DACHAU
I
Het groote Priesterkerkhof van
Walcheren moet droog
Vijf gijzelaars
vermoord
Hostaco Handel-Mij
Stad en Land
eei
Hoe menschen zonder geloof
de bedienaren des geloofs martelden
RUIMERE
POSTVERBINDINGEN
fDAGBLAD
„DE STEM"
Hulpkantoor
:ks,
Waar is
DE GEDENKPLAAT
van Wageningen"?
REGE
/POEN IK in Sept. 1941 in Dachau
arriveerde, had juist de groote
omvorming plaats gehad, waardoor
Dachau het Priesterlager was ge
worden. Vele Poolsche en Duitsche
priesters uit Sachsenhausen waren
er gearriveerd. Er waren toen on
geveer 800 Poolsche priesters. 250
Duitsche priesters, 2 Luxemburgers
enkele Tsjechen en één Nederlan
der. prof. mr. dr, Regout S.J., die
28 Dec. 1942 stierf. De Ryksduit-
sche priesters woonden op blok 25
hadden een kapel, mochten bid
den en behoefden niet te werken.
Althans officieel nietkrachtens
overeenkomst met het Vaticaan en
de Duitsche bisschoppen. In wer
kelijkheid waren die voorrechten
maar schijn! Hun „licht" werk was
3x daags ketels zg. koffie en eten
dragen voor het heele kamp. Die
volle ketels wogen 90-100 kg. S.S. en
communistische opzichters zorgden
door middel van slagen, dat 't vlug
genoeg gebeurde. De H. Mis werd
des morgens vroeg in hun kapel
opgedragen, daarvoor moesten ze
een half uur vroeger opstaan, (plm.
4 uur). Er was maar tijd voor de
voornaamste deelen der H. Mis van
af Offerande tot Communie! De
schijn was gered! De priesters in
Dachau hadden voor de buitenwe
reld een kapelEen missiestatie was
beter voorzien!
Op blok 28 en 30 woonden de niet
-Rijksduitsche priesters, dus ook
wij. Géén godsdienstige uiting was
ons geoorloofd. Geen H, Mis, geen
rozenkrans, geen prentje, geen
kruisteeken, geen H. Communie,
niet bidden, zelfs geen moment
mochten we wachten voor het eten,
dit was schijn van bidden. S.S. en
communistisch blokpersoneel zorg
den voor de stipte onderhouding
van dit verbod met trappen en
slaan
In Nov. 1941 moest geheel blok 28
verhuizen naar blok 30. Nu kwamen
200 priesters in 'n ruimte van 10 bij
10 meter slaapkamer en eenzelfde
woonkamer. (In 1945 woonden in
zulk een ruimte400 priesters!)
Op blok 28 kwam een transport
pas gevangen genomen priesters uit
Polen, 480 in getaj. Bij hun aan
komst (in November!) moesten ze
zich totaal ontkleeden op de appél
plaats en daar heel den dag staan.
Daarna kregen ze een dun lager-
hemd en onderbroek, linnen jasje
en broekje en houten sandalen. Zóó,
zonder kousen, muts of overjas,
moesten ze den winter doormaken
(zelfs een koude van 35 gr. C.). Nu
leven er wellicht nog 50 of 60 van.
In het algemeen zijn er meest
Poolsche priesters gestorven, zeker
50 pet.
Een heilige
vrijwilliger
/^NDER de Poolsche gevangene
priesters was ook Z.H.E. Mi
chael Kosal, wijbisschop van Lati-
slava (Leslau). Geen 50 jaar oud
en 6 maanden bisschop gewijd, ging
hij vrijwiU. in gevangschap om bij
zijn priesters te blijven. Zijn entrée
begon met 25 slagen met de osse-
pees op het ontbloote lichaam. Veel
heeft hij verduurd van SS en com
munisten. Vijftien maanden leefde
jk met hem en zijn vicaris-gene
raal aan dezelfde.tafel. Een heilige
was hij. Hij stierf in Dachau en
verschillende keeren hielden we n
noveen ter eere van hem. Rustig
en waardig was immer zijn optre
den. „Waar is de „Oberpfaffe?"
Met uitsluiting van het postver
keer naar Duitschland. Oostenrijk.
Hongarije, Japan en door Japan
bezette gebieden, zijn de postver
bindingen met aHe overige landen
der wereld hersteld.
Naar deze landen kunnen brief
kaarten en brieven tot een maximum
gewicht van 200 gram verzonden wor
den. Bovendien kunnen drukwerken
en zakenpapieren tot een maximum
van 200 gram ter verzending worden
toegelaten, behalve naar de landen en
gebieden in het Verre Oosten, o.a.
Australië, Nieuw-Zeeland, de eilan
dengroepen in den Stillen Oceaan,
Nederlandsch-Indië, Thailand (Siam),
Indo-China en China voorzoover deze
landen niet door Japan zijn bezet, als
mede naar Argentinië, den vrijen
staat Ierland, Portugal en koloniën,
Spanje en koloniën. Turkije, de Ver.
Soc. Republieken der Soyjets, Zwe
den en Zwitserland-
Briefkaarten en brieven l.m. 200 gr.
en voor zoover zulks is toegelaten
eveneens drukwerken en zakenpa-
pler t.m. 200 gram kunnen per lucht
post verzonden worden naai- Noord-,
Midden- en Zuid-Amerika, Australië,
Nieuw-Zeeland en de niet door Japan
bezette eilandengroepen in den Stil
len Oceaan.
vroeg de SS. Als Christus antwoord
de hij: „Hier ben ik". Hij werd in
het gezicht gestompt, met de pook
geslagen. Fier, hoogepriesterlijk
keek hij zijn beulen recht in de
oogen en meer dan eenmaal zag ik,
dat een opgeheven hand neerzonk
onder zijn koninklijken oogopslag.
Eiken morgen gaf hij ons, Neder-
landsche priesters, die met hem
voor het werk buiten uitrukten, zijn
zegen. Met hem zaten vele Poolsche
seminaristen gevangen: wereld
geestelijken, Capucijnen. Jezuieten,
enz. 21e behoorden tot de intellec-
tueele wereld van Polen en moesten
dus opgeruimd worden. Geen Pool
sche dichter, dokter, advocaat enz.,
durfde zich als zoodanig melden.
Dat was een zekere doodZe gaven
zich op als landarbeider of fa
brieksarbeider.
De Tsjechische geestelijken wa
ren als Slavisch volk meer gevoe
liger gedrukt. Toen we eens een
internationalen zangavond hielden,
deden ze liever niet mee. Met den
psalmist zei me de regent van het
seminarie van Olmuetz: „Hoe zul
len we onze vaderlandsche liederen
zingen in het land der balling
schap?"
Priesterwijding
Later kwamen er vele Italiaan-
sche priesters. Hoe onsympathiek
mij de Italiaansche leeken waren,
de priesters waren edel en goed, In
1944 kwamen transporten met
Pransche priesters; doodentrans-
porten! Van één groep, priesters en
leeken, samen 2532 man, waren er
952 onderweg gestorven. Onder hen
was Z.H.E. Gabriel Piguet, bisschop
van Clermond Ferrand. Toen was
de behandeling door de SS en de
kruiperige communisten beter. Op
17 Dec. 1944 wijdde mgr. Piguet 'n
Duitsche diaken tot priester in onze
kapel.
Van „georganiseerde" (d.w.z. van
de SS gestolen) stof maakten we
een bisschoppelijke uitrusting. Ring
en bisschopskruis van koper lever
den de gevangenen, die werkten op
de Messerschmidtfabrieken. De staf
kwam van de timmerfabriek. De
mijter werd geplakt met gevonden
zijde.
Diep ontroerend was deze plech
tigheid: priesterwijding in een ge
vangenis, in de hel van Dachau
AX/TJ, Nederlandsche priesters had
den het meest contact met de
Duitsche. Tenslotte stonden ze ons
het meest nabij. Vurige anti-nazi's,
die zich gestraften voelden voor de
zonden van hun volk. Een deken
Wessing. gestorven in 1945 aan ty
phus, een 30-jarige kapelaan
Schiltz, vermoord in 1941, leven als
ideale priesters onder ons voort.
Wij, Nederlandsche priesters leef
den in priesterlijke, prettige ver
houding onder elkaar. Veertien van
onze Nederlandsche geestelijken
stierven in 1942. Met zessen bleven
we toen over. In 1943 en volgende
jaren kwamen nieuwen de rijen
aanvullen „voor God en vaderland"
In 1941 en 1942 heb ik nooit ge
lachen, geen enkele maal. Daarna,
toen de behandeling iets verbeter-
"^"ERGENS zijn zoo veel
priesters tezamen gevan
gen geweest als in Dachau. Z.
H. de Paus toonde voor hen
voortdurend zijn vaderlijke
liefde en belangstelling. Langs
geheimen weg liet Hij deze
gevangenen weien, dat Hij hen
iederen dag zegende en in de
H. Mis voor hen bad. Pater
Othmarus, Capucijn, vertelt In V
nevengaande beschouwing jC
over het léven van deze pries-
ters. ir
de en we levensmiddelenpakketten
van thuis mochten ontvangen, leef
den we op. Toen hebben we pret
tige uren beleefd en daarin onzen
steun gehad voor zwaardere tijden.
Nu zal in Dachau, zooals Pater
P. van Gestel S.J., voor de radio
meldde, een eeuwigdurende aanbid
ding Kerk komen om God eerher
stel te geven voor het moordenaars
werk. dat daar is geschied. Verge
ten we nooit, dat dit alles in Da
chau mogelijk was, omdat alles ge
beurde door menschen zonder ge
loof. SS en communist.
PATER OTHMARUS
Kapucijn.
Te hunner nagedachtenis ?a/
een monument worden onthuld
QP 15 Augustus a.s. zal op de
Goirlesche heide door Prof.
Schermerhorn de onthulling plaats
hebben van een monument voor de
vijf gijzelaars, die daar op 15 Aug.
1942 zijn neergeschoten, te weten:
Willem Ruys, Graaf E. O. G. van
Limburg Stirum, Mr. Robert Bael-
de. Christoffel Bennekers, Baron
Alex Schimmelpennink v. d.
Ove,
In het „Nieuwsblad van het Zui
den" wordt het relaas verteld van
hun terechtstelling, zooals het
werd gedaan door een Polizei-man,
die aan de voltrekking van het
„vonnis" had moeten deelnemen.
Veertig Polizeimannen te Tilburg
kregen opdracht om de gijzelaars
naar het landgoed de Roovert nabü
de Belgische grens te brengen.
Voor de oogen der slachtoffers
werd daar een kuil gegraven. Daar.
na werden ze ieder aan een paal
gebonden. Men vroeg hen of ze ge
blinddoekt wenschten te worden,
waarin, slechts één van hen toe
stemde.
Dan vroeg men, of ze nog iets te
wenschen hadden, waarop Mr. Ro
bert Baelde uit Rotterdam vroeg
om zijn moeder in kennis te stellen
van zijn dood.
Intusschen was het ongeveer 4
uur in den morgen geworden. De
commando's voor het vuurpeleton,
dat uit 20 man bestond, werden ge
geven.
Even voor het laatste commando
riep de heer Baelde nog: „Moeder!"
Daarop klonk uit één mond: ..Leve
het vaderland, leve de Koningin!"
Het salvo verscheurde de stilte in
het nachtelijke bosch en de slacht
offers zakten ineen.
Een dokter onderzocht de licha
men van de gevallenen. Vier waren
er dood, de vijfde, die nog teekenen
van leven gaf, kreeg nog 'n schot
met een revolver.
De Polizeiman, die het verhaal
vertelde, was nog zoo onder den
indruk, dat hij schreide als een
kind. Hij kon niet van zich afzet
ten, dat hij had meegeholpen aan
den moord op vijf onschuldige men
schen. Wat hem het meest had
aangegrepen, zoo zeide hij, waren
de oogen der helden, die fier den
dood tegemoet zagen.
Het stoffelijk overschot van den
heer Bennekens is de vorige week
te Rotterdam op Crooswijk ter aar
de besteld, waarbij o m. Burgemees
ter Oud en Mr. Einthoven het
woord voerden. Op de begraaf
plaats Hillegersberg had in alle
stilte de bijzetting plaats van de
stoffelijke overschotten der heeren
Ruys en Baelde.
NIEUWSTR. 7S, OOSTBURG
ADVERTENTIES voor de
Zeeuwsche en Prvbantsche
editie worden a'hier aangeno
men. 21-0
VaViJAtAVVWliV
Verkoudheids-
Preparaten
Over heel de wereld bekend
Dordrecht
hoopt zeer binnenkort de fa
bricage van
HIJS- en TRANSPORT-
WERKTUIGEN
weer te hervatten. Vraagt
nu reeds onze catalogus aan.
Postbus 25. Dordrecht
Herryzing
Honig'» Artikelen komen weer
terug; streks weer in de voór-
ooriogsche kwaliteit een
welkom bericht voor veie, vele
buisvrouwen I
De stand der werkzaamheden.
Dit jaar nog wil men gereedkomen
II (slot)
E)IJ WESTKAPELLE zijn momen-
teel niet minder dan 500 man
hard werkend bezig om de befaamde
Westkapelsche zeewering te herstel
len. Van 't noorden uit wordt om 't
gat heen een inlaagdyk aangelegd
met behulp van handkraeht en
graafwerktuigen. Een baggermolen
heeft de ligplaats gereed gemaakt
voor den grooten zandzuiger, die na
enkele weken wachten, is gearri
veerd. Deze zuiger zal in het land
een put boren en het aldus vrijko
mend zand in den dijk spuiten. De
bodem van de 100 m. breede zui
delijke geul, welke in de bres werd
uitgeslepen, wordt door zlnkstuk-
ken vastgelegd.
Bjj niet al te grooten tegenslag
verwacht men vóór November de
zee de baas te zijn.
Met groote energie pakt men ook
den dijkbreuk bij fort de Nolle on
der Vlissingen aan. Het werk is hier
reeds in een verder stadium. De
gron^bezinking is geheel voltooid
en ter weerszijden van het gat,
wordt de dijk uitgebouwd. Aan de
N.W.-zijde geschiedt dat met drag
line's en aan de Z O.-zijde wordt
zand aangevoerd door een 2500 m.
lange persleiding, welke gevoed
wordt door cien Belgischen zuiger
Rupel, die in de Koopmanshaven
^gestationeerd en die weldra ook
bij Raminckons in actie zal komen.
Bij Veere is men mede actief en
werd paal en perk gesteld aan het
verder uitslijpen van het gat.
Groote massa's rijshout en breuk
steen komen momenteel binnen; 't
rijshout wordt tot zinkstukken ver
werkt en deze worden door ballas
ting met breuksteun aan den grond
gebracht.
De vloot van baggerwerktuigen.
die tot heden beperkt was, zal
over eenige dagen belangrijk zijn
aangevuld. Nu de vaarweg door de
Dordtsche Kil is vrijgegeven, kun
nen zuigers en andere vaartuigen
van de „Muz" snel naar Walcheren
komen; een deel is reeds gearri
veerd en te werk gesteld.
Ook uit Engeland komt 'n massa
materiaal als locomotieven, motor-
pompen. motortrucks, machine-
onderdeelen, gereedschap enz.
Het bekomen van geschoolde ar
beiders veroorzaakte aanvankelijk
moeilijkheden, die echter grooten-
deeis zijn overwonnen: 1500 man
zijn thans aan het werk. Bovendien
kwamen een 200 pioniers van het
nieuwe Nederlandsche leger naar
Walcheren, die in samenwerking
met Engelsche genietroepen een
handje toesteken.
De vaste wil zit voor om dit jaar
den waterwolf te knevelen en alle
verhalen en praatjes met een an
dere tendenz zijn uit den duim ge
zogen Waterstaat, zoowel als de
„Muz" zetten hun knapste koppen
in en allen hebben slechts een doel
Walcheren moet zoo spoedig moge
lijk droog.
Wij vernamen nog. dat het in de
bedoeling ligt om van Vrouwenpol
der af naar Westkapelle een spoor
lijntje aan te leggen ter snellere
aanvoering van materiaal. De aan
legplaats bij Vrouwenpolder hgt be
schut voor wind en golfslag, zoodat
lYjcn dan minder afhankelijk is van
het weer Ook de weg tusschen ge
noemde plaatsen wordt onder han
den genomen voor het vervoer per
auto.
Met welk watergeweld men te
kampen heeft, kan blijken uit het
feit. dat tweemaal daags 50 mil-
licen kubieke meter water door de
gaten in- en uitstroomen, doch de
leiders van het werk deinzen voor
dit geweld niet terug. Hun parool
is: eerst fort de Nolle en West
kapelle en tevens alle krachten
concentreeren op Veere en Ramme-
kens, om te trachten dit jaar nog
de geheele waterkeering te sluiten.
pROMPT 14 dagen nadat Z.K.K
Prins Bernhard op verzoek var
generaal Foulkes de koperen ge
denkplaat had onthuld, die de her.
innering aan de capitulatie der
Duitsche legers te Wagenlngen !e-
vendig moest houden, is deze op
mysterieuze wijze.... verdwenen!
De bewaker van het gedeeltelijk
verwoeste hotel zag een „Cana
dees" de gedenkplaat losschroeven
Hij vond deze schroevendraaierij
maar vreemd en informeerde wat
het te beteekenen had. De man in
uniform zei den man dat de plaat i
te klein was en dat deze vervangen
zou worden door een veel grootere,
waarmede de bewaker genoegen
nam.
Een onderzoek van de poMe
heeft uitgewezen, dat de bewaker
bij den neus is genomen. Heeft nu
een als Canadees vermomde Duit-
scher, die de schande van Wage
nlngen niet kon gedoogen, de plaat
gestolen, zoo vraagt „Trouw" ziet.
af. of een al of niet echte Cana-
ceesche souvenir-jager de hand in
het spel?
gedeputeerde staten.
Naar men ons meedeelt is thans
definitief beshst, dat de heer Goos.
sens in dit college van Ged. Staten
niet meer terugkeert. Hein is thans
het gewone wachtgeld toegekend.
Binnen enkele weken verwacht
men de uitbreiding van het colle
ge met enkele nieuwe leden nl. 'r.
katholiek, 'n anti-revolutionnair et
een socialist.
Bij besluit van den minister van
Binnenlandsche Zaken is mr. P
Dieleman uitgesloten van het lid
maatschap. Hiermede is de zuive
ring van Ged. Staten beëindigd
de oud-illegalen.
Te Goes vergaderde de oud-ille
galen van het district Z.-Bevelaiid
onder leiding van dr. Mes. Verschil- -
lende ingekomen vragen werden
behandeld door overste Slot. jhr. j
de Casembroot en kap. v. Geelkerk
De moeilijkheid bij het vastéfl'-
len der politieke betrouwbaart»l&
schuilt in het ontbreken der vaste I
richtlijnen. Die zullen aan de re-
geering worden gevraagd.
drie slachtoffers.
Bij het opruimen van mijnen i".
de gemeente Souburg zijn drie -
Duitsche krijgsgevangenen omge
komen. Eenige anderen werden
zwaar gewond.
fransche gesneuvelden
In de eerste helft van Augustus
zullen enkele Fransche officieren
Zeeland bezoeken voor het in ont
vangst nemen van nog aanwezige
bezittingen van in 1940 gesneuvel
de Fransche militairen.
Het spreekt vanzelf, dat de na
gelaten betrekkingen deze voorwer
pen gaarne terug zullen ontvangen.
Een ieder, die nog in het bezit is
van eenig voorwerp, hiertoe' behoo-
rende, wordt dringend verzocht dit
in te leveren, of ervan kennis ts
geveii aan: A. de Roo, Kreukel-
markt 2. Goes vóór 10 Aug. a.s-
de kath. onderwijzers-
Na vier jaar vergaderden te Goes
weer de kath. onderwijzers van d(
Zeeuwsche eilanden, onder leiding
van den heer p. Wolters uit Mid
delburg, die een en ander meedeel
de over hetgeen de St. Augustinus-
ver was overkomen.
Besloten werd de vereeniging oh-
der denzelfden naam te laten her
rijzen. Het oude bestuur stelde zijn
zetels beschikbaar. Gekozen werd
hierop tot voorz. de heer p. v. d.
Dries te Goes, tot secr. de heer Th.
Speller te Helnkenszand. tót pen
ningmeester mej. l. Boel te Goes
en tot bestuursleden de heeren
Wolters (Middelburg) en Farejee
('s-Heerenhoek).
Meegedeeld werd dat het kath
schoolblad binnenkort weer gaal
verschijnen.
400 nissenllutten.
Teneinde de landbouwers en bur
gerbevolking voor den komenden
winter zooveel mogelijk te helper,
zullen er 400 Nissenhutten, dit zij"
de bekende ronde barakken der ge
allieerden. naar West-Zeeu«scli-
Vlaanderen worden gezonden.
worden bestemd voor noodstaW-
Er zullen korte steenen zijmuren
onder worden geplaatst waardoor
het mogelijk is het vee in deze ba
rakken onder te brengen. In diver
se gemeenten zullen deze hutten in
gericht worden om de burgerbevol
king onderdak te verschaffen, die
in haar tegenwoordig verblijf den
komenden wintel' niet kan door
maken.
krijgsgeI
den 1
Het staat tli
korten tijd
uit Zedelghem|
Vlaanderen
zaam te zijn
heden. Te Ol
een vast ka
terwijl een ap
wakingscomp
gesteld.
Het ligt in
tal krijgsgeva
op te voeren
naar Oost-
zullen komen.l
h.b.S. vj
vi
Hoewel het I
burg een ruïrf
den, geeft m|
toch nog les. T
barak beschilj
verdeeld in
door het lesjj
kan doorgaa
oorlog*
In het bela^
stelt het Rijk.
documentatie
gracht 410, A
mr. n. W. P<J
breid archief
Personen, diel
nen verleenen, f
zocht, illegale L
plakbiljetent el
materiaal in t<I
Daar het doel
schiedenis vanl
tijd van groot]
wij de lezers
deze zaak te 1
De heer A.
burgemeester
reid gegevens
Op een te
examen behai
de dames heq
Harmsen en
Sas van Gen^
laer, Marie
Kindt van Hr
Gerda Colmal
Jinny Ram ml
Flory van Wa
ghe. van West]
en Oda Bun,
da Nelisse, va|
van Terhole.
Domburg
Noodgemeentj
gemeenteraad
gen door W.
Goes
Ongeluk mct|
landsche Hoev
de Duitschers
is gepromoveel
van dat gevaail
middag ginger
spelen en kregl
ken, die toenT
was dat Pieterl
gedood en Pietf
Jonge ernstig
je van Annie
beter vanaf.
De eerste ra
gen (Donderda!
raad vergader^
benoemen en
lende commlssj
Rectificatie,
de K.S.V. stad
Volksbeweging I
weging gemaaw
Gemeente beq
baal is opgema
oneerlijkheden I
te heeft geple|
den, welke zij
onderzoek naarl
gen is geopenq
Hoek.
Verkiezing g(
W. F. Kayser,
J. Jansen, 4 P.
den Hamer, 6 I
Meerstens.
Kwadendamm
Sportdag.
stigd werd de
camme tot een
begonnen met
voor de dames.
4-1 een welver
behalen. De
7"
De verkoop
h/aar uitz^iii;
waardeerde,
is ZÓÓ tOCt2Ci
belsai^rijk üv
Thans
itottz
660oo
VOOR DHREC
Woonachtig te
AANMJÜT.
Openlijk da
den H. Gen
verkregen g
