 Acutaliteiten; 18.35 Lichte muziek;
19.00 „De katholieken en het socialisme",
toespraak; 19 15 Gramofoonmuziek;
VPRO: 19.30 Voor de jeugd; VARA
20.00 Nieuws; 20.05 Politiek commentaar;
20.15 Dansmuziek; 20.45 „Het laatste re
cept". hoorspel; 21.55 Lichte muziek; 22.18
„Tussen mens en nevelvlek: Moeten de
zeegaten dicht?", causerie; 22.33 Sopraan
en piano; 23 00 Nieuws; 23.15 Socialis
tisch nieuws in Esperainto; 23.20-24.00
Gramofoonmuziek;
HILVERSUM II 298 meter NCRV:
7.00 Nieuws; 7.10 Gramofoonmuziek; 7.15
Ochtendgymnastiek; 7.30 Gramofoonmu.
ziek; 7.45 Een woord voor de dag; 8.00
Nieuws en weerberichten; 8 18 Gewijde
muziek; 8.45 Gramofoonmuziek; 9.00 Voor
de zieken; 9.30 Voor de vrouw; 9.35 Gra
mofoonmuziek; 10.15 Idem; 10.30 Mor
gendienst; 11.00 Radio Philharmoniscb
Orkest; 12.00 Mezzo-sopraan en piano;
12.30 Land. en tuinbouwmededelingen;
12.33 Dichte muiziek; 12.59 Klckgelui;
13.00 Nieuws; 13.15 Protestants Interker
kelijk Thuisfront; 13.20 Mandoline-en
semble; 13.50 „Lakmé" (2e acte), opera.
Cgr.pl.); 14 45 Voor de meisjes; 15.00 Or
kestconcert; 15.45 Gramofoonmuziek; 16.00
Voor de jeugd; 17.20 Orgelspel; 17.50 Mi
litaire causerie; 18.00 Viool, clavecimbel
en cello; 18.30 Spectrum van het Chris
telijk Organisatie- en Verenigingsleven;
18 40 „Een ramp door de ram.p", vraag
gesprek; 18.45 Psalmen; 19.00 Nieuws en
weerberichten; 19.10 Boekbespreking;
19.25 Gramofoonmuziek; 19.30 Buiten,
lands overzicht; 19.50 Gramofoonmuziek;
20.00 Radiokrant; 20.20 Bidstond voor Ge
was en Arbeid: 21.45 Pianorecital: 22.10
Gramofoonmuziek; 22.30 Internationaal
Evangelisch commentaar; 22.40 Gramo
foonmuziek: 22.45 Avondoverdenking;
23.00 Nieuws en SOS-berichten; 23.15-
24.00 Gramofoonmuziek.
BRUSSEL. VLAAMS, 324 meter 11.45
en 12.15 Gramofoonmuziek- 12 30 Weer-
berichten; 12.34 Gramofoonmuziek; (Om
12.50 Koersen); 13.00 Nieuws; 13.15 Svm-
phonie-orkest; 13.50 Gramofoonmuziek-
14.00 Schoolradio; 15.-10 Gramcfoonmu-'
Ziek; 16.30 Idem; 17 00 Nieuws- 17 10
Gramofoonmuziek: 17.30 Causerie- 1740
Gramofoonmuziek; 17.50 Boekbespre
king: 18.00 Cellorecital; 18.30 Voor de
soldaten; 19.00 Nieuws; 19 40 Griekse
volksliederen; 20 00 „Maryse". opera;
22 00 Nieuws: 72.15 Strijkkwartet; 22.55-
23 00 Nieuws.
BRUSEL. FRANS, 484 meter 12 03
Gramofoonmuziek; 12.15 Lichte muziek;
12.45 Gramofoonmuziek; 13 00 Nieuws;
13.10 en 15.00 Gramofoonmuziek; 16.00
Lichte muziek; 17.00 Nieuws; 17.15, 18.30.
19.20 en 19 40 Gramofoonmuziek; 19.45
Nieuws; 20.00 Gramofoonmuziek- 20 15
Orkes^concert: 21.30 Gramofoonmuziek;
•'1° ?oem: 22 00 Nieuws; 22.15 Jazzmu
ziek; 22.45 Gramofoonmuziek; 22.50 Nws.