ZONDERLINGE TOESTANDEN IN IATAVIA
Hei ontslag van Jhr. Tjarda
aanvaard
HET VOSDSELCOMMISSARIAAT
Indië in de Tweede Kamer
Indonesië
WINKELS OPEN
Veiligheid der Nederlanders
in hel gedrang
-in de Kamer
onder de nieuwe omstandigheden
Wel inkrimping, maar nog geen
opheffing
Drie landelijke
tooneelgroepen
Lichtrantsoen
VERHOOGD
(Vervolg van pag. I.)
Tri de verklaring, die minisret Loge-
mann Dinsdag in de Tweede Ka
mer gaf over de toestanden in Indië
en het standpunt der regeering dien
aangaande, wees Z. E. dan op de ge
vaarlijke tekortkomingen van de ge
allieerde bevelvoering, tengevolge
waarvan Soekarno een groote mate
van bewegingsvrijheid had. Wel zijn
de door de pers aan gen. Christison en
aan den staatssecretaris Lawson toe
geschreven verklaring inzake een de
facto-erkenning van Soekarno ge-
loochenstraft. Wij bezitten thans ge
lukkig de publieke verklaring van den
opperbevelhebber, dat de Ned. In
dische regeering als het eenig wettig
gouvernement wordt erkend. De
zonderlinge toestand is evenwel ge
bleven, dat zelfs in de stad Batavia
de Britten noch de Japanners in hun
opdracht, de orde handhaafden en
dat op korten afstand van de door de
Nederlanders en de Britten in ge
bruik genomen gebouwen Soekarno's
departementshoofden hun kantoor
hielden. Na 6 October werd eerst
overgegaan tot beveiliging van de
civiele personen, op 14 October meldde
de radio, dat de Britsche bevelheb
ber het militair bestuur over Batavia
zou hebben aanvaard.
Z. E. betuigde Neerlands respect
voor de Britsche oorlogsprestaties en
voor het aandeel van Engeland in
Neerlands bevrijding, Het thans blij
kende verschil van inzicht moet dan
ook tegen dezen achtergrond gezien
worden. Bedenkelijk was het niette
min, het voornemen te publiceeren,
om alleen Batavia en Soerabaja te
bezetten, want daarmee scheen aan 't
Soekarno-regime practisch onaan
tastbaarheid in heel de rest van Java
voor afzienbaren tijd gegarandeerd te
zijn.
Het acute gevaar voor Ned. levens
heeft de Britten gedwongen deze be
perking los te laten, maar haar
kwaad heeft zij gedaan.
De heer Logemann, voortgaande de
fouten van beleid te bespreken, die
door de geallieerde bezettingsautori
teiten zijn begaan, wees in dit ver
band er op, dat weinig is verricht
voor de ontwapening en wegvoering
der Japanners, dat niet voldoende de
hand is gehouden aan de aan de Jap
pen opgelegde verantwoordelijkheid.
Dientengevolge is een vrij plotselinge
ineenstorting van hun discipline en
gezag ontstaan en zijn op tamelijk
groote schaal wapens en verder zwaar
oorlogstuig (pantserwagens, tanks,
vliegtuigen in handen geraakt van
de vrijscharen. Daardoor is de situatie
weer veel moeilijker geworden. Prac
tisch in het geheele eiland buiten Ba
tavia zijn de Japanners uit het be
stuur en het beheer der verkeersmid
delen verdrongen en de persberichten
stroomen binnen, die van de rampza-
,(Van onzen parlementairen
medewerker)
TTREN voor de opening van de
zitting der Staten Generaal
stonden dichte drommen menschen
te wachten voor de deur van de
publieke tribune. De gebeurtenis
sen in Indonesië vormden het
hoofdthema van de gesprekken.
Opmerkelijk was het groot aantal
Indonesiërs, die door hun tegen
woordigheid bij deze ongetwijfeld
historische vergadering op het
Binnenhof hun interesse in hun
vaderland demonstreerden.
Gedurende de laatste weken is
de diplomatieke activiteit in den
Haag tot het vooroorlogsche peil
gestegen. Des avonds laat slaat de
deur dicht van het woonhuis van
minister van Kleffens of van den
G.G. en poogt de late bezoeker zijn
identiteit, in zijn kraag weggedo
ken, te verbergen. Een late voor
bijganger mompelt: ,,Kijk, prof.
Gerbrandy speelt toch ook nog
meeDit is op het oogenblik
de Indische kwestie aan den
buitenkant.
Minister Logemann trachtte in
de Kamer den sluier op te lichten
van de interne kwestie. Wij kun
nen ons niet losmaken van' de
eigenlijke grondoorzaak van alles:
Een volkomen onbekendheid met
datgene, wat gedurende den bezet
tingstijd werd gedacht en gevoeld.
De Japanners hebben zich in hun
expansiezucht niet door al te kies
keurige overwegingen laten lei
den.
In de wandelgangen van -de Ka
mer en onder het publiek was de
stemming sterk verdeeld. De ont
slagaanvrage van den eerst zoo
uitbundig gehuldigden G.G. vorm
de ongeveer het centrale punt
van de gesprekken. De verklaring
over het meeningsverschil aan
gaande de te voeren methode vol
deed niet heelemaal. Wij hebben
den indruk, dat de regeering nog
tot meer concessies in staat zal
blijken dan de G.G.
lige gevolgen voor de verzorging en
de veiligheid van de Nederlanders ge
tuigen.
Wel samenwerking maar
niet met Soekarno
Deze ernstige ontwikkeling heeft
aan de Nederlandsche regeering aan
leiding gegeven tot herhaalde krach
tige vertoogen bij de Britsche regee
ring. Deze is daarvoor niet ongevoe
lig gebleven, maar met bezorgdheid
volgen wij niettemin den zeer lang-
zamen voortgang van zaken.
Van Engelsche zijde is er op aan
gedrongen, dat wij door contact te
zoeken met de leiders der Indone
sische nationale beweging de politieke
situatie zouden verlichten. Naar
zulke contacten is ook van het aller
eerste begin af uitgezien. Maar de re
geering heeft zich toch ook van den
aanvang af voor oogen gesteld, dat
praten met het Soekarno-regime even
onwaardig als onvruchtbaar moest
zijn. Onwaardig, omdat ir. Soekarno
zich volledig geidentificeerd heeft
met het Japansche regime en vol
strekt vijandig staat tegenover Neder
land. Onvruchtbaar, omdat met dezen
leider met niets minder tevreden
dan volstrekte onafhankelijkheid
geen gemeenschappelijke basis van
bespreking te vinden kon zijn. De Ne
derlandsche regeering heeft dan ook,
tegen den op onzen vertegenwoordi
ger geoefenden aandrang, duidelijk
haar veto doen klinken en aan de
Britsche regeering dit haar stand
punt duidelijk verklaard. Zij consta
teert met voldoening, dat zij voor
dat standpunt ook volledig begrip
heeft gevonden.
De Nederlandsche regeering betreurt
reeds te levendig den funesten te
rugslag, dien de agitatie tegen de
Nederlandsche ingezetenen in er
buiten de kampen, op de toiKom-
stige politieke verhoudingen moet
hebben dan dat zij niet oprecht zou
begeeren gewaper.de botsingen te
voorkomen. Zij wil ook even gaarne
begrijpen als begrepen worden. Zij
heeft goedgevonden, dat van het
begin af aan naar samenspreking
met Indonesische voormannen ge
streefd wordt.
Zij heeft voor zooveel noodig den
It. gouv. generaal, opnieuw daartoe
gemachtigd met die eene restrictie,
welke ik reeds vermeldde. Zü heeft
hem ook gemachtigd eenige concrete
punten van hervorming, die recht
streeks voortvloeien uit den geest
van de radiorede van December 1942,
b« die samensprekingen te ontwikke
len.
Maar de feiten hebben uitgewezen,
dat evenzeer van den aanvang af
het Soekarno-regime om alleszins
begrijpelijke redenen zich letterlijk
met geweld tegen vrije samensprekin
gen keert en de regeering heeft dan
ook» niet nagelaten het Britsche gou
vernement by de bekendstelling van
de zoo juist bedoelde machtigingen
te doen weten, dat deze onverbreke
lijk verbonden worden geacht aan
door de bezettingstroepen te nemen
maatregelen, die de veiligheid effec
tief waarborgen.
De regeering beg-rijpt gaarne en
wordt gaarne begrepen. Zij is bereid
reeds in dit stadium besprekingen te
voeren met daarvoor in aanmerking
komende Indonesische leiders, ter uit
eenzetting van haar inzichten en
voornemens. Deze houding is tevens
uitvloeisel van haar bereidheid om
met het Indonesisch nationalisme
binnen het verband van het Ko
ninkrijk samen te gaan.
TN EEN ONDERHOUD, dat wc
met den Voedselcommissaris
i oor Zee ir. Dorst hadcrn,
begonnen we met de vraag: „Wat
is er in den loop van het jaar, dat
wij vrij zijn, gebeurd?"
Ir. Dorst schrok niet voor het
antwoord terug en begon dadelijk
met zijn uiteenzetting.
In October 1944 had de Voed-
selcommissaris in Zeeland nog de
bevoegdheden van den secr. gene
raal en had ook het geheele dis-
trbiutie-apparaat onder zich. Dat
was noodig geworden na de isola
tie van onze eilanden-provincie.
Dank zij tevoren getroffen maat
regelen had de heer v. d. Walls
in Oost Z. V. de touwtjes geheel
in handen genomen, terwijl na de
bevrijding van de rest van Zeeland
de heer Hansen in Schouwen den
scepter zwaaide
Thans werkt de distributie weer
onafhankelijk van den Voedsel-
commissaris en kreeg laatstge
noemds weer zijn oude taak.
Minder personeel
J)OOR DE WIJZIGINGEN,
Met zeer groot leedwezen heeft zij
bevonden hoe op dit punt haar in
zichten verschillen van die van den
gouv.-generaal, jhr. van Starken-
borgh. Men mag geen oogenblik mee-
nen, dat deze, indien hij op zijn post
zou terugkeeren, tot het voeren van
een progressief beleid niet zijn mede
werking zou willen verleenen. Niet
over aard en maat van de uiteinde
lijk tot stand te brengen hervormin
gen, die nog slechts in algemeenen
zin met den G.G. in bespreking zijn
geweest, loopt dit geschil, maar over
den te bewandelen weg en, ik zou
willen zeggen, over den toon van het
te voeren staatkundig beleid. De
Landvoogd is van meening, dat de
hervatting van de normale functies
van het wettig gezag niet door
samensprekingen als bovenbedoeld
behoort te worden begeleid en dat in
geen enkel opzicht vooruit mag wor
den gelooperr op de vroeger uitgestip
pelde procedure van de rijksconferen
tie. De regeering is van meening, dat
zoodanig beleid de diepten niet zou
bereiken, waarin geestelijk het hui
dig conflict zich afspeelt en dat zij
geen gezag prijs geeft door te hande
len als zij zich voorstelt. Zij schroomt
ook niet in haar uitspraken en
woordenkeus het Indonesisch natio
nalisme erkenning te geven, waar de
aftredende Landvoogd er eer in
dachtig op zou zijn vooralsnog te ver
mijden een sentiment aan te moedi
gen, op de gevaren, van welks on
evenwichtig uitgroeien in deze bont-
geschakeerde maatschappij hij met
nadruk wijst.
De G.G. heeft in dit principieel ver
schil van inzicht aanleiding gevon
den z\jn ontslag aan de Koningin aan
te bieden. De regeering heeft dit met
diep leedwezen vernomen. Zij is ge
machtigd om mede te deelen, dat de
Kroon dit ontslag aanvaardt. Zij is
zich bewust, dat aan Indië hiermede
een man ontvalt, wiens persoonlijk
heid den grootsten eerbied heeft af
gedwongen van de geheele wereld en
wiens toewijding, bekwaamheid en
karakter het land zwaar zal missen.
Positieve hervormingswil
De minister verklaarde dan, dat de
regeering de loyale uitvoering van de
verklaring van de Koningin van 6 De
cember 1942 tot grondslag van haar
program maakt. Die verklaring be
oogt tweeërlei object van staatsher
vorming: het regionale staatsrecht
der rijksdeelen en het staatsrecht van
het Koninkrijk als geheel. H.M. sprak
echter slechts van een verwachting
s,zonder vooruit te loopen op de ad
viezen der rijksconferentie." Het
spreekt echter vanzelf, dat een regee
ring die zich stelt op den grondslag
dezer declaratie ten volle bereid is
mede te werken tot een hervorming,
die de zelfstandigheid der rijksdeelen
in hun inwendige aangelegenheden
inderdaad verwerkelijkt.
De regeering wenscht. niet mede te
WÊiker, «an de mskigs
van een bureaucratisch regime en
haar voorgangster heeft voor goed
vastgelegd, dat zij in de Indische
volksvertegenwoordiging een sub
stantieel Indonesische meerderheid
wenscht.
Tegenover zoo n volksvertegenwoor
diging dient een kabinet op te tre
den van bewuste dragers van een
bepaald regeerbeleid en geen col
lege van ambtelijke hoofden der ad
ministratie. Verdere uitspraken over
de regionale staatsstructuur van In
dië meent de regeering niet te moe
ten geven.
Rasdiscriminatie opgeheven
Z. E. gaf dan de verzekering, dat
de rasdiscriminatie voor zoover nog
aanwezig, zal worden opgeheven.
T.a.v. dit onderwerp zal niet op de
rijksconferentie worden gewacht, de
regeering beoogt en verlangt een
benoemingsbeleid, waarin alle ras-
groepen zonder onderscheid worden
bejegend en ook de hoogste, hoogere
en middelbare rangen voor allen wor
den opengeworpen, ook regeerings-
plaatsen. Ook het bedrijfsleven zal
zijn posten zonder rasonderscheid be-
hooren te vervullen en dienen te aan
vaarden, dat hier een scholingstaak
op zijn schouders rust, waartoe het
tegenover de Indische samenleving
verplicht zal worden gehouden.
T.a.v. de rijksstructuur deelde de
minister mede, dat de oude kolo
niale figuur niet in de vermomming
van de rijksstructuur mag terugkee
ren.
Over de te volgen procedure van de
rijksconferentie, zei Z.E. dat zij niet
beslist, maar advies uitbrengt. Het in
werking brengen der resultaten van
de conferentie dient langs consti-
tutioneelen weg te geschieden. T.a.v.
den naam Indonesië verklaarde de
minister, dat de regeering niet afwij
zend er tegenover staat. Thans is de
grondwettelijke naam nog Ned. Indië.
De minister sprak tenslotte zijn ver
trouwen uit in een spoedige oplossing
der moeilijkheden.
De Kamer besloot daarop heden,
Woensdag, over de verklaring van
gedachten te wisselen.
Heden zon onder 17.42 u., maan
op 16.45 u., Donderdag zon op
7.10 uur, maan onder 2.46 uur.
Weersverwachting: In den
ochtend plaatselijk nevel of
mist, overdag licht tot half be
wolkt, droog weer, iets warmer.
In het Z.W. van het land matige
wind tusschen O. en Z., in het
overige gedeelte van het land
zwakke wind.
die
plaats grepen kon worden
overgegaan tot inkrimping van het
personeel. In October 1944 waren
over geheel Zeeland een kleine
achthonderd personen bij het
Voedselcommissariaat werkzaam.
Op dit moment is dit aantal on
geveer met 25 procent verminderd.
Het sterkst is de afdeeling con
trole ingekomipen; in sommige ge
westen zelfs met zestig procent.
Of men veröer kan gaan hangt
van verschillende factoren af.
Zoo is er sprake geweest van
vry brood en vrije aardappelen,
maar voorloopig is daar niet veel
kans op. De geallieerden stellen
prijs op de handhaving der
brooddistributie en wegens den
slechten aardappeloogst zal ook
dit volks voedsel op de bonnetjes
moeten bltfven. Wel is voor Zee
land een zelfverzorgingsregeling
in de maak.
Terwijl sommige bemoeienissen
verminderden kwamen er vele
nieuwe bij.
Zoo regelt het commissariaat de
distributie van 6e landbouwwerk
tuigen en tractoren die uit Amerika
aankomen en is ook druk bezig
met het vee-beslag.
Aankoop van vee
TTUNDVEE dat uit Walcheren weg
moest, is overgebracht naar W.
Zeeuwsch Vlaanderen. en jong
rundvee is voor dezelfde streek in
Holland aangekocht. Deze week
gaat er bv. weer een commissie
naar Friesland om koeien en jonge
runderen aan te koopen voor
Schouwen, W. Z. VI. en Tholen.
'n Opluchting is. het voorts dat
na de geldzuivering opeens genoeg
biggen loskomen en tegen prijzen
die lager liggen dan de vastgestel
de. Binnen niet al te langen tijd,
zal de varkensstapel wel weer op
peil zijn, daar er genoeg veevoer
aankomt. Het plan is om voor 1946
vergunning te geven in Nederland
voor het aanhouden van 30.000 fok.
zeugen.
De paardenstapel staat nog
slechts vier procent achter by dien
van 1940, practisch wordt er slechts
nog gevorderd voor de getroffen
gebieden.
De oogst
Wat den oogst betreft is de be
vrijding precies op tijd. gekomen,
daar de opbrengsten lager zijn dan
ooit. Sinds 1940 was 1943 uitge
zonderd een dalende lijn aanwe
zig doch in 1944 ging het met een
ruk omlaag. In het algemeen be
draagt de opbrengst slechts de helft
van die van 1940. Indien er geen
invoer had kunnen plaats hebben
zou het catastrophaal zijn gewor
den voor ons volk.
De droogte is niet de hoofdoor
zaak, zei ir. Dorst. Tegenwerkende
factoren waren de te late grond
bewerking, het gebrek aan kunst
mest en het te kort aan arbeiders
en trekkracht en niet te vergeten
het verloren gaan van groote ge
bieden door de inundatie.
Zoo zijn er naast veel lichtpun
ten, heel wat schaduwplekken en
zal het werk van het voedselcom
missariaat nog niet gemist kunnen
worden, al is ir. Dorst er van over
tuigd, dat in feite haar arbeid im
productief is en niet langer mag
duren dan strikt noodzakelijk is.
ER IS WEER MAÏZENA
Vertrouwde namen uit het verle
den komen weer terug. Er is
weer echte vóór-oorlogsohe Honig's
Maizena in de winkels verkrijgbaar.
Sinds de eerste schepen mais Koog
aan de Zaan hebben bereikt zijn de
Honig's Fabrieken druk bezig
deze grondstof te verwerken. Een
dubbel geluk voor de huisvrou
wen want wie is beter dan Honig
in staat uit het edele graan cle
zuivere, smakelijke en voedzame
Maizena te fabriceeren
Adv. 878-00
Tooneel van
en voor allen
TN EEN RADIO-REDE heeft de
dir. generaal van kunsten en
wetenschappen, mr. H. J. Reinink,
Dinsdagavond medegedeeld, dat
overeenstemming is bereikt tus
schen de regeering en de gemeen
ten Amsterdam, Rotterdam en
den Haag over een plan, waarbij
de kosten van het tooneel door de
gemeenschap zullen worden ge
dragen. De drie gezelschappen in
genoemde steden kunnen worden
beschouwd als een totaliteit, welke
haar kunst zal hebben te brengen
aan het geheele land.
Het geheele land zal dan ook
moeten deelen in de kosten en het
Rijk is bereid een groot gedeelte
hiervan voor zijn rekening te
nemen.
De nieuw te vormen groepen zul
len pas optreden in het seizoen,
dat in September 1946 begint.
De artistieke leiding te Amster
dam zal berusten bij de heeren A.
Defresne en C. Laseur, die daarin
terzijde zullen worden gestaan
door een regieraad waarin in de
eerste plaats Louis Saalbom zal
zitting nemen. Te Rotterdam
wordt de groep geleld door Albert
van Dalsum en Paul Storm. Te
's-Gravenhaige door Johan de
Meester en mevr. Kanucci-Beck-
man. Ook de heer Arnoldi zal in
het bestuur van een dezer groepjm
Zitting nemen.
Regelingen plaatielijh
te treffen.
rp.A.V. de winkelsluiting is by
Kon. Besluit een nieuwe rege
ling vastgesteld, waarbij het geven
van voorschriften inzake verplich
te openstelling van winkels is op
gedragen aan de gemeenteraden.
Hierbij zal er naar worden ge
streefd, dat het deel van het pu
bliek, dat in het arbeidsproces is
ingeschakeld, de gelegenheid be
houdt zooveel mogelijk in het mid
daguur en des Zaterdagsmiddags
zijn inkoopen te doen.
Wat betreft de Zondagssluiting
is door bedoeld K.B. de zg. ..Cri
sis-winkelsluitingsregeling" van
1934 ingetrokken. Als gevolg daar
van zullen van 1 November af, be
houdens in die gevallen, waarin
door den gemeenteraad een afwij
kende regeling is vastgesteld, de
visch-, fruit- en bakkerswinkels
slechts gedurende ten hoogste vier
uren en wel tusschen 8 en 18 uur
in het tijdvak van 1 October tot 1
April en tusschen 8 en 19 uur in
het tijdvak van 1 April tot 1 Octo
ber, voor het publiek geopend mo
gen zijn. Slijterijen en tabakswin
kels zullen voorts van genoemd
tijdstip af op Zondag niet meer
voor het publiek geopend mogen
zijn.
TIET ELECTRICITEITSRANT-
SOEN voor verlichting en huis
houdelijk gebruik wordt verhoogd.
Voor de 5e en 6e periode bedraagt
die verhooging 8, resp. 12 kwh en
voor de le en 2e periode 12. resp.
8 kwh per periode van ongeveer 60
dagen. Al naar gelang de 5e pe
riode in Augustus dan wel in Sep
tember is ingegaan, bedragen de
nieuwe rantsoenen, dus achter
eenvolgens 20, 35, 38 en 27 kwh of
26, 38, 34 en 24 kwh.
Tegelijkertijd zijn de kookrant-
soenen voor alleenwonende perso
nen met ingang van 16 October
verhoogd: voor gas van 17 m3 tot
28 m3 en voor electricitelt van 42.5
kwh tot 70 kwh per periode van
ongeveer 60 dagen.
TTIJ DE TWEEDE KAMER is in-
gediend een wetsontwerp tot
goedkeuring van het handvest der
vereenigde naties, onderteekend te
San Francisco op 26 Juni 1945.
DF NED. REG*EERING bestelde
100.000 rijwielen in Engeland.
DE KONINGIN heeft een deel van
het paleis Het Loo ter beschik
king gesteld van de stichting 1940-
1945 ter verpleging van oorlogs
slachtoffers, ex-illegale werkers en
gevangene».
