1948 op de beklaagdenbank
Hensen en t
„De grauwe wacht
VIJFDE JAARGANG No. 1268 2e BLAD
DONKER EN LICHT
Moeten, kunnen we nu al recht spreken?
De aanklacht
Het pleidooi
VRIJDAG 3! DECEMBER 1948
Een Zeeuwse roman van J. W. Hofwijk
Nieuwjaarsnacht
Tegelse passiespelen 1950
Gedenkraam in het Bossche
stadhuis
Wielerkoning
Schutte reed in
1948 zo goed als
ooit. Hiernaast 'n
snapshot tijdens
de nationale weg-
kampioenschap
pen op de Cau-
berg, welk kam
pioenschap Schul-
te in de wacht
sleepte Later be
haalde hij ook de
nationale titel in
achtervolging.
Broekman en de „oude" Langendijk
hielden de Nederlandse schaats-
kleurqn in het buitenland hoog en
nog wei op zeer verdienstelijke
manier.
"""C o
Nel van Vliet bezorgde
ons land op de Olympi
sche Spelen te Londen 'n
gouden medaille op de 200
m. schoolslag.
En hier de ath-
leiiek fenomene
Fanny Blankers-
Koen. op het mo
ment, dat zij in
Londen de vierde
gouden medaille
krijgt (100 m„ 200
m., 80 m. horden
en 4 x 100 m. es
tafette).
Juichend ging de
Luxemburger
Goldschmidt over
de eindstreep bij
de Ronde van
Vederiand. Maar
ïelaas. maanden
ater kreeg hij
-en bericht, dat
niet hij. maar
Rogiers de Rond"
gewonnen had
Dr Max Euwe schaakte in 1918 naar hartelust Hij behaalde weer de
nationale titel, maar was bij 't wereldkampioenschap niet erg fortuinlijk.
De voetbalwedstrijden tegen België vormden in hét afgelopen jaar weer
hoogtepunten voor de voetballiefhebbers. Van de 3 wedstrijden won Ne
derland er een, en speelde er twee gelijk. De foto rechts een moment
>p het Nederlandse doel, waarbij ijverig naar de bal wordt gezocht. D<
delg van Steelant (no. 8) is er maar bij gaan zitten en Mermans (no. 9:
kan zich met deze situatie blijkbaar nie verenigen. --
jyjOETEN, kunnen Wt nu al ove- het jaar 1948 recht spreken? Het is maar
'z0° s™PeJ Jaar je in de grote drom der eeuwen, zo'n nietig ver-
schijmnkje, dat zo weinig kansen heeft gehad. Kunnen de mensen vi.n 2048
8 ?.r ov^ oor e e" dan WÜ. vol met wrange ervaringen en bittere
rangunes, dae ook met weten, wat er uit zijn daden en plannen nog zal
ortspruiten We kunnen echter zo moeilijk wachten. We willen toch pro
beren een balans op te maken.
I aten we de openbare aanklager aan
het woord:
„Beklaagde, die U hier voor U ziet
miine heren leden der jury, is het kind
van een vader met niet al te gunstige
reputatie van 1947. u weet, die heeft
het itzeren gordijn wat hechter be
vestigd. '.iet in Indië zo wat alle on
derhandelingen mislukken, vond het
instrument van de Kominform uit.
om allerwegen in de vrije wereld sta
kingen aan te stichten. Maar op zijn
sterfbed had hij wat berouw en gaf
aan zi'n erige zoon de nodige goede
en stichteliike raadgevingen mee Die
heeft dat ionemens ook in een over
stelpende mate gekregen van alle
staatslieden dagbladen tijdschriften er.
radio-commentators. die adem of
drukinkt hadden op het moment, dat
hij zijn veelbelovende neus in de we
reld stak Als hij maar een honderd
ste part van dat alles opgevolgd had.
leefden we nu in een na--adiis, waarin
leeuwen en lammeren elkaar de har
telijkste Nieuwjaarsbezoeken brachten
Ik kan de afkomst van de beklaagde
dan ook slechts zeer ten dele als
verzachtende omstandigheid aanvaar
den. En nu komen we dan aan zijn
zondenregister. Mijne heren leden Ier
jury. het is lang en indrukwekkend.
Ik wil sober zijn in het gebruiken van
adjectieven. De feiten op zich maken
het beeld ai somber genoeg. Al op
jeugdige leeftijd vermoorddp de de
linquent de edele Gandhi, wiens enigp
misdaad het was de vrede hartstoch
telijk te hebben liefgehad en nage
streefd. Nog was hij niet veel ouder,
toen hij een nieuwe en nog vreselijke-
gewelddaad pleegde' de moord op de
Tsjecho-Slowaakse vrijheid, met heel
de droevige nasleep van diep. Ja. ik
weet het. er zijn lieden, die deze daad
verheerliiken als een blijk van „hogere"
democratie, doch ik verwacht bij Ij,
heren leden der jury, genoeg gezond
versband aanwezig om de treffende
gelijkenis van deze apologie te ontdek
ken met de leuterkouserij van wijlen
de heer Goebbels over de „hogere" de
mocratie, welke het Nazidom bracht.
Ik noem de Februari-revolutie in Praag
een zwarte schandvlek op het levens
boek van de beklaagde. Ik blader ver
der in dit boek. En dan vind ik daar
met. bloedrode letters het woord „Pa
lestina". Het land. dat we ondanks alles
steeds als „heilig" zullen blijven beti
telen, is onder auspiciën van de be
klaagde een toneel van onontknoopbare
verwarring en woeste strijd geweest.
Ja. hij drufde de schennende hand
te slaan aan de figuur van een andere
vredestichter, Graaf Bemadotte. Hooit
dt bommen vallen in de Kerstnacht
zelfs op het gezegende Nazareth.... Is
er een gruwelijker hoon mogelijk?
Mijne heren, wendt weer Uw blik
naar Europa, waar deze beklaagde ook
met zijn wurghanden een greep deed
naar de vrijheid van de ruïnenstad
Berlijn. Het is een lang en bitter dra-
ma. Nog gaat het verder en niemand
kent de ontknoping.
Wat is er nog meer. dat het zwarte
geweten van deze beklaagde belat?
Moordaanslagen op welvaart en vrij
heid in Frankrijk en Italië, een ver-
betei strijd tegen de rechten van Kerk
en ouders in tal van landen, het in
richten van concentratiekampen en
het recruteren van dwangarbeiders in
niet te tellen hoeveelheden. Nog in
zijn laatste levensdagen heeft hij de
dappere Kardinaal Mindszeny onder
'n vloed van lasten in de kerker gesme
ten. Mijne heren leden der jury, traent
U eens voor te stellen wat dit betekev.t
230 millioen kinderen lijden er in deze
wereld van 1948 gebrek. Ziet China
waar beklaagde de communistische
horden uitzond, om als een springvloed
een groot deel van Azië te verzwelgen
Ontwaart, hoe deze beklaagde met list
en kuiperij en vals ideologisch ge
praat brand en bloedstorting bracht in
Birma, Malakka en Indonesië. Ter
wijl de dragers en beveiligers van orde
en recht op een beklaagdenbank wei
den gedrukt. Mijne heren leden der
jury. ziet, hoe dit heerschap conferen
ties belegde en resoluties neerschreef,
welke als monumenten van huichelarij
en machteloosheid de geschiedenis
voor eeuwig zullen ontsieren. Geruch
ten van oorlogsgevaar heeft hij ver
spreid en ze waaien over de grens -*n
het nieuwe jaar. Mijne heien leden
der jury, mijn materiaal is hiermee
niet uitgeput Ik zou U over elk van
deze en nog vele andere punter, weci
kunnen bezig houden Dit dunk me
echter genoeg. ïk klaag 1948 aan als
een, die gebrandmerkt moet worden
als een laaghartig misdadiger, als
moordenaar valse-munter en oproei
kraaier. Ik kan niet anders verwach
ten dan dat U het „schuldig' zult
uitspaken..."
pr klinkt applaus en protest onder
de toehoorders, dat echter spoedig
onderdrukt wordt. En de verdediger
neemt het woord:
„Mijne heren leden der jury, het is
een dankbare taak. om op dit beeld
van zwarte misdadigheid, door de open
bare aanklager ook het iicht der ver
dediging te laten spelen. En ik verze
ker U, dit licht zal menige harde trek
verzachten, zal U weer laten zien, hoe
„diersheid en engelsheid" altijd in de
mensen en hun historie samengaan.
Beklaagde had inderdaad zijn afkomst
niet mee. Hij kwam ter wereld in een
milieu van verwarring en verwaarlo
zing. Materiële en geestelijke ruïnes
tekenden zich af aan de horizon zijner
kindsheid. De gruwelijke verarming,
door zijn betovergrootvader achtergela-
ten, kon niet in drie korte geslachten
zijn weggewerkt. Hij was erfelijk be
last en dit moest wel degelijk als zeer
ernstige verzachtende omstandigheid
gelden. En in die ongunstige omstan
digheden heeft de beklaagde toch
ook een serie goede daden weten te
stellen. Mijne heren leden van de jury,
heeft U wel eens van Marshall gehoord'
Welnu, deze Marshall kreeg van deze.
de beklaagde, gelegenheid, om m het
verarmde Europa grote kapitalen aan
dollars en goederen te pompen, welke
nieuwe hoop schonken aan millioenen.
welke de geestkracht en energie van
het Avondland bevruchtten, welke rot-
Het Nederlandse hockey-team was prima op dreef. Het behaalde ver
schillende belangwekkende resultaten en bereikte op de Olympische
Spelen de derde plaats. Dit is een opname uit de wedstrijd BelgiëNe
derland, die door de Nederlandse ploeg met 4-2 werd gewonnen.
sen wegwentelden van de baan naar
nieuwe welvaart. Dit feit valt niet te
loochenen. Het staat op het conto van
1948. Er is meer. Het zwakke Benelux-
kindje verliet de couveuse en groe't
nu levenskrachtig op, dank zij de uit
stekende zorgen van beklaagde. Hij
stond bij het kraambed van de Wester
se Unie en bezoigde het een voorspoe
dige geboorte, voedde het met stevige
kost. Doet dat een tot in het hart
verdorven misdadiger? Beklaagde zette
de stembussen neer in vele landen. Ik
weet het, in het Oosten liet hij toe.
dat er stevig op z'n volksdemocratisch
mee werd geknoeid. Doch wat zegt U
van de uitslagen in het vrije Westen?
Hebben ze Uw hart niet verwarmd?
Ei heeft mijn cliënt ook niet ge
toond de gave van de humor te bezitten
door alle journalisten en Gallup-pro-
feten zo heerlijk bij de neus te nemen
bij het Dewey-Truman-duel' Dat wa
ren toch goede momenten, welke U
niet graag zoudt gemist hebben Wai
zegt U van het organiseren van de
luchtbrug op Berlijn? Had U zo iets
een jaar geleden mogelijk geacht?
Prestatie van mijn cliënt, mijne heren
leden van de jury. Dan de rebellie van
Tito tegenover de Moskouse zetbazen.
Knap en verrassend werk, iedereen
zal het moetèn toegeven. En kijkt ook
eens dicht bij huis. Mijn cliënt re
gisseerde voor de Nederlandse monar
chie historische dagen, prachtige da
gen. De ziel van 't volk is weer door
gloeid van eendracht in Oranjeliefde.
Dit volk is door het jaar 1948 ook geïn
spireerd tot krachtige daden van her
stel. Vele banden in de economie
konden worden geslaakt. Verkiezingen
bevestigden de zin voor orde en ge
zonde progressiviteit in dit land. Op
hitsers van urofessie kregen geen voet
aan de grond. En er kwam na de nodige
strubbelingen een Regering tot stand,
die weet wat zij wil. Dat hebben we
gezien aan de Indonesische kwestie.
Ja, mijne heren leden der jury, U hebt
dit geval-Inaonesië met zijn veie don
kere kanten op het misdadenconto
van mijn cliënt gezet. Maar is dit
geval nu juist niet het beste bewijs,
dat alles ook zijn lichtzijde heeft»
Het was smartelijk te moeten optreden
toen alle onderhandelen gefaald had.
Het gaf echter ook gelegenheid, om
Nederlands fierheid en Nederlands zin
voor gerechtigheid te tonen. Alles wat
de Veiligheidsraad daartegenin bracht,
kon dit feit niet raken We danken het
aan 1948, de beklaagde, die U zo juist
Is een vat vol misdaden is afgeschil
derd. Miine heren leden der jury, on
derscheidt goed licht en donker. En
laat het eindoordeel over aan een na
geslacht, dat het verlengstuk van de
keten ook kan zien...."
lVfloeten, kunnen we al over het jaar
1S48 recht spreken? Laten we het
maar niet doen.
XTOFWIJK, de bekende Zeeuwsch-
■n Vlaamse journalist, deponeerde
met „De grauwe wacht", zijn jeugd
ten spijt, reeds zijn tweede loman
op onze boekentafel. Evenals voor
de „Purpert n vaart", op 17-jarige
leeftijd geschreven, koos Hofwijk
voor zijn jongste werk weer het
schippersmilieu op de Zeeuwse wate-
ren.
Er is meer dat in zijn tweede boek
aan het eerate herinnert, bijvoorbeeld
het monotone en troosteloze, maar
ontegenzeggelijk is er grote groei 'n
ontwikkeling in dit schrijverstalent
van betekenis te bespeuren.
Als de registers van de Burgerlij
ke Stand het niet uitwezen, zou men
niet kunnen geloven, dat de „Grau
we wacht" geschreven is door een 22-
jarig jongmens.
Het komt meer voor, dat de jeugd
een hang vertoont naar het sombe
re en macabere, doch het blijft een
zeldzaamheid, dat op die jaren de
geschetste neigin. gepaard gaat met
het peilen vaa de diepste diepten van
het menselijk gemoed en var. een bij
na huiveringwekkend vermogen tot
inleving '.i de zwartste krachten van
de menselijke geest.
Hofwijk heeft dit vermogen en de
monstreert i" zijn jongste werk die
geniale aanleg overtuigend Dit ge
niale slaat ook op de schrijfkunst
van de auteur Niet alleen dat hij
de moeilijkste situaties aandurft en
feilloos doorvoelt, maar hij brengt ze
ook taalkundig met groot beeldend
vermogen naar voren.
De uitspraak dat Hofwijk met de
„Grauwe wacht" een meesterlijk werk
schiep, duiven wij gerust onderschrij
ven, waarmede we echter niet wil
len zeggen, dat het een meesterwerk
is.
Het scheppen van sfeer is Hofwijk
toevertrouwd als aan geen ander,
maar aan de milieu-tekening behal
ve aan die van het schipperswereldje,
mankeert nog veel. Daardoor wordt
o.a het leven op de boe; terij van
Schuitvlot, schim-achtig en beteke
nisloos. Ook de karaktertekening van
de nevenpersonen is zeer onvolko
men. De broer en zuster van Schuit-
vlot blijven niets anders dan een
paar namen.
üRGER is nog dat Hofwijk bij zijn
uitzonderlijke kracht zich te ver
diepen in het innerlijk leven van zijn
held, de vaart van zijn verhaal laat
schieten waard„or de spanning voor
al in het eerste gedeelte van zijn
boek, herhaaldelijk verloren gaat.
Was schipper Schuitvlot nu een
buitengewoon interessant, karaktervol
mensenkind, dan zou de lezer zich
misschien met 't eindeloos observeren
van zijn stemmingen genoegen ne
men. maar uiteindelijk is deze Karei
Schuitvlot een eenzelvige nurks, een
psychopaath, die zich de ene keer
aanstelt als m sukkelaar en dan
weer uitbarst als een beestmens en
tenslotte, zich opsluitend in eigen
wezen, stumperachtig afglijdt en de
genereert. Ondanks de vele glanzen
de passages en suggestieve beschrij
vingen zoals Hofwijk bijv. de
moord op de Tholenaar en d- reac
ties daarop weergeeft zullen weini
ge schrijve: hem dat nadoen laat
de „Grauwe wacht", een triestige en
onbevredigende indruk achter. Dit
lijvige boek waarin Hofwijk zich zon
der voldoende zelfbeperking uit
schreef, verhelft niet doch drukt neer.
Wie een talent bezit als Hofwijk moet
dit anders en beter gebruiken, want
een zieke samenleving is niet te sa
neren met boeken, welke geen uit
zicht bieden en inplaats van de
christelijke blijmoedigheid, welke
Hofwijk als kathdliek toch niet on
bekend zal zijn een zwartgallig pes
simisme uitstralen.
NIC. J. KARHOF
VOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO^
IK ZAT aan mijn tafel te
schrijven;
geen geluid drong in 't bastion;
ik dacht: kon het zóó nu maar
blijven,
het is goed, wat eenzaam begon
Oud maanlicht scheen ver op
de schansen,
over 't water schoof de ponton;
soldaten beklommen de transen
en richtten het afweerkanon.
Ik kuste het klein medaillon;
de luchtdruk werd plots'ling
ondraag'lijk:
't waS het nieuwe jaar, dat
y begon.
X (Uit „Steenen").
X ED. HOORNIK.
>0000000000000000<>000000
TN 1950 worden weer passiespelen te
Tegelen opgevoerd. De voorbe
reidingen beginnen reeds thans met
een wervingsactie voor nieuwe ac
teurs, waarvoor voorlopig alleen per
sonen geboren vóór 1932 in aanmer
king komen. Zij moeten inwoners zijn
van Tegelen. Verschillende acteurs
zullen een verklaring moeten tekenen
dat zij bereid zijn hun hoofdhaar en-
of baard te laten groeien in verband
met de rol, welke zij eventueel te
vervullen zullen krijgen.
De passiespelen 1948 werden door
127 000 personen van buiten Tegelen
bezocht.
tteT Centraal comité Koninginne-
feesten 's-Hertogenbosch heeft
bij monde van de voorzitter van dit
comité, de heer C. Verhees, de bur
gemeester mr, Loeff meegedeeld, dat
aan de gemeente 's-Hertogenbosch
door de vereniging een gedenkraam
zal worden aangeboden ter plaatsing
in het Bossche stadhuis. Dit raam,
ontworpen door de prix de Rome-
winnaar 1947 Marius de Leeuw, zal
een blijvende herinnering zijn aan de
viering van het gouden regeringsju
bileum van Koningin Wilhelmlna.
En hier de start
van de „reuzen
op de weg" te Pa
rijs: de Tour de
France, die ons
land mooie en
droeve dagen
bracht.
Het nationale voetbalkampioen
schap belandde bij B.V.V. Dit is 'n
interessant moment uit een der
wedstrijden van de kampioeos-
eom petitie.