Benelux: hechte samenwerking met
behoud van het eigene
Zwitserse Ansichten
H.K.H. Prinses-Regentes
aanvaardt 4 September
de regering
Curacao vraagt
gelijke rechten
Met 12 partijen
de kiesstrijd in
Vrijwilligers ter verdediging
van Heilige plaatsen
IN 'T KORT
Bezettende machten bieden
tegen elkaar op
Nog tien jaar
wederopbouw
Katholicisme
en
socialisme
VIERDE JAARGANG No. 1092
ZATERDAG 5 JUNI 1948
Een lelijk Woord Voor een groot begrip
Nederland en België groeiden snel naar elkaar
toe - Toch moeten er nog hindernissen
worden genomen
EEN wolkbreuk in Turkije kost
*e aan 83 personen het leven. Vijf
huizen zijn ingestort, zeshonderd wer
den beschadigd. Laten we dan maar
niet meer over onze malse voorjaars
buitjes klagen!
Hogere temperatuur
Grondwetsherziening
Democratische verkiezingen in Tsjecho-Slowakije
Recruteringscentrum te Rome
Van Herstel- tot
Ondersteuningsplan
Uitgave N. V. Uitgeversmij. Neerlandia. Redactieraad:
A. F- J. Aernoudts; C. J. v. Hooteghem; A. E. Langenhorst; Mr.
Pr. A. J. J. M. Mes: Mr. H. B. B. de Rechter. Verschijnt elke
werkdag Abonnementsprijs bij vooruitbetaling t 3.38 per kwar
taal, per post f 4.25, per week (uitsluitend bij niet postbestelling)
0.26. Losse exemplaren 6 cent. Postrekening 278841 Prijzen
voor buitenlandse abonnementen worden op aanvraag verstrekt.
Bureau voor Zeeuwsch-Vlaanderen Hulst, Dubbele Poort 7, tele
foon 102 (Bijbureau: Oostburg, Nieuwstraat 22, telefoon 35). Bu
reau voor de Zeeuwse Eilanden: Goes, Westsingel 75, teiefoon
2236. Hoofdredacteur: J. J. H. A. Bruna. Advertentieprijs (uit
sluitend voor de Zeeuwse oplage): f 0.10 per m/m; voor Re
clames (Ingezonden Mededelingen)'0.25 per m/m. (Voor de
gehele oplage resp. f 0.25 en f 0.60). Incasso wordt berekend.
Voor God, Koningin en Vaderland
(Van onze bijzondere medewerker)
pi EN REIS door België en Luxemburg, de twee bevriende landen, waar-
mede wij meer dan gewone vriendschappelijke betrekkingen onder
houden, bracht ons bij de haard van de snel-groeiende Benelux-gedachte.
Hier en daar hebben wij ons licht opgestoken en ervaren, dat de Benelux,
haar lelijke naam ten spijt, een begrip is geworden, dat ondanks de nauwere
samenwerking tussen de Europese landen met het Europa-congres in Den
Haag als hoogtepunt, geenszins overbodig is.
r\£ SAMENWERKING der Europe-
se landen vindt haar stuwing
door de dreiging in het Oosten: daar
boven staat de Benelux, geboren uit
deze positieve overtuiging, dat de 3
lage landen op elkaar zijn aangewe
zen.
Terwijl de drie regeringen in zo me
nig opzicht samen optrekken, mag
een reactie uit de bevriende volken
niet ontbreken. Vooral op cultureel
terrein zullen deze elkaar moeten
vinden.
Hun ideële taak komt hierop neer,
dat de samenwerking moet steunen
op de hechte wil. hand in hand de
toekomst in te gaan. Wij moeten el
kaar vinden, leren kennen en begrij
pen.
Wij. in Nederland, zullen niet ver
geten, dat België ons reeds trouw
hielp in de Indonesische kwestie, en
dat intussen vriendschappelijke ban
den weiden gesmeed tussen dertig
steden in de Benelux-landen. Advoca
ten, smeden, politiemannen en ande
ren gaan over en weer logeren; er
bestaat een uitwisseling van studen
ten en scholieren, van sportmensen
en technici; en in deze maand Juni
verschijnt het eerste nummer van 't
Benelux-maandblad en van de Bene
lux-Exporter.
VERHUIZING
"lyAT zoudt u denken v«n de
moeilijkheden, die zich voor
doen, als men van zins is een
compleet bos van 65.000 twee-ja
rige dennen van het ene land naar
het andere te verhuizen? Als we
er dan bij vertellen, dat de (nood
zakelijke) opzet was dit binnen
twee dagen kant en klaar te heb
ben, dan schudt u waarschijnlijk
meewarig het hoofd over de jour
nalisten, die zich van alles en nog
wat laten wijs maken.
En toch is het geen fabeltje.
Men wil IJsland weer gaan bebos
sen. Nu is men te weten gekomen
dat bomen uit Noord-Noorwegen
het beste in IJsland kunnen wen
nen. Een vloot Scandinavische
vliegtuigen is opgestegen vanuit
Tvomsö met het hele bos aan
boord. Het is de eerste maal in de
wereldhistorie dat een bos van
het ene land naar het andere
verhuist. Met dit verhaal voor
ogen denken we met iets meer
voldoening aan onze eigen Ver
huizing terug....
jpRJNSES ANNE, die met ex-koning
Michael zou (of zal?) gaan trou
wen, heeft gezegd: „Ik zal nooit m|jn
l godsdienst prijsgeven". Hetgeen bete
kent, dat zij een katholiek en geen
Grieks-orthodox huwelijk wil.
TEDERE ZWEEDSE FAMILIE heeft
bloedverwanten in de V. S., heeft
Truman vastgesteld tijdens een rede
Er wonen afstammelingen van onge-
veer één millioen Zweden in Ame-
I rika.
TTE HARINGVANGST is tot nu toe
uittermate schraal. De vissers ne
men jiu per reis een groter aantal net
ten mee. Anders blijft de Hollandse
nieuwe te duur.
jgEVIN zou eerlang om gezondheids
redenen aftreden, beweert een
Engels dagblad. Morrison zou hem dan
als Minister van Buitenlandse Zaken
opvolgen.
yAN BENESJ wordt ook al gezegd.
dat hij „om gezondheidsredenen"
i zal aftreden. Wie weet is dit gerucht
nog waar ook.
JJET KROONPRINSELIJK GEZIN
van Engeland ziet midden-Octo-
Hr» l gebeurtenis tegemoet,
net kind zal eventueel na Prinses
Elisabeth voor Troonopvolging hl aan
merkmg komen.
J)E MISSIESCHOOL voor jonge vrou
^i=i^e5i^.Ub?1rgen is de Mi-
gelijkgesteld met de voor leer
krachten verplichte cursussen „Indi
sche vorming" te Amsterdam
J)E „WATERMAN" zal onvoor.
i zl--nc oms'andigheden voorbehou
den Maandagmorgen om negen uur
aan de Lloydkade te Rotterdam wor
den ontscheept.
jy/JELKPOEDER, is massa geprodu-
>,i„iiaferd is bet enige middel ter be-
i udmg van het melktekort in Euro
pa, meent de Internationale Melkcon-
ferentie te Parijs.
Een gedachte wordt eigendom
van het volk
Qhet secretariaat van de Benelux-
douane-unie te Brussel heeft Mr.
Dr. E. Jaspar ons verklaard, dat de
economische samenwerking in de drie
landen spoediger een feit zal zijn dan
men vermoedt. En het zal geen scha-
blone worden! De eigen nationaliteit,
het eigen vorstenhuis en het eigen ka
rakter zullen volkomen bewaard blij
ven. Maar... men zal elkaar aanvullen.
In Wereldoorlog I noemden de Bel
gen ons demi-boches, halve moffen; en
men keek scheel, omdat wij toen zo
veel geld met onze neutraliteit ver
dienden. Maar de economische crisis
van 1929 bracht ons dichter bij elkaar.
Geleidelijk is een toenadering geko
men, sterk bevorderd door koningin
Wilhelmina en koning Albert. Maar dit
laatste kwam toen niet in de krant.
Ei- werd binnenskamers gewerkt... En
tijdens Wereldoorlog II waren wij
reeds zodanig naar elkaar toegegroeid,
dat diezelfde Belgen van 1914 de groot
ste bewondering betuigden voor de
geestkracht van ons, Nederlanders.
Een daad van wereldhistorische
betekenis
Weersverwachting, geldig tot
vanavond:
Zwaar bewolkt met korte op-
Klaringen en overwegend droog.
Iets hogere temperatuur. Meest
matige Zuid-Westelijke wind.
Vandaag zon onder 20.54 uur.
Maan onder 18.46 uur. Morgen
zon op 4.22 uur. Maan op 3.26 uur
Zon onder 20.55 uur. Maan onder
20.10 uur. Maandag zon op 4.22 u.
Maan op 3.53 uur.
jyiet nadruk heeft men, zowel in Den
Haag als in Brussel, ons toege
licht. dat de Benelux geen politieke
eenheid is; het blijven drie afzonder
lijke landen. Er wordt echter één eco
nomie opgebouwd. De eerste phase, de
tariefunie. is nog maar een stap, be
doelende, onderling geen invoerrechten
te heffen en gelijke invoerechten van
andere mogendheden.
Zijn we goed ingelicht, dan zal 1
Januari 1949 die douane-unie een feit
zijn. Dit betekent, dat aan de grenzen
der Beneluxlanden geen enkel recht
van de drie partijen zal worden ge
heven. Natuurlijk betekent dat nog niet
een volkomen vrij verkeer. Want zowel
de deviezenbeperking als de licenties
en de contingenteringen gaan door.
Wij mogen niet vergeten, dat Neder
land een deviezen-arm land is!
Toch zal het geen jaren duren, eer
ook de economische unie is verwezen
lijkt. Dat betekent een economisch
territoir van Delfzijl tot Bad Mondorl
in Luxemburg. Dan zullen er nog
slechts staatkundige grenzen tussen de
Benelux-landen bestaan. Doch mensen
goederen en geld zullen vrij van het
ene land het andere kunnen overgaan.
Moeilijkheden, die te
overwinnen zijn
Woor het echter zover is, moeten al-
lerlei ingewikkelde vraagstukken
worden opgelost. Want, aldus onze
zegsman, in de economische unie kan
slechts één systeem worden toegepast.
Wij vroegen een voorbeeld.
Een der grote moeilijkheden is
gelegen in het feit, dat België geen ge
leide economie wenst als doel, hoog
stens als tijdelijk middel om uit de
moeilijkheden van deze tijd te ge-
r^ksn
Waaruit leidt U dat af?
Wel: steun aan de landbouw, mo-
nopolieheffing en bedrijfsorganisatie
zijn uitingen van geleide economie, die
de Belgen verfoeien. En dan is er de
havenkwestie RotterdamAntwerpen,
waarbij het chauvinisme zal moeten
wijken; de loon- en prijspolitiek, die
Nederland Iets moet laten vieren en
zo meer. Verder moeten beide valuta's
uitwisselbaar worden op gelijke pari
teit. U ziet: dit alles ls niet eenvoudig
op te lossen,- doch waar de ernstige wil
heerst....
Schuilt er niet een tikje hobby
bij van ministers of Departements
ambtenaren?
Maar dat wees men af, in elk van
de lage landen. Men heeft geleerd door
de geschiedenis en ondervindt de har
de werkelijkheid. Men moet samen
gaan en de tijd was nimmer zo gun
stig. Met onze twintig millioen inwo
ners nemen wij in Nederland, België
en Luxemburg nu reeds de derde
plaats in; en die plaats zal sterkei-
worden. als daar de overzeese gebieds
delen bijkomen.
Drie kleine landen dragen in deze
moeilijke jaren de fakkel van vrijheid
en recht. Benelux wil aan dit geslacht
en de nakomelingen vrede brengen, vrij
heid en geluk, en een voorbeeld zijn
voor de ganse wereld.
Dat de idee op weg is, bleek ons uit
verdere besprekingen met autoriteiten
uit alle drie Benelux-landen. Daar
over een andere keer.
JN EEN BRIEF aan de Minister van
O. G. schrijven de Staten van Cu
rasao, naar aanleiding van het wets
ontwerp tot herziening van de Grond
wet als „opmerking vooraf" o.m. het
volgende.
Het herhaaldelijk handelen voor Cu
rasao, over Curasao en zonder Curasao
is een bron van telkens terugkerende
ergernis. In het bijzonder thans, nu
men de oude koloniale rechtsorde wil
afschaffen en een nieuwe rechtsorde
scheppen, zou het van de juiste gees
tesgesteldheid blijk geven, indien voor
al die artikelen van de Grondwet zorg
vuldig zouden worden nageleefd, wel
ke beter stroken met de gewenste re
latie tussen de verschillende delen van
het Koninkrijk. Het kolonisalisme toch
is dikwijls meer een zaak van geestes
gesteldheid dan van wetgeving.
N.a.v. het ontwerp zelf vragen zij
dringend om de vorming van een „pro
cedure van gelükgerechtigheid". Zij
menen dat nieuwe rechtsorde eist,
dat Suriname, de Antillen en Neder
land afzonderlijk en zelfstandig moe
ten beslissen.
TN DE 18 KIESKRINGEN van Ne
derland vond Vrijdag 4 Juni de
indiening plaats van de candidaten-
lijsten der partijen of groepen, die
aan de verkiezingen voor de Tweede
Kamer op Woensdag 7 Juli a.s. zul
len deelnemen.
In totaal hebben 12 partijen of groe
pen van de gelegenheid gebruik ge
maakt om candidatenliisten in te die
nen.
Tien partijen of groepen hebben in
alle 18 kieskringen van Nederland een
lijst ingeleverd nl. de Katholieke
Volkspartij, de Partij van de Arbeid,
de Anti-revolutionnaire Partij, de
Volkspal-tij voor Vrijheid en Demo
cratie, de Staatkundig Gereformeer
de Partij, de Communistische Partij
Nederland, de Christelijk Historische
Unie, de Middenstandspartii. de On
afhankelijk Nationale Groep en de
lijst Weiter.
In de kieskringen Arnhem, Nijme
gen, Rotterdam, Den Haag. Leiden,
Dordrecht, Amsterdam, Haarlem,
Utrecht, Leeuwarden, Groningen en
Maastricht heeft voorts de „oude S.
D.A.P. vooruitstrevende partij voor
wereldregering" een candidatenlijst
ingediend, terwijl in de kieskringen
Rotterdam en Amsterdam nog een
twaalfde partij een lijst met candi-
daten heeft ingeleverd nl. de Revolu-
tionnair Communistische Partij.
Bij de verkiezingen voor de Tweede
IVTAARSCHALK SOKOLOFSKY heeft aan de Berlijners uit
•riA de Russische sector een heleboel mooie dingen beloofd. Het
komt alles bijeen neer op een loonsverhoging van 20 pet. voor
alle arbeiders en op het verstrekken van een warme maaltijd
per dag. Bovendien zouden voor kinderen van 16 tot 18 jaar
de arbeidstijden worden verkort.
Generaal Robert
son heeft in een
persconferentie ver
klaard: „De belan
den van het Duitse
volk vallen samen
met onze belangen
en wij koesteren
geen wrok meer".
Daaruit zou
verbetering
de Duitsers in
Britse zone zijn
te leiden. In elk
val krijgen de mijn
werkers al meer
vlees en vet.
Misschien zijn
de voorboden
een toenadering
sen de verschillen
de bezettende
gendheden
zullen het hopen.
Voorlopig schijnt
er in elk geval
sprake te zijn van
een „tegen elkaar
opbieden" in he
schenken van gun
sten, hetgeen toch
nog altijd beter is
dan een „koude
oorlog", gelijk we
niet lang geleden
dag in dag uit
zien kregen.
een
voor
de
af
ge
dit
tot
tus
te
T AGERE SS-Offi-
eieren in Duits
land hebben alge
mene amnestie ge
kregen van gene
raal Robertson.
TODEN EN ARABIEREN vechten
nog steeds door aan alle fronten
in Palestina. Graaf Bernadotte is niet
minder actief in het voeren van be
sprekingen en zegt herhaaldelijk en
met nadruk, dat hij niet pessimistisch
is gestemd. Het gaat er allereerst om
de interpretatie der beide partijen te
kennen van de inhoud „Wapenstil
stand", daarna moet het Bestand wor
den uitgevoerd en ö<m eerst kan aan
een bespreking over "Tijvende vrede
worden gedacht. Uit Rome bereikte
ons het volgende bericht:
De Romeinse delegatie van het be
heer der heilige plaatsen in Palestina
heeft medegedeeld, dat te Rome een
recruteringscentrum voor vrijwilligers
ter verdediging van de heilige plaat
sen en van religieuze, liefdadige en
culturele instellingen der katholieke
Kerk in Palestina is geopend.
De aan te werven strijdmacht zou
uitsluitend een beschermende taak
krijgen. Het staatssecretariaat van 't
Vaticaan is van een en ander op de
hoogte gesteld.
Ten Vaticane heeft men verklaard niets
van 't plan af te weten In betrouwbare
Vaticaanse kringen gelooft men niet,
dat deze ontkenning betekent, dat het
Vaticaan het plan afkeurt, doch dat
het zich met de vorming van de strijd
macht niet wil inlaten, daar het mo
gelijk is, dat politieke betekenis aan
het plan wordt toegekend.
Kamer in 1946 waren er 10 partijen
of groepen die een candidatenlijst had
den ingediend. Van deze 10 partijen
hebben de Protestantse Unie, de Bel
lamy Partij en de groep Rodrigues
Lopez bij de candidaatstelling voor
1948 niet opnieuw lijsten ingeleverd,
terwijl de lijst Weiter, de Onafhan
kelijke Nationale Groep, de Midden
standspartij, de oude S.D.A.P.. vooruit
strevende Partij voor Wereldregering
en de Revolutionnair Communisti
sche Partij als nieuwe partijen of groe
peringen, die aan de verkiezingen
wensen deel te nemen kunnen worden
gekenmerkt.
T\E AMERIKAANSE Minister van
Buitenlandse Zaken, George Mar
shall, heeft Vrijdag verklaard, dat de
vermindering van de gelden voor het
plan-Marshall, voorgesteld door de
toewijzingscommissie van het Huis
van Afgevaardigden, indien zij goed
gekeurd werd door het Congres, het
gehele Europese Herstelprogram van
een herstelplan tot een ondersteu
ningsplan zou degraderen. Marshall
waarschuwde, dat een dergelijke wij-,
ziging in geheel West-Europa, „een
zeer ernstige politieke reactie" te
weeg zou brengen.
«-
A|INISTER IN 'T VELD hield giste
ren een rede, waarin hij o.m. ver
klaarde:
Er zullen 10 jaren nodig zijn, om
het tkort van 250300 duizend
woningen en de achterstand van 25
a 30.000 woningen jaarlijks, in te lo
pen. Toch worden dit jaar reeds 25
duizend woningen gebouwd en 3600
zwaarbeschadigde zijn hersteld.
De minister is echter niet bereid
om het woningpeil te verlagen. Hij
zal liever woningen met 300 kub. me
ter volume bouwen, waarin twee ge
zinnen, elk met eigen keuken, kun
nen samenwonen, dan tot noodwonin
gen overgaan. Toch kwamen in 1947
reeds 8000 montagewoningen gereed.
In 1952 hoopt hij de normale bouw tot
60.000 woningen te hebben opgevoerd
waarna in korte tijd de achterstand
kan worden ingehaald.
Tn de Nederlandse Staatscourant van gisteren komt de vol-
gende bekendmaking voor
H. M. Koningin Wilhelmina en H. K. H. de Regentes Prinses
Juliana hebben mij gemachtigd mede te delen, dat de afstand
van de Kroon door H. M. Koningin Wilhelmina zal geschieden
op 4 September a.s., weshalve op die dag H. K. H. Prinses
Juliana de regering zal aanvaarden.
De plechtige beëediging en inhuldiging van de nieuwe Koningin
zal plaats vinden op 6 September a.s.
De Minister-President,
(get.) BEEL.
Jesuieten
IN Luzern heb je het Vierwoudsteden-
meer, de Pilatus, de Rigi, de Hof-
kirche, het Löwendenkmal en zo nog
wat meer. Je hebt er ook een Jezuieten
kerk. Van buiten de geijkte Romeinse
stijl. Van binnen een barokfeest. Daar
kun je echt plezier hebben samen met
Onze Lieve Heer en vele heiligen. Maar
als je dan later vraagt: „Waar wonen
nou de Jezuieten, die zo'n plezierige
kerk onder hun beheer hebben?" dan
krijg je ten antwoord: Jezuieten? Onze
Bondsgrondwet verbiedt de vestiging
van Jezuieten in Zwitserland. Die
naam van die kerk is alleen maar een
historische naam.
Van zo iets sta je toch wel even te
kijken. Het is hier zeker een demo
cratisch land. Niet alleen voor het par
lement, maar ook voor tal van wets
ontwerpen jvorden de kiezers naar de
stembus geroepen. Geloofs- en gewe
tensvrijheid zijn met verscheidene ar
tikelen gewaarborgd. Op Sacraments
dag trekken in verscheidene steden en
dorpen de processies met grote luister
uit. Maar de Jezuieten!... Och, zo zegt
me een katholiek voorman, we moeten
nu eenmaal nog rekening houden met
de angst van de Protestanten. We zijn
een minderheid. Als we nu een volks
stemming aanvroegen om het gewraak
te artikel te schrappen, dan zouden
we geen meerderheid behalen. Ook de
socialistische massa zou met de Pro
testanten meestemmen. We hebben
ook niet eens een vertegenwoordiger
bij het Vaticaan. De zaak komt in
orde, als de Bundesverfassung eens he
lemaal wordt herzien. Dan gaat de
schrapping van het artikel wel met de
grote hoop mee. Maar als het alleen
in de strijd wordt geworpen, dan ko
men gifbeker en brandstapel weer op
de proppen...
O, historische vooroordelen, hoe taai
zijn uw levens!
dit weer te zien, nadat oorlog en de-
Mentaliteit
We staan hoog boven het Rhönedal,
dat overgoten ligt van zonne
schijn. Reusachtige getande bergen
blokkeren de horizon. Wat een rust,
wat een majesteit! Het is een weelde
viezen ons zo lang binnen onze gren
zen hadden opgesloten.
Rust, majesteit.... Ziet U daar dat
bergmassief? zegt onze gastheer. Dat
is één vesting. Helemaal uitgehold met
schietgaten aan alle kant. Voorraden
liggen er in opgeslagen. We hebben
altijd geweten, dat men neutraliteit
niet op een koopje moet nemen. Men
kan onze hoogvlakten, onze grote ste
den wellicht bezetten. Maar de reus
achtige Alpen-reduits zijn onneem
baar. Hitier heeft wel gedacht aan
het aangrijpen van Zwitserland. Maar
hij wist: Dit land is altijd weerbaar
geweest. Het deed niet meè aan de
nooit-meer-oorlog-mode. En dan die
ontoegankelijke bergen! Die gemakke
lijk te verdedigen passen 1 Hij heeft
zich bedacht. Hij viel de Lage Landen
aan...
We weten niet. of de redenering van
Hitier zo eenvoudig is geweest. De man
heeft op de Balkan ook wel harde
bergnoten gekraakt. Doch in ieder ge
val: Zwitserland ontsnapte andermaal
aan de macabere dans. En Zwitserland
gelooft nog in neutraliteit. Weerbare
neutraliteit. Iedere mannelijke inwoner.
moet dienen. Is hij er niet toe in staat,
dan betaalt hij een weerbelasting. Eer
ste oefentijd vier maanden. Herhalings
oefeningen van drie weken. Iedere
dienstplichtige krijgt zijn geweer mee
naar huis. Hij kan er dus altijd nog
mee oefenen. Op schietbanen. Of op
hazen en vossen.
Is het dan niet gevaarlijk ieder
een een geweer in bezit te geven? Ook
communisten? Ook links-socialisten?
Gevaarlijk?... Als er troebelen
zouden dreigen, dan roepen we het
leger onder de wapenen. Dan. staan die
gevaarlijke lieden onder de krijgstucht
en onder de krijgswet. Nee, maakt U
zich maar niet ongerust. Zwitserland
weet, hoe het rust en orde behouden
moet. Tijdens de oorlog hebben we de
vijfde colonne ook wel bedwongen. Een
zestal lieden, die Hitiers komst wilden
voorbereiden, zijn berecht, terdoodver-
oordeeld en geëxecuteerd. De andere
aspirant-verraders kropen toen wel in
hun schulp.
Zo voelt Zwitserland zich gerust? Is
er geen gevaar voor valse gerustheid,
voor Maginotlinie-mentaliteit?
Federalisme
Men reist in het Kanton Vaud op
Sacramentsdag. Er is niets van
een feestdag te bespeuren. Alles werkt
gewoon. Men komt in Tribourg. Volop
Zondag. Zelfs de post bestelt niet.
Heel de stad in feesttooi. Men komt
in Bern. De gewone winkelparade van
een door-de-weekse dag. Men komt in
Luzern. Weer helemaal Zondag. Zo
leeft ieder kanton zijn eigen leven.
Niet alleen in het religieuse. Ook op
politiek gebied. Wat zouden Haagse
centralisten schrikken, als de provin
cies hier eens eenzelfde mate van
autonomie zouden vragen! Stel je voor:
eigen wetten, eigen belastingen. En
dan zijn er ook nog de drie verschil
lende talen, waarvan er een in ieder
kanton de boventoon voert. De cultu
rele verwantschap met de grote lan
den, welker taal men spreekt, onder
vindt geen enkele belemmering. Toen
is er volkomen saamhorigheid. Zelfs
Mussolini heeft niet gepoogd aanspra
ken te maken op het Italiaans-spre
kende kanton Tessino. Hij wist, dat
de bevolking zich heel gelukkig voelde
als deel der Confederatio Helvetica.
Dat ze hem bij het geringste aanzoek
een blauwtje zou laten lopen. Zwitser
land verlangt ook niets meer dan het
heeft. Eenmaal in zijn geschiedenis
deed het aan imperialisme. Uitbreiding
in de richting van Milaan werd nage
streefd. Men kreeg een bloedige neder
laag te incasseren. Dat was eens en
daarna nooit meer. Na de eerste we
reldoorlog klopte de Oostenrijkse pro
vincie Vorarlberg aan het Zwitserse
huis. Negentig proeent der bevolking
verlangde opname in het Eidgenossen-
schaft. Zwitserland weerstond de be
koring. Vorarlberg bleef bulten staan.
Ons federalisme is einzigartig,
zei me een politiek voorman. We wil
len het aan niemand anders aanbeve
len of voorschrijven. We begrijpen ae
betekenis van een dynastie voor Hol
land met zijn overzeese gebiedsdelen.
Maar wij voelen ons door de traditie
en ook door de feiten gelukkig in ons
republikanisme. Geen echte Zwitser,
die het veranderen wil.
Grondwet
jyjen kijkt uit het raam en ziet de
zonnevonken spatten uit een
blauw meer. Een schattig wolkje geeft
een zoen aan een grijze bergtop. Maar
het gesprek gaat schrik niet!
over de Grondwet. Wat is een Grond
wet bij ons een plechtig document!
Wat is er allemaal niet voor nodig,
om er iets in veranderd te krijgen. De
Zwitser lacht daarom. De Grondwet
moet gemakkelijk kunnen meegroeien
met het leven, zegt hij. Bij eenvoudige
volksstemming kunnen er bepalingen
aan toegevoegd worden. In een bui
van dierenlievendheid heeft men er
zo een bepaling ingelast, welke het
rituele slachten verbiedt. Ik schrok er
van, toen ik het las. Was niet onge
veer het eerste wat Seys Inquart bij
ons invoerde zo'n verbod?
U moet vooral niet aan anti
semitisme denken, zo stelde men mij
gerust. Het is zuiver in een opwelüng
van dierenliefde geschied. Ik geef toe.
zulke detailregelingen passen beter in
een gewone wet. Zo ook het verbod van
speelholen, dat bij ons in de «Srondwet
staat. En nog zo veel meer, dat van
het geheel een lappendeken maakt.
Er komt ook nog wel eens een totale
herziening en dan zullen we er meer
een eenheid van maken. Zo'n totale
herziening vergt trouwens ook parle-
mentsbinding. Maar onze methode van
gemakkelijke detailwijziging heeft haar
grote voordelen. Dan voorkomt men
starheid, vervreemding van de werke
lijkheid in de Grondwet. Dat is een
groot gevaar. Dat willen wij ver
mijden....
Ik luisterde met aandacht. Ik dacht
aan het vaderland, waar we plechtig
kijken en eerbiedig fluisteren, zodra
de Grondwet in het geding komt. De
Zwitsers zijn niet zo zwaartillend. Hoe
kan men het ook zijn, als men uit het
raam schouwend zonnevonken zich
spatten uit een blauw meer en een
schattig wolkje een zoen ziet geven
aan een grijze bergtop?
in de propagandablaadjes van de
P. t. d. A. schrijven.
Beter ook dan op de betogen van
hen. die aan de andere kant verscheu
ring der eenheid bepleiten.
Wie dit woord goed in zich opneemt,
is immuun voor de propaganda van
links of van rechts.
r\E PARTIJ van de Arbeid verspreidt
in Breda en wellicht ook elder?
gestencilde verkiezingsblaadjes. Voor
ieder bedrijf is er een kentekenende
titel aan gegeven, maar de inhoud is
hetzelfde.
Een dier blaadjes houdt zich bezig
met de vraag: Kan een katholiek socia
list zijn? Ten aanzien van het
marxistisch socialisme durft men die
vraag wijselijk niet bevestigend te be
antwoorden. Met „het socialisme in
heel andere vormen" zou het echter
anders gesteld zijn. Zie Engeland, zie
Australië, zo zegt men. Zie ook Neder
land, waar katholieken „belangrijke
functies" bekleden in de Partij van de
Arbeid.
Wat daarvan te zeggen?
Laten we er eerst de encycliek „Qua-
dragesimo Anno" eens op naslaan. Die
spreekt over het gematigd socialisme,
welks wensen de eisen der christelijke
maatschappij-hervormers somtijds sterk
nabijkomen. De encycliek acht het niet
uitgesloten, dat deze eisen van het
gematigd socialisme hoe langer hoe
minder gaan verschillen van dé wen
sen en verlangens van hen, die streven
naar een sociale hervorming op chris
telijke grondslag. Echter voegt ze eraan
toe: Daarom is er voor hen, die niets
meer dan dit nastreven, geen reden
om zich bij het socialisme aan te
sluiten. En verderop zegt ze: Hetzij
men het socialisme beschouwt als stel
sel of als historisch verschijnsel of als
„actie", zolang het het echte socialis
me blijft is het, ook nadat het in ge
noemde opzichten tegemoet kwam aan
de waarheid en de rechtvaardigheid,
onverenigbaar met de leer der katho
lieke Kerk, omdat de opvatting, die
het heeft van de maatschappij, lijn
recht in strijd is met de christelijke
waarheid.
Let wel: de encycliek heeft het over
het „echte socialisme".
Toen de encycliek verscheen, had
men in Engeland al dezelfde toestand
als thans: katholieken waren lid van
de Labourpartij. Het is dus duidelijk:
lid zijn van de Labourpartij betekende
niet aanhanger zijn van het echte
socialisme. Kardinaal Bourne van West
minster z.g. zei dan ook: „Als iemand
in Engeland zegt, dat hij socialist is,
bedoelt hij dit zelden in de zin van het
socialisme zoals dat elders in Europa
is. Ware de Arbeiderspartij socialis
tisch in de vastelandse zin, dan kon
geen katholiek lid van de Partij zijn
Jk/Jaar, zo zal de P. v. d. A. zeggen,
na de oorlog is onze partij geëvo
lueerd tot een Labourpartij. Klassen
strijd en socialisatie als beginsel heb
ben we afgezworen. De erkenning der
geestelijke waarden heeft ruim entree
gekregen. Ons beginselprogram is niet
meer in strijd met de katholieke
levensbeschouwing. Aan de katholieke
overtuiging wordt in onze rijen geen
geweld aangedaan.
We hoorden dit in 1946 ook al zeg
gen. We zijn al overtuigd, dat men onze
principes wil ontzien. Maar een juist
en beslissend oordeel daarover kan men
toch moeilijk toevertrouwen aan men
sen, die leven vanuit een andere levens
beschouwing. We gaan daarover liever
te rade bij het Hoogwaardig Episco
paat. Niet dat dit een oordeel zal wil
len geven over concrete politieke
vraagstukken. Dat is zijn taak en zijn
zending niet. Wel echter zal het oor
delen over de vraag, waar in de ge
geven omstandigheden de waarborging
en de toepassing der juiste normen
het best verzekerd is. Uit ervaring,
vooral in de oorlogstijd, weten we, hoe
veilig varen het is op dit kompas.
Toen in 1946 de Partij van de Arbeid
pas was ontstaan en haar gestalte nog
niet duidelijk bepaald was, heeft het
Episcopaat met het oog op de verkie
zingen drieërlei vastgesteld:
1. De katholieken moeten metter
daad de hun bij de wet opgelegde kies
plicht vervullen.
2. Ze hebben tot plicht slechts die
personen te kiezen, waarvan zij met
recht mogen verwachten, dat zij zich
op het terrein van wetgeving en be
stuur zullen laten leiden door de zede
lijke normen van het Christendom.
3. De naleving dezer normen wordt
in de gegeven omstandigheden het best
gewaarborgd door de Katholieke Volks
partij.
Zo was het in 1946.
Sindsdien zijn er ruim twee jaren
voorbijgegaan. Er is practijk inzake de
nieuwe, politieke verhoudingen in Ne
derland. Ook weten we nu beter wat
we aan de Partij van de Arbeid hebben.
Er was zelfs een politieke coalitie,
welke zeker haar goede vruchten heeft
opgeleverd, doch ook spanningen en
teleurstellingen heeft gekend.
^u staan we weer voor de stembus.
En wederom sprak het Episcopaat
Moest het zijn mening op grond van
de practijk of op grond van ee,.
nieuwe situatie herzien?
Neen, het handhaafde de verklaring
van Mei '46 met beslistheid.
Men kan aan deze verklaringen na
tuurlijk gaan peuteren. Men kan aller
lei theoretische betogen gaan opzetten
over de draagwijdte van zulke verkla
ringen. Men kan onder de duidelijke
strekking weg trachten te spartelen.
Doch wie onbevangen luistert, weet
precies wat de wens zijner Kerkelijke
Overheid is.
Wederom niet, omdat deze zich ge
zag aanmatigt op zuiver-politiek ter
rein.
Wel echter, omdat ze bezorgd is vooi
de beveiliging en invloed van het
Christendom in onze samenleving.
Op dat woord kan men beter bouwen
dan op de mening van de mensen, die
(Vervolg op kolom 6 onderaan)