Het doet
der geldzuivering
Nederl. troepen naar Indië
IN 'T KORT
Een schuld van 20-25
milliard gulden
Het bankgeheim
wordt opgeheven
Herstel van evenwicht tusschen geld
en goederenhoeveelheid, billijke ver
deeling der lasten, en controle op de.
ontwikkeling van het economische en
sociale leven
It TINISTER LIEFTINCK zette in
zijn radiorede de bedoeling
uiteen, die met de besproken maat
regelen wordt nagestreefd.
Het is noodig, dat een ieder niet
slechts weet wat er gaat gebeuren,
maar ook met welke oogmerken de
zoo ingrijpende operatie der geldver-
nieuwing wordt verricht. Ik stel er
veel prijs op in dit opzicht volkomen
openhartig te zijn.
De gangbare opvatting is, dat de
geldzuivering noodzakelijk is om
zwarte winsten op te sporen en om
degenen, die deze zwarte winsten
hebben gemaakt, te treffen. Ik wil
allerminst tegenspreken dat dit een
zeer belangrijke overweging uitmaakt
maar zij is stellig niet de eenige. Het
is goed, dat ons geheele Nederland-
sehe volk er van doordrongen wordt,
dat wij na vijf jaren van Duitsche
afpersing en bankroetiers-politiek zoo
berooid zijn als niemand voor moge
lijk had gehouden. Aan den eenen
kant staat een buiten alle verhouding
gestegen hoeveelheid betaalmiddelen,
die bij de bezitters de illusie wekt van
rijkdom; aan den anderen kant is het
nationaal vermogen in goederen
gemeten, sterk gedaald.
De staatsschuld kan nog niet nauw
keurig worden berekend, doch is
van de orde van grootte van
twintig a vijfentwintig milliard
gulden.
De geldvernieuwing moet mede
worden beschouwd tegen den
achtergrond van deze feiten. Zij
moet in belangrijke mate dienst
baar worden gemaakt aan het
herstel van het evenwicht tus
schen de hoeveelheid goederen en
de hoeveelheid geld. Aan een bil
lijke verdeeling van den last, dien
de Nederlandsche gemeenschap
heeft te dragen, en aan het ge
ven van de noodige leiding aan de
door het oude geld vertegenwoor
digde koopkracht.
Drieledig doel.
De geldzuivering, tezamen met ver
scheidene andere maatregelen, die
nog zullen worden bekend gemaakt,
heeft daarom een drieledig doel. In de
eerste plaats stelt zij de regeering in
staat de hoeveelheid geld in omloop
binnen, de gewenschte perken te
brengen. In de tweede plaats biedt zij
de gelegenheid een momentopname te
maken van de liquide vermogensposi
ties en een onderzoek in te stellen
naar de zuiverheid van de bron, waar
uit dit bezit is ontsproten. In de Jerde
plaats verschaft zij de regeering con
trol e over de besteding van het ge
accumuleerde geldbezit, opdat er
zorg voor kan worden gedragen, dat
dit op een wijze woxdt aangewend,
die in overeenstemming is met de be
langen van de volkswelvaart en met
de behoeften van den staat.
Wat de beperking van den geld-
©mloop aangaat, is het streven van
de regeering er op gericht om te ver
hinderen, dat haar door een overmaat
van geld de beheersching van het
prijs- en loonpeil uit de hand wordt
geslagen. Nog altijd worden de be
staande prijs- en loonnormen op
schrikbarende wijze overtreden. Dit
brengt niet alleen hen, die zich aan
die normen loyaal willen houden, ern
stig In het nadeel tegenover diegenen,
die door brutale overbiedingen de be
schikbare goederen en arbeidskrach
ten tot zich trachten te trekken, het
vormt in het algemeen een gevaar
voor de rust op de verschillende
markten, in de eerste plaats op de ar
beidsmarkt, en een bedreiging voor
de waardebestendigheid van 't geld.
De mogelijkheid om de prijzen op te
jagen boven het peil, dat de regeering
toelaatbaar acht, heeft voor het bin
nenland groot bezwaar. Het bedrijfs
leven moet met het oog op zijn calcu
laties weten, waar het aan toe is en
de kleine vaste inkomentrekkers, zoo
als de vele duizenden pensioengerech
tigden, hebben er recht op dat de re
geering waakt voor de zekerheid van
het toch al sobere bestaan, dat zij zich
door een lang leven van arbeid heb
ben verworven.
Ook in verband met onze interna
tionale positie moet een stijging van
het kostenpeil aan zekere grenzen
worden gebonden. Anders verzwak
ken wij onze concurrentiepositie op
de buitenlandsche markten en wordt
de zoo gewenschte inschakeling van
onze arbeidskrachten in de export
industrieën en de daarvan afhanke
lijke bedrijfstakken geremd.
Een reeks maatregelen.
De moeilijkheden, die de geldzuive
ring zelf ongetwijfeld sommigen uwer
zal betrokkenen, dient ge als den tij-
delijken prijs te zien voor de verze
kering van den grondslag waarop uw
bestaan is gevestigd. Als u zich de
ellende, die een inflatie, d.w.z. een
ongeremde stijging van den gelds
omloop en van prijzen en loonen ver
oorzaakt, duidelijk voor oogen stelt,
zult u zich met eventueel opkomen
de, tijdelijke moeilijkheden gemakke
lijker kunnen verzoenen.
De inventarisatie van het geld-
verniogen, die de regeering in de
tweede plaats met de geldvernieu
wing beoogt, valt samen met een
effectenregistratie, de registratie
van het buitenlandsche deviezen-
bezit, de registratie van tijdens de
bezettingsperiode afgesloten le
vensverzekeringencontracten en
van nieuw afgesloten hypotheken,
alsmede met een herwaardeering
van onroerend bezit. Deze maat
regelen zullen de gegevens ver
schaffen over de verdeeling van
het volksvermogen, waarover voor
het nemen van de geraamde be
lastingmaatregelen moet worden
beschikt. Een van die hulpmaat
regelen Wil ik u in het bijzonder
noemen.
In het dezer dagen afgekondigde
navorderingsbesluit betreffende de
belastingen, is reeds de opheffing
van het bankgeheim opgenomen.
Ook het nieuw verworven roerende
bezit, in den vorm van werktuigen,
duurzame gebruiksgoederen en kost
baarheden, zal aan een onderzoek
worden onderworpen. Het overzicht,
dat wij op deze wijze hopen te ver
krijgen, zal in hooge mate behulp
zaam zijn om de winsten, die zijn
voortgesproten uit den zwarten han
del, en de inkomens, die zijn verdiend
door degenen, die hand- en spandien
sten hebben verleend aan den vijand
en misbruik hebben gemaakt van den
nood van hun medeburgers, te achter
halen. Ik geef u de verzekering dat
het ministerie van Financiën met deze
lieden en met hen die er aan hebben
medegewerkt, om de zoo verworven
rijkdommen te laten onderduiken,
bijzonder weinig consideratie zal heb
ben.
Verder kan men verwachten een
zware heffing op alle door de bui
tengewone omstandigheden van de
laatste jaren verkregen vermogens-
vermeerdering, terwijl nog een
verdere vermogensheffing ineens
in het vooruitzicht is.
De weg naar herstel.
Over de controle op de besteding
van het geaccumuleerde geldbezit, die
de regeering zich door de inlevering
van het papiergeld verwerft, sprak ik
al met een enkel woord in verband
met de a.s. deblokkeering van de
bank- en girotegoeden. Afgezien van
de bedragen, die noodzakelijk zijn
voor loonbetalingen, pensioenen,
wachtgelden e.d. en voor de financie
ring van het loopende handelsverkeer
zal de besteding van deze tegoeden in
de eerste plaats gericht moeten wor
den op het herstel en op de herwin
ning van Nederland's plaats in de we
reld. Deze gedachte heeft reeds toe
passing gevonden, zooals den meesten
uwer bekend zal zijn, met betrekking
tot de uitkeeringen wegens geleden
oorlogsschade, waarvan de hervatting
a.s. is. Het zou hoogst ongewenscht
zijn, indien deze uitkeeringen, die zijn
bestemd om de verwoeste woningen,
kantoren en fabrieken te herbouwen,
om de bedrijven aan nieuwe installa
ties te helpen en de voorraden aan te
vullen, om de huizen weer te meu-
bileeren en in de kleedingbehoefte te
voorzien, voor directe verbruiks-doel-
einden zouden worden gebruikt of
op andere wijze aan hun beoogde be
stemming zouden worden onttrokken.
Hetzelfde argument is van toepassing
op het geld, dat na de inlevering en
blokkeering straks voor déblokkee-
ring in aanmerking zal komen.
Belastingen en leeningen.
Er bestaat een ontzaggelijke be
hoefte aan nieuwbouw en aanvulling
of vernieuwing van installaties en
voorraden en het gevaar is groot, dat
als men de bevrediging daarvan vrij
laat, de rangorde der dringendheid
zeer weinig zal worden in acht ge
nomen.
In een deel van deze behoeften
moet de staat rechtstreeks voorzien
en daarom Is het onvermijdelijk
dat hy een deel van deze koop
kracht aan zich trekt. Dit kan
langs den weg van belastingen en
van leeningen. Beide middelen
zullen worden toegepast. Een deel
van de opbrengst zal worden be
steed voor vermindering van de
staatsschuld, een ander deel voor
de financiering van het herstel.
Op de besteding van de bedragen, die
daarna beschikbaar blijven en die
bestemd zijn voor particulier gebruik,
zal een zeker toezicht moeten wor
den uitgeoefend om de economische
ontwikkeling in sociaal en econo
misch verantwoorde banen te leiden.
De ervaringen, die na den vorigen
oorlog zijn opgedaan, toen practisch
alle controle op de reëele beleggin
gen door particulieren ontbrak, strek
ken hierbij tot leering. De tijd is
voorbij, dat door een ieder naar per
soonlijk goeddunken met het geld, dat
hij in 't maatschappelijk proces heeft
verworven, en met het bezit aan
welks vorming de gemeenschap het
zij direct, hetzij indirect een zoo be
langrijk aandeel heeft gehad, vrij en
ten eigen nutte mag worden beschikt.
Dit geldt in het bijzonder voor de
huidige omstandigheden, waarin door
het gemeenschappelijk ervaren leed
en de groote schade, die is aange
richt aan de nationale welvaarts
bronnen, ieder van verantwoordelijk
heid voor het welzijn van volk en
natie sterker dan ooit moet zijn door
drongen.
De toepassing van dit beginsel be
hoeft in geenen deele te leiden tot
verlamming van particulier initiatief.
Integendeel, de regeering beseft zeer
goed, dat zij niet de wijsheid in pacht
heeft en dat zij zeker piet in staat is
alles tot in de kleinste details van
één centraal punt uit te organiseeren.
Een nauwe samenwerking in construc
tieven geest tusschen particuliere en
officieele instanties is en blijft van
de allergrootste beteekenis.
De krachten van initiatief en vin
dingrijkheid, van durf en doorzet
tingsvermogen die Jeven in de maat
schappij kan ons land in deze tijden
minder dan ooit ontberen. De regee
ring draagt echter de laatste verant
woordelijkheid en het is haar taak 't
kader te scheppen,, waarbinnen de
maatschappelijke krachten, zich
kunnen ontplooien.
Door deze toelichting moge U thans
duidelijk zijn geworden, dat het niet
de bedoeling der regeering is om U
ten aanzien van het ingeleverde geld
te onteigenen. Een deel ervan wordt
voor belastingbetaling gereserveerd,
s- Politieke gevangenen
en hun behandeling
T^R IS DOOR DS. VAN WIJHE
een boekje, of liever gezegd:
een brochure opengedaan over toe
standen in het kamp van Vught.
De regeeringsgemachtigde Koos
Vorrink, die naar de juistheid der
beschuldigingen een onderzoek in
stelde, heeft die in hoofdzaak als
verouderd of onjuist gewraakt.
Nu komt een oud-geinterneerde
uit het kamp zelf met een bro
chure voor den dag, welke hij tot
titel geeft: Pruisische practijken
in Herrijzend NederlandDe
schrijver isArnold Meyer. Op
zichzelf is dit reeds pikant genoeg:
een ontvluchte gevangene geeft
openlijk een brochure uit, terwijl
toch geacht moet worden, dat de
politie naar hem zoekt. De uit
geverij verstopt zich niet. Het is
„De Veste" in Oisterwijk. Het
wordt onderhand voor de betrok
ken autoriteiten een zeer blama-
bele historie, dat geval-Meyer.
Maar dat terloops. Hoofdzaak is,
dat hier 'n insider in den letter
lijken zin van het woord verzekert
en me t allerlei voorbeelden il
lustreert, dat Pruisische methoden
aan de behandeling in Vught niet
vreemd zijn geweest. Volgens hem
zou het sadistisch optreden, zoo
als afmattende onmenschelijke
oefeningen, kikkeren, het gebruik
van den gummistok méér plaats
hebben dan vroeger. En wat wel
licht nog erger is, in de richting
van „moreele herbewapening" der
geïnterneerden zou nog niets wor
den gedaan. „Iets verheffends, iets
veredelends of iets opvoedends is
er niet in het kamp van en voor
Nederlanders", zegt schrijver.
Over datzelfde chapiter der her
opvoeding schrijft ook een redac
trice van „Het Vrije Volk", die
een nacht en een dag doorbracht
tusschen de vrouwelijke politieke
gevangenen in Rotterdam. Zij
sprak met haar over de comité's,
die ten doel hebben de N.S.B.'ers
te reclasseeren. Enkele vrouwen
beweerden voortaan met politiek
niets meer te maken te willen heb
ben. Maar het meerendeel ver
klaarde hartstochtelijk:
„Denk je, dat ze ooit uit ons
krijgen, wat we hebben geleerd?
Nooit en te nimmer. Ik zal op al
les wat ze me vertellen ja en
amen zeggen, maar wacht maar,
onze kans komt wel weer!"
De regeering houdt zich nu in
tens bezig met het geheele vraag
stuk der politieke gevangenen.
Het wordt ook hoog tijd. Uitla
tingen als deze bewijzen, dat men
met bepaalde methodes het kwaad
niet uitbrandt, doch verergert!
Japan wordt een mogendheid van lageren rang
/~\F TIMOR heeft de eerste Nica
ambtenaar voet aan wal ge
zet nl. kol. C. C. de Rooy uit Ier-
seke en op Sumatra 't eerste de
tachement Nica- personeel. Het
bestaat uit circa 150 personen.
Hebben deze blijken van activi
teit Australië tot uitgangspunt, ook
uit het moederland kwamen soort
gelijke berichten. Een Roode Kruis-
ploeg van 20 personen is naar In-
dië verttokken en voorts vertrok
het eerste contingent troepen, voor
namelijk bestaande uit Brabanters
en Limburgers uit ons land naar
Engeland om vandaar naar Indië
te gaan. In Engeland zullen zij ver
moedelijk slechts 14 dagen verblij
ven. De hulp van Nederland aan
Indië moge langzaam op gang ko
men, er is niettemin leven in de
brouwerij.
Inmiddels kwam een bericht bin
nen waarin werd verklaard, dat in
vijf interneeringskampen in Bata
via 19.000 vrouwen en kinderen wa
ren samengebracht, waarvan 2.000
ernstig ziek zijn. Met de beschik
bare hospitaalruimte wordt gewoe
kerd, maar er is een acuut gebrek
aan medicamenten.
Er heerschen voornamelijk onder
voeding en dysenterie.
TTit Japan kwam het nieuws over,
dat Mac Arthur verklaard heeft
dat Japan nooit meer de kans zal
krijgen zijn militaire macht op te
bouwen. Als de bezettingstroepen
met hun werk klaar zijn, zal Ja
pans gewapende macht opgehou
den hebben te bestaan en zal zijn
oorlogsindustrie volkomen opge
ruimd zijn.
Japans bevoorrading van grond
stoffen zal zoodanig zijn, dat het
nooit meer dan een mogendheid
van lageren rang zal kunnen zijn.
Mac Arthur's politiek t.a.v. Korea
schijnt intusschen in Amerika op
critiek gestuit te zijn. Hij heeft daar
een Japansch generaal met het be
stuur belast, hetgeen niet in goede
aarde is gevallen. De arrestatie van
een deel zal het karakter van een
spaarsom ontvangen, waarop rente
kan worden gekweekt en de rest zal
voorzoover het niet terstond na de
inleveringsweek wordt vrijgegeven
aap bepaalde bestemmingen worden
gebonden, die in het kader van het
herstel toelaatbaar zijn.
Ernstige waarschuwing.
Landgenooten:
De regeering beschouwt de geld
vernieuwing, waarvan ik u de pro
cedure en bedoeling in enkele
hoofdzaken heb geschetst, als een
uiterst belangrijke zaak en op
grond daarvan acht zij zich ge
rechtigd tegen hen die haar be
doelingen trachten te doorkruisen,
met groote gestrengheid op te
treden. Op overtredingen van de
voorschriften zijn zware straffen
gesteld, zoowel van strafrechte
lijken als van vermogensrechtelij
ken aard. Het is mij bekend, dat
velen hopen slimmer te zijn dan de
regeering en het is mij evenzeer
bekend, van welke sluipwegen en
manipulaties zij zich bedienen. Ik
heb onlangs een anoniemen brief
ontvangen van iemand, die mij
honend bedankte voor de gele
genheid, die hij, terwijl de eld-
zuivering op zich liet wachten,
meende te hebben gevonden om
zijn zwarte geld in veiligheid te
brengen, tegen deze lieden zeg ik:
juicht niet te vroeg. Het zal m
blijken, dat wtf diverse verrassin
gen voor n in petto hebben, die
voor h niet plezierig zullen zijn.
Het goedwillende deel van de bevol
king roep ik toe: Laat u niet in met
hen die in de afgeloopen jaren ons
volksleven hebben vergiftigd. Gaat
niet in op aanbiedingen, die u zouden
kunnen worden gedaan, doch helpt
daarentegen de regeering het doel te
bereiken, dat zij zich in het belang
van het land heeft gesteld en met In
zet van al haar krachten zal najagen.
Luisteraars:
De geldvernieuwing is op komst. Ik
heb u haar opzet en haar doel in
groote lijnen geschetst. Wij staan aan
den vooravond van een maatregel,
die hier te lande nog nimmer is be
proefd en die, naar ik hoop, in de toe
komst nimmer zal behoeven te wor
den herhaald. Ik verheel mij niet,
dat ons volk een week tegemoetgaat,
waarop het zich met groot overleg zal
moeten voorbereiden en waarin zich
ongetwijfeld nog tal van moeilijk
heden zullen voordoen. Het belang,
dat met het welslagen van de geld
vernieuwing wordt gediend, is ech
ter oneindig veel grooter dan het on
gemak, dat zij zal veroorzaken.
Gü hebt in de achter ons liggende
jaren getoond, dat gü een oorlog
en een oorlogseconomie hebt kun
nen doorstaan. Toont thans, dat
gij ertegen opgewassen zfjt om ook
de pijn, die de geboorte van een
vredes-economie met zich mee
brengt, moedig te verdragen.
den Japanschen minister van ma
rine in het kabinet van Tojo en de
ontbinding van het beruchte Japan
sche geheime genootschap „de
zwarte draak", zal daartegenover
wel de noodige voldoening hebben
verwekt. Dit genootschap hield zeer
nauw contact met de fanatieke be
weging van jeugdige officieren in
het Japansche leger en men neeim
aan, dat het de hand heeft gehad
in vele moordaanslagen z.g. om
vaderland sche redenen op voor
aanstaande ministers.
In Singapore is tenslotte gisteren
de capitulatie ook formeel een feit
geworden.
Dilettanten zang
en muziekvereenigingen
Uitspraak van den eereraad.
TNE EERE-RAAD voor muziei
heeft geadviseerd t.o.v. dilet
tanten zang- en orkestvereenigin-
gen als voltg te handelen:
Vereenigingen, die zich principi- I
eel hebben verzet tegen de pogin
gen van den overweldiger om ..de
nieuwe orde" ook op haar gebied in
te voeren, verdienen de voorkeur
bij het verkrijgen van overheids-
subsidies.
Een volstrekt overheidsverbod
van openbare uitvoeringen acht de
eereraad noodzakelijk t.a.v. de fei
telijk geprofiteerd hebbende ver
eenigingen, die in directe relatie
met de Kultuurkamer hebben door
gewerkt of emplooi van principiee-
le vereen, hebben overgenomen en
de feitelijk gecollaboreerd hebbende
vereenigingen, die aan de manifes
taties van de .nieuwe orde" heb
ben medegewerkt.
De raad meent, dat de eerste
voor den duur van twee jaren die
nen te worden uitgesloten, de laat-
ste voor den duur van vijf jaren
en acht het gewenscht, dat de
plaatselijke overheden een verbod
in dezen geest zullen uitvaardigen
De raad spoort de principieels
vereenigingen aan, bij de plaatse
lijke overheidsinstanties klachten 5
in te dienen tegen dilettanten-ver-
eenigingen die haars inziens in hun J
vaderlandschen plicht zijn te kort I
geschoten. Hij acht het bovendien I
voor de hand liggend, dat die ver
eenigingen. die een predicaat ;-/5
b.v. ..koninklijk" voeren, en die .-"t'
niet op vaderlandschlievende wiyia
hebben gedragen, dit predicaat zul
len verliezen.
DNGELANDS eerste minister
Attlee heeft op het vakvereeni- V
gingscongres te Blackpool ver
klaard, dat er slechts een beginsel
is, dat de wereld kan redden, n l. I
het christelijk beginsel.
TTE PRINSESJES Beatrix en Ire- I
ne zullen de school en de
overplaats van Ir. C. Boeke bezoe
ken.
DIJ ANJUM is op het strand eet
mijn ontploft, tengevolge waar-
van 8 slachtoffers te betreuren wa
ren. Bij Scheveningen liep een me-
torschokker op een mijn. De vie:
opvarenden zijn niet meer teruf
gevonden.
TTIT DUITSCHLAND zijn weder
om 500 paarden teruggekeerr
Zij zijn naar 9 verschillende pre
vincies gezonden. Alle door <1
Duitsohers over Nieuweschans wef
gevoerde koudbloedpaarden et
stamboekmerries zijn nu weer te
rug.
OORLOGSMONUMENTEN zulle»
eerlang naar hun uiterH'U7'
welstand beoordeeld worden do®
van gereerngswege in te st*"®
commissies.
nir.ll ameRIKAANSCHB leger-
B'bW vrachtauto® worden aan de
Nederlandsche regeering overge
dragen. Het zijn 5 a 6 tons wagens I
ten dienste van voedingsmiddelen-
en brandstoffenbedrijven. De eerste -jj
auto's zijn reeds door Nederland ja
sche chauffeurs weggereden.
TUE NED. SPOORWEGEN verle
ren door den roof der Duitsche:' fl
sinds het uitbreken van de stakin
852 van de 875 locomotieven, 251'. J|
van de 29616 goederenwagens. 9!
van de 1306 bagage- en postrytu: j
gen. 972 van de 1500 personenri
tuigen 371 motor en andere wager
van het electrisch en diesel wager I
park.
DE ZWEEDSCHE regeering heel
te Moskou diplomatieke stap
pen ondernomen aangaande dadel I
van geweld van Russische soldatd
tegen de gebouwen en het perse I
neel der Zweedsche legatie te Bof
dapest tijdens de slotphasen v» I
de gevechten aldaar.
