onderd jaar ZJLJVL
'n Eeuw van opbouw
De tentoonstelling
van de Z.L.JIT.
Het Concours-Hippique
L 506. TWEEDE BLAD
DONDERDAG 4 JULÏ 1946
TIE honderd jaar aaneen opbou-
wend werk verrichtte, zooals de
Ll.M. dit deed, voor den landbouw
onw&e agrarische provincie, be-
beft zich niet nederig in de scha-
juw te houden bij zoo'n eeuwfeest.
Vrij en frank laat het bestuur dan
dok deze instelling naar voren ko
rten in het volle licht om haar te
bejubileeren op imponeerende wijze.
■Honderd jaar Z.L.M.!
.§Het is geen kleinigheid. Al wie bij
de wieg van de jonge spruit stonden,
feiwisselden reeds lang het tijdelijke
Biet het eeuwige.
Toog- en oor-getuigen van haar op
komst zijn er niet meer en we moe
ien terug naar de .historiebladen",
Willen we iets te weten komen over
de geschiedenis der jubilaresse van
de eerste stonde af.
We vonden o.m. een goede bron in
het boekske dat mr. P. Dieleman ruim
SC jaar geleden schreef bij het 80-
Jaiig bestaan van de Z.L.M.
't Klein begin
Uit de vorige alinea zal de aandach
tige lezer reeds bevroed hebben
dat de Z.L.M. eerder dan in 1846 werd
Opgericht. Dit is inderdaad het geval.
De jubilaresse zag het levenslicht in
184", maar men begrijpt, dat in 1943
Van een viering geen sprake kon zijn,
vooral omdat de Landstand zich toen
had genesteld op den zetel der Z.L.M
I' De heer C. Vis, de tijdelijke voor-
tltter van de destijds ook in Zeeland
bestaande prov. landbouwcommissie,
heet; den stoot gegeven tot de op
richting der Z.L.M.. Hij oordeelde, dat
do bij den landbouw geïnteresseerden
tich moesten vereenigen om in samen-
Werking met genoemde commissie de
belangen van hun stand te beharti
gen.
i Na eenige correspondentie met de
«regeering, die het plan yrelgezlnó
I'bleek, werd op 31 Aug. 1843 de ko
ninklijke sanctie verleend en kreeg
de nieuwe maatschappij" haar
rechtspersoonlijkheid.
Men kon het bij de oprichting niet
verder brengen dan 650 leden, zooals
op de eerste algemeene vergadering te
Middelburg op 28 Juni 1844 bleek,
feooals te voorzien was, koos men den
heer C. Vis tot voorzitter; mr. W. Vis
werd alg. secretaris en Servaas Tak
penningmeester.
4 Men leefde toen nog in den tijd der
oud-Hollandsche zuinigheid. Geen der
Heden van het Dag. Bestuur kreeg
vergoedingen en de verteringskosten
■voor ieder bestuurslid der afdeelingen
|(in totaal 12) werd op 30 cent per ver
gadering bepaald!
i De inwijding der mij. werd op ge
noemden datum van 28 Juni gevierd
met een tentoonstelling (toen nog
nuchterweg veeschouwing genaamd)
jn den tuin van St. Joris.
Een jaar later werd verzamelen ge
blazen in Goes. Het ledental was ge
stegen tot 755 en de rekening liet 'n
batig saldo van f 461 zien. De afdee
lingen Schoondijke en Sluis bleken in
finaneieele moeilijkheden te verkee-
ren; hun werd royaal een subsidie
van t 30 gegeven
Tevens besloot men ieder Jaar de
algemeene vergadering te besluiten
met een maaltijd ,.om onder vroolijke
en vriendschappelijke feestviering de
zen voor den landbouw zoo belangrij
ken dag te besluiten."
Aan die traditie is tot heden vast
gehouden.
Intusschen zat de Z.L.M. niet stil.
Een meekrapcommissie werd inge
steld. werktuigen werden gekeurd,
men streefde naar vergrooting van
den veestapel, verbetering der afwa
tering en ijverde voor landbouw-on-
derwijs. De Z.L.M. liet van zich hoo-
cen, wat tot gevolg had, dat na vier
jaren haar ledental reeds tot 1100 was
gestegen.
Het pleit voor de Z.L.M. dat zij ook
oog had voor de in die jaren erbar
melijker! toestand der arbeidersbevol
king op het platteland. In 1848 brak
de heer Bachiene uit Hulst een lans
voor haar en een jaar later bracht
mr. F. Lantsheer rapport uit over den
toestand der landarbeidersklasse, dat
een schril licht wierp op de sociale
I verhouding in die dagen.
'n Groote dag in het bestaan der Z.
D.M. was hot bezoek van koning Wil
lem hi, die beschermheer was ge
worden der my.. aan de tentoonstel-
>te Goes in 1851> waarbU hü de
Z.L.M. »n Engelschen volbloed hengst
offreerde en een rijzweep. Van de
sweep hadmen veel plezier, want er
werd in Zierikzee een ringrijdery ge
houden, maar met den hengst „the
farmers friend" zat men jaren mee
verlegen.
Erg voorspoedig verging het overi
gens de Z.L.M. niet en in 1852 waren
de kopstukken geneigd aan de alge
meene vergadering de ontbinding der
'vereeniging voor te stellen.
Door verzet van Schouwen en Z.VI.
werd dit voorkomen. De heer Vis be
dankte echter als voorzitter en werd
.vervangen door C. v. d. Lek de Clerq.
Naar den vleeze ging het ook onder
leiding de Z.L.M. nog niet; het
meest bloeide de afd, O. Z. VI., dank
zij dr. Vogelvanger en E. Hombael.
Ondanks dat werden tallooze nuttige
initiatieven genomen en op velerlei
gebied baanbrekend werk verricht.
Onverschilligheid en tegen wei king
maakten heel vaak alle moeiten te
vergeefs.
De slappe gang van zaken weerspie
gelde zich ook in de talrijke be
stuurswisselingen en in het onopge
merkt passeeren van het zilveren ju-
bilé in 1868, toen het ledental de 1200
nog niet eens had gehaald.
Een lichtstraal in die jaren is dat
de beteekenis van het landbouwonder
wijs scherper ingezien gaat worden.
De naam van den grooten pionier op
dit gebied, Vorsterman van Oyen.
duikt telkens op; ook verwijdt men
den horizon door deel te nemen aan
de intern, tentoonstelling in Philadel
phia van 1876 en die van 1878 in Pa
rijs. De bootverbinding tu-schen Vlis-
singen en Londen brengt contact met
Engeland.
't Eerste jubiléfeest
Op 23 Juli 1878 werd het 35-jarig be
staan der Z.L.M. feestelijk ge
vierd. Er was nu reden voor, want 't
ledental was inmiddels gestegen tot
2400; de invloed van de mij. nam toe
en den landbouw ging het beter.
Op de algemeene vergadering die
het feest voorafging, behandelde de
heer v. d. Minne de kwestie van de
suikerbieten, welke cultuur men. daar
de meekrap verdween, door eigen sui
kerfabrieken wilde bevorderen.
De ondervinding heeft geleerd, hoe
goed men vooruit gezien heeft.
Ook aan de zuivelbereiding werd
aandacht besteed. Te Goes werd in
1881 een tentoonstelling daaraan ge
wijd en Schouwen kreeg zijn eigen
zuivelfabriek. Na 1880 volgden slech
te oogsten en een algemeene malaise,
welke terugwerkte op de Z.L.M., of al
thans op het ledental, hoewel de ac
tieve secretaris en penningmeester,
de heeren Snijders en Liebert, zich
geducht weerden.
In 1889 bedankte Snijders en werd
vervangen door den bekenden land-
bouwspecialist Iman Kakebeeke, die
secr. bleef tot 1893, toen hij tot land
bouwleeraar benoemd werd aan de
nieuwe rijkslandbouwwinterschool te
Goes; zijn opvolger werd de bekende
Vorsterman van Oyen.
Zonder bijzondere feestelijkheden
werd in 1893 het gouden feest her
dacht.
Aan ouderdomszwakte lag dit niet,
want onvermoeid vocht de Z.L.M.
voor de landbouwbelangen. Veel zorg
ging uit naar de paardenfokkerij. Het
landbouwonderwijs nam regelmatig
toe. Op de verkeersmiddelen werd ge
let. Het varkensras veredelde men en
de zorg ging zelfs uit naar de kikkers,
toen de Franse he lekkerbekken een
gevaar voor de uitmoording der bóe
ren-nachtegaaltjes werden.
Nadat een rekest aan de regeering
was gezonden, kwam in 1899 de eer
ste tuinbouwleeraar naar Zeeland.
De samenwerking tusschen voorz,
Hennequin en van Oyen den secreta
ris, beiden onderwijsvoorstanders,
wierp goede vruchten af.
De twintigste eeuw
De eerste wereldoorlog
In 1914 brak de eerste wereldoorlog
uit en moest de groote tentoonstel
ling. welke te Middelburg zou worden
gehouden, uitgesteld worden.
De moeilijkheden kwamen met prijs
bepalingen en requisities. Een prov.
bemiddelingsbureau werd opgericht
met afd.bureaux in alle afdeelingen.
Duizend kwesties rezen en voor de
oude garde werd hg£ te veel. Van
Oyen moest de fakkel in jongere
handen stellen. Bij den heer Kielstra
was die veilig. In 1916 werd hij se
cretaris en in hetzelfde jaar gaf men
den voorzittershamer aan jhr. J. van
Vredenburch.
De Z.L.M. bloeide op als nooit te
voren. Haar ledenaantal ging de 3000
te boven. Dit was evenwel geen ge
zonden groei en later zakte het weer
tot 5500.
Hoe de stemming was bleek toen 't
diamanten feest op 31 Aug. te Goes
werd gevierd. Ondanks den oorlog
was het daverend.
Van Vredenburch trad na drie Ja
ren af en werd opgevolgd door mr,
P. Dieleman, die zijn groote kennis en
werkkracht in dienst der Z.L.M.
stelde.
De lijn der ontwikkeling trok hij
met Kielstra en later met ir. Sie
benga gestadig door tot 1929 de groo
te landbouwcrisis uitbrak.
Op het hoogtepunt van den crisis
ging ir. Siebenga heen en werd in
1932 vervangen door ir. Dorst, die de
„hitte van den dag" wel te dragen
heeft gehad.
Indische jaren
De eerste jaren der twintigste eeuw
gingen zonder veel schokken voor
bij. Het ledental kwam eindelijk bo
ven de 3000 uit. In 1910 viel het be
langrijk besluit om het landbouwhuis-
houdonderwijs aan te pakken. Mej. v,
Prooyen werd voor rekening van de
Z.L.M. in België opgeleid voor
leerares.
In hetzelfde jaar trad de heer J
Dominicus als voorzitter naar voren.
Nog in alle kalmte werd in 1913 het
70-jarig bestaan der mij. gevierd,
Weinigen zullen toen bevroed hebben,
dat de nu volgende jaren zoo wild
bewogen zouden worden.
Het Hoofdbestuur der Z.L.M.
Zittend van links naar recht; A. Hartog, Colünsplaat, ir. J. D. Dorst,
secr. Z.L.M.; ir. M. A. Geuze, voorz. Z.L.M.; Scheele-de Putter, Ka-
pelle-Biezelinge; A. v. d. Zande, Nieuwerkerk. Staande in dezelfde
volgorde: J. Klompe, WolfaartsdükC. Kooyman. St. Annaland; mr. J.
Schlingemann, adj.-secr.; M. de Bruyn, Cadzand; J. Scheele, Bosch-
kapelle; Koster, Axel en A. Cevaal. Grüpskerke.
De organisator vertelt
In zijn „regeerperiode" begon de
overheidsbemoeiing met den land
bouw, via de organisaties en de Z.L
M. kreeg„haar deel wel te torsen.
De absolute noodzakelijkheid van de
regeeringsbemoeiing inziende, werkte
de secr. der Z.L.M. mee, wat hij kon
en hem viel. toen alle verschillende
lichamen werden saamgevoegd tot de
„Stichting Landbouwcrisisorganisatie'
het secretariaat in den schoot.
Ondanks de 10-jarige crisis, l leef de
Z.L.M. voortgaan met allerlei nuttig
werk. Lagere landbouwscholen en
landbouwhuishoudscholen werden ge
sticht, evenals coöperatieve inkoop-
vereenigingen.
Naar een ondergang?
In 1939 werd ir. Dorst voedselcom-
missaris en moest hij het secreta
riaat der Z.L.M. tijdelijk toevertrou
wen aan ir. J. Versteeg.
Automatisch geraakte hij weer in de
vuurlinie toen in 1941 de Landstand de
Z.L.M. wilde inlijven.
De voorzitter nam een weifelende
houding aan, maar bijgestaan door
Scheele-de Putter en ^Cleinepier en
anderen, bood ir. Dorst tegenstand en
beleefde het genoegen, dat 't hoofd
bestuur, bij meerderheid van stem
men besloot niet te capituleeren voor
de Duitschers en NSB-ers.
De Landstand trilde van toorn, riep
de hulp der overweldigers in en in
Febr. 1942. drongen de nieuwe heeren
bruusk naar binnen, namen alles in
beslag en verklaarden de Z.L.M. voor
overleden. Het geheele personeel nam
op één loopjongen na, ontslag en
werd door ir. Dorst grootendeels in
het Voedselcommissariaat opgenomen.
Drie maanden later werd hij gegij
zeld!
Twee en een half jaar zat de Land
stand op den gestolen troon, toen
vluchtte zij even smadelijk als ze
binnengetrokken waseen faillieten
boedel achterlatend. De Landstand
ging ten onder; de Z.L.M. leefde nog!
Na de bevrijding zijn er evenwel
eerst pogingen aangewend om de land
bouwers in één organisatie onder te
brengen, doch omdat dit om prinei-
pieele redenen voor de kath. en chr.
boeren niet mogelijk was, is de Z.L.M.
dit jaar Februari weer herrezen en
koos ir. M. Geuze, landbouwer te
Poortvliet tot voorzitter.
I Ir. Dorst werd weer secretaris, doch
rpUSSCHEN tien, twintig besognes
door hadden wij een inter
view met hindernissen met dien
organisator der imposante jubilé-
tentoonsteiling van de Z.L.M. den
heer Antoon Bruskes momenteel
de man, die het t drukste in
Zeeland neelt.
Een opdracht tot het organisee
ren van een groote tentooonstelling
is nooit iets geweest, dat gemak
kelijk te vervullen was, maar men
beseft wel dat het tegenwoordig
wel geëigend is om iemand de
stuipen op het lijf te jagen.
Nochtans is de heer Bruskes. van
jongs af aan, verbonden met de
Z.L.M., daar. niet voor terug ge
schrokken.
Met daadkrachtig optimisme
heeft hij enkele maanden geleden
zijn hopeloos schijnende taak aan
vaard en voor zoover we op dit
oogenblik kunnen beoordeelen, tot
een goed einde gebracht.
„Wat bezorgde u de meeste grijze
haren?" vroegen we lachend.
„De tenten", klonk het «net 'n
zucht.
Hemel en aarde moesten letter
lijk worden bewogen, half Neder
land doorgereisd, opgebeld en aan
geschreven worden, voor men ge
noeg dak boven het hoofd had
voor de tientallen inzendingen,
consumptietenten, Roode Kruis,
bioscoop, enz. enz.; maar het kwam
nam alleen tijdelijk een benoeming
aan.
Na de eeuwfeestviering zal hij af-
treden, daar zijn oude functie van
Voedselcommissaris en zijn nieuwe
betrekking als secr. der Stichting van
den Landbouw, zijn geheele werk
kracht vorderen. Ir. J. Schlingemann
is inmiddels als adj.-secr. onlangs
aangesteld.
Ziehier in vogelvlucht en heel
schetsmatig de historie van de 100-
jarige Z.L.M., die in haar lang be
staan zich enorme verdiensten voor
de ontwikkeling van landbouw en
gewest verwierf.
Waardeering en erkentelijkheid
zuilen-haar daarvoor deze week m
ruime mate toestroomen; moge die
verdiende dank haar prikkelen tot
een daadkrachtig volharden in de
tweede eeuw van haar bestaan,
welke ze nu begonnen is!
De voorz. van de Zeeuwsche
concours-hippique-ver. schrijft
ons:
TIET concours-hippiquewezen, zoo
als dat in Nederland tot ont
wikkeling is gekomen, heeft ook
weerklank gevonden in onze provin
cie en zoo heeft voor het eerst in
11945 binnen de grenzen van het
Zeeuwsche land een concours-hip-
pique plaats gehad, dat van voor
name klasse was.
Wat is de eigenlijke bedoeling
van het concours-hippique? Deze is
tweeërlei. In de eerste plaats is het
doel der organiseerende vereeniging
de paardensport in het algemeen te
dienen en te helpen bevorderen en
in de tweede plaats, den inwoners
hunner provincie een hoogstaande
ontspanning te verschaffen.
Iedereen heeft eens ontspanning
noodig; de een zoekt het hierin, de
ander daarin, maar niet elke ont
spanning is hoogstaand.
De sport, die op onze concoursen-
hippique wordt gegeven, is een hoog
staande; bij geen enkele sport is 't
amateurisme zoo ongerept gebleven
als bij deze.
Voor een landbouwende bevolking
als de Zeeuwsche, heeft zoo'n ge
beurtenis groote bekoring en aan
trekkingskracht, omdat men daar
kan zien de bouw, de schoonheid en
de verrichtingen van het paard.
Nergens meer dan daar komt het
wezen van het paard tot uiting.
Bij het trekpaard is zulks de ro-
bustheid, de vlotheid en het mach
tige, dat het eigen is; vandaar dat
het zóó wordt aangespannen en voor
een zóódanigen wagen, dat zijn kwa
liteiten alsdan het meeste en het
beste tot uiting worden gebracht.
Bij het tuigpaard komt de ele
gance, de fraaiheid van lijnen en
actie tot uiting. Bij de rü- en spring
paarden ziet men de verrichtingen
van paarden, de zich na jarenlange
voorbereidingen tot machtige pres
taties hebben opgewerkt.
Het paard, dat in ons economisch
leven zulk een groote plaats inneemt
en dat in het leven van den boer
zooveei rijkdom brengt, is het ge
liefkoosd object geworden voor ont
spanning van duizenden men-
schen.
Op het concours-hippique, dat op
6 Juli, ter gelegenheid van het
100-jarig bestaan der Z.L.M. en ter
opluistering van de provinciale
landbouwtentoonstelling in Goes
zal worden gehouden, zullen paar
den uit alle deelen van'Nederland
verschijnen. Aan de Zeeuwsche be
volking zal getoond worden de
bloem van onzen nationalen paar-
denstapel; trekpaarden, tuigpaar-
den, hackneys, rij-, jacht- en
springpaarden.
Elk paard kan men beoordeelen
en bewonderen in zijn soort en
kwaliteiten. Op het sportveld denkt
men niet aan fokrichting; daar be
wondert men alleen de prestaties
van rijders, ruiters en paarden,
waardoor een juist inzicht wordt
verkregen van al datgene, wat op
dit gebied in Nederland tot stand
kwam.
A. Bruskes
voor elkaar en wie nu zijn blikken
laat weiden om het eens deftig
te zeggen over het zes H.A.
groote expositiecomplex, vraagt
zich af of alle circussen uit
Europa naar Goes zijn getrokken.
Evenwel: dit was slechts een
moeilijkheid. In de gauwigheid
vernamen wij een complete Odyssa
een wilde jacht achter duizend en
een kleinigheden. Dingetjes welke
vroeger voor het grijpen lagen,
eischen nu speurderszin en een
groote dosis energie om ze op den
kop te tikken. Wie zou er bijv.
over peinzen dat het probleem om
een kilo punaises te krijgen slape-
looze nachten veroorzaken kan; dat
er buitenlandsche reizen voor
noodig waren om wat lintjes en
rosetten te krijgen en dan zwijgen
we nog maar van de duizenden
ellen katoen, de honderden vier
kante meter board, welke op tien,
twintig adressen de eigenaars on
der de vingers vandaan gescheurd
moesten worden.
Toen we van onzen fel getormen
teerden zegsman hoorden wat
er te doen was eweest inzake de
consumptieaangelegenheden, het
voer van het te verwachten publiek
regelingen met trein en booten om.
het vee en de paarden over te
brengen, het verschaffen van lo
gies aan de massa genoodigden en
de honderd politiemannen van el
ders, de zorg voor het grootsche
openluchtspel, voor de films, voor
het aanwerven van personeel
we konden zoo eon kolom lang
verder gaan.
We heoben af en toe, wanneer
de zooveelste ijlbode op den organi
sator aanrende, hem eens aange
keken en ons afgevraagd, hoe
Iemand dit volhoudt, zonder zijn
zenuwgestel te vermoorden, doch
de heer Bruskes heeft zijn kalmte
bewaard, zijn positieven goed bij
elkaar en de touwtjes van dit
geheele ingewikkelde samenstel
goed in handen. Bliksemsnel kwau
men zijn beslissinen, onmiddellijk
scheidde hjj het bijkomstige van
voornaamste, gaf zijn orders en
verdeelde het werk. Zoo zijn we
er zeker van geworden dat ook
de laatste moeilijkheden overwon
nen zullen worden; dat alles straks
wei-geordend gaat verloopen en
dat mèt ons, de duizenden be
zoekers, zich erover zullen verbazen
dat in een zwaar geteisterde pro
vinei,e zóó kort na de bevrijding,
zulk een machtige tentoonstelling,
tintelend van leven, fel getuigend:
van nieuwe kracht en frisschen
geest, gehouden kan worden.
Proficiat Z.L.M.; ons compliment
Antoon, Bruskes J
