Kerkhistoricus maakte kerkhistorie
De Kardinaal
spreekt een dankwoord
AMELAND
Ztjne Eminentie Johannes
Kardinaal de Jong geëerd
Onvergetelijke bijeenkomst in Tivolizaal
DE groote Tivoii-zaal bood des mid-
dags een indrukwekkenden aan-
t2™ blik. Allereerst al door de fijne aan
kleeding der zaal met de schakeerin-
ringen van wit-gele bloemen, het
groot-aangebrachte kardinaalswapen
met zijn zinspreuk: Dominus mihi ad-
jutor. Doch vooral ook door de keur
van aanwezigen, ongeveer gelijk aan
S die, welke zich des morgens in de
kathedraal vertoonde Prof. Scher-
merhorn was er echter niet een
I feestelijke verscheidenheid van
plechtige geestelijke gewaden, van
Uniformen en burgerdrachten, ook de
Bkleurige Spakenburger meisjes. En
k waarlijk in het middelpunt van alles
het vlammende kardinaalsrood. Er
Was frenetiek applaus, toen de Bis-
BiSchoppen binnentraden, het werd een
ovatie, toen de Kardinaal verscheen.
Onmiddellijk daarop begon het koor
„Katholiek Utrecht" met een Chris-
tus Vincit van Mathieu Gascogne, ge-
volgd door de fijnzinnige feestrede
•f Van Prof. Dr. Gerard Brom. Enkele
®- gedachten daaruit geven we elders
.'1 weer.
i De rede w-?rd herhaaldelijk door-
.r Bchoten met applaus en wel zeer na-
d ukkeljjJc bij de passages, waarin het
V handhaven van onze eenheid werd
aanbevolen en daar waar werd ge-
wezen op het gezamenlijk door Ka
tholieken en Protestanten vergoten
bloed.
■J^en ..Exultate" van Mozart, gezon-
gen door Dora van Doorn-Lin
deman vormde de.verbinding met het
Indrukwekkende oogenblik, dat Kar
dinaal de Jong zich verhief om het
dankwoord te doen hooren.
Na den dank, welken des morgens
ln de kathedraal was uitgesproken,
wilde Z. Em. thans allereerst erken
telijkheid betuigen jegens P~of.
Schermerhom, die onmiddellijk met
een telegram en een persoonlijk be
zoek zijn belangstelling had getoond
Oprechten dank bracht de Kardinaal
verder aan Mgr. Eras, aan zijn naaste
medewerkers, den vicaris-generaal,
de belde secretarissen, de hoogeer
waarde kanunniken, de vele pries-1
ters en leeken uit het geheele land,
die hem van advies dienden, waar- i
onder een tiental menschen, die ten
slotte als slachtoffers van hun plicht
en hun naastenliefde zijn gevallen
Veel had Z. Em. gesproken met de
mannen van het verzet, waaronder
niet-katholicken, voor wie htf ook 'n
uiterst dankbare herinnering en groo-
te hoogachting bewaarde.
De Kardinaal herinnerde er aan,
hoe hij het bisschopsambt nooit had
gezocht, het beschouwende leven trok
hem meer. Hij heeft het ambt echter
aanvaard, omdat de Paus hem be
noemde en de Heer was Zijn helper
geweest. Vroeger was ik niet anti-
Duitsch, zoo ging Z. Em. voort, wij
hadden altijd geleerd: Germania do-
cet. Bij mijn studies in Rome heb ik
verscheidene Duitsche vrienden ge
vonden. Doch uit hetgeen Ik las en
hoorde, leerde ik de verderfelijkheid
van het nationaal-socialisme kennen.
De eerste herderlijke brief van 1936
wAas voor een groot deel daaraan ge
wijd. De motieven daarvoor waren van
zuiver godsdienstigen aard
In 1940 was het niet alleen een vyand
van ons geloof, maar werd het ook 'n
vijand van ons dierbaar vaderland.
Het stond voor Z. Em. toen vast, dat
wU onwrikbaar moesten stand hou
den tot het bittere einde.
Maar als de geloovigen niet achter
de bisschoppen hadden gestaan, had
den dezen niets kunnen bereiken. Wij
moeten onze dankbaarheid voor de
bevrijding toonen door trouw te blij
ven aan ons geloof. Er dreigen nog
zeer groote gevaren. Er gaat een
stroom van slapheid, van gebrek aan
Christelijke overtuiging, van geheel
opgaan in aardsche genoegens over
ons land. Laten wij bedenken, dat het
eeuwige leven ons einddoel is. Er is
geen ander fundament dan Jesus
Christus.
rke rede, met zachte, ontroerde stem
uitgesproken, maakte diepen in
druk en werd door langdurig applaus
gevolgd.
Een uitvoering van het Te Deum
van Bruckner door het U.S.O., onder
leiding van Hans Ponten met Dora
van Doorn, Jo Immink, Louis van
Tulder en Lucien Louman als solis
ten, vormde het wei-klinkende sluit
stuk op een prachtigen, onvergetelij-
ken middag. Alle aanwezigen zongen
staande het Wilhelmus, waarna de
Kardinaal in den foyer een receptie
hield voor de genoodigden, die niet
in Utrecht woonachtig zijn.
■k
TN DE KATHOLIEKE hiërarchie
domineert niet de aristocratie
van geboorte, doch de aristocratie
des geestes. Toen op 10 Sept. 1885
in een bakkersgezin te Nes op het
kleine Ameland een zoon, Johannes,
geboren werd, gewaagde daarvan
hoogstens een advertentie ln het
plaatselijk blaadje, een brief
naar de familieleden. Dat was
geen gebeurtenis voor het geheele
Nederlandsche volk, zoo scheen het,
maar 't was er wel een. 't Was er
een, omdat uit dit kind van een
onaanzienlijk gezin eens een groote
nationale strijder, een Kerkvorst
zou groeien. Ruw is 't klimaat voor
zoo'n eilandje, verloren ln de
Waddenzee, maar warm was de
godsdienstige sfeer ln dit gezin van
vader, moeder en acht kinderen.
Drie der z-s jongens werden pries
ter, een der twee meisjes trad ln
het klooster bij de Carmelitessen.
De zoon Johannes werd door Pas
toor Scholten opgeleid voor het
seminarie Culeinborg, dat hij ln
1899 binnentrok. Daar kwamen
zijn groote geestesgaven, zijn enor
me studiezin en ijzersterke geheu
gen spoedig aan het licht. De stu
dies in Culemborg en ln Rijsen-
burg vlotten dan ook uitstekend en
op 15 Augustus 1908 beleefde hij
den grooten dag der priesterwijding.
De parochie van Nes beleefde
voor het eerst na de Hervor
ming 't feest van een eerste H. Mis,
opgedragen door een harer zonen.
Mgr. van de Wetering bestemde den
jongen priester voor studies ln Ro
me, waar hij aan de Anima zoo
wel promoveerde ln de wijsbegeerte
als ln de godgeleerdheid, een stu-
Geboorteland van oen 33I
Eeuwen van strijd tegen de elementen
drukten stempel op de bewoners.
^MELAND: het geboorteland
vt-n Karei. de Jon? is een van
de Waddeneilanden, die als wach
ters in de zee liggen om onze lage
lenden in het Noorden te bescher
men.
Het heeft door de eeuw-n heen
sti-ijd geveerd zcowéI tegen ce ele
menten als tegen de belagers van
zijn vrijheid. Is het diezelfde
geest van s'rüdbaarheló, die we
ook in den Kardinaal weespiegeld
zien
Het eiland zelf zou, volgens his
torische beschrijvingen in vroeger
eeuwen vier maal zoo groot zijn
geweest als thans; er zouden ver
schillende dorpen en gehuchten
bes'aan hebben die a-llen zijn
verdwenen; terwijl nog in tie
Vorige eeuw het strand over een
r-eeate van een uur gaans is af-
gc-poeld,
In 1811 werd een dam gelegd
naar het vasteland ter bevordering
van de aanslibbing, maar bij ge-
a?h resultaat, r3akte deze
spoeaig in verval.
Vanaf de 9e eeuw behoorde het
aan het geslacht Cammmgha.
Reeds in dien tijd bes.ond er een
Benedlctjjnerklocster, dat later
naar het vasteland werd verpla.-v.st.
Tot 1680 hebben ae Csmmingha's
het eiland in hun bezit gehouden
en steeds gewaakt voor de zelf
standigheid en onzijdigheid vtan
het eiland. Op Ameland was ook in
de 16e en 17e eeuw nog volkomen
godsdienstvrijheid.
Zelfs hadden van 1646—1723 de
Paters Jezuiten er een vaste statie,
In 1680 ging het eiland over aan
Prins Jan Willem Priso waarbij
het echter volledige zelfstandigheid
behield. In 1795 werd het ingelijfd
bij de Bataafsche Republiek en
is het een onderdeel van de Pro
vincie Friesland gebleven.
Thans zijn er op het eiland nog
4 dorpen n.l. Hollum, Ballum, Nes
en Buren. Volgens de laatste ter
beschikking staande gegevens telt
het ruim 1900 Inwoners waarvan
ruim 26 pet Katholieken. De Ka
tholieken hebben één Parochiekerk
die in Nes staat en is gebouwd
door th-, Cuypers.
O
7vfrrtaano
H oihjprxl
QW£KO( CL
o y> t J
schaal i 7
1 'Km
DOKKUn
O
die, die niet rechtstreeks betrekking
had op de kerkgeschiedenis, doch
die een stevig fundament gaf aan
de navorschingen, welke zich later
daarop vooral zouden richten.
Door een assistentschap te Amers
foort en een conrectoraat bij de
Zusters van O.L. Vrouw ln diezelfde
stad werd dit leven eerst gestuurd
naar het rechtstreeks priesterlijke
werk, doch in 1914 kwam het weer
ln de studie-linie, gepaard echter
met het paedagogische en didacti
sche. Professor de Jong werd het
en er groeiden niet alleen verschei
dene nieuwe priesterlichtingen op
onder zijn leiding, eerst als docent
ln de kerkgeschiedenis, daarna
(sinds 1931) als president van het
groot-seminarie, doch er werd in en
door die lessen ook de groot-
sche kerkgeschiedenis geboren,
welke richtinggevend ls voor
het vormen van een royaal en
vrijmoedig oordeel over de tal
rijke stroomingen, de veelvuldige
kwesties, welke met het le
ven der Kerk door de eeuwen heen
samenhangen. Dit is nu eens een
echt succes-werk geworden, dat de
gelijk en zonder oppervlakkigheid
toch treffend en boelend ls ook
voor hem, die van historische stu
diën geen profesrie maakt. His
torische tijdschriften vonden ln
Professor dc Jong een zeer ge waar
deerden medewerker.
Tal van gedegen studies versche
nen in historische tijdschriften.
Deze ijverige en geleerde zoon van
Ameland scheen nu zijn definitieve
levensolaats eevonden te hebben.
Ttoch ae v oorzienigheid bereidde
omstandigheden, welke hem
nog hooger zouden voeren. Mgr.
Jansen, die sinds 1930 het Aarts
bisdom bestuurde, was na zijn
reis naar het Eucharistisch Con
gres in Buenos Aires errjftig ziek
geworden. De kansen op beterschap
vervloden almeer. In 1935 ging
daarom naar Rome het verzoek,
een coadjutor te benoemen en
daarvoor viel de keuze op den Pre
sident van het Groot Seminarie.
Een jaar later vroeg en verkreeg
Mgr. Jansen definitief ontslag en
daardoor kwam Mgr. de Jong op
den aartsbisschoppelijken zetel. Nie
mand kon bevroeden wat van hem
gevergd zou worden op dien hoo-'
gen post. Het nationaal-socialisme
zag men reeds zijn geestelijke ver
woestingen aanrichten in Duitsch-
land, de geloovigen hier te lande
moesten gewaarschuwd worden te
gen de Nederlandsche uitloopers
ervan, maar die schenen toch geen
ernstige bedreiging te vormen. Die
bedreig!, zou in volle zwaarte
haar Intrede doen in ons land door
de verraderlijke invasie van de
Hitleriaansche benden. Voor de
worsteling, die nu aanstaande was,
waren heldenfiguren als leiders noo
dig, mannen van klaar doorzicht
en duidelijk besef, die achter schijn
schoone woorden de werkelijke be
doelingen konde- raden, die de
historische parallellen wisten te
trekken en daarnaar hun oordeelen
en beslissingen wisten te vormen.
Hier nu bleek Mgr de Jong juist de
man te zijn, dien de tijd, zoo
zwaar voor Kerk en Vaderland, be
hoefde. Tezamen en in volkomen
harmonie met de andere Bisschop
pen heeft hij het verzet zoo geniaal
geleid, dat alle listen en lagen van
een doortrapt systeem er n'ets te
gen vermochten. In de Maliebaan
te Utrecht vielen besluiten, waar
over de .toekomstige wereldbe-
heerschers" knarsetandden en wit
van woe:'e werden, maar welke ze
niet konden aantasten, omdat ze
daardoo- tevens een persoon zou
den aanranden, di-n liet katholieke
volk in het hart droeg. .,\Ve w'llen
geen martel-ren maken", zeiden de
overslimnte m-est-rs in de prena-
ganda, doch in dit woord lag te
vens hun machteloosheid uitge
drukt ten on-d-hte v-n de hoe ge
majesteit van het. i>r'ncf"e en z':n
waard'-e'-n verred'r. H-t f-'tcn-
ri'ke b-'k v-n P-' r'-'-m--
biedt stof voor een heldenepos en
als de groote aanvoerder verschijnt
daarin de stoere, rustige, studieuze
Fries, zoo evenwichtig van ge
dachte en zoo scherp ln oordeels
kracht.
Tiet moet dan maar zoo zijn, zou
het commentaar geweest zijn
van den Aartsbisschop, toen hij op
dien gedenkwaardigen Zondag
vóór Kerstmis 1945 zijn verheffing
tot Kardinaal vernam. Wij zeggen
met een accentverschuiving: Het
moest zoo zijn. Het kwam hem
toe, het had ieder verbaasd, als het
anders geweest ware. Hier was de
stem van den Stedehouder Christi
ook de stem des volks. Zijne Eminen
tie Johannes Kardinaal de Jong... de
rangschikking en klank dezer woor
den werd ons als het ware aan
stonds vertrouwd. En dat deze ver
heffing tot Kardinaal, deze eer
voor de Kerk van Nederland, voor
het Nederlandsche volk in zpn ge
heel slechts zou begeleid worden
met wat krantenartikelen en ge
lukstelegrammen, was ook ondenk
baar. Hier moest meer gebeuren.
De dankbaarheid moest oplaaien in
een grootse feesttij, een luister
rijke plechtigheid. Men vindt ze el
ders in dit blad breed uitgeschil
derd.
Deze kerkhistoricus maakte kerk
historie ln grootschen styi. Latere
geslachten zullen er nog steeds
over hooren. De jonge bakkers
zoon van het kleine Ameland straalt
nu als een der eminenten in Gods
Kerk en de harten jubelen van
vreugde om di grootsche feit en
alles wat ertoe leidde.
God schenke onzen Nederland
se1-- "----*---1 ---
ST. JOSEPH
J)EN LAATSTEN TIJD is een ge
lukkige opbloei te constateej t>n
var de zoo echt mannelijke devo'ie
van den H. Joseph, dsn maagdelij-
ken echtgenoot van de H. Maagd Ma
ria en den vader van Jesus. Het hoofd
van het H. Huisgezin, dat hij met
zulk een zorgzame liefde én deugde
lijke waakzaarr heid bestuurde.
Hij begint al langer hoe meer uit
zijn nederige vergetelheid te geraken
en naast Maria valt hem een veree
ring ten deel, grooter en van een an
der soort dan die voor andere heili
gen. St. Joseph immers behoort n
zekeren zin tot diezelfde orde d^r
Menschwording van het Godde.' k
Woord, waarom de allerheilig.-, to
Maagd ook een bijzondere 4
geniet.
Ook aan hem heeft de H. Kerk
haar volksdevotie een geheele maanrl
gewijd. De maand Maart staat b'j ons
geloovige volk in hooge achting en
men komt graag naar de godsdien -
oefeningen ter eere van den grooten
Beschermer en Patroon ingericht.
Diep leeft de overtuiging, dat z^n
voorspraak zoo machtig is om de
nauwe banden, die hem verbinden
met Jesus en Maria.
God heeft hem als den vader van
Zijn Menschgeworden Zoon erkend.
Jesus wilde hem onderdanig zijn.
Groot is zijn macht geweest op aar
de als vader en hoofd van het H.
Huisgezin van Nazareth. Thans in den
hemel bllift hii d»*»o rn*rtV»+ u,+«efe-
nen.
De H. Kerk beschouwt zich gzaag
als een verlengstuk en een uitbreiding
van de H. Familie van Nazareth. Zoo
als de H. Joseph een vaderlijke taak
had in Nazareth, zoo heeft hij thars
in de orde der genade, in het geeste
lijke een soortgelijke taak te vervullen
gekregen. Over de gedoopten, die
toch de ledematen van Christus ziin.
blijft hij met Maria or,lQr'"r" in
oefenen.
Deze waarheid spreekt uit het ge
bed, dat op last van Z. H. Paus L'^o
XIII in deze maand na iedere vast
gestelde H. Mis wordt gebeden.
Laten we naar deze waarheid leven
en met vertrouwen tot or.zen geer' •-
lijken Vader en Beschermer opzien
Het Godsgezin heeft zijn waakzame n
bezorgde vaderliefde
dig.
„Zorgzame bewaarder van het
lig Huisgezin, bescherm de uitverko
ren kinderen van Jesus Christus. L:
derijke Vader, verwijder van ons alle
besmetting van dwalirg en n-
bederf.
Machtige Beschermer, sta ons v« n-
uit den hemel genadig bij in d~n
strijd tegen de mcchten van de duis
ternis. En zooals Gij weleer het K'nd
Jesus uit het grootste levensgevaar
hebt gered, zoo verdedig ook nu ie
heilige Kerk van God tegen vijande
lijke aanslagen en alle tegenwerking".
A. P. H., pr
ren van werkkracht en bestuuis-
ïjver, omringd door de genegenheid
De Kardinaal spreekt een dankwoord in de kathedraal
