GOENA-GOENA
Piano's
Jansen Zoon
De Denen van Brunenstein
atMeet
een permanente bedreiging
Onrustbarende verschijnselen
in Brabant
Metselaar
SKitD'
A, J, STOFFELS-RISSEEUW
LANDBOUWBEDRIJF
P van der Ven
ereld
Balans
wendploegen
modellen
nette
kosthuizen
verkoopster
PARAPLUIE-
HUIS
DAGMEISJE
L00DGIETERSBEDRIJF
- Een Zuid-Nederlandse sage
inter
len
l
DE STEM VAN DINSDAG 9 MAART 1948
De zwarte kurisl van het Oosten
Ook blanken laten zich in met deze duivelskunst
De zachtmoedige helleveeg
Gevolgen van zedelijke losbandigheid
doen zich gelden
HE1 GAAT met de zedelijke volksgezondheid in onze provincie niet al te
best. De statistieken vertoondeif over de oorlogsjaren een voordurende
onn^tbarende stijging van de venerische ziekten. De bevrijdingsroes was
niet geschikt om er kentering in te brengen. Integendeel. Met. hard wer
ken, slaagde de medici en de medische diensten er eerst in 1947 in.de
curve naar beneden te krijgen. Definitief? Het is een moeilijk te beant-
worden vraag, maar erg bemoedigd zien de feiten er niet uit, want ter
wijl 19401945 de oorlogsgevolgen demonstreerden, 19491947 de bevrijding?
„vreugde", kwamen plotseling aan het einde van dit jaar andere factoren
een rol spelen. Met name de bedroevende volkshuisvesting in de vorm van
Delicaat vraagstuk
Officiële mededelingen
Terneuzen
Hulp i. d huishouding
Adverteren
doet
verkopen
2601 (K 1100)
TEKOOP
l.
te
U heeft succes met
20017 pracht Jascb!:
Reizigertas -
34.60
Actetas
14.25
Schooltas
f 1.60
'accountants- en adviezenbureau
„VAN HIJFTE"
Confectiebedrijven
Kleermakers
Schoenmakers
Zakkenstoppers
P/TOEL
OOK Ul
ondtr wfSvrofita'e cott/riU
J.C.HJANSEN
ACTIEVE AGENTEN
TE KOOP:
WIJ ZOEKEN
I
sanitair technisch bureau
reparatie nieuwboutv
4
Lnd en Duits -
|i de ex-SS-cv.
ben ik al mt
lontvlucht, om-
lr niet zou be-
ge tuigen-, want
it het vonnis al-
I nieuwe onaan-
■en tengevolge
Als mens en
die qe Jorig-
I iledenis van
liet is vergeten,
j'eid alles te ver
men mij heeft
I het zijne
IirouwerU in En-
kreeg een tele-
een klant»
I*. Of hij nog en-
toegestuurö
In, want hij was
|s door zijn voor
zei de mm
|gazijn-boekhou-
u hebt toch
|d uw portie a]
de kastelein,
tfaar m,'n klan,-
toch ook wat
niet soms?"
30OO
Jphuite, werd
plijdmet de
Van liet mt-
tlat hem een
geschonken
dienst bij de
Éne. De man
lij thans aan
j werkt, voor
leider in de
Ider was en
Icmarineerde
|ct zilte sop
onken wilde
|te hem niet
de mooie
st martiale
bpden.
leen andere
len voor dit
■i®:
Zeeuw
r getraind,
dit niet onge-
is de Graaf en
IS een baantje
leze lopers op
bewondering,
ler Goedbloed
is, wordt uit-
oefenmeester.
t toelaat loopt
internationale
19 Maart. Het
AU is onder-
elijk zien we
nloop te Lon-
dat do trai-
rt zal zijn.
m*
it 7.00 nws
gr.; 8.50 huis
ite v. Novak;
in; 10.00 mor-
onze keuken;
50 voordracht
i werk; 11-05
Carlo Carcas-
33 platteland;
■s; 13.50 zang;
5 Jeugdconc.;
ran Bontekoe;
.45 Regenboog
6.45 Het stond
7.45 reg. uitz.;
.tore v. Verdi;
de wereld?
.15 reg. uitz.;
I; 20.00 nws;
20.45 Gegist
>ck v. W. van
eb. ovk.: 22.30
den tuin der
filmselecties.
121.9 m: 17.30
door Simoii
ts, piano, 18.30
iws, 19.30 He-
radiofeuille-
Hyde", 20.00
laliteit, 21.15
dansmuziek,
(Van onze correspondent in Batavia)
rrOEN de duisternis over de kampong viel, verliet Isab, de mooie, fiere
1 baboe haar huis en begon haar tocht langs het kronkelpad naar de
woning van Ali. Het was stil, tenminste in zoverre de avonden en nach
ten ill de tropen stil kunnen z(jn. Het is een der vreemde ervaringen voor
de nieuweling in dit land; die avonden vol gerucht In de natuur; ge
rucht van tnillioencn torren, krekcis en ander gedierte, waarmee deze
streken zo dik bevolkt zün. De eerste nachten houdt dit gerucht u uit
dc slaap, maar het duurt niet lang of ge went er aan-
ZO schuifelde ïsah verder, toen op
eens de tokeh riep: tokèh, tokèh!
en Xsali telde, telde tot zeven. Zeven
maal riep de tokeh en zij was er blij
door verrast en uitte een wens, want
als de tokeh zeven maal roept mag
men een wens doen.
.Maar toch; ai waren de voortekenen
van haar zending dus gunstig, toch
klopte het hart haar in de keel toen
rij voor de deur van All's huis stond.
War' 'li was de meest gevreesde man
in omtrek! Ali was doekoen, in-
lan ïeesheer, al Is dit woord voor
Europese begrippen te veelzeggend.
DE DOEKOEN.
Cen vakopleiding hebben deze men-
sen nooit gehad; hun kunde be
rust op overlevering en ervaring. Een
Europees arts heeft eens een onder
zoek ingesteld bij enige tientallen van
deze doekoens naar hurt kennis van
het menselijk lichaam, de meest voor
komende ziekten en de geneeswijze er
»an. Het resultaat was niet schitte
rend.. zo iets van eind Mulo ongeveer
en dat is voor dokter wel iets te weinig
en toch.... toch staat men dikwijls ver
baasd wat deze mensen bereiken met
behulp van hun grote kruidenkennis.
Zijn zij op het gebied der geneeskunde
in wetenschappelijke zin dus maar
amateurs velen van hen beoefenen te
vens een andera kunst, de zwarte ma
gie en in dit opzicht behoren zij
dikwijls tot de gevaarlijkste lieden van
het Oosten. In hun hut, in het donker
van de kampong oefenen deze lieden
hun duistere praktijken uit. Als een
spin in zijn net werpen zij zich op
hun slachtoffers, niets en niemand
ontziende. Zo was Ali bekend, eerder
berucht in de gehele streek als de
meost fanatieke en gevaarlijke doekoen
en tot hem ging Isalr in haar zucht
om wraak.
"Terwijl zij haar klachten uitte, boor
den zijn bgen zich diep in de hare
en zij rilde onder zijn koude blik. Hij
mat haar woede en wraakzucht. De
jonge planter, bij wip zij in dienst
was, had een blonde vrouw uit Holland
meegenomen na zijn verlof. Zij, die
hem al die jaren had verzorgd, ver
pleegd, verwend, die voor hem gedacht
had en zijn wensen voorkomen, zoals
alleen een inlandse dat doen kan. zij
was ontslagen! En Ali begreep! Het
zal veel geld kosten Isah, maar zij
legde haai- goud al voor hem neer; al
moest het tienmaal zoveel zijn, zij zou
er voor werken, haar nieuwe mevrouw
er voor bestelen als het moest. Ali
reisde naar T.jilatjap, want daar moest
hij de ingrediënten halen voor dit ge
val; na een week was hij terug en van
toen af gebeurden er vreemde dingen
in het plantershuis.
VREEMDE DINGEN.
Cens vond de jonge vrouw van d<
planter een vreemd kransje van
veren onder haar hoofdkussen, dat zij
gedachteloos wegsmeet; maar een vol
gende keer lag er een bouquet witte
bloemen onder hei bed en niemand
kon zeggen hoe dit daar gekomen was.
Maar het ergste was dat de Jonge
vrouw ziek werd, bleek en lusteloos. De
arts die er bij werd gehaald kon de
oorzaak niet vinden, maar toen hij de
planter iets toevoegde van goena-goena
begreep deze plotseling en haastte zich
naar een „witte" magiër. Deze kun
nen soms dc kwade invloed der zwarte
magiërs keren. Lang sprak hij met deze
man, die zich ernstig in het geval
verdiepte. Lang staarde hij in het bo
kaal water, dat vóór hem stond... „U
bent te Iaat gekomen", was het resul
taat, „ik kan dit niet meer keren."
En een week daarna rustte de jonge
mevrouw voor eeuwig onder de tropen
zon. Isah, de verstotene, had zich ge
wroken! En Ali werd nog meer dan
vroeger gevreesd...
N»> DUIVELS SPEL.
len. waaraan het Oosten zo rijk is,
eenvoudig op vergiftiging of moord be
rusten, maar als ge over deze dingen
spreekt met mensen die een langdu
rige Indische ervaring hebben, dan is
het antwoord meestal... een veelbeteke
nend zwijgen. Want in him lange
practijk hebben zij veei dingen zien
gebeuren die niet zo vlot te verklaren
waren, waarvoor dikwijls zelfs geen
enkele verklaring te vinden was. Het
is een heidens, een duivels spei dat
gespeeld wordt door de inlanders met
meestal de dood als inzet. Met een
voor ons onbekend fanatisme gaat
deze lage. gemene ondergrondse oor
log voort jaren, eeuwen! Op de
meest geraffineerde wijze wórden op
deze manier veten uitgevochten, met
nóg. gemener tegenzetten als antwoord.
Hun grondige kennis van het maken
van vergiften komt hen hierbij maar
al te zeer van pas, want hierin zijn
vele doekoens grootmeesters. Zelfs de
Inbreker bedient zich dikwijls van ver
gif, dat hij door een jaluozie of spleet
naar binnen blaast, lijn slachtoffers
aldus bedwelmt en daarna rustig zijl)
gang gaat.
Goena-goena! een siddering vaart door
de inlander als het woord uitge
sproken wordt, want hij weet bij on
dervinding wat bet te betekenen heeft.
Het is een permanente bedreiging voor
hem die vijanden heeft, want de wegen
waarlangs het gevaar kan komen op
dagen zijn vele. Het is het werk van
heidenen, ja van de duivel zelf!
Vooral de Ambonezen zijn er door
berucht en maken er gebruik van in
hun liefdesaffaires...
Maar diep beschamend ia, dat er
Europeanen zijn die hun toevlucht
zoeken bij de zware magiërs om bun
wraaklust in het geheim bot te vie-
ren, Christenen zoogenaamd, die zich
niet ontzien met een foto en wat hoofd
haar van huil slachtoffers bij zich aan
te kloppen aan. de deur van zo'n sujet,
die de duivel te hulp roept bij het
uitoefenen van zijn professie!
Het Is het bankroet van him Chris
tendom, hetzelfde Christendom, waar
van de beleving juist het wapen moest
zijn om deze kanker te bestrijden.
Goena-goena! fluisterend gaat het
woord door de geheimzinnigheid van
de donkere Indische nacht.
Batavia. Februari 1948.»
V. B.
TAEZER DAGEN stond voOf een politie-rechter een vrouw terecht, die
in haar leven al vele maJeo in botsing wjs gekomen met de straf
wetten. De helleveeg had al eens een buurvrouw afgeranseld, een andere
zwaar beledigd, zich verzet tegen een ambtenaar in functie, zich ver
grepen aan een andermans eigendom. En meer van dat verwerpelijks.
Nu was het weer eens een belediging en de wijze rechter schudde het
hoofd. Dc Officier stelde zijn eis en op de vraag van de rechter, wat zij
er op had te zeggen, antwoordde zij: meneer de president, op die eis heb
ik niets te zeggen, maar ik verzoek u om cleftientie voor mijn toegevoegde
verdediger, want die is nog zo jong.
/"Mj kunt, waarde lezer, om dit ver
haaltje lachen of het hoofd schud
den en jk geef zelf direct toe dat veel
van dergelijke geheimzinnige voorval-
de bckrompenste samenwoningen en.
bruik.
DB IS EEN TIJD geweest, dat de
zedelijke volksgezondheid in ons
land hoogstens een onderwerp vormde
voor delicate brochures. Daar waar zij
een onderwerp van gesprek vormde,
kon men er van op aan zich in de
grootste centra van het land te bevin
den, waar vreemde volkeren elkaar ont
moetten aan de kaden en in de haven
buurten. paar werden in de rosse.glans
van nachtkroegen contacten gelegd,
die niet zelden levenslange lidtekens
achterlieten in het lichaam en de ziel
van hen, die, hetzij' in bandeloosheid,
hetzij in een ogenblik van onbedacht
zaamheid vergeten waren, dat leven en
gezondheid aan bepaalde wetten ge
bonden zijn. De provincie kende het
kwaad niet of nauwelijks en als het
er al eens ter sprake kwam dan yas
het in de vorm van een huiveringwek
kende waarschuwing.
DE OORZAKEN.
Qc provincie kent het kwaad thans
wel. Hoe zij aan die kennis geko
men is vertelden wij reeds in de aan
hef van dit artikel. Mobilisatie en
oorlog-en bevrijding en woninggebrek
voerden het kwaad met zevenmijls
laarzen aan, een toenemende levens
vervlakking leidde tot verergering er
van en-als wij er thans In een vluchtig
krantenartikel bij stilstaan, is het niet
om iets nieuws te constateren, maar
omdat ons verzocht werd aan de poor
ten der publieke waakzaamheid te
rammelen.
Er Is gevaar. Hoe groot dit Is, valt
lilt een paar cijfers af te lelden. Toen
de oorlog uitbrak waren er in Brabant
een luttel aantal gevallen van veneri-
een langzaam groeiend drankmis-
sche ziekte bekend. In 1940 kwamen
er 270 gevallen bij, in '43 750, iii.1943
1200. Sterker nog werd het kwaad ge
karakteriseerd toen in '42 geconstav
teerd moest* worden hoe zich onder de
750 nieuwe gevallen'75 van de aller
ergste soort bevonden, in 1943 150, in
'44 350, in ^)45 500 en in 1946 niet min
der dan 800. Eerst in 1947 trad 'n lichte
daling in. Toen werden 600 v. de ergste
gevallen geregistreerd. Bij werden op re
kening van oorlog en bevrijding ge
steld. Maar thans steekt het gevaar
opnieuw de kop op.
Zoals het tussen de sigaret en de
boiTcl uit dc zwarthandeltijd in hin
derlaag lag, temidden vart de duistere
practijken. die niet zonder „feestelijke'
sfeer of baeehanaliën tot stand kon-
den komen, zo schijnt de gemakkelijk
heid waarmee een borrel verkregen
kan worden thans tot verzwakking der
morele weerstand te leiden, die in be
paalde omstandigheden een versnape
ring kan zijn, maar die zo gauw het
dag-,.rantsoen" tot een dozijn oploept,
een gevaar gaat vennen.
VELERLEI ACTIVITEIT.
Vyij waren kort geleden in de gele
genheid over het onderwerp van
gedachten te wisselen. Daardoor kre'
gen wij enig inzicht in de medische
activiteit, welke op dt gebied ontploftid
wordt. Allereerst ten bate van de pa
tiënten sloven dokters en gezondheids
diensten zich uit om te redden wat
er te reddert valt. Het- is echter ook
een algemeen belang en in zoverre
mochten wij constateren, dat het Wit-
Gele Kruis, dat zich sinds 1917 gelei
delijk qp verschillende gebieden ging
bewegen, ook t.a.v. de zedelijke volks-
gezondheid een belangrijke rol speelt.
In allerlei vorm, door rechtstreeks het
kwaad te lijf te gaan en door verrui
ming van liet gezichtsveld van arge-
lozen en onwetenden. Een gewaar
schuwde geldt Immers voor twee.
Het is hier uiteraard de plaats niet
om het onderwerp verticaal te-belich
ten. Het lijden, dat door het ergste
kwaad veroorzaak wordt, is daarvoor
te schril. En dit lijden is onvermijde
lijk het gevolg van onbedachtzaamheid
welke niet onmiddellijk gevolgd wordt
door een vastberaden gang naar hen,
die helpen kunnen. Slechts zij-, die
dit weten en er naar handelen, komen
de gevolgen te boven. In dit opzicht
is dan ook uitermate belangrijk
en dankbaar werk verricht, Want dit
is de keerzijde van de medaille, wie
eenmaal door donkere krachten is ge
gaan en door taaie wilskracht de reine
sfeer van de morele hoogvlakte weer
heeft bereikt, hij weet, dat hij meer
hei-wonnen heeft dan zijn gezondheid
alleen.
WAARSCHUWEND WOORD.
gr is reden, zo zei »nen ons, om eens
een waarschuwend geluld te late'n
horen nu de borrel weer overvloediger
te krijgen is dan in vele jaren het
geval was. Misbruik leidt tot wllsver-
zwakklng*en in gezelschap dikwijls tot
maar »1 te grote gemeenzaamheid. Men
zij daarom gewaarschuwd. Een dag-
„rantsoentje" vgn twaalf, stijl van de
eerste tot de laatste opgenomen, soms
in liet tempo van een esafettedienst
en betaald uit wat legio vestzakken
met duim en wijsvinger aan centen,
vierduiten. stuivers en dubbeltjes op
te .vissen valt, mag dan 3l geschikt
zijn om alle pieren op sterk water te
zetten, het is teveel om er zijn ver
stand én zijn gezondheid, lichamelijk
en geestelijk bij te bewaren.
D. D. 's-HEER ARENDSKERKE.
Wijziging zittingen reizende
agenten.
Met ingang van 15 Maart 1948 zul
len de zittingen der agenten worden
gewijzigd en als volgt worden gehou
den:
Baarland, elke Donderdag van 9.00
—11.30 uur.
Borssele, Maandag en Zaterdag van
9.00^-12.00.
Driewegen, Maandag van 13.30-15.30.
Ellewoutsdijk Dinsdag van 13-15.
's-Gravenpolder, Vrijdag van 11-1—
en 13-15.30.
's-Hr. Abtskerke Vrijdag van 9-10.30
's-Heerenhoek, Vrijdag van 9-12 en
13.00—15.00. n
Heinkenszand, Maandag van 9-12
en 13-15.30.
Hoedekenskerke, Donderdag van
13.00-15.30.
Kapelle, Maandag van 9-12 en 13-
15.30. Dinsdag van 14-16.30 en Don
derdag van' 9-12.
Kattendijke, Vrijdag van 13.30-16.
Kloetinge, Woensdag van 13-16.30
en Donderdag van 13.30-16.
Kwadendamme, Woensdag van 13.00
15.30.
Lewedorp, Zaterdag van 9-lz.
Nieuwdorp, Woensdag van 9-12 en
13w15
Nisse, Woensdag van 9-1L30.
Oudelande, Dinsdag van 9-11.30.
Ovezande, Dinsdag van 9-12 en 13-15.
gehore, Zaterdag van 9-11.30.
Wemeldinge Dinsdag van 9-12.30 en
Vrijdag van 9-12.
Wilhelminadorp, Woensdag van
9.00-11.30
Wolfaartsdijk, Donderdag van 9-12
en 13-15.30 uur.
Het kringkantoor is voor het pu
bliek geopend op elke werkdag van
9.00-12.00 uur.
Het publiek wordt verzocht deze
lijst uit te knippen en te bewaren.
428-0.
D. K. HONTENIS6E.
In het tijdvak van 8 Maart tot en
rnet 10 April kan door dokters, sla
gers en melkveehouders zeep worden
aangevraagd voor de 4e en 5e periode
op een formulier MD 233-51.
De formulieren kunnen worden in
geleverd onder overlgegging der Twee
de Distributiestamkaart.
Te Hulst, voor Hulst, Graauw en St.
Jansteen op 9. 15 en 17 Maart 1948;
te Koewacht, voor Koewacht op 8
Maart 1948;
te Hontenisse, voor Honteiusse en
Vogelwaarde op 10 en 16 Maart 1948;
te Clingc, voor Clinge en Nieuw-
Namen op 11 Maart 1948. 393«o
TE KOOP GEVRAAGD, gebr.
balans wendploegen Turnus V
arbeidsbreedte 20 cm. Verder
belangstelling voor i
NORMALE
BALANSPLOEGEN
Brieven onder no. 17391-0.
H JO'
VANGE tfaufcTSTRAAT 51 S3
.jgKö U voordelige prijzen in
damesconfectie? Bezoekt dan
ons magazijn. Ziehier: witte
zijden damesblouses met lange
mouw 7.25. 379-0
Vocrjaars-
104-0 NOORDSTRAAT 68
- Rijke bijverdiensten
Schriflel. Onderwijs Instell.
zoekt
MEDEWERKERS
in alle plaatsen voor het
werven van cursisten.
Voor de juiste man goede
blijvende verdiensten.
Schrijf onder no. 4909 adv.
bur. Benjamin, Stadhou
ders weg 30a, Rotterdam.
430-OO
Gevraagd NET MEISJE v. d.
e. n., in vrolijk, jong gezin;
zelfst. kunn. werker,. Brieven:
Schatborn, van der Helstlaan
29, Naarden. 409-oo
De N, V. Machinefabriek
Breda", voorheen Backer en
Rucb te Breda vraagt voor
enkele monteurs
te Hansweert, Duur van
het werk enkele maanden.
Brieven met prijsopgave aan
de Sociale Dienst dier N.V.,
Speelhuislaan 173, Breda.
415-00
WEER TELEFONISCH
aangesloten
onder no.
Electro-Radio-Technisch.
Bureau
„Provincie Zeeland"
Firma van Driel
Kloetinge. 382-0
een VLOERKLEED,
een KEUKENFORNUIS
een KEUKENTAFEL, drie
KEUKENSTOELEN
Vcrl. v. Sfeenbergenlaan 27,
Terneuzen. 408-O
Voor onze
BABY-afdeling
CORSETTEN-afdelinï
vragen wij
een vakkundige
welke ruime ervaring
moet bezitten in boven
genoemde vakken
Uitvoerige
met opgave
langd salaris
aan
sollicitaties
van ver
te richten
418-0
GEVRAAGD voor direct
ccn bekwame
bij
Aannemer
309—o
MARTENS
Hoofdplaat
AUTOVERHUUR
Gebr. Vlassenrood
Heikant 47 St. Jansteen
thans telefonisch aangesloten
onder
nummer 2Ê
HEIKANT
Lange VorStstraat 39.
Telefoon 2137
GOES
VLISSINGEN Singel 18a Telef. 427
KANTOORUREN; van 9—12 en 2—5
SPECIAAL voor BELASTINGZAKEN:
's avonSS van 7—8 en volgens afspraak
Ter Qvername aangeboden wegens vertrek naar het bui
tenland ls kfes RADIO-REPARATIE-BEDRIJF in het Zui
den des lands. Spoed dringend gewenst wegens tijdnood.
Overname van vergunning, goodwill, instrumentarium en
voorraad tegen contant geld. Brieven onder no. 17334-00,.
bureau van dit blad.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOQC
Hebt V een NIEUWE MACHINE nodig
Stelt U zich dan met ons in verbinding, dan
zullen wij U helpen.
Tevens te leveren voor Singer K 95 en 98 en
voor Durkop. 203 en 206 grijpers met spoelbak.
De Naaimachine zaak voor Oost en West
Zeeuwsch-Vlaanderen 386-o
TELEFOON 41 ZAAMSLAG
OO0Q0O0OOOOOOO0OOI
PIANO WOfiGELf
Wij hebben enige
zeer mooie, wei
nig bespeelde
in voorraad
Komt U eens kij
ken bij 299-0
PASSAGE 4—10
GEVRAAGD;
voor bet bezoeken van hotels, cató's on restaurants.
hoge provisie. —-Br. aan P. O. Box Ko, 5111, Amsterdam^ 1-
339-00
pl.m, 5 H.A. groot (bouw. en weiland) te Hoogerheidc.
bestaande uit: WOONHUIS MET CAFé, SCHUUR- EN
BIJGEBOUWD VARKENSHOK.
Te bevragen bij: ALPH. HEIJMANS, C 174 HOOGERHEIDE
335-00
VOOR ZO SPOEDIG MOGELIJK een net, degelijk
FAM. BERKS-TAMMINGA, Kamperfoeliestraat 43, Goes
Opgericht sinds 1925.
707-oo
Willi jlminastraat 44 Breda Telefoon 8039
F)E ACADEMIE is een gebouw door
iedereen in Breda en wijde omge
ving gekend. Maar we noemen ze nu
alleen maar, om U eens te laten den
ken aan dc tijd, dat 'op diezelfde plek
het kasteel, Brunenstein stond.
Wat was dit voor ccn kasteel Bru
nenstein? Dat was een kasteel, ge
bouwd door Denen, echte Denen, he
lemaal uit Denemarken.
Hadden die daarvoor dan geen gele
genheid In hun eigen vlakké land?
Wat moesten ze hier komen doen?
Ja, dat is een lange en vreemde ge
schiedenis. Zoals vele geschiedenissen
begint ze met een vrouw, een schdbe
jonkvrouw zeiden zc toentertijd, ais
ze een mooi. lief meisje bedoelden. En
die jonkvrouw was nog wel de dochter
van de koning van Denemarken. Be
halve deze levende schat bezat deze
monarch ook een grote schat aan
goud en edelstenen.
Dé koning der Schotten asn de
overkant van de Noordzee, ten name
David Bruce, hoorde ervan En die
koning was nog vrijgezel. Hij had
echter best trek ae huwelijkse staat in
gaan vooral als er nog zo'n mooie
bruidschat aan vast zat. Het paste
koningen niet om zelf op vrijersvoeten
te gaan en de op een afstand verliefde
Jonkman zond daarom een gezant-
sehap om aan zijn collega in Dene
marken de hand van zijn dochter te
vragen. Het was ook alweer konings
gewoonte om niet het meisje zelf eerst
te raadplegen De Deense koning riep
zijn vrouw en zijn beide broers bijeen,
om hun te vragen, wat zij er wel van
dachten.
„Doen", zeiden die, „want als Je die
koning van de Schotten tegen je krijgt
ben rt nog niet gelukkig."
De afgezanten kregen dc boodschap
mee.: ..Het is in orde. De koningsdoch
ter komt op een schip, dat ook de
bruidschat meebrengt en een heel ge
zelschap van edele dames en heren, die
de bruiloft zullen opluisteren.
Toen ging de koning aan zijn doch
ter vertellen dat hij 'n goede man
voor haar had gevonden en dat zij
zich reisvaardig moest maken. Doch
ters waren ln die dagen zó, dat ze,in
de dingen der liefde „ja en amen"
zegden bp alles wat de ouders decre
teerden. Het is nu eenmaal een
vreemde geschiedenis. De schone Jonk
vrouw laten we haar Adelhetd
noemen, want Kitty of Dolly of Puck
heette ze vast niet toonde zien
echter meer onderdanig dan verheugd.
De kroniek verhaalt het niet. maar
misschien was er wel een hoofse
jonkman, die iedere dag haar venster
passeerde en met een zwierige zwaai
van de gepluimde hoed de koninklijke
schoonheid begroette. Misschien
peinsde ze daarover als ze des avonds
ta haar donzen bed onder de zijden,
gewatteerde dekens de slaap niet kon
vatten: Misschien had dit Iets te ma
ken met de bleekheid, welke haar ge
laat overtoog, toen een deemoedig „Het
is goed vader", haaf over de lippen
kwam-' Misschien was het daarom, dat
ze slechts een flauwe glimlach ver
toonde als men haar gelukkig prees,
omdat ze nu de koningin der fiere
Schotten ging worden. Misschien, mis
schien. misschien-...
JJoe het zij. de voorbereidingen voor
het vertrek vorderden tn allerijl.
Er werd een schip gebouwd, dat zelfs
ln Denemarken een wonder van een
schip mocht heten. In bet grote ruim
stouwde men twee-en-veertle tonnen
met goud en edelstenen, dtt schat,
welks faam ook over de zee
was gevlogen naar het verre Schotland
De. koning zelf had het te druk met
regeren cn kon niet meegaan. Zijn
vrouw bleef, zoals dat betaamt, bij-
haar man thuis, maar de twee broers
van de koning, Everaert en Godevaert-,
zouden de schatten officiéél aan David
Bruce presenteren, de eerste de twee-'
en-veertig tonnen, de andere schone
Adelheid. Er scheepte zich mede in
een talrijk gevolg van kameniers en
hofdames, van pages en edele ridders.
Allen waren vrolijk gestemd, want de
vaart ging ter bruiloft. Maar de ko
ning, die zijn dochter uitgeleide deed.
voelde de tranen naar zijn ogen drin
gen en als gekweld door een somber
voorgevoel nam hij Godevaert ter zijde
en drukte hem op het hart: „Ge
schiedt mijn dochter enig leed, dat
zoude U berouwen.
JTn er geschiedde de dochter enig
leed.. Zodra hrt schip op volle zee
voer, werd ze ziek. „Zeeziekte", zo
troostten dc vrolijke heren elkaar, die
hun prettige vooruitzichten niet wil
den verstoord zien. Het was gceri zee
ziekte. Misschien een gebroken hart?
Wie zal het zeggen?.. De kroniek zegt
alleen: „Zij moest sterven, gelijk God
gebood. Met zonsopgang was ze dood"
De stemming aan boord was natuur
lijk geheel gekeerd. Dc bmiloftsvaart
werd een uitvaart. Men knielde neer
en bad God voor haar zielerust. En
het was, of ook de wind do adem in
hield bij zoveel le»d. Dc zellén van
het schip hingen slap en het kwam
niet van zijn plaats. De stuurman, die
verstand had van de dingen van he
mel en aarde, verklaarde: .Het schip
komt niet verdél. voordat bet dode
lichaam volgens zeemansgebruik over
boord is gezet. Deze raad volgdr men
en met een „een, twee, drie in Gods
naam" verdween bet lijk van dc scho
ne koningsdochter in de golven. En
aanstonds begon dc wind weer in de
zeilen te spelen. - 1
JTr werd grote scheepsraad gehouden
over de vraag,, wat er nu te doen
viel. Het meest voor de hand lag. dat
men naar huis zou terugvaren, om
daar de droeve boodschap te gaan
brengen. Maar heer Everaert had zijn
zware bedenking tegen zulk een plan.
„Als we naar huis", zei hij, „zal men
schande over ons spreken, dat we zo
slecht op de koningsdochter hebben
gepast, ja men zal zeggen, dat wij de
bruid hebben vermoord."
Zijn broer Godevaert herinnerde
zich de woorden, welge de koning bij
het afscheid had gesproken en gaf
dan ook sterke bijval aan de woorden
van Everaert. Hij deed er nog een
voorstel bij„Laten we varen naar het
Zuidwesten, naar de Brabantse oever.
Ik heb over dat land altijd veel goeds
horen vertellen" Een der vrouwen zet:
..Jullie krijgslieden kunnen altijd en
overal wel onderdak vinden, maai
waar moeten wij, vrouwen blijven.?"
„O, dat komt best in orde", zei Go
devaert. „We zullen daarginds een
hof laten bouwen, waar allen intrek
kunnen vinden. Niemand deed een an
der voorstel. De wind blies uit het
Noorden. De vaart ging dus naar
Brabants kust cn daar ankerde men
het schip in Nietiwerhaven voor Merc-
monde, twee plaatsen welke men thans
vergeefs op de kaart zal zoeken, omdat
ze door het Hollands Diep zijn opge
slokt.
Nu was het zaak om een plek te vin
den waar men een kolonie kon
vestigen. Vier man van het gezelschap
werden vooruitgestuurd, om het land
eens te verkennen. In een boot roei
den ze de Mark op, kwamen tot. aan dc
poort van Breda en zagen daar een
heuvel, welke zij buitengewoon ge
schikt achtten, om als middelpunt van
hun nieuwe vestiging te dienen. Waar
die heuvel gebleven ls, weten we niet
maar in teder geval zetten deze Mid
deleeuwse padvinders een grote tak
tn de grond, opdat ze later de plek
gemakkelijk konden terugvinden. Ze
gingen daarna verslag uitbrengen aan
Heer Godevaert.
„Goed zo" zei deze, „ik zal zei"
ook eens gaan kijken. „En met hem
i gingen zeventien andere mannen. Zon
j der enige hinder kwamen ze in Breda
aan en gingen daar ter kerke.
In die tijd was Heinric heer van
j Breda en de komst van deze
l vreemde heren was hem natuurlijk ge
rapporteerd. Hij besloot hen op te zoe
ken, te verwelkomen en een goede
maaltijd voor te zetten. Want hij zag
wel, dat het niet geraden was met
zulke struise en goed bewapende kna
pen te gaan twisten.
Toen de maaltijd was afgelopen, no
digde Heer Heinric zijn gasten uit, om
met zijn edelen een wandeling te gaan
maken langs de Mark.-En daar kwa
men ze bij de bewuste heuvel. Wat
Godevaert het meest opviel, was, dat
er een grote boom stond, waarom ta
fels cn lange banken waren geplaatst.
„Wat betekent dat?" vroeg Heer
Godevaert. „Van wie is dit land en
waarom staan er die tafels en die
banken?" Hij kreeg ten antwoord;
„Dat land is van de heer Ancem, een
opperbeste man. Als de Mei in het
land is, organiseert hij altijd een feest
voor al zijn buren onder deze boom en
daarqm staan er die tafels en die
banken."
„Zo" zei Heer Godevaert, „die is nu
juist ht land, dat ik zou willen heb
ben. Laat Heer Ancem eens vragen, of
hij het Wil verkopen, omdat ik er een
huis wil bouwen, om er met mijn ver
wanten tn te wonen."
„Dat wil lk doen", zei Heer Heinric,
die niet wist wat hij ïich op de hals
ging halen. Hij zond een zijner edelen
naar Heer Ancem, om het verzoek van
de Denen over te brengen.
Heer Ancem had er echter helemaal
geen oren naar: „Ik zou er nog liever
land bij kopen dan dat ik mijn bezit
ting liet verminderen. Ik heb zeven
kinderen, aan wie ik leder een flink
stuk grond wil achterlaten. Wat heb
ik dan aan het geld van die vreemde
heren?"
TSJ'i bleek welk een eigenzinnig poten-'
taat die Heer'Godevaert eleenlilk i
was. „Wat?V zei hij. „Wil die Heerl
Ancem zijn grond niet verkopen? Nu.
dan neem ik ze. Vooruit mannen, hakt
die boom om en slaat do tafels en de
banken er maar btj stuk. We gaan
hier barakken bouwen en dan laten we
de rest van ons gezelschap ook hier
komen."
Zo gezegd, zo gedaan. Doch toen de
vrouwen de barakken zagen, haalden
ze heur fijne neusjes op en zeiden:
„Moeten we daar nu intrekken? Err
Heer Godevaert had ons nog wel De-
loofd dat hij een mooie hof voor ons
zou laten bouwen!"
Godevaert stelde dc kieskeurige juf
fers gerust: „Dat komt in orde. Ik heb
al kalk en stenen besteld in Doornik
en liet een boodschap naar Maastricht
en Aken sturen om aannemers van
het timmer- cn metselwerk. Die zul
len een piekfijn kasteel bouwen voor
ons allemaal, van alle moderne ge
makken voorzien.
Dat kasteel kwam dan ook klaar en
men noemde het- Brunenstein. Er
kwam een kapel bij, waarin een mira
culeus kruis werd bewaard, doch dat
ls een historie, welke we voor een
ander heofdstuk bewaren.
De bouw kostte onnoemelijk veel
geld en van de grote schat bleef zo
heel veel niet over. De Denen hadden
er daarom niet veel zin in, om geld
uit te geven voor het zich verschaffen
van koren, varkens, schapen en paar
den. Dat gingen ze gewoon roven bij
de buren. En toen ze daarvan een
maal de smaak te pakken hadden,
breidden ze dit bedrijf geleidelijk aan
uit. Eerst stroopten ze met kar en
paard de gehele Baronie af. Daarna
bezochten ze niet een boot Walcheren
cn Schouwen, al plunderend en gap
pend Ja, de kroniek vertelt, dat ze
zelfs tussen Muiden en Gouda op
doken.
HEER HEINRIC had natuurlijk spijt
als haren op zijn hoofd, dat hij
die lieve jongens zo vriendelijk had
binnen gehaald, maar hij kon er nu
niet meer tegen op. In zijn eigen
stad had hij niéts meer te vertellen
cn daarom nam hij de wiik naar het
Huis te Laer onder Zundert. Van
daaruit trad hij in overleg met de
Hertog van Brabant, om het goede
land van dit gespuls te bevrijden. De
ze wierf een legér van driehonderd
welbewapende krijgers, aan wier hoofd
hij de Heer van Wesemael plaatste.
Dat was een aanvoerder, die nog
liever op slimheid dan op kracht
bouwde. In Gent, de grote weversstad,
huurde hij een wagen, waarop gewoon
lijk laken werd verstuurd. HIJ liet
die met hooi opvullen en daarover wat
laken spreiden. De wagen begon, een
lange weg naar Breda af te dokkeren-
Heimelijk werd hij gevolgd door We
semael en zijn dapperen. Wat ver
wacht werd geschiedde. Een troep van
de Denen, die iangvingerlge onverla
ten, wachtte de wagen op en wel bij
Minderhout in de buurt van Hoogstra
ten. Ze zetten zich juist aan het plun
deren. toen Heer Wesemael met zijn
mannen hen te grazen nam. Allen
werden gedoou, vijf en twintig in ge
tal. Vijf en twintig Brabanders trok
ken bun kleren aan en brachten do
wagen met „laken" naar de Brunen
stein.
„Hajuichte de torenwachter,
toen hij deze voorafschaduwing van
het turfschip zag naderen. „De over
val ts gelukt". En hij liet het meteen
aan Heer Godevaert weten. Die gaf
óevel de poort voor zijn „dapperen"
te openen. De Brabanders in Denen
vacht bezetten aanstonds de poort.
Wesemael kwam er met de rest van
zijn mannen vlak achteraan.
„Slaat dood! Slaat dood! Jöng en
oud, klein en groot!" was het parool,
dat hij zijn krijgers toebrulde. En die
lieten zich niet onbetuigd. Van Bru
nenstein, dat gehate roofnest, bleet
ook geen steen op de andere staan.
Later heeft men on dezelfde plak
het kasteel van Breda gebouwd, dat
nóg later Militaire Academie wera.
Zo zegt „men", die ook dit wonder
Hike verhaal van de Denen heeft ge
dicht. Ebi wie niet ln „men" wil ge
loven, moet rtiefc naar sagen luisteren.
