A
wat de Vrouw interesseert
DE SS A POETERAJongensstad
•ureau
In de Keukens van de Atoombom
(TTadTo")
Hersengymnastiek
Él
Van het Z. Vlaamse verkeersfront
geen nieuws
Katholiek onderwijs
en neutrale scholen
er dan
tte
ïFOON 2964
Onze wekelijkse prijsvraag
Pionierswerk der Broeders van
O L Vrouw van Lourdes
in
Indië
besteden
esloten
VIERDE JAARGANG No. 1040 2e BLAD
ZATERDAG 3 APRIL 1948
Romantiek van de Plutoniumfabriek
Geef mij één dollar
winst
Het is echter een studie waard van verkeerseconomën
Luister naar de kerkelijke overheid
F
Er zwerven nog 40.000 naakte en hongerige kinderen
lede japon?
arsmantel
el of -jurk
een vlotte
'ifi'e blouse
320—o
OOM TEL. 386
ÏS
378-xxx-o
A. M A E S
■pst uitgebreide zaak
igieuse artikelen.
KREUKELMARKT.
Wede.
J. SEYDLITZ
Taagt tegen Mei een
e MEISJE
aar oud, kunnen-
n en licht werk
980-0
van Dissel Sr.
INE KADE 47
GOES
oor Vrijdags
N NETTE
iRKSTER
IGD:
tACTOR-
rtTEUR,
evens op de hoog-
;an landbouwwerk-
jenieten de voor-
Dreu en Co.'s
N. V.
'ord en Fordson
ractor Dealer
TEL. 2267
366-0
ÏEVRAAGD
\NKWERKER
en
MONTEURS
}reu en Co.'s
N. V.
ord en Fordson
ictor Dealer
Teil'. 2267
367-0
an der Steen
m'jn troorï\
l'jkmjn kroon'
lu# een kdnne
9 die fdetus
hteri
me Werkers), die
heim verzet tegen
srs had georganl-
1 vreugdedag voor
ln de Verenigde Staten, in Siberië en in Argentinië
zijn reusachtige complexen verrezen y
ï^EN ROSSE GLOED hangt er boven de spooksteden van Siberië, Betonmo-
lens malen dag en nacht. Meters dikke muren worden opgetrokken in
de meest afgelegen gebieden van Amerika en Azië. Plutonium! De wereld
maakt plutonium; een nieuw metaal dat alleen door kernsplitsing uit ura
nium kan worden verkregen. Atoom voor AtoomEen eindeloos lange
weg voor de mogendheden, die deze kostbare stof ln grote hoeveelheden,
nodig hebben voor de atoombom!
Het eerste apparaat, dat de Amerikanen ln dienst stelden om op grote
schaal plutonium te vervaardigen, bezat een vermogen van 200 Watt.. In
dien men hiermede één bom van zegge 100 k.g. had willen vullen, zouden er
70.000 jaren verstrekken zijn....
ZOALS de Russen nu achter de Oeral
hun laboratoria en fabriekscom
plexen in streng bewaakte afzonde
ring ophouwenen er strikt voor blij
ven waken dat geen geheimen uitlek
ken, zo ploeterden eens de Amerika
nen onder veel moeilijker omstandig
heden tijdens de oorlog om al hun ac
tiviteit op dit gebied uit het oog en.,
uit de pers te houden. Complete ste
den moesten in recordtijd worden op
gebouwd, tienduizenden bij uitstek
geschoolde arbeiders werden te werk
gesteld, professoren, ingenieurs,
scheikundigen, ervaren leiders, archi
tecten, medici, leveranciers van
grondstoffen en voedsel, politiemensen
en militairen, administratief en tech
nisch personeel werden in het gigan
tische project betrokken zonder dat
zü mochten weten, waarvoor hun werk
zaamheden dienden.
Er bestaan op het ogenblik tien
tallen steden op de wereld, waarvan
de namen niet op enigerlei landkaart
mogen voorkomen. De bekendste daar
van zijn wel Clinton, Oak-Ridge en
Hanford in dc Verenigde Staten; de
slechts met enkele Russische letters
aangeduide bouwsels ten Zuiden van
Biisk, ten Noorden van Chita en in
het Alaghezgebergte in de U.S.S.R. en
dan de ;ven dreigend uitziende pro
jecten van de Argentijnse regering bij
San Isidro en Cerro Blando. In deze
laatste plaats is het hoofdkwartier
gevestigd van de uitvinders der Duitse
atoombom; prof. Werner Heisenberg
uit Leipzig en dr Guido Beek, beiden
in dienst van president Peron.
■jVTidden in de oorlog trad bij de
president-directeur van Ame-
rika's grootste scheikundige con
cern 'n man binnen, die zich voor
stelde als generaal Groves.
„Ik kwam u verzoeken, meneer
Carpenter, om een volledige stad
te bouwen bestaande uit schei
kundige fabrieken."
„Waarom?" vroeg de ander, stom
verbaasd.
„Dat kan ik niet zeggen", zei
de generaal, „maar het is !n het
belang van het land en ik spreek
hier namens de regering en de
generale staf. Ik vertrouw, dat u
alle opdrachten zult uitvoeren,
zonder u over het hoe en waarom
te bekommeren. Die stad moet in
de kortst mogelijke tijd gebouwd
worden en geen mens mag iets van
de werkzaamheden te weten ko
men."
„Goed, ik neem het aan", zei
W. S. Carpenter „geef mü 'n con
tract voor de kostprijs met de ga
rantie van één dollar winst.."
Het werd het wonderlijkste con
tract dat ooit is opgemaakt.
Er is over de geheime steden in
Amerika nooit iets uitgelekt. En
toen Harry Truman de eed als
president- had afgelegd, en inge
wijd werd, stond zelfs hij als
aan de grond genageld bij het
vernemen van dit nieuws.'...
HOE WERKT ZO'N FABRIEK?
T)e eerste inrichting die de Ameri
kanen in 1943 opzetten om meer
plutonium te verkrijgen dan die ene
iaboratoriumzuil te Chicago oplever-
de, kon niet anders zijn dan een slag
in de lucht Méér plutonium dan de
helft van het duizendste gedeelte van
een gram had nog niemand ooit bij
elkaar gezien! Geen der geleerden kon
voorzien, welke invloeden het nieuwe
materiaal op de omgeving zou uitoefe
nen. Welke bouwstoffen waren nodig?
Hoe kon men de ontzaglijke hitte af
voeren, die bij een dergelijke mas
sale kettlngplifsing zou optreden? Hoe
moest men de kettingreactie in de
hand houden, de „machines" besturen,
indien de radio-activiteit niet inge
perkt kon worden?
Problemen genoeg! Men zou bv. ge
regeld de „asla" van elke uraniumzuil
led'Sen en nieuwe „brand
stoffen" toevoegen, maar nimmer
mocht de atoomsplitsing zich buiten
de „kachels" voortzetten. Men kon ook
een zuil niet gaan afbreken, als er
wat plutonium in ontstaan was.
Voor al dit soort vraagstukken is
tenslotte een oplossing gevonden. Al
vorens echter van de ervaringen uit
de proeffabriek profijt kon worden
getrokken, kwamen reeds de onaf
zienbare complexen van Hanford en
Oak-Ridge in bedrijf. En natuurlijk
deden de voortvarende Amerikanen
het daar toch weer heel anders
ALS EEN BETOVERD KASTEEL
J)e „uraniumzuil" die de Russen
thans algemeen toepassen, is op
gebouwd uit een grafieten rooster met
verschuifbare uranium-staven Zodra
in het inwendige van deze bijna bol
vormige ovens een blijvende kern
splitsing aan de gang is gebracht (een
kettingreactie dus) ontstaat onder
zekere voorwaarden het plutonium.
De bediening geschiedt geheel op af
stand en al het personeel blijft door
een nahdloze beschermende loodbeton
muur van de apparaten gescheiden.
In plaats van de ideale heliumkoe-
ling heeft men om practische rede
nen waterkoeling toegepast, maar de
Columbia-rivier, die hiertoe door één
der fabrieken heengeleid is, mc -an
ook weer onschadelijk gemaakt wor
den. Met de buizen hiervoor ontston
den nieuwe moeilijkheden, want deze
moesten uit een materiaal bestaan dat
1. bestand was tegen het opwekken
van kern-reacties in de stof;
2. geen neiging bezat om neutronen
in te vangen, hetgeen de werking van
de zuilen zou vertragen;
3. niet veranderde onder inwerking
van de hevige neutronen-bombarde
menten;
4. geen invloed zou indervinden
van de radio-actieve straling;
5. voldeed aan alle eisen welke aan
buismateriaal gesteld worden (piet
lekken, niet kromtrekken, niet merk
baar uitzetten bij verwarming, niet
roesten en gemakkelijk te bewerke).
Beryllium-pijp bleek niet in vol
doende hoeveelheden gemaakt te
kunnen worden en toen bleef uitein
delijk aluminium over, alhoewel men
eigenlijk in het geheel niet wist of
dit onder deze nieuwe omstandighe
den wel dezelfde hoedanigheden zou
bezitten.
De electro-technici zaten met de
handen in het haar vanwege de stra
lingsinvloeden op hun instrumenten.
Draden, controle-apparaten, meters en
automatische schakelaars vertoonden
de vreemdste kuren. Grafiet-onc'.erde-
len in weerstanden veranderden van
waarde; het geleidingsvermogen, de
elasticiteit, de trekvastheid en de
temperatuur van bijna elk materiaal
bleken onderhevig aan niet te peilen
schommelingen.
URANIUM IN BLIK...
TAe dreigende berichten die doorlek-
ten over de Duitse atoombom,
zweepten de Amerikanen eindelijk tot
zulk een snelheid op, dat vanaf 1943
fabriek na fabriek uit de grond werd
gestampt, gelijk op het ogenblik de
Russen in de Siberische steppen pres
teren.
Het allereenvoudigst zou het zijn,
indien het koelwater rechtstreeks
langs het uranium gevoerd kon wor
den. Dit bleek onmogelijk, omdat
beide stoffen zodanig op elkaar in
werkten, dat het water strah i begon
uit te zenden, terwijl het uranium
in plakken uiteenviel! Een bescher
mende laag kon men met gemakkelijk
aanbrengen, er zat niets anders op
dan; het uranium „in te blikken".
Het gezicht van de Hanfordsr di
rectie toonde dagelijks de stand van
de „inblik-thermometer", want met
dit onderdeel van het bedrijf was al
tijd wet iets aan de hand Of er
kwam roest op het metaal, er raak
ten splitsingsproducten in het water,
of de koeling deugde niet meer, er
werden neutronen „verduisterd" en
de kettingreactie vertraagde, of er
ontstond een lek en een complete zuil
viel uit met alle gevolgen van dien....
Om maar niet eens te spreken va?
de bijproducten, die ontelbare zorgen
baarden als gevolg van him gevaar
lijke radio-activiteit en zonderlinge
samenstelling. Radon (een edelgas),
xenon en jodium dat gamma-stralen
uitzond, kwamen op de meest onver
wachte ogenblikken tevoorschijn.
Hoge schoorstenen moesten worden
gebouwd, om de dodelijke gassen en
zuurdampen af te voeren.
In elke nieuwe stad moest, naast de
verdere meer normale gemeentedien
sten, een uitgebreide gezondheids
dienst in actie komen, om eikeer da
gelijks meerdere mhlen te onderzoe
ken en zo nodig te behandelen.
En met dat alles bezat mén op 1
Februari 1944 nog slechts190 mil
ligram plutonium. Nog niet één gram!
VOORKOMEN IS BETER
DAN GENEZEN!
ÏAe doctoren van de gezondheids-
dienst, die voornamelijk preven
tief moesten werken, om ongelukken
op grote schaal te voorkomen, hebben
hun taak uitmuntend vervuld. Per
manente en draagbare verklikkers
waarschuwen thans bij ae aanwezig
heid van stralingen. Iedere arbeider
draagt een filmstrookje in zijn zak,
dat geregeld wordt afgelezen op
„zwartheid". Bij de uitgang van elk
laboratorium waarschuwen verborgen
alarmsignalen bij het passeren van
besmette personen. De werkkleding
wordt dagelijks gewassen in een spe
ciale inrichting.
Het is binnen de beschermende mu
ren van een plutoniumfabriek volgens
de laatste statistieken veiliger dan op
welke verkeersweg dan ook!
HET ZWARTE WATER
Tn tegenstelling tot de Amerikaanse
methode werkte men in Duitsland
met zwaar water als „ten.peraar"
Hitier veroverde voor dit doel de fa
brieken ln Noordwegen. De beide uit
vinders Heisenberg en Beck, die
thans hun werkzaamheden onder de
hoede van president Peron voortzetten
laten deze neutronen-vertragende
stof nu maar produceren in Zuid-
Amerika.
De zuilen voor het vervaardigen van
plutonium kunnen dan een kleinere
afmeting hebben dan bij toepassing
van grafiet. Er is ook veel minder rem
stof nodig. Wel moeten speciale voor
zorgen getroffen worden tegen een
„uit de hand lopen" van de ketting
reactie, bv. door meerdere controle
staven (cadmium) in te schakelen.
Een bezwaar vormen de schomme
lingen in het energie-niveau tenge
volge van luchtbellen. Ook blijft men
afhankelijk van de geringe hoeveel
heden, die de fabrieken kunnen leve
ren. In de Verenigde Staten koos
men daarom grafiet, doch dit moest
van nog ongekende zuiverheid zijn.
Men heeft er de leveranciers voort
durend tot wanhoop gebracht door
hun zuiverste producten als totaal on
bruikbaar te bestempelen en steeds
fijnere sortering te verlangen. En
dan in gigantische hoeveelheden, ter
wijl niemand enig vermoeden mocht
hebben waarvoor dit ultra-fijne mate
riaal gebruikt zou worden!
DE STANDAARD-ZUIL
TToeveel uraniumzuilen staan er in
één fabriek?.
Het zou aanbeveling verdienen om
vele kleine ovens te bouwen inplaats
van één grote. Zij kunnen dan één
voor één gebouwd en in gebruik ge
nomen worden; men heeft- voldoende
reserve indien een appara.v uitvalt
en het is veiliger bij mogelijke onge
vallen.
De ervaring leerde, dat kleine zul
len onvoordelig veel grondstoffen ver
eisten en te grote bouwsels onhandel
baar worden. Er bestaat dus een
standaardmaat volgens welke alle
plutonlumfabrieken nu zijn ingericht.
En de afstand onderling? Ja, die
bedraagt enkele kilometersUit
veiligheidsoverwegingen. Er zijn niet
voor niets zulke uitgestrekte fabrieks
complexen nodig!
LITURGISCHE KALENDER
Zondag 4 April: Wit. Beloken Pa
sen. 2e gebed H Isldorus. Credo.
Pref. van Pasen.
Maandag 5. Wit. Maria Bood: hap.
2e gebed (in stille Missen) H. Vin-
centius Ferrerius. Credo. Pref. van de
H. Maagd.
Dinsdag 6. Wit. Mis van Beloken
Pasen. Gloria. 2e gebed van de H.
Maagd. 3e voor Kerk of Paus. Geen
Credo. Pref. van Pasen.
Woensdag 7. Wit. Als gisteren.
Donderdag 8. Wit. Als gisteren.
Vrijdag 9. Wit. Ais gisteren.
Zaterdag 10. Wit. Votiefmis van O.
L. Vrouw op Zaterdag. Gloria. 2c ge
bed H. Geest, 3e voor Kerk of Paus.
Pref. van de H. Maagd.
TlToensdagochtend reed een nieuwen
tegelijkertijd kleinst denkbagr
treinstelletje Hulst binnen: een elec-
trische motorwagen van de Belgische
spoorwegen. Wie de eigenaar'er van
niet kende en het feit beleefde, had
echter maar één gedachte: dat zal het
nieuwe materiaal zijn, waarmede de
Ned. Spoorwegen hun entrée willen
maken nu zij de exploitatie van de
lijn Mechelen—Terneuzen op Neder
lands gebied ter hand nemen.
Het nieuwtje verspreidde zich snel,
zoals dat altijd in kleine gemeenschap
pen pleegt te geschieden en tezelf-
der tijd begon een yragenspel, dat op
zijn beantwoording in de krant wacht
te. Is dit werkelijk het nieuwe mate
riaal? Wanneer wordt het in gebruik
genomen? Hoe zal het met dit en hoe
zal het met dat gaan?
De antwoorden op die vragen kent
men thans reeds. Gisteren meldden
wij, dat er voorlopig niets verandert.
Later zullen nadere mededelingen
volgen. Ten dele is het nl. een kwestie
welke alleen de regering aangaat en
voor een ander deel moet nog eens
rustig overwogen worden wat er zo
al te doen staat.
Een paar woorden een complete
gedachte
■p<en enkele mededeling welke wij
tijdens een rit van Sas van Gent
naar Terneuzen mochten meemaken in
gezelschap van de president der N.S.,
gaf ons intussen een aanknopingspunt
voor veronderstellingen, welke een be
langwekkend licht werpen op het
vraagstuk. Onder het sobere materiaal
dat in de gegeven omstandigheden te
onzer beschikking gesteld kon worden,
lichte wij een detailtje even op. Het
betrof eigenlijk het gehele railverkeer
in Zeeuwsch-Vlaanderen en wellicht
zelfs het gehele reizigersverkeer. Met
name werd gereleveerd hoe in dit ge
west drie maatschappijen bestaan: de
Z.V.T.M., de B.M.S. en de Spoorwe
gen. Ook als twee er van tot één
samenvloeien is dat eigenlijk teveel
Het klonk zo gewoon, dat men ge
neigd is er achteloos aan voorbij ie
wandelen en toch lijkt de veronder
stelling niet te gewaagd er een com
plete Zeeuwse verkeerseconomische
gedachte achter te vermoeden.
Zeeuwsch-Vlaanderen is immers een
uitgestrekt, maar niet dicht bevolkt
land, waar de bewoners ver uiteen ple
gen te wonen. Deze situatie is niet be
paald bevorderlijk voor een druk pu
bliek verkeer en zo er desondanks
vervoersgerief ten dienste dier bevol
king gesteld moet worden, zal dat
slechts dan goed mogelijk zijn als een
concentratie van krachten in de hand
wordt gewerkt.
Als men de situatie uit deze ge-
zichtshoek bekijkt, is het verder
niet zo moeilijk meer om de voorde
len daarvan te zien. Concentratie in
de vorm van bv. eenvoudige maar ra
tionele samenwerking leidt vanzelf
tot op elkaar aansluitende dienstre
gelingen, waardoor een juistere ver
deling der mogelijkheden kan worden
verkregen.
De vraag is uiteraard of een der
gelijke concentratie van krachten niet
tegelijkertijd nadelen in zich bergt.
Wij zouden het niet graag willen be
vestigen of ontkennen. Men zou van
het onderwerp een studie moeten, ma
ken om er iets met stelligheid over
Fabriekscomplexen in de geheime Amerikaanse stad Oakridgc.
STOND VOOR HET RAAM. de
regen te verwensen, omdat ik
er door moest. Maar daar trok de
regen zich niet veel van aan en rik
ketikte zorgeloos verder. Kom, het
wordt tijd. Ik moest een kennis
gaan feliciteren. Het was een nieu
we kennis en ik zou daax voor het
eerst een half uurtje of uurtje door
brengen op een verjaringsvisite. Ik
zag er een beetje tegen op. Ik was
al eens meer aangelopen maar nog
nooit op een verjaardag. Dan zijner
altijd anderen, kermissen, waar je
totaal niets van kent en het is dan
altijd een peilen en voelen, een luis
teren en oordelen, een combineren
en conclusies trekken, een wikken
en wegen en zelden weet Je raad
met een oordeel over een eerste ken
nismaking.
Fr zijn wel mensen, die aanstonds
een oordeel over een ander
klaar hebben, die bovendien hun
hart op de tong dragen en dadelijk
hun mening zeggen, ook of ze er
een ander mee grieven of niet. An
deren kijken eerst eens uit, houden
bescheiden hun mening voor zich
om anderen niet zo pardoes de eer
ste de beste keer te kwetsen, of
soms ook om de ander beter te le
ren kennen. Enfin, "de een is zus, de
ander zó, maar nooit ben ik „klaar"
met een oordeel over een ander die
ik éen keertje ontmoet, terwijl an
deren zo opgetogen kunnen zeggen
na een eerste keer: „Wat een liet
mens hè!" of vol overtuiging „wat
een kat hè!" Er zijn vaak zoveel te
genstrijdigheden in een mens, in z'n
levensopvattting, zijn kijk op de din
gen, tussen wat hij zegt of beweert
en wat er in zijn diepste binnenste
leeft, zodat men voorzichtig moet
zijn met zijn oordeel. Zo was het
ook bij deze visite.
IJet was een heel aardig gezel
schap, waar ik, als laatste en
geheel vreemde gast bijkwam. De ge
sprekken liepen vlot heen en weer.
Toen begon er een over het Katho
liek onderwijs en de neutrale scho
len. Het Kath. onderwijs, een Kath.
universiteit was niets, dan werden
je kinderen veel te eenzijdig; ze
moesten neutraal onderwijs hebben,
dan werden ze veel breder van op
vattingen, zaten niet altijd zo in het
zelfde kleine kringetje, werden vlot
ter en schopten 't veel verder. Altijd
bij katholieke» was niets gedaan.
Enfin de kinderen gingen immers
toch zelf hun gang. „Wij waren met
negenen" zei een ander, „we hebben
allemaal bij moeder dezelfde opvoe
ding gehad en tóch is er nog één
bij, die niets aan de godsdienst meer
doet. Alle negen zijn we verschillend
ofschoon we dezelfde goede opvoe
ding hadden. Goddank heeft moeder
geen zelfverwijt, heeft ons goed op
gevoed'^
RA et die slotzin liet ze zich ineens
van een heel andere zijde zien.
Ieder heeft toch dat goede „ik" dat
nooit helemaal weg is. Het gezel
schap was hoogstaand en ontwikkeld
genoeg om zelf eigenlijk met een
beetje goede wil aües te weerleggen
en het Katholiek onderwijs te roe
men als hét ware en de strijd te
waarderen die onze voorgangers zo
hard en bitter streden voor ons en
onze kinderen. En al was men niet
ontwikkeld genoeg om zo iets zelf in
te zien, waarom dan niet zijn eigen
mening op zij gezet en geluisterd
naar Priesters en Bisschoppen, die
toch het beste met hun volk voor
hebben zonder eigenbelang, zonder
bijbedoeling. Zeker dan kunnen er
nog kinderen van ons verloren gaan,
alle Katholiek onderwijs is nog geen
axioma dat allen zalig worden, maar
dan kunnen we toch zeggen: „Ik
heb me niets te verwijten. Ik deed
m'n plicht en luisterde naar de over
heid." Als we onze kinderen naar de
neutrale scholen sturen, hoeven ze
heus niet altijd verloren te gaan,
maar als er dan niets van terecht
komt, zitten we dan niet met ons
zelfverwijt? Dit waren wel zo de twee
grote tegenstrijdigheden in het ge
sprek: de bejubeling van de neutrale
school ende goede opvoeding
van een moeder, die zich goddank
niets te verwijten had, dat ik werke
lijk voor een raadsel stond en voor
de zoveelste maal niet wist wat over
dit gezelschap of over de afzonderlij
ke personen te oordelen. Toch geloof
ik dat allen hoe zeer dan ook over oor
delen of hoe er ook tegen aan keken
op hun oude dag graag zouden wil
len zijn als die moeder, „die zich
niets te verwijten had". Maar daar
voor is nodig dat wij ons op de eer
ste plaats richten naar onze over
heid. Hoeveel N.S.B.-ers zouden zich
een hoop ellende bespaard hebben,
als ze naar de brieven van onze Bis
schoppen hadden geluisterd? Moeten
we dan eerst altijd „leergeld" beta
len om onze eigen wijsheid te breken
of zou ons niet wat meer onderdanig
heid beter passen? Laten we het de
eenvoudigen van harte nazeggen:
„Ze zullen wel gelijk hebben dus
luister ik naar mijn overheid", dan
tenminste treft ons geen zelfverwijt
hog het ook onze kinderen vergaat.
En laten allen die niet waarderend
over het Katholiek onderwijs kunnen
spreken eens zonder vooroordeel
r.aar schoclstad vaan l:iifc€n in Den
Hap g, ze zullen andeis spieken als
ze terugkomen.
te kunnen zeggen, maar het lijkt.niet
al te boud verondersteld als wij aan
nemen, dat dit nu juist een kolfje is
naar de hand van ervaren verkeers-
economen, een onderwerp, dat tot een
der belangrijkste is of zal gaan beho
ren, dat de Zeeuwsch-Vlaamse ver-
keerskwestie karakteriseert. Als er
dus sprake is „van het Zeeuwsch-
Vlaamse verkeersfront (voorlopig)
geen nieuws" dan zou het kunnen
zijn, dat de intrede van de N.S. in
het Zeeuwsch-Vlaamse land op de
duur belangrijke conseqvffenties zou
kunnen hebben.
ZONDAG 4 APRIL
HILVERSUM II 415 m: 8 nws., 8.15
Pablo Casals, cello. 8.25 hoogmis, 9.30
nws., 9.45 Ned. Herv. kerkkoor, 10
kerkd., 11.30 gr., 12.15 apologie, 12.30
ork. znaam, 13 nws., 13.20 ork. z.
naam, 13.40 piano, 14 Dat is Gronin
gen, 14.40 Hengelose ork.ver. 15.05
saxofoon recital, 15.30 Kath. werkzaam
heid in het nabij Oosten, 15.40 muz.
tombola, 16.10 om het kampioenschap
van Ned.: BW-PSV. 16.25 Eerste ves
pers, 17 IKOR, 18.30 orgel en ork-, 19
De psalmen van Sweelinck, 19.15 bijbel
19.30 nws., 19.45 gr., 19.50 In het Boeck
huys, 20.05 gew. man, 20.12 Wie het
kleine niet eert20.40 Leeuw in het
keukentje, 21.35 omr. ork., 22.45 avond
geb., 23 nws., 23.15 Couperin progr.
HILVERSUM I 301 m: 8 nws., 8.15
gr., 8,30 De natuur in, 8,40 Intermezzo
Jan Corduwener, 9.12 sport, 9.15 men
vr. en wij dr., 9.45 Het zwerk betrekt,
10 Alma musica, 10 Dostojewski, 11
kunst na arb„ 12 lunchpakket, 12.30
Zondagclub, 12.40 geheelonth. zang-
ver., 13 nws., 13.15 ens. Romancers,
13.50 Spoorw., 14.05 Dr Ritter, 14.30
kwartet, 15 film, 15.15 kamerork., 16
Skymasters, 16.30 sport, 17 meisjeskoor
17,20 Giulio Giulietti guitaar, 17.30
Ome Keesje, 17.50 voetballen, 18 nws.
18.15 In gesprek met de lezer, 18.30
Ned. str.kr., 19 kerkd., 20 nws. 20.15
philh. ork., 21 hersengymn., 21.," Pal
la's romance for melody, 21.50 De
waarde van goud op deze aarde, hoor
spel, 22.35 Waltztime, 23 «nws., 23.15
operette.
MAANDAG 5 APRIL
HILVERSUM n 415 m: 7 nws., 7.15
reveille, 7.45 woord v. d. dag, 8 nws.,
8.15 Te Deum Laudamus, 9.15 piano,
sonate van Mozart, 9.15 zieken, 9.30
w.st., 935 Fr. Schubert, 10.30 morgend.
11 kwartet in G voor fluit, klarinet,
fagot en hoorn, 11.15 van oude en
nieuwe schr., 11.35 La Garde Republi-
caine. 12.05 zang, 12.30 weeroverz., 12.33
Ancora trio, 13 nws., 13.15 NCRV-
kwartet, 13,45 Lvrische suite v. Grieg
14 vacantieverwUing, 14.35 A'd. ac
cordeonver. 15 lichte kl. bij de thee,
15.30 piano, 16 bijbel, J.6.45 Sraetana, 17
kleuterklokje, 17.15 orgel, 17.45 kamer
muz., 18.15 sport, 18.30 met band en
plaat paraat, 19 nws., 19.15 NCRV-
leeslamp, 19.30 act. geluid, 19.45 M.
Richters 70 jaar. 20 nws., 20.15 muz.
uit 12 landen, 21.10 Het protestantisme
in Frankrijk, 21O0 Sweelinckkwartet,
22 Stijging op de maatschappelijke lad
der, 22.15 ens. Euphonia, 22.45 avond-
overd., 23 nws., 23.15 licht klassiek.
HILVERSUM I 301 m: 7 nws., 7.15
gymn., 7.30 gr., 8 nws., 8.15 gr., 9.30
Haydn, 10 morgenw., 10.20 zang, en
piano. 1030 vrouw, 10.45 Regenboog,
11.20 piano, 11.45 voordr., 12 melo
dieën uit Eng. films, 12.30 weerpr.,
12.33 plattel., 12.38 orgel, 13 nws., 13.20
Carlo Carcasola en zijn ork., 13.50
saxo rhapsodie, 14 cello en piano, 14.30
De schoolarts geeft raad, 14.45 Caval-
leria Rusticana, 15.58 P. Postmans be
tere helft, hoorspel, 16.30 Hasse Kahn's
ens. 17 Wiebrecht gaat te gast gesp.
fabel, 17.15 school is uit, 17.30 Ha
waiian muz., 17.45 De wederopbouw in
Indonesië, 18 nws., 18.15 Jan Cordu
wener, 18.30 Ned. str.kr., 19 Olie uit
eigen bodem, 19.25 zang en piano, 19.45
ens. Boris Mersson, 20 nws., 20.15 ac
tuele kanttekeningen, in cabaretstijl,
20.45 Is Esperanto de toekomende we
reldtaal? 21.05 sterrenregen, 21.45 ach
ter het ijzeren gordijn, 22 Stem des
volks, R'dam, 23 nws., 23.15 dansmuz:
Horizontaal: 1 plaats in Noordbra
bant, 5. plaats in Noordbrabant, 9.
prul, 10. mgstem, 13 kring, 14. mu
ziekinstrument, 17. prelaat, 19. biljart
stok, 20. wortel, 21. boom, 23, muziek
instrument, 25. bekende voormalige
illegale organisatie (afk.), 26. titel
(afk.), 27. openbare mening, 28. ge
dachteloze handelwijze, 30. plaats in
Noordbrabant, 32. deel van Klein-
Azië, 33. papiermaat, 35. speer, 36.
plaats in Noordbrabant. 38. hoon, 41.
wellicht, 46. klepper, 48. pad, 50. kleur
52. putemmertje, 53. voorzetsel, 54. wa
terstand (afk.), 56. verwarde knoop,
57. gevuld, 58. Noorse munt, 59. roof
dier, 61. gesloten, 62. genotmiddel, 64.
ondergrondse spoorweg, 66. mand, 67.
afgemat, 68. plaats in Noordbrabant,
69 plaats i.i Noordbrabant.
Verticaal: 2. telwoord, 3. vogel, 4.
kanselrede, 6. Mohammedaans vrou
wen-verblijf, 7. zeegras, 8. onheilsgo
din, 11. plaats in Noordbrabant, 12.
herkauwer. 13. vllnderlarve, 14. niet
gesloten, 15. bergplaats, 16. plaats in
Noordbrabant, 18. Pauselijke brief, 22.
dakbedekking, 24. takel, 27. rivier, 29.
noot, 31. plaats in Noordbrabant, 32.
noot. 34. voorzetsel, 35. onderricht, 37.
plaats in Noordbrabant, 38. houten
been, 39. voorzetsel, 40. aardrijkskun
dige plaatsbespaling (afk.), 42. voor
zetsel, 43. gedwee, 44. sprong, 45.
plaats in Noordbrabant, 47. kranten
jongen, 48. zacht, 49. resonnance, 51.
Zuid-Amerikaanse rivier, 53. +oren-
omgang, 55. Amerikaanse leet 58.
kellner, 60. roest, 63. plaats in Fin
land, 65. herkauwer.
VAN PAASPUZZLE
O N OM I E - A
OPLOSSING
A E C
PI N - E EDE - G OM
DRI EST - THEMA
R-GIT-GRIL-R
UI - KEG - UT - MI
KEU- R I EM -ROL
- Dl S - RE - UUR-
MET- SONT-WEB
AR - OT-DEK-LA
L - LORD - LOS - L
ANIMO-KLEPEL
GAS - OPOE - I DO
A - T E MP EREN- N
Prijswinnaars: le prijzen 5): P.
Coenen, van Meterenstraat 41, Breda
en M. van Dammen, Hoogeweg A 145
Hoofdplaat, 2e prijzen 2.50) J. Ver
gouwen, Ringbaan A 145, Hoeven en
P. Cornelis, R. K. Ziekenhuis,
Oudenbosch.
1. Welke generaal was bij het uit
breken van de oorlog op 3 September
1939 opperbevelhebber van 't Franse
leger? Weygand, Reynaud, Gamelin,
De Giraud of Darlan?
2. Wie ondertekende op 22 Juni '40
in het Bosch van Compiegne voor
Duitsland het wapenstilstandsverdrag
met Frankrijk? Von Ribbentrop, Ru-
dolf Hess, Goering, Hitler of generaal
Keitel?
3. Wat gebeurde op 22 Juni 1941
Begon Het Duitse leger toen de Bal-
kan-veldtocht, bereikte Hess toen per
parachute de Britse bodem, rukten de
Duitse troepen toen Rusland binnen,
kwam toen het Atlantic-Charter tot
stand of is Kreta toen gevallen?
4. Aan de Franse Kanaalkust on
dernamen geallieerde „commandotroe
pen" op 19 Augustus 1942 een landings
poging. Had dit plaats bi Dieppe, bij
St. Nazaire. bij Cherbourg, bij Calais
of bij Duinkerken?
5. Waar begon op 14 Januari 1943
een belangrijke bespreking tussen
Roosevelt en Churchill, waaraan mede
door de chefs van de geallieerde ge
nerale staven werd deelgenomen en
waarop, ondanks de uitnodiging, Sta
lin niet kon verschijnen? In Oran, in
Algiers, in Bizerta, in Tunis of in
Casablanca?
6. Op 8 September 1943 vond een
belangrijke gebeurtenis plaats. Her
overden de Russen toeijf Stalingrad,
landden toen de geallieerde legers op
Sicilië, werd Mussolini toen gevangen
genomen, gat Kalië zich toen onvoor
waardelijk over of stond Portugal
toen steunpunten op de Azoren aan de
geallieerden af?
7. Welke Nederlandse stad werd op
22 Febr. 1944 door een vreselijk bom
bardement getroffen? Eindhoven, Rot
terdam, 's Gravenhage, Nijmegen of
Maastricht?
8. Op 8 November 1939 werd op
Hitier een aanslag gepleegd. Waar
vond deze mislukte aanslag plaats? In
Berlijn, in Muenchen, in Neurenberg,
in Wenen of in Danzig?
9. Wie plaatste bij de aanslag van
20 Juli 1944 op Hitier bij een stafbe
spreking in het hoofdkwartier een
bom in de onmiddellijke nabijheid van
de Fuehrer? Kolonel graaf Von Stauf-
fenberg, veldmaarschalk Von Witz-
leben, generaal Wagner, luitenant-ge
neraal Von Haase of gen.-oberst Beek?
10. Bij verrassing is het de ge
allieerde troepen op 7 Maart 1945 ge
lukt bij Remagen over de Rijn te
trekken. Waren dit Canadese, Poolse,
Amerikaanse, Franse of Engelse
troepen?
'uodaoJt asuEenu
-OUIV '01 'S-raquajjnejs "°A
jauojozt '6 'uaqauanjv ni '8 'ua3
1 -aUlfTK 'l 'J3A0 ^ftppjEEMJOOAUO
qaxz' 'je3 ojibji '9 'BÓUBiqBSBO nj -g
'addaxa fïq 'F 'uatmtq puBisna ua;
-jjn.T 'uadaori aspna ap 'E 'lapayi
IBEJauaS ~z 'uqauiBO ;EE.iauao I
(Eigen berichtgeving).
TNDONESIë is tot in wortel en vezels ontwricht: vele dessa's zijn door brand
en verwoesting met de grond gelijk gemaakt, volwassenen zijn vermoord of
door ellende omgekomen en talloze kinderen zwerven, ongekleed en totaal
ondervoed, aangetast door de meest afschuwelijke ziekten rond, wachtend
op de liefdevolle hand om hen te verzorgen. Vanaf 16 Juni 1947 hebben de
Eerw. Broeders van O. L. van Lourdes (Dongen) de officiële opdracht, die
reeds eerder was aanvaard, ten uitvoer kunnen brengen door met ongeloof
lijke moed op een afstand van ongeveer 25 km ten Zuiden van Batevla een
uitgebreid kamp in te richteh, waarin tot nu toe een kleine 500 zwervertjes
onderdak vonden en verpleging. Het is de bedoeling deze Jongensstad Dessa
Poetera, tot 2000 pupillen uit te breiden en na verloop van tijd onder de hoede
van de Regering over te gaan tot de inrichting van een tiental gelijksoortige
kampen, waarmee dan naar schatting de helft van de rondzwervende stak
kerds zal zijn gehuisvest.
■JTIT deze korte samenvattende in
leiding zou de lezer menen te
moeten opmaken, dat er tot dan loe
van Overheidswege niets voor de
zwervertjes was gedaan. Zo is het
gelukkig niet. Door middel van raz
zia s (in het voordeel van de mensen
zelf) heeft de politie een grote me
nigte ronddolende bedelaars, mannen
zowel als vrouwen en kinderen, opge
pikt en in kampen bijeen gebracht.
Uit deze kampen zijn nu weer de
kinderen gehaald, die naar alle waar
schijnlijkheid geen „thuis" meer "had
den. Dessa Poetera is dus eigenlijk een
weeshuis en wordt alleen maar anders
genoemd, omdat de fijngevoeligheid
van de inlanders het woord „wees
huis" niet kan verdragen: wezen be-
hqren nl. in de familiekring en het is
niet verstandig om de Javaan attent te
maken op zijn onmacht van dit ogen
blik zelf de verzorging der ondervoe
de kinderen op zich te nemen.
Voor de Broeders Corbinianus (di
recteur) en Mattheus moet het een
wanhopig gezicht zjjn geweest de
eerste zending van ruim 100 kinde
ren te zien aankomen: allemaal zo
goed als of geheel naakt, vermagerd
tot op het gebeente en met een van
volkomen moedeloosheid apatisch
uiferlnk. Deze kinderen van drie tot
z"=t!en jaar wa-en stak voor stuk niet
veel meer dan levende doden en ve
len van hen waren overdekt met af
zichtelijke zweren of leden aan af
schuwelijke ziekten. Het moet een
troosteloze aanblik zijn geweest en
dan te bedenken, dat voor deze nood
practisch geen leniging was dan een
liefdevol gebaar en een paar handen
vol van het meest noodzakelijke voed
sel.
Maar na negen maanden zwoegen is
de toestand grondig veranderd. Dessa
Poetera begint te lijken op een „mo
del-stad waarin de jongens worden
opgeleid tot geestelijk en lichamelijk
volwaardige leden van de Javaanse
dorpsgemeenschap, waarvan ze straks
in het herboren Indonesië weer deel
uit zullen maken.
GEEST VAN SAAMHORIGHEID
TAaarmee is dan het eigenlijke doel
van de inrichting aangegeven. De
Broeders willen bij wijze van „op
voedkundig experiment" in een vrije
gemeenschap (d.w.z. een gemeenschap
van vrije mensen) het Javaanse
dorpsniveau aan ontwikkeling en be
schaving bereiken teneinde aldus het
verstoorde evenwicht te herstellen.
Dit lijkt eenvoudig, doch het is een
doelstelling, die in werkelijkheid on
gemeen hoog is gelegen. Dit wordt
duidelijk, als we ons een ogenblik in
denken, dat deze gemeenschap bestsa'
uit zeer zwakke en op ieder gebied
verwaarloosde en verwilderde kinde
ren en dan in een land, waar de nood
tot aan de lippen is gestegen. Zeker,
in theorie is het allemaal eenvoudig
en prachtig: ieder kind mag zijn eigen
bezigheid kiezen. Maar in de praktijk
zal het vaak voorkomen, dat het kind
uit volsla^fen wanhoop „niets kiest" en
bij wijze van spreken het uurtje van
zijn dood gaat zitten afwachten. Dan
is er tact en voorzichtige dienende
liefde nodig om het van de uitgeputte
willoosheid der verpleegden te win
nen en hen aan het leven terug te ge
ven als volwaardig mens.
Blijkens de enthousiaste verslagen
en berichten uit deze eerste Indone
sische Jongensstad gaat het schitte
rend. Er zijn nog ondervoede en zieke
kinderen, er lopen af en toe nog een
paar weerspannigen 'weg (al is dat
aantal gering) en er moeten door de
eigen „rechters" veroordelingen we
gens diefstal worden uitgedeeld.
Maar het gaat steeds beter. Er is
voedsel en er zijn medicijnen: er is
hulp en medeleven van alle zijden. Er
is een kapelltje (een schuurtje met
als altaar een ongeverfde tafel cn 'n
drinkglas als Godslamp) en er staat
een school, er zijn werkplaatsen en 't
land wordt bewerkt, de jongens on
derhouden een bezem-industrie en een
vlechterij. De geest van saamhorig
heid in zo ver mogelijk doorgevoer
de vrijheid van handelen is prachtig.
En als. alles goed gaat, zal er gelegen
heid komen om opgeleid te worden tot
practisch ieder voorkomend beroep
van lichamelijke of geestesarbeid,
zelfs tot academisch gevormde top.
Onder de leiding van drie Broeders
van O.L. Vrouw van Lourdes gebeurt
hier iets groots: wanneer Indonesië
over vele jaren een sterk en zelfstan
dig bestaan zal leiden in federatie met
het Koninkrijk, zal een niet gering
deel daarvan te danken zijn aan deze
pioniers, die als het wgre geruislobs
binnen het maatschappelijk bestel op
de moeilijkste posten hun werk ver
richten. Zij vragen voor zichzelf geen
dank, zij vragen slechts een enkele
daad van medeleven uit het
vaderland. Hun 500 jongens en' het
aantal groeit per dag aan, hebben
niets aan kleding dan een enkel
broekje van slechte kwaliteit: wie on
zer neemt het initiatief om aan Broe
der Corbinianus, die momenteel in
Dongen is, bij belofte of in natura
voor zijn pupillen dat hoogstnodige te
bezorgen? Hij en de Indonesiërs heb
ben het aan ons ruimschoots verdiend.