jOES
O-K-E
In den Spaanschen
EEN NIEUWE ATTRACTIE
SPANNING
rondom Neurenberg
iw "I van
"S,u De Stem
Wal een Wonderlijke Wereld
een
leerett
ibeeren
ienszand
Franco en de katholieken doolhof
Hei Vaticaan Is uiiersi gereserveerd
ooo<x>oocoi
>ngens van
in doorloo-
scheepsma-
ei'ker, enz.
amma. De
usschen de
Haag. De
Stichting.
d door de
ngen: Dit
ir. per week
ktijkonder-
te leerjaar
ten vooraf,
tnmerking.
atoor der
ingen vóór
2-0
EN.
>00000000
KERS
!CHTS
348—0
IHBISHBBI!
uur met
'n Charme.
Tournee
No, 555 TWEEDE BLAD
ZATERDAG 31 AUGUSTUS 1946
Ier
i een roman
[te personen
ran Engeland
I's Den Haag
op hun
I
in Nederland
er.' de dunne)
iet Lachkanon
of Pop)
rj Pop
in zijn genre
g Crosby
e Eind Finale
■moii.
veld'.
asting inbegr.
en Donderdag
941-o
216—0
DZANDE
LAANDEREN
Ondersteen
en het spook
ens feestelijk
JJIER volgt de tweede bijdrage van
een bizonderen medewerker, die
door Spanje reisde en die volkomen
objectief zijn indrukken tracht weer
te geven. We willen er nogmaals op
wijzen, dat dit oordeel over Franco-
Spanje zich uitdrukkelijk distan-
cieert van de hetze der communls-
ten, die er naar hunkeren hier een
bolsjewistisch bolwerk te scheppen
als een troef in het imperialistische
spel van Sovjet-Rusland. Maar de
waarheid dient gezegd.
TTIT gesprekken met Spaansche
geestelijken komt één ding met
zekerheid vast te staan: er heerscht
een verdeeldheid, waarvan wij ons
onvoldoende rekenschap hebben ge
geven. De meerderheid van de hoo-
gere geestelijkheid steurt het ré
gime, de meerderheid van de lagere
geestelijkheid ziet den toestand
donker in en voert een passief ver
zet. „Kan men in dit geval neutraal
blijven?" vraagt mij een geestelijke,
nadat hij mij de armoede van zijn
arochianer. toonde. ,.De Kerk
ieeft nooit een meer invloedrijke
positie gehad", zegt mij een andere
geestelijke, die mijn bezwaren ver
werp! wanneer ik er op wijs, dat
die positie een zeer harde verant
woordelijkheid meebrengt. Er zijn
echter uitingen van staats-christen-
dom. die voor katholieken gevaar
lijker zijn dan vervolging
Voor die vervolging is men ove
rigens bang. Hoewel hepaalde ver
halen overdreven werden, is 't toch
een feit, dat in tal van bisdommen
'gedurende de terreur van den bur
geroorlog meer dan de helft van de
priesters werd vermoord. De geeste
lijkheid zoowel vóór als tegen
Franco zijn bang van wat er komen
kan, wanneer de vulkaan tot nit-
barsting komt.
r. Het feit blijft, dat breede lager,
wan de bevolking, die ideologisch
fnif-t communistisch zijn, zich toch
>uit haat tegen het huidige régime
bu het communisme zouden aan
sluiten Het woord „rojos" „roo-
den") staat in Spanje gelijk met
het woord ,,anti-Franquisten". Een
man in Bilba antwoordde mij:
Klooden? Dat zjjr wij allemaal!
En toch zitten de kerken vol, toch
«aal men op bedevaart, en het land
der Basken (waar het verzet wel-
- licht het grootst ls> is een bij uit
stek katholiek land.
Katholieke Actie wordt in Spanje
.enkel toegelaten voor zoover zij
pr >-Franco is, en katholieke jeugd-
Saclie wordt min of meer ingelijfd
bii de fascistische of semi-fascisti-
sche jeugdorganisatie. De geeste
lijken hebben wel vrijen toegang op
de scholen, godsdienstonderwijs is
■verplichtend vanaf de lagere school
tot, de universiteit, doch het gevaar
blijft schuilen in de kloof tusschen
tè rijken en té armen
De houding van het Vaticaan is
literst voorzichtig en voor Franco
teleurstellend. Er zijn voortdurend
moeilijkheden, en Rome heeft tot
dusver geweigerd om een definitief
Concordaat te arrangeeren. On
danks herhaalde pogingen is de
Franco-regeering niet verder geko
men dan de voorioopige overeen
komst van 1941.
IVil het Spaansche volk revolutie?
Vreemd genoeg, het antwoord
is nog ontkennend. De verschrikkin
gen van den vorigen burgeroorlog
staan nog te fel voor den geest, en
over het Spaansche volk ligt een
tragische gelatenheid, een gevoelen,
dat het van geen enkele regeermg
beter zal worden. Er was corruptie
onder de monarchie, onder de re
publiek. en er is corruptie onder
Franco.
Armoede was er al voordat Franco
kwam, en men heeft tot dusver wei
nig zin om weer alles op het spel
te zeilen voor een verandering, die
uiteindelijk weer geen verandering
zou zijn. Doch wat niet is kan ko
men en diepgaande wijzigingen in
het sociale stelsel zijn noodig.
Wetten kan men uitvaardigen zoo
veel men wil, beroepen kan men
zich op een dozijn Pauselijke Ency
clieken, doch zool ars de geld- en
grondbezitters van Spanje enkel
verantwoordelijkheid gevoelen voor
hun persoonlijke financieele positie,
komt men niet ver. En wat er in de
zomermaanden wegloopt uit het
heete Madrid en luilakkert achter
duren wijn en voor arbeiders onbe
taalbaar voedsel op de terrassen
van schreeuwend dure hotels in San
Sebastian en Santander, ziet er
niet naar uit de Pauselijke Ency
clieken over sociale gerechtigheid in
het hart te dragen.
Dit zijn harde woorden, doch
naar mijn meening gerechtvaardigd
door de bitterheid en de hardheid
van het dagelijksche leven voor
minstens negentig procent der
Spaansche bevolking.
LOUIS OLAV LEROI
Waarop zai het vonnis
tegen de Duitsche leger
aanvoerders berusten?
Tijden, een hondententoon
stelling te Amsterdam po
seerde deze Afghaansche
filmster met haar zeldzaam
mooi dier voor onzen foto
graaf.
]^"U het proces te Neurenberg zijn
late einde begint te naderen,
kan men te Londen een discrete,
maar stijgende spanning waarne
men, zoo schrijft een correspondent
van „De Tijd".
lyien vraagt zich Ui vele kringen
af welke principes ten grond
slag zullen liggen aan het te Neu
renberg uit te spreken vonnis over
de Duitsche legeraanvoerders. Zul
len zij worden veroordeeld op
grond van agressie en het veroor
zaken var.' den oorlog?
Of zal er een vonnis uitgespro
ken worden op grond var. de massa
moorden, in de eerste plaats van
krijgsgevangenen, vervolgens van
Joden en andere burgers?
Vooral de Franschen zouden groo
te bezwaren hebben tegen het prin
cipieel precedent vervat in het eer
ste alternatief. Indien nl. leger
aanvoerders gevonnisd zouden
worden op grond van „agressie
zou voor de toekomst een juridische
grond bestaan, die aan legeraan
voerders van een land het recht
zou varleenen zich bij het uitbre
ken of naderen van een oorlog af
te vragen of zij bij een mogelijke
nederlaag niet gevaar zouden loo-
pen, geëxecuteerd te worden door
de overwinnende partij (die Im
mers altijd gelijk heeft), vanwege
het feit, dat zij aansprakelijk ge
steld zouden worden voor het uit
lokken van c.q. het in leidende
functie deelnemen aan een oorlog.
M.a.w. er wordt gevreesd, dat de
opperbevelhebbers hun regeeringen
mede zouden kunnen deelen dat zij
„gewetensbezwaren" hadden tegen
het uitoefenen van hun functie on
der eventueele oorlogsomstandighe
den Een dergelijke mogelijkheid
zou de efficiency en betrouwbaar
heid van het opperbevel belangrijk
kunnen reduceeren.
Wat staat vast omtrent Katyn?
jndien evenwel dit principe wordt
prijsgegeven en het Neuren-
bergsch tribunaal zich zal beperken
tot de massa-moorden als recht
vaardiging van het uit te spreken
vorinis, verwacht men dat een zeer
pijnlijke situatie zou kunnen ont
staan op grond van het gebeurde te
Katyn
De volgende feiten staan daar
omtrent vast: In 1939 bezetten de
SS??!1 Oost-Polen en maakten
2„nooo Poolsche militairen krijgs
gevangen. uit deze groep werden
15.000 officieren geïnterneerd in 3
verschillende krijgsgevangenenkam
pen. Starobjelsk. Ostashkow en
Kozielsk. De laatste brieven ont
vangen van deze officieren door
hun familieleden spreken over ge
ruchten dat de krijgsgevangenen
verplaatst zullen worden naar an
dere kampen. Na April 1940 wor
den door familieleden aan deze
krijgsgevangenen verzonden brie
ven door de Sovjet-autoriteiten te
ruggezonden met het opschrift
„Kamp opgeheven; verblijfplaats
onbekend." Voorts staat vast dat
van genoemde 15 000 officieren 445
verplaatst werden naar 'n kamp in
Gnasovjetz. Deze laatsten bleven
correspondeeren met hun achter
gebleven familieleden. De rest was
spoorloos verdwenen.
Na het onderteekenen van het
Maiski-Sikorski-pakt in Londen in
1941 en het hervatten der diploma
tieke betrekkingen tusschen Rus
land en de Poolsche regeering, be
gon de laatste een onderzoek ln te
stellen naar de verblijfplaats der
verdwenen Poolsche officieren.
Echter tevergeefs.
Massa-ontsnapping!
JAe Sovjet-autoriteiten (waaronder
Stalin zelf, Molotof en Vishyns.
ki), verklaarden herhaaldelijk dat
hun niets bekend was omtrent liet
lot dezer Poolsche officieren. Zij
zouden „ontsnapt" zijn (in' Rus
land! en alle 15.900!) en wellicht
naar huis teruggekeerd. Een keer
verklaarde Stalin tegenover Si-
korski dat ze misschien wel ontko
men waren naar Mandsjoerije!
Op grond van deze verdachte
uitlatingen van de hoogsten in den
lande, begonnen geruchten de ron
de te doen (let wel, in. 1941) dat de
krijgsgevangen Poolsche officie
ren door de Russen geliquideerd
waren.
Eerst in 1943 komen de Duit-
schers met hun opzienbarende be
schuldigingen naar aanleiding van
de ontdekking van het massa-graf
te Katyn. In hun tegenbeschuldi-
ging beweerdei de Russen, dat deze
Poolsche krijgsgevangenen door de
Russen op de vlucht waren achter
gelaten en dat de Duitschers hen ln
massa hadden afgeslacht. Maar
dezelfde Russische autoriteiten
hadden twee jaar geleden beweerd,
dat deze krijgsgevangenen ontsnapt
waren. In elk geval zijn de Hjken
onmiskenbaar geïdentificeerd als
zijnde van de Poolsche officieren
uit 't Russische krijgsgevangenen
kamp te Kozielsk. De lijken van de
krijgsgevangenen in de kampen van
Starobjelsk en Ostashkow zijn nim_
mer gevonden.
Wat opviel te Neurenberg
Tn verband met de Katynsche
massamoorden wordt hier in
Londen, (heel discreet en bijna
Nu de krant wat meer papier heeft gekregen en er zelfs gemompeld
wordt over dagelijks 8 pagina's na 31 December 1946, hebben wij het ge
waagd wekelijks beslag te leggen opeen kleine ruimte voor het plaatsen
van een rebus die, naar wij hopen zal bijdragen tot het brengen van een
aangename en vormende ontspanning tijdens het weekeinde.
Te beginnen heden zullen wü wekelijks een rebus plaatsen, en om de
attractie ervan nog te verhoogen, zullen wij onder de goede oplossers vier
prijzen verloten, nl. twee van vijf gulden en twee van een rijksdaalder.
wij hopen, dat er veel goede oplossers zullen zijn en dat zij, die geen
prijzen verwerven, zich zullen troosten met de gedachte, dat de wan-
boffers van vandaag de boffers van morgen zullen zijn. En overigens is
het oplossen van de vraagstukken zelf reeds zulk een prettige bezigheid,
dat het tenslotte niet uitsluitend om den prijs moet gaan.
WAT MEN MOET DOEN
Zend de oplossing in een gesloten couvert, gefrankeerd met V/s ets.
postzegel, aan den Puzzle-redacteur van De Stem, Reigerstraat 16. Breda.
De oplossing moet uiterlijk 4 Sept. a.s. ln bezit van den puzzle-redacteur zijn.
Hier komt de eerste opgave, een kruiswoordraadsel:
fluisterend) gewezen op het merk
waardige feit, dat het Neurenberg-
sche tribunaal zeer langen tijd wijd
de aan den moord op 47 geallieer
de piloten, doch slechts twee dagen
aan den gruwelijken massamoord
van bijna 15.000 geallieerde officie
ren, terwijl belangrijk bewijsmate
riaal, zooals de op de lijken gevon
den dagboeken, niet eers ter sprake
kwam. Ook werd geen van de 445
overlevenden uit het krijgsgevan
genenkamp van Griasovjetz als ge
tuige gedagvaard. In Neurenberg is
met andere woorden het Katynsche
mysterie een mysterie gebleven.
Waarnemers te Neurenberg ge
ven als him meening dat in het
slotvonnis Katyn zelfs niet ge
noemd zal worden, en sommige de
zer waarnemers hebben zelfs uiting
gegeven aan een vermoeden, dat de
Katyn-affaire het onderwerp van
bespreking heeft gevormd (achter
de schermen) tusschen Russen en
Duitschers.
De vraag is derhalve wat er zal
gebeuren, ir.dien als grondslag van
het vonnis de moorden gebruikt
zullen worden. Zullen de Duitsche
legerhoofden Katyn uitspelen tegen
over het Russisch gedeelte van het
tribunaal en hun redding zoeken
in een beschuldiging van. de rech
ters?
Vreemden
voor elkaar
TTERBERT Evatt, de
Australische afge
vaardigde op de vredes
conferentie te Parijs be
zit behalve diplomatieke
kwaliteiten ook de gave
van den humor. Na een
der zittingen verhaalde
hij aan de journalisten
de volgende inhoudrijke
Australische fabel:
Op een dag ontmoet
ten Liefdadigheid en
Dankbaarheid elkaar
aan de poort van den
hemel. Sint Petrus deed
open en dacht dat zij sa
men de reis hadden ge
maakt. Hartelijk schud
de hij hen de hand. .,ik
wensch jullie geluk", zei
hij, „met de groote din
gen, die ge samen op
aarde to-t stand hebt ge
bracht."
Verwonderd keken
Liefdadigheid en Dank
baarheid den hemelpor-
tier aan.
..Samen?" zeiden ze.
„Maar Sint Petrus, hoe
komt U erbij? We heb
ben elkaar zoo juist
voor den eersten keer
ontmoet
Een utopie
TT'leine Jacques was
lastig, omdat mama
hem iets verboden had.
Hij zocht zijn troost bij
papa en pruilde:
,,lk mag niets. Ik mag
geen diefje spelen met
Jan van den buurman,
ik mag niet aan de lamp
schommelen, niet aan de
gordijnen omhoog klim
men en geen bloemen
plukken uit den tuin. Ik
mag de kersen van
mama's hoed niet op
eten en niet op vaasjes
schieten met een lucht
buks. Ik mag nog niet
eens naar de bioscoop,
omdat ik te jong ben.
Papa wanneer ben ik
oud genoeg om alles te
mogen doen wat ik
wil?"
Zijn vader die het
den vorigen avond op
een kaartavondje wat
laat had gemaakt
zuchtte eens.
„Nooit jongen", zei hij.
Horizon laai: 1. bur exit; 6. op
stootje; 8. tam; 11. gemanierdheid; 17.
cirkelvormig; 18, herkauwer, 19. klee-
dingstuk; 21. achting; 22. noot; 24.
maanstand (afk.); 25. journalist; 27.
voorzetsel; 28. lidwoord; 29. groente;
31. lengtemaat; 32. herkauwer; 33.
verstompt; 34. onbehaard; 36. land
bouwwerktuig; 38. Ind. winkel; 40.
vertaler; 42. soort kuip; 43. Lat. groet;
44. lofdicht; 46. lichaamsdeel; 48.
wiel; 49. kleedingstuk; 50. loyaal; 52.
wagen; 53. voertuig; 54. lengtemaat; 55.
het Romeinsche Rijk (afk.); 56. titel
(afk.); 57. landbouwwerktuig; 59.
voorzetsel; 60. droppel; 62. getalm; 65.
waterplas; 66. voegwoord; 67. lang
smal vaartuig; 69. hinder; 70. voorma
lige illegale organisatie (afk.); 71. een
bekende zegswijze; 75. traag; 77. soort
bier; 79. geografische plaatsbepaling
(afk.); 80. zacht; 82. familielid; 83. ge
wicht; 86. soortelijk gewicht (afk.); 88.
noot; 89. waterstand (afk.); 91. voer
tuig; 93. voertuig; 94. vreemde titel
(afk.); 95. groente; 96. lofdicht; 98 noot;
99. bijwoord; 100. met de zijn-en (Lat.
afk.); 101. herkauwer; 103. een bekend
spreekwoord; 113. voorzetsel; 115.
traag; 116. aanw. voorn.; 117. biet; 118.
uitroep; 119. pers. voorn.; 120 deel van
een kachel; 121. spruit; 122. soort vaas;
123. Zuidvrucht.
Verticaal: 1. vrucht; 2. de oudste
(afk.); 3. speelgoed; 4. gewricht; 5. en
dergelijke (afk.); 6. staaf; 7. bevesti
ging; 9. vlaktemaat; 10. lage tempe
ratuur; 12. voertuig; 13. geroosterd
brood; 14. Bijbelsche persoon; 15. voor
zetsel; 16. familielid; 18. prikkelbaar;
20. uitheemsch reptiel; 23. wederkee-
rig; 26. les aan een hoogeschool; 28.
oud-Hollandsche munt; 30. karakter;'
33. weekdier; 35. verkorte me sjes-
naam; 36. wild zwijn; 37. voormalig
Zuiderzee-eiland; 39. rivier in Duitsch-
land; 41. voorzetsel; 42. woordentwist;
43. bij tusschen tijd (Lat. afk,); 45. wa
ter in Friesland; 47. deel van een ge
weer; 49. brandkast; 51. vorm; 54. bij
gevolg; 58. tijdruimte; 61. hoofddeksel;
63. metaal; 64. hemellichaam; 65. raar;
68. bekende Maria-bedevaartsplaats; 69.
noot; 71. leger; 72. -ersvoet; 73. slecht
uitgevallen; 74. heerschzuchtig per
soon; 76. bez. voorn.; 78. landbouw
werktuig; 81. wagenwiel; 82. hooge
feestdag; 84. Mohammedanisme; 85.
Nederlandsche stad; 87. voorzetsel; 90.
noot; 92. herkauwer; 97. titel (afk.);
102. gevangenis; 104. priem; 105. baat;
106. aanw. voorn.; 107. deel van het
leger (afk.); 108. maand (afk.); 109.
voorzetsel; 110. liefkoozing; 111. schar-
n'er; 112. voortreffelijk; 114, rivier in
Italië; 119. pers. voorn.
