Zuid-Beveland en Schouwen in 1945. h WALCHEREN streed tegen het water WEST-ZEEUWmVLMNDEREN RICHT ZICH LANGZAAM OP OOST-ZEEUWSCH-VLAANDEREN IN HET AFGELOOPEN JAAR Oud en Nieuw Het jaar van den wederopbouw. Op elk gebied is het herstel In vollen gang wil reeds eenmaal redding uit een watersnood bracht. Het is alles- VyALCHEREN 1945! Deze com- binatie van eiland en jaartal zal door de latere geslachten steeds vereenzelvigd worden met *t her stel van wat terwille van Neer- lanc.'s vrijheid en van Europa's bevrijding van den overweldiger ten offer werd gebracht met de dichting der dijken en de droog making van het overstroomde ge bied. Woest sloegen bij den aan- van des jaars de golven over het eertijds zoo vruchtbare eiland en dagelijks startten meer huizen en schuren onder hun onophoudelijk gebeuk ineen. We herinneren ons allen de nacht van 19 Januari, waarin de schade bijzonder groot was en de zee zelfs van een vol doende veilig geacht deel van het omkane Middelburg tijdelijk bezit kon nemen, hetgeen enkele men- schenlevens kostte. Niettemin had dien vele» goede hoop, dat de taak in een jaar tijds volbracht zou kunnen worden. Tegenslagen van allerlei aard belemmerden evenwel het werk in niet geringe mate en het optimisme kreeg een gevoelige knak. Al spoedig bleek, dat de vier enorme gaten zich niet met schop, kruiwagen en veel goede wil alléén lieten overmees teren; de kracht der zee moet men met krachtiger wapenen breken. Aller verwachting was gevestigd op de bevrijding van het noorde lijk deel des lanüs. waar men het zware materiaal, gebruikt bij de afsluiting der Zuiderzee, hoopte aan te treffen. Het noorden werd' bevrijd, het materiaal was er, maar het transport was voor hands onmogelijk door de mijnen in de binnenwateren. Eerst toen die geruimd waren kon Ir. Ver- heij van de Maatschappij tot Uit voering der Zuiderzeewerken met zijn mannen, in samenwerking met Ir. P. Jansen van den Rijkswater staat, de zee met krachtige mid delen aanvallen Ook toen nog boekte men tegenslagen, zoo zeer soms, dat het gerucht van sabota ge hier en daar opgeld deed. Vol komen ten onrechte; in ons blad is reeds eerder er mee afgerekend. Hard is er gewerkt, de stoere dij kenbouwers hebben geheel Wal cheren, meer: geheel Nederland aan zich verplicht. En al is nog niet het geheele eiland droog, al mec-t Rammekens nog dicht en het Zuid-oostelijke deel van Walche ren dus nog leeggemalen wor den, het resultaat, dat hun werk heeft opgeleverd in 1945, is groot en wettigt volkomen het vertrou wen, dat zij de zee bij Rammekens eveneens de baas zullen worden! Hooge belangstelling. TVE BEVOLKING ondervond van allerwege steun en blijken van medelevenH. M. de Koningin en H. K, H, Prinses Juliana bezoch ten dit jaar het geteisterde ge bied en hun eenvoudig en harte lijk optreden versterkte de van oucsher dateerende verknochtheid van Walcheren aan het Oranje huis in niet geringe mate. Tal van ministers stelden zich ter plaatse op de hoogte. Ook het buitenland toonde belangstelling en bood hulp We vermelden slechts het bezoek van minister Attlee en de reporta ges van omroepzenders en pers. De Engelsche regeering stelde, ten deele gratis, kunsmatige havens en ander materiaal beschikbaar, terwijl Kolonel Gill van het Ame- rikaansche leger zich verdienstelijk maakte door den aanvoer van ba- zaltsteenen voor 't dijkherstel in België op uitstekende wijze te re gelen. Daarnaast werden alom in den lande goederen voor de ge troffen bevolking geschonken. Van katholieke zijde werd tot het herstel op specifieke wijze bij gedragen; op initiatief van de O. L. Vr. - v. d. Polder-groep te Mid delburg gingen de R. K. Zeeuw sche verkenners op 18 en 19 Aug, ter bedevaart tot O. L. Vrouw van den Polder, die naar de legende zins merkwaardig, dat daarna het weer voor dien tijd van liet jaar ongewoon gunstig voor de dak werkzaamheden was. hetgeen niet weinig tot het zoo verheugende resultaat heeft bijgedragen. Het herstel van Walcheren om vat meer dan dichting van c.ijken en uitloozen van water. Het moet worden herbouwd, het moet voor al economisch weer op dreef wor den gebracht. Daarom is de stich ting .Nieuw Walcheren" van zoo groote beteekenis. Zij bereidt, in nauwe samenwerking met de over heidsinstanties, de plannen tot 'n economisch herstel van het eiland' voor. Het hestel sluit vanzelfsprekend de vergoeding der materieele oor logsschade in. De regeling daarvan heeft niet geringe ontevredenheid gewekt, speciaal onder de land bouwende bevolking. De reden daartoe is vooral gelegen in het aanvaarden der prijzen van 1940 als basis der vergoeding en men voert daartegen niet ten onrechte aan, dat op dien voet het herstel practisch niet gefinancierd kan worden. Cultureele opbouw. opbouw gelijken tred. Verheugend is de totstandko mng der Zeeuwsche Volksuniver siteit, wier bakermat in Middel burg stond. Tijdens haar korte be staan heeft de Z.V.U. reeds op velerlei terrein verdienstelijk werk geleverd. Een katholiek supplement daarop lijkt evenwel alleszins gewenscht. Zou dit niet een dandbaar object voor de Katholieke Zeeuwsche Gemeenschap zijn? Walcheren is op den weg naar het herstel. Zal dit herstel volledig zijn meer nog zal het nieuwe Wal cheren welvarender en schooner worden dan dat, hetwelk aan de bevrijding van Europa ten offer werd gebracht? Wij hopen het van harte en aan de Walchenaren zelf zal het zeker niet liggen. Maa/r hulp van buiten zal daartoe ook in de toekomst onontbeerlijk zijn. Het is een nationale plicht. TVTet den materieelen houdt de cultureele in den aether De Radio Omroep Herrijzend Neder land heeft voor Oud- en Nieuwjaars dag een belangwekkend programma samengesteld. Op Oudejaarsavond, van 9-9.15 uur zal over Hilversum I drs. L. de Jong een internationaal jaaroverzicht geven. Om 10 uur 's avonds zal over beide zenders een rede worden uitgezonden van den mi nister-president, prof. ir. W. Scher- merhorn, die een terugblik op 1945 zal werpen op enkele woorden over 194b zal spreken. Het verdere pro gramma, van 11 uur 's avonds af, wordt eveneens over beide zenders uitgezonden. Van 11-11.45 uur zal men kunnen luisteren naar een klankbeeld over 1945, samengesteld door Peggy var. Kerckhoven, waarin met inlas- sching van de authentieke stemmen de historische gebeurtenissen uit dit veelbewogen jaar zullen worden ge releveerd. Van 11.45-12.10 uur, dus in clusief het tijdstip der jaarwissëling, is er een gewijd programma, dat mu zikaal omlijst wordt door Anthons v. d. Horst. Voor 12 uur zullen spreken dominé A. A. van Ruler en pastoor I. P. J Kaarsgaren, na 12 uur dr. E. D. Spelberg. Om 12.10 uur houdt de Rotterdammer een korte Nieuwjaars rede, waarna men van 12.20-2 uur kan genieten van een pittig en gezellig Oudejaarsavondprogramma. Nieuwjaarsmorgen wordt geopend met diverse kerkdiensten, waarna om II.30 voormiddags Lilly Kraus en Si mon Goldberg over Hilversum I een Mozartprogramma spelen. Uit het pro gramma van Hilversum II lichten wij nog: dat van 8.18-8.45 uur de groote Roode Kruis-luisterwedstrijd ten bate van „Nederland helpt Indië" wordt uitgezonden. Over Hilversum II kan mervpm 12.40 uui luisteren naar een uitzending „De Nederlandsche jeugd groet de jeugd van alle landen", terwijl van 2.30-2.50 uur Nieuwjaarsgroeten uit geteisterd Nederland worden uitgezonden. In het zwaar geteisterde gebied is overal de wil tot herstel aanwezig TT ET WAS NIET ZONDER reden AT. j- dat dit zwaar geteisterde ge bied in de belangstelling van vele vooraanstaande personen stond. Op 6 Januari bracht Jhr. Mr. Quarles van Ufford, Commissaris der Koningin, zijn eerste officieele bezoek. De minister-presidenten Gerbrancy en Schermerhom, de ministers van Lidth de Jeude, Tromp, Beel, Drees en Ringers namen den toestand ter plaatse op. De hoogtepunten vormden ech ter de bezoeken van H. M. de Koningin en H. K. H. Prinses Juliana. Op 13 Maart, des na middags te half een, betrad H. M. voor het eerst na bijkans vijf jaren ballingschap te Eede weer den vaderlandschen bodem. Het enthousiasme der bevolking bij haar rondrit tart iedere beschrij ving. En een maand later ver welkomden de Zeeuwsch-Vlamln gen niet minder hartelijk H. K. H. Prinses Juliana. En langzaam, heel langzaam zette het herstel in. Half Februari kon de eerste tramdienst worden geopend van Terneuzen naar Oost burg, de eerste schrede op den weg uit het isolement. Deze dienst kon slechts tot stand komen door de samenwerking tusschen te twee tramwegmaatschappijen, de ZVTM FEESTDAGEN IN 1946. Driekoningen; 6 Januari. Septuagesima; 17 Februari. Sexagesima: 24 Februari. Quinquagesima: 3 Maart. Aschwoensdag: 6 Maart. Maria Boodschap: 25 Maart. Passiezondag: 7 April. Palmzondag: 14 April. Paschen: 21 April. Hemelvaartsdag: 30 Mei. Pinksteren: 9 Juni. H. Sacramentsdag: 20 Juni. Petrus en Paulus; 29 Juni. Maria ten Hemelopneming: 15 Augustus. Maria Geboorte: 8 September. Allerheiligen1 November. Maria Onbevlekt Ontv.: 8 Dec. Kerstmis: 25 December. DE SCHRIJVER van een jaarover zicht in Zeeland heeft ditmaal geen moeilijke taak. De stof ligt voor het grijpen; de feiten bieden een rijke keuze. Voor Zuid-Beveland was 1945 wel iswaar minder wildbewogen dan 1944, maar er viel genoeg voor, dat een plaatsje in de momoires waard is. Hoewel minder hard getroffen door de oorlogsellende dan bijv. West-Z.- Vlaanderen of Walcheren hadden de Duitschers Zuid-Beveland toch achter gelaten in een staat, die allesbehalve fraai was. De beide toegangen bijv. tot dit eiland: de Kreekrakdam en de Elke stad en ieder dorp had zijn moeilijkheden TN DIT JAAR is dit gedeelte van Zeer groote handicap was het ont 1 z.Vl. gegroeid naar een betere hreken van bruseen over de ka- toekomst. Ook hier had c.e be vrijding een zij het dan niet zoo grooten chaos geschapen. Hier in kwam langzaam verbetering: op leving der industrie, verbetering der communicatiemiddelen, weder opbouw, drukken scheepvaart enz. In alle steden en dorpen hsersch- te in het voorbije jaar groote be drijvigheid, In Terneuzen werden de booten, gevorderd door de Duitschers ten gerieve van hun invasieplannen, weer omgebouwd tot normale bin nenvaartschepen. De door de Duit schers gesloopte scheepskoppen zijn vervangen door de gewone voor plechten. In Sas van Gent draaide de in dustrie weer op vollle kracht. Voor namelijk gebrek aan kolen belet de hervatting van het werk nog in verschillende fabrieken. Te Phi lippine ging het minder goed met de scheepvaart en visscherij. Zoo had iedere stad en ieder dorp te kampen met de moeilijkheden van dezen na-oorlogschen tijd. In geheel Oost Z. VU werd ver betering bereikt o.m. de werkloos heid', hoewel de arbeidslust nog te wenschen overlaat. Hiertegen moest hier en daar nog met kracht worden opgetreden. Dit laatste ook in verband met den nog steeds bloeienden smok kelhandel. In den landbouw was de opbrengst der gronden over het algemeen minder dan vorige ja ren. Hoofdzakelijk was dit te wij ten aan gebrek aan meststoffen en een tekort aan arbeiders. Hier door gingen in sommige gévallen veldvruchten verloren. In den han üel en nijverheid ging den strijd vooral tegen te iep ingrijpen der overheid. Verkeer gehandicapt. JTET VERKEER op die Z. Vlaam sehe (slechte!) wegen nam al lengs af naarmate het aantal ge allieerde wagens minder werd. 'n breken van bruggen over de ka nalen. Dezen werden allen door de terugtrekkende Duitschers op geblazen. .Het verkeer werd on derhouden door mic.de] van pont diensten. Inmiddels werden de vernielde bruggen door een ber gingsmaatschappij weggehaald en naar een werf overgebracht. In 1946 zullen de kanaalbruggen weer hun vroegere plaatsen innemen. De scheepvaart leefde veel op. Alle gezonken en vernielde schepen werden door ds Kon. Nederland sche Marine boven water ge bracht en ter herstelling naar een werf gesleept. De loonen werden over ae geheele linie verhoogt. Toch blijven de prijzen, vooral van de meest noodige artikelen, zooals textiel, schoenen enz. te hoog in verhouding tot het loonpeil. In den wederopbouw was een tamelijk ge regelde aanvoer van materialen. Vooral aan steenen en dakpannen echter bleef een groot gebrek. Het onderwijs ging op denzelfden voet voort. Bijzondere gebeurtenissen. VOO IS de toestand globaal ge- nomen, wanneer we op 1945 terug zien. Naast deze feiten ge beurden ook nog bijzondere din gen. Hieronder moeten allereerst worden genoemd de bezoeken van H. M. de Koningin op 14 Maart en H. K. H, Prinses Juliana in Mei. Op enthousiaste wijze werden zij door de Z. Vlaamsche bevolking begroet. Dit enthousiasme kwam evenzeer tot uiting in de feesten van de algeheele bevrijding van Nederland. Hierna- kwam de terug komst vaii diverse burgemeesters, die uit de Duitsche concentratie kampen waren bevrijd. Ook Z. VI. heeft zijn aandeel gehad in de hulp aan het Noorden. Er werd 'n Nat. Centr. Hulpwerk gesticht, welke alle afdeelingen van Hark, Jeugdzorg, K.A. enz, bundelde en zooeffecient aandeel leverde in de hulp. Vermelden wij tot slot nog iven het jubileum der landbouw- 1 winterschool en. H.B.S. te Hulst. Sloedam waren veranderd in krater landschappen. Van 'n weg was niets meer te bespeuren en verwrongen rails met versplinterde biels, gaven de plaats aan waar eens 'n spoorlijn was geweest. De chaos werd verder geaccentueerd door 'n wirwar van telefoondraden, kabelflarden en brok stukken van waterleidingsbuizen. Geen werkschuwheid. TT^IE THANS echter deze felomstre- den strategische plekken passeerd ziet amper de sporen meer van de ontzaggelijke verwoesting. De weg is weer even mooi als vroeger, de trei nen rijden over hun gladgetrokken baan, de heuvelen zijn geslecht en de dalen gevuld; de telefoon werkt weer als te voren; de waterleiding zit vei lig opgeborgen in der aarde schoot; de gevaarlijke mijnen zijn geruimd: opbouw in den besten zin des woords. Hier is van geen werksschuwheid sprake geweest. In minder dan 'n jaar hebben honderden kloeke kerels het slijk in de ongunst van ons kli maat niet tellend bergen arbeid ver zet Met de andere objectie is het al eender. Hoe desolaat zagen getroffen dorpen als Hoedekenskerke, Ovezan- de Kwadendamme, Ellewoutsdijk en 's-Gravenpolder eruit. Ook hier is aangepakt en niet zoo zuinig. De zoo geschonden gemeenten hebben goeddeels hun oud, vertrouwd aspect herkregen. Op geheel Zuid-Beveland waren eind Oct. 1944 bijna 1300 getroffen pan den geregistreerd, waarvan ruim 300 onherstelbaar. Door het neerstorten van 'n paar honderd V 1-bommen steeg het aantal beschadigde panden grootendeels glasschade met 4000 doch dank zij vooral de schitterende geste van de Westlandsche kweekers die 60.000 M2 glas voor Zeeland af stonden, zijn de ruiten, voor 'n belang rijk deel weer ingezet kunnen worden. Zeer opvallend is het herstel van Goes, dat van granaatvuur niet ver stoken bleef en vooral doob het neer storten van een VI op 12 Dec. 1944 met veel gebroken glas zat. Wie nu door de stad wandelt moet naar oor logssporen zoeken; zelf de eertijds bunkers en schuilkelders ontsoerde plantsoenen, zijn weer in hun ouden luister hersteld. 'n Mooi stuk opbouw is nog het viaduct bij 's Heer Arendskerke ge worden. Op 29 Oct. 1944 ging het zwa re bouwwerk door Duitsch barbarisme de lucht in en leek voor jaren be dorven. Energiek werd echter aange pakt; broederlijk werkten de Neder landsche arbeiders met de Engelsthe Engineers samen en half November van dit jaar kon het normale wegver keer langs dit viaduct weer plaats hebben. Ook Schouwen herrijst. SCHOUWEN-DUIVELAND smaakte, na een afschuwelijken winter van beschietingen, watersnood en terreur, pas het zoet der vrijheid op 7 Mei. Geen vol jaar hebben de Schouwe naars kunnen besteden om hun ge west weer bewoonbaar te maken; veel minder tijd kregen zij dus, dan de Bevelanders, maar de resultaten zijn er niet minder opvallend. Ziekrikzee is weer een woonbare stad. De sporen van den krijg zijn goeddeels weggewischt, vooral door het intensief herstel der huizen. De dorpen zijn puinvrij en weer bevolkt. De laatste druppel zeewater Js buiten gemalen. en SBM, en als zoodanig deed bij het beste voor de toekomst hopen. (Helaas blijkt van deze samenwer king thans niets meer, integendeel; in dit opzicht zijn het herstel en de verbetering slechts van zeer korten duur geweest, tot groote schade van het reizend' publiek). Geleidelijk aan werd de dienstre geling uitgebreid', doch het zoo be geerde contact met de rest van Zeeland en Nederland verkreeg raei? eerst, toen in April de gele genheid werd opengesteld om met een marine vaartuig van Breskens naar Vlissingen over te steken. Langzamerhand raakten de Pro vinciale Stoombootdiensten op dreef en in September behoefde men van de diensten der Kon. Marine niet langer gebruik te ma ken. Ernstige ontstemming. pEN DER BELANGRIJKSTE pro blemen vormde, en vormt nog steeds, de volkshuisvesting. De op ruiming van puinhoopen begon op groote schaal in Februari met En gelsche bulldozers en ander zwaar materiaal. Veel, waar later drin gend behoefte aan zou blijken, te bestaan, werd omvergereden en verdween onder de rupswielen. Slechts Sluis bleef voor de vraat zucht dezer monsters gespaard en ruimt zijn puin voorzichtig, uit zoekende waf nog bruikbaar is voor het herstel zijner kostbare oude gebouwen. Streekplannen en plan nen voor den wederopbouw der ge teisterde dorpen zijn in vergevor derden staat van voorbereiding. Dit is zeer belangrijk .voor de toe komst, maar in de deplorabele wo ningtoestanden moest terstond 'n oplossing worden gebracht. Nood woningen zouden gebouwd worden, maar het zou December worden, voor de eerste werden betrokken. Fel en terecht is de critlek der bevolking geweest op de wijze, waarop deze woningen eindelijk tot stand zijn gekomen. Wij willen hier niet ingaan op de vraag, aan wie de schuld voor dit lange uit stel moet worden geweten, ook in andere deelen van Zeeland heerscht op dit punt ernstige ont stemming verkeersmoeilijkheden zijn niet zonder invloed geweest, maar men kan vaststellen, dat de woningen veel te laat klaar ko men. Gelukkig kan daarnevens ge constateerd worden, dat in de laatste weken groote vorderingen zijn gemaakt. Het Commissariaat Noodvoor ziening voor de Getroffen Gebie den deed zijn intree eind Septem ber en verrichtte goed werk voor den wederopbouw in den ruimsben zin des woords. Tezelfder tijd ar riveerde een pionierscompagnie om hulp aan de streek te bieden bij het herstel der wegen en dijken. Dank zij het vertrek van vele troepen in Augustus (ook de Ne- deplandsche troepen gingen groo tendeels heen) kwamen de scho len vrij, zoodat het onderwijs weer kon beginnen. Het geestelijke leven begon schuchter op te leven. Op dit gebied kan tie dekenale Ka tholieke Gemeenschap, opgericht, op initiatief van Dr. Mes, goed werk verrichten. Ons overzicht zou niet volledig zijn, wanneer we geen melding maakten van het geploeter van den boer uit het landje van Cadzand. Evenmin mag vergeten worden het groote aancTe, dat het Vrije van Sluis in het herstel van West- Zeeuwsch-Vlaanderen heeft gehad. Het gaat langzaam, zeker, en wat meer spoed is gewenscht en ook. daar zijn we van overtuigd, mogelijk, maar West-Zeeuwsch- Vlaanderen is op weg naar het herstel. Landbouwherstel is zijn moeilijke taak begonnen en zonder al te op timistisch te ziin kan voorspel wor den, dat na nog *n Jaar ook Schou- wen-Duiveland herrezen zal zUn. De geestelijke opbouw. DIT WAS dan de materieele op bouw. Hoe staat het met den gees telijken? Helaas sluipt na die vraag pessi misme op den steller toe. We behoeven ons niet te ontvein zen, dat de moreele inzinking, door de Duitschers in de hand gewerkt minder gemakkelijk te herstellen is dan de materieele. De kerken, de geestelijke leiders, het moet gezegd, zijn actie genoeg en stellen alles in het werk een dam op te werpen, tegen den ontworte- lenden stroom. Bij hun pogingen heb ben zij evenwel steun noodlg van een ieder en ook van de overheid. Fieuwjaarsw Aarden Familie, vriendei stigers een Gelv jaar gewenscht AARNOUTSE ei Zaden, granen pelen enz Aai Fa. G H. BLOü kunstmest, gr. Aaraenburg onze WED. L. C Cl de Badts café-rd een Leeuw" Aarq J VAN HELD] Electr. Tec] Bureai Aarden] Wenscht allen Nieuwjaar. P. LELIAERT-H Kerkstr. 10 Aard en rep. werken. A LUCIEER. O 22. Aardenburg. cl voorsp. nieuv C MABELE— A arden burg K Schaar" Aan all H. PRAAT Bazar. AaTdenbu: vr. en cl. Z.N Fam. vr. en bek C. A. DE VRIEj Stem Beekm.str P. v. WOLFFE] knegt Markt 16 rijw. en gar vr. Absda B. BLEYENBE mach fabr. co: wrnscht vr. cl e: Levensmidd bedr. VLIERERGHE. fam. en vr Z. N GEBR. WEEMAI Absdale w geaq Absdale en omg Axei A. C. AUDENA de Roode Leeuw Aan allen een G Aan allen een G< 1946 F. C. Marirt 5 W. T. ANTI AXE SCHILDERS1 Wenscht cliënte» c.en een Gelukki FOTO KUNSTH. Kerkdreef 25 De Kleerm A. CLEYMAN Wenscht aan sen en klantei Kustsri DEY ziekhancïel - Mc J. v. DAMME. A delaar. Allen G. Notaris FAN Aan allen A. HOOGffUK huis Axel. No< Allen Zalig Nie G. HERREBOUT str. 21 Axel Dar kleding. E. v. HECKE. A HERREBOUTS KLEEDINC Nieuwstraaf 4 Wenscht vriendei sen een Gelukkii C. C. JESOIREi handel Kanaalkaf Aan vr. en cl. Z F. MISSIC Axel Zalig Niei allen. G. A MATTHEEI Wapen v. Zeelanc Allen een G. N P. H DE NEtj Noordstr 50. Axi len een gel. en H- J PETERS een Gelukkig 194 Noorcstraaf Axe TIELEMAN- internationaal b^rijf en stee Koestraat 27 Wenscht aan fcunstigers Z. 2 vrit Sai5 vriencenL f' C. C VERSTE I senrood Hot de J j viSSJ pfen ceh.kkw1 CWRLEMSEN ^el Manui. 2

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1945 | | pagina 6