Monseigneur Hopmans 80 jaar
D waardig om Sun arbeid"
Vijl zware jaren
NEN
ïrs
vters
ZAAIZADEN,
:hkapell^
luispolder
1JANSTEEN
ippels
iTEEN a 210
tNSTEEN I
brüyn
ïszaden
maneel
dragrbuitê„geb0'en in Sta»d"
Bisschoppelijk verzet
tegen
Nazhdwingelandij
editie voor de provincie zeeland
Bur.: Westsingel 15, Goes; Dubbele poort Hulst
Deze courant wordt op last van 't Militair Gezag
gedrukt op de persen v. h. Dagblad van Noora-
Brabant en Zeeland. Uitg. „Stichting De "tem
Dir.: J. A. H. M. v. SchUndel; Hoofdredacteur:
J. J. H. A. Bruna; NIC. J. Karhof, rayonredacteur
No. 244
dinsdag 21 augustus IMS
Voor God, Koningin en Vaderland
Comm. v. Toezicht: C. J. v. Hootegem: A. E.
Langenhorst; Mr. Dr. A. J .J. M. Mes; Mr. H.
B. L. de Rechter; Mr. Dr. C. J. M A v. Rooy.
Verschijnt eiken werkdag. Abonn. prijs bij voor
uitbet.: 2.73 per kwart-, p. post 3.45. p. week
(bi) niet-postbestelllng) f 0.21 Losse nos. 6 cent.
V.AT A 224, ST
verkrijgbaar;
Eigenlteumére
Verder Bintje j
fcnz. enz. Verte
J* ooooooo
OOOOOOO If
ïrd tijdig bij:
EN
IL'ARWE PET-
llIGINEEL er, le
547—0
te bieden
lOOYMiANS en
bü.
P en A EIG0S-
J3TAR AA.
lARE SOORTEN
pfd aanbevelend.
Industrie, Alpha,
van uitgezochte
maten.
Icuser. en Marien
I s gekeurd 290-0
Oarsten I
Winterrogge Pet"
ste na(b. N.AJC,
934-0
934-0,
N:
IL PO
VELANDER
SCORD J
i diverse maten. J
VENALS VOOtT-
ppelen
tig van de beste
ingen Eigen-
lasse A in al'e
der.
alsche
weg Tl
938-0
HULgX:
565-0
nco bezorgd-
lUIJN
T 24, HULST
tCy verzoeken u, broeders,
hen te waardeeren, die u
vóórgaan en terechtwijzen
in den Heet; acht hen ook
meer dan gewone liefde
IT WOORD van St. Paulus
is ongetwijfeld een voldoen
de motiveering om den dag, waar
op onze bisschop 80 jaar wordt,
heel bijzonder te gedenken, ook al
hebben we de overtuiging, dat
Monseigneur zelf hem liefst onge
merkt Het voorbijgaan.
Voor de meesten, die den leeftijd
van 80 jaar bereiken, is dan bijna
altijd „de oude dag" met al zijn
gebreken gekomen. Maar lichaam
en geest van onzen bisschop schij
nen zich uitermate weinig te be
kommeren om het stijgen der ja
ren en dit leven is in zijn opgang
even sterk en stoer als het altijd
is geweest. Wanneer dan ook Mon
seigneur t.g.t. erop wijst, dat voor
hem de oude dag is gekomen,
schudt zelfs de meest volgzame
geestelijke eenigszins ongeloovig 't
hoofd, want zij vooral kennen den
helderen geest van den bisschop,
zijn wijs oordeel, zijn feilloos ge
heugen. zijn onverzwakte energie
en de wijsheid, waarmee hij raad
geeft, stimuleert en leidt.
Een bijzondere genade mogen we
dit noemen, niet alleen voor den
bissehop zelf, maar voor geheel 't
diocees, dat aan zijn zorgen werd
toevertrouwd. Een bijzondere gena
de, zeker in de fel bewogen jaren,
die achter ons liggen.
Mgr. Hopmans werd geboren en
is opgegroeid in het land van West.
Brabant. Daar waar zware dijken
bij storm en ontij inensch en land
beschermen tegen dreigende geva
ren. Stoere, sterke menschen leven
daar in het land van de polders,
met een rustigen vooruitzienden
blik, gewend aan het zien naar
verre horizonten.
Toen stortvloeden van nationaal,
socialistische dwaling ons in de
voorbije jaren bedreigden, was het
t erzet vat! onzen bisschop als een
dijk, die van geen wijken wist, die
ons beveiligde en beschermde. Met
ijn vooruitzienden blik doorschouw
de hij het gevaar, waarschuwde en
vermaande en nimmer wijfelend
inspireerde hij de anderen om
d? vijanden van ons geloof te weer
staan.
„?eciurende deze jaren werd dag
Ht?«w8 he.t ideaal van den waren
Herder werkelijkheid, zooals dat in
de kapel van den bisschop staat
beschreven: Colliga vaga, sustenta
morbida, stimula lenta: Vereenig
de dwalenden, versterk de zwak
ken, spoor de tragen aan.
Dat geschiedde niet alleen in
het publiek, dat geschiedde ook
binnenkamers en niet het minst
door de vele persoonlijke raad
gevingen.
De audiëntiesZij vormen een
taak op zich, waarvan de zwaarte
maar door weinigen wordt beseft,
en waarvoor weinigen op dien leef
tijd van 80 jaar nog de physieke
kracht zouden bezitten. Aan de deu
ren van het bisdom klopt nu een
maal meestal slechts de zorgen en
de moeilijkheden van vele en vra
gen om gehoor. En zoo aanhoorde
en aanhoort de bisschop nog dage
lijks gedurende uren degenen, die
om raad vragen, stelt hen in de
gelegenheid zich uit te spreken, zon
der ooit te laten blijken, dat 't hem
vermoeit, ook al is dat onder be
paalde omstandigheden zeker het
geval. En velen verlaten de audiën
tiezaal, gesterkt door het beslist en-
gemotiveerd antwoord van den bis
schop en zijn bemoedigd om door
te gaan, ook al vorderde het vaak
een pijnlijk offer
TAok dit leven bleven de beproe-
vingen tot in den hoogen ouder
dom niet gespaard. En een der
zwaarste is ongetwijfeld geweest,
toen de Duitsche overweldiger op
zijn terugtocht zoovele kerken
moedwillig verwoestte. Kerken, die
als monumenten golden van bouw
kunst, eenvoudige kerken ook. bij
eengebracht door de spaarzaamheid
en toewijding van geestelijkheid en
geloovigen en niet 't minst van den
bisschop zelf. In enkele dagen vol
waanzinnige vernielzucht werd ver
nietigd wat in tientallen jaren was
opgebouwd. „Wanneer God mij niet
een bijzondere genade gaf om dien
slag te dragen, dan was het feite
lijk niet om te boven te komen, zoo
zeide Monseigneur zelf sprekend
over deze verwoesting. Volgens een
schatting die zeker te laag moet
worden geacht, is er voor 20 mil-
lioen schade aan kerken en ge
stichten.
„Heel veel van wat door ons al
ler zwoegen en groote offers tot
stand werd gebracht, is helaas ver
nield, zoodat we ons eenmaal bloei
end bisdom in desolaten toestaand
aan onzen opvolger moeten achter
laten. Hoe gaarne zouden we het
anders hebben gewild!"
In een gezin gebeurt het. dat de
kinderen overleggen, hoe zij vader
en moeder vreugde zullen bereiden
op een verjaardag. Wij zouden niet
lang behoeven te overleggen wan
neer we den geestelijken vader van
ons diocees op zijn 80sten verjaar
dag een attentie wilden bewijzen.
Naast de gebeden tot God, om
dezen wijzen en goeden herder nog
een vredigen levensavond te schen
ken als voorbereiding op een zali
gen dood moge de ruime offerdaad
voor wat hem het naast aan het
hart ligt den dank van al z'n onder -
hoorigen vertolken!
De Bisschop doet de
Koningin uitgeleide
na den dankdienst.
Op den achtergrond
Prinses Juliana met
Mgr. Schrauwen.
(Pers- en Fotodienst
Stoottroepen),
0000<XXX>00000< jf
<XXXXX>0&00000000<XXXXX><>000000<XX>00000000
12 Oct. 1890 Priester gewijd,
fand 1834 Kapelaan in Kruis-
31 Maart 1894 Professor Serni
nari Vpelaar.
27 Aug. 1897 2de Secretaris van
het Bisdom.
18 Jan. 1898 1ste Secretaris van
bet Bisdom.
17 Nov. 1908 Vicaris-Generaal
iwf''aSt°0r van het Tleggijn-
1# Eebr. 190» Kanunnik.
>tei 1914 Vicaris-Capitularis
sept. 1914 Bissehop v. Breda
HET ZIJN VIJF zware jaren
geweest, die achter ons lig
gen". zoo begon de eerste
bisschoppelijke brief na de bevrij
ding van ons vaderland. Inderdaad,
zwaar waren deze jaren om het
ontzaglijke lichamelijke lijden, de
armoe en de ontbering, zwaarder
nog om de onmenschelijke tyran-
nie. waaronder we vijf jaren heb
ben geleefd. Moeilijke jaren waren
het ook vooral voor ons katholie
ken, omdat we waren overgeleverd
aan een meedoogenloozen overwel
diger, die ons een levensbeschou
wing wilde opdringen, waarmee
geen compromis mogelijk was
Wanneer wij nu onverdeeld en
ongeschonden tegenover de en
kelen. die afvielen, staan vele an
deren, die de heerlijkste voorbeel
den gaven van den heldenmoed der
martelaren uit dezen strijd te
voorschijn zijn gekomen, dan mo
gen we dankbaar terugdenken aan
de leiding van onze bisschoppen
gedurende deze jaren, die in een
onwrikbaar verzet tegen nationaal-
socialistisehe dwingelandij ons zijn
voorgegaan.
Hoezeer het meer dan dertig
jarig Episcopaat van Mgr. Hop
mans schittert door onvermoeide
werkzaamheid in dienst van het
hem toevertrouwde diocees, als
kerkenbouwer cn zielenleider, als
organisator van onderwijs en jeugd
leiding, als bevorderaar van sociale
en charitatieve vereenigingen, het
is alsof alles terugtreedt voor deze
historische jaren van verzet.
Daarom dan ook wilden we de ge
legenheid van dezen 80sten ver
jaardag aangrijuen om dat verzet
te gedenken.
jn 1934 en 1936 hadden de Bis
schoppen hun vermaningen te
gen het natlonaal-socialisme in t
algemeen en de Nederlandsche va
riëteit in het bijzonder laten klin
ken. Ook onder de katholieken wa-
I™ eii' dle zeiden: „Moest het wel
zoo straf? Konden we niet beter
Maar H vers'andhouding zoeken?"
ondervinrifr 28^are,> 20uden Proet"
natS bewijzen, dat het
gevaar ^öo°C c?nSme doodelük
dlrtnnrt h ?r pbristendom en Va-
Hiken hrf t In hun herder.
dsn Va" 1 October 1940, een
fli.weJLt0£n 2e bezetter nog den
zagen de n? !Choen droeg, voor-
d^ïlern. lSSCh0PPen reed* kl**r
de allernaaste toekomst
„Als ten tijde van Sint Willibror-
dus staat in den geweldigen gees-
tesstrüd dezer dagen het Christelijk
geloof op het spel. Christus vraagt
van zijn volgelingen heldenmoed.
Er kunnen oogenblikken in ieders
leven komen, dat er van transigee-
'<,n geen sprake kan zijn, dat we
c<cn keuze moeten doen".
En de strijd kwam al spoedig.
Hij ontbrandde op drie belangrijke
punten van de grondslagen eener
Christelijke samenleving: gerech
tigheid, barmhartigheid, vrijheid
van levensovertuiging. Eenmaal
hebben twee vertegenwoordigers
van de Protestantsche kerken, Prof.
Aalders en Dr. J. van Dijk, teza
men met den vertegenwoordiger
van het Nederlandsch Episcopaat,
Mgr. F. van de Loo, rechtstreeks
tegenover Seyss Inquart gestaan,
op een audiëntie van 17 Februari
1942, om openlijk en met klem te
getuigen van hun verontwaardi
ging ten aanzien van het arrestee
ren en berechten zonder verhoor of
proces, het vervolgen van de Joden,
het aantasten van de organisaties.
De verrader van Oostenrijk behan
delde de afgevaardigden zeer hau
tain, maar hij was toch wel zoo
bang voor een mededeeling aan de
geloovigen over deze audiëntie, dat
hij de Sicherheitspolizei afstuurde
op den secretaris van de Alge-
meene Synode der Ned. Hervormde
Kerk en dezen met de zwaarste
straffen dreigde, zoo een afkondi
ging zou geschieden.
Bezoek
van de Gestapo
Reeds eerder was het Hoogwaar
dig Episcopaat onder een dergeHj-
keii druk gezet. Het was, toen op 25
Juli 1941 de bekende brief na de
overweldiging van het R.K. Werk
liedenverbond ontworpen was.
D'-arin stond, dat dit Verbond in
feite thans een mantelorganisatie
van de NSB geworden was en dat
voortaan aan de leden van alle
mantelorganisaties der NSB de
H.H. Sacramenten moesten gewei
god worden.
fn den zeer vroegen ochtend van
Zondag 3 Augustus, den dag der
Een recente foto van Monseigneur genomen tijdens het bezoek van
de Koningin en de Prinses aan den dankdienst in de Kathedraal.
(Pers- en Fotodienst Stoottroepen»
afkondiging, belde de Gestapo aan
bij alle bisschoppelijke paleizen, ook
in Breda aan de Veemarkt, om 't
voorlezen van den brief te verbie
den. De heeren kregen nul op het
rekest.
Waarna ze zich (voor de zooveel-
ste maal) onsterfelijk belachelijk
maakten door den Aartsbisschop 'n
boete van vijfhonderd gulden op te
legen „wegens het niet <jpvolgen
van een hem verstrekte lastgeving".
Het is natuurlijk ondoenlijk om in
een kort bestek na te gaan, welke
protesten de Bisschoppen eendrach
tig en onbeschroomd telkens weer
.'ci hieven, als de hand werd gesla
gen aan onze eigen katholiek-na-
iicnale instellingen of ais nationaal-
sorialistische gewrochten aan de
Nederlanders werden opgedrongen.
I.ievei liet men prachtige verwor-
venneden als de groote katholieke
sociale organisaties met al hun ver
takkingen en instellingen, den K.R.
O., ue eigen instellingen van Hoo-
ger Ouderwijs, enz., ten onder gaan
dan ze ook maar eenigermate te
lai en inschakelen in „de nieuwe
oroe". Winterhulp, Arbeidsdienst,
Volksdienst, Kultuurkamer Artsen
kamer, Landstand, Arbeidsfront,
enz. ze werden alle weerstaan met
instructies, die den geloovigen dui
delijk hun plicht voorhielden uit
Christelijk en vaderlandslievend
ccgpunt. De Jodenvervolging, de
deportaties, de studentenjacht, de
roof der kerkklokken, de plunderin
gen en razzia's, zijn gebrandmerkt
in waardige onverschrokkenheid,
welke ook den bezetter moest im-
poneeren. Reeds óp 15 Augustus
1941 oordeelde Commissaris-Gene
raal Schmidt in een geheime verga
dering van hooge NSB-functiona-
rissen. „dat het nationaal-socia-
lisme in deze dagen zoowel in
Duitschland als in Nederland te
kampen heeft tegen drie geweldige
machten, te weten aan de Oost
grens het bolsjewisme, aan het
Westfront de plutocratie en in het
binnenland de R.K. Kerk".
Be land- en
tuinbouwscholen
gen enkele episode uit het verzet
willen we wat uitvoeriger be
lichten. omdat ze haar oorsprong
vond in het Bredasche. Er was op
24 December 1941 een instructie ge
reed gemaakt, waarin werd be
paald, dat vereenigingen, die ont
wikkeling en ontspanning van de
boerenbevolking beoogden, zich niet
bij den Landstand mochten aanslui
ten. De scholen der katholieke
Boerenbonden mochten echter
doorgaan, zoolang geen' bijzondere
maatregelen ten opzichte daarvan
getroffen werden. Later bleek ech
ter, dat den dag te voren, op 23 Dec.
1941. door den burgemeester van
Hoeven, P. J. Jansen, als gemach
tigde van den befaamden Damave
de „Stichting tot bevordering van
Land-, Tuin- en BoschbouwT vak-,
beroeps, en huishoudonderwijs op
katholieken grondslag" was opge
richt.- Daardoor zouden alle onder-
wijs-instelimgen van de vroegere
katholieke Boerenbonden onder het
toezicht en de leiding van den
Landstand komen. Namens het
Episcopaat werd een scherp pro
test gericht tot den Secretaris. Ge
neraal van Onderwijs, enz., Prof.
van Dam, en den Directeur-Gene
raal van den Landbouw. De heer
Jansen kreeg een afschrift van dit
protest, terwijl op het geweten van
den Hoevensch— burgemeester een
(Voor vervolg zie pag. 2)
