ernieuwiiig
igendomsverhoudingen
W
Hoe ik hei bevrijde noorden aantrof
Polen
Ingrijpende hervorming:
Eigendom voor allen
WWTSCHLAND ONDER
EEN CENTRALEN RAAD
als wrijfpaal
/liet Duitsche leger
herhaalt den
1 „wég zurück"
EDITIE VOOR D* MtOVINCIK ZfMl
1^7- westsingel 75, Goes; Dubbele pooi t HuW
courant wordt op laat van 't Militair Gezag
Ad rukt op de persen v. h. Dagblad van Noord-
«bant en beland. Uitg. „Stichting De tem»
mr J A H M, V. Schijndel; Hoofdredacteur:
i. LH.' A. Brüna; Hie. 3. Kaf hof, rayonredacteur
No. 161
ZATERDAG 12 MEI 1945.
Voor God, Koningin en Vaderland
Comm. v. Toezicht: C. J. v. Hootegem; A, E.
Langenhorst; Mr Dr. A. J. J. M. Mes; Mr. H.
B. L. de Rechter; Mr. Dr. C. J. M. A. v. Rooy.
Abonnementsprijs bij vooruitbetaling 2.73
per kwartaal, per post 3.45, per week (bij nlet-
postbestelèing) f 0.21. Losse nummers 6 cent.
zijn leven vormen, zoodat de arbei
der niet alleen privaat-economisch
maar ook op politiek, cultured, hy-
gioniaeh, ja nils op odqnnnings-
gebiod van de onderneming; afhan
kelijk wondt.
Laat one den arbeider als vrijen
menscli redden en niet alleen zijn
economisch beets a«r Juist hierom
fegwn elke maetitaoverheersching
hetzij vat' den Staat, hetzij van
oen kart ij, hetzij vw de klasse der
bezitWnden, heteij van de zelfstan
dige onderneming, stelt Pans Plus
XII den eteeh tot privaat bezit
Iedere tneneeh moet a.h.w een
eiland hebben, waarop hij zich kan
terugtrekken, indien zijn peteootv
Hjklwel icdreigd wordt, door de
machten van liet sociale leven wan
neer de maatschappij een bedrei
ging wordt van de persoonlijkheid
*n ptaaw vwn haar besehei-ming in
d» onderlinge samenwerking naar
de persoonlijke doetetnden van den
menseh Trouwens, elke machtsvor
ming in Iwt sociale leven, buiten
en onaituuiketfjk van het Staetsgo-
wg, is uit den booss, en dit is
dan ook de reden, waarom onze
Paus op 1 Sept IJ. het kapitalisme
als stelsel veroordeelde.
Maar de eenigc garantie, die
r te.rc luaehisiiltrio.'-uir.r, In het
^•'Ule leven vertornt, fc bet »nl-
Sïmuw Prva:l< hmii- mi-
wTwm biedt,
keltike levcsiMkHS "««>«-
De Paus trekt ztln oneew»irf k.,
ginsel dan ook eonsequn: - doe,. ,0I
pi'aotieche eischen, zoobis de I»
gunsttglng en de garantie van het
kleinbedrijf op alle gebied, terwijl
deze zich de sociaal -economisch^
V<M1' grootbedrijf
'«"whaffeu door onderlinge
rIJ WILLEN enkele gedachten te berde brengen: niet over bet
gebruik val» den eigendom, maar over het instituut van den
privaat-eigendom zelf. Op punt staat de eiseh van de Katho-
.ekr Kerk: „privaat-eigendom voor allen", diametraal tegenover den
farxlstlschei» elsch: „goen privaat-eigendom moer". Maar belde betee-
keneu een revolutie tegenover het liberaal verleden, die den privaat
eigendom reserveerde voor een betrekkelijk kleine groep. Echter, de
ooit van omwenteling is ook voor belden verschillend; voor den ka
tholiek is het een omwenteling van rechtsbegrippen, voor den Marxist
een revolutie van machtsverhoodi ngen, van geweld.
spoel' zijn er o,i. niet veel katho-
Heken., die hun eigen beginsel
in dezen radicaal doordenken, en
zijn er nog minder, die den durf
hebben het daadwerkelijk dooi te
voeren. Toch stelde reeds I.eo XIII
in Rerum Novarum, in 1891 dus,
het beginee! dat de proletariaats-
toeetand van een groot deel der be
volking moest beëindigd worden
door bezitsvorming. Dit houdt in,
dat eenieder tot een zeker blijvend
bezit moet komen, en wel tot een
zoodang^ blijvend bezit, dat teder
onafhankelijk komt te staan, als
vrij persoon kan deelnemen aan 't
maatschappelijk prooes, vrij van
alio nvacht en dwang zoolang hij
gewetensvol zijn maatschappelijke
plicht wil vervullen. Pius JI consta
teert veertig jaar later, niet zonder
eenlg verwijt,, dat dit probleem nog
niet eens ernstig is aangepakt; wel
was de materieel? toestand van den
Westetschen arbeider verbeterd,
maar hij was niet vi'ü gekomen
JEn op dltaelfde theme is onze re-
geeiwude Paus, vooral tijdens den
oorlog herhaaldelijk "teruggekomen.
Men leze hiervoor de Kerstrede van
1942, de beide Pinksterredevoertn-
geu van 1941 en 1943 en heel bij -
zonder d Septemberrede van het
vorig jaar. die den privaat-eigendom
de «oeuurlyhe vrucht noemde van
alken arbeid en ais basis aanwijst
"oor 'k tnensohift economische.
•.naai ook polltietce. cuitureele en
godsdienstige vrijheid.
Wij zyn hv Nederland bij 1939 ver
geleken reeds een belangrijken stap
vooruit naar de bestaanszekerheid
van dei» arbeider. Van hoog tot
taag wil men deze den man garan-
cteeren binnen zijn bedrijf. De jong
ste wachtgeldregeling is reeds een
eerste juridisch resultaat hiervan.
Maar tegelijkertijd steekt er o.i. een
ander ernstig gevaar op. dait een
sVwko bedreiging voor de vrijheid
der arbeiders beteekeht.
Met de beste bedoelingen bezield,
gaat men de .arbeiden* niet alleen
leveasxekerfceid verschaffen binnen
de onderneming, men gaal er ook
samenwerkingtot een miicteraig
van het arbeidscontract tot maait-
schapscoirtract in die takken, waar
de grootonderneming werkelijk pro
ductiever is dan samenwerkende
kleinbedrijven.
Een der eerste eisoben is dus de
versterking van den zelfstandigen
middenstand. Maar de eiach tot
privaat-bezit is niet tot dezen be
perkt, geldt ook voor dep werkne-
menden stand Welke meer bepaald
voor de arbeidersklasse da moge
lijk heden en eischen zijn. willen wij
in de volgende artikeltjes onderzoe
ken
Maar dit is wel duidelijk: het zal
niet kunnen met traditioneeie mid
delen. niet zonder Ingrijpende her
vormingen. Maar als de dwaling, als
de liberale ketterij tot levensge
woonte geworden is, dan moet de
katholiek met die gewoonte breken,
dan kannen wij In dezen niet con
servatief z(jn. J. P.
Nazi in»t#Hiagen
worden ontbonden
TT\E AMERIKAANSCHE minister
van Oorlog Sbimson heeft ver
klaard, dat een centrale raad der
vier mogendheden Duitschland. zal
regeeren. Eisenhower zal Amerika
vertegenwoordigenDe Amerikaan-
sohe groep is verdeeld in 12 afdee-
lingen, ongeveer overeenkomende
met de inrichting yau het Duitsche
bestuursapparaat. Di'ie divisies zul
len toezien op de ontwapening van
Duitschland. Voorts zullen er zijn
een politieke, een economische, een
financieele en een politiè af dee
ling, een af deeling voor die volksge
zondheid het postwezen, liet onder
wijs en den godsdienst. Het Duit
sche nat. soc. arbeidsfront zal wor
den onthemden, de ontwikkeiiïng
van democratische vakbonden wor
1 den bevorderd. Elke nazi-activiteit
zal worden onderd'mkt,
DuHtchlami moei betalen
yOOR West-Duitschkmd zullen,
zoo meldt niet nader gemelde
bron uit Washington, de volgende
voorschriften luiden; Algeheele ont
wapening van de Duitschers, ver
wijdering van de oorlogsindustrieën
beslaglegging op alle Duitsche oc
trooien, toezicht op banktransacties
van alle Duitsche firma's, verzen
ding van grondstoffen naar ver
woeste'landen, verbod van vlieg
tuigbouw, algeheele controle van
het plaatselijk gezag, teruggave van
alle oorlogsbuit, bestudeering van
middelenwaardoor Duitschland
gedyongeu kan woeden begane mis
daden in de eertijds door- de Duit-
schevs bezette gebieden te compen-
seeren. (A.-A.i.
UTRECHT
AMSTERDAM
DEM HAAG
ROTTERDAM
DE TROUWE wagen van „De
Stemdie in het Brabant-
sohe en Zeeuwsche een be
kende verschijning op de wegen is,
stuift thans door de doode stad
Arnhem in de richting van Wage-
ningen. Van hier tot achter Rhe-
nen is het een oord van verschrik
king: enkele soldaten et: een Roo-
de Kruis Hulp-colonne zijn niet in
staat, leven te geven aan dit gebied
waar een oorlogsmoe. plunderziek
leger op grootgermaansche wijze
heeft huisgehouden.
Nu. Dinsdag, ligt de „zeef" vlak
achter Wageningen. De burgers, die
hier willen trachten het afgesloten
westen binnen te dringen, worden
onherroepelijk uitgeleefd en terug
gewezen; zelfs de gemilitariseerde
dames en enkele, door Z.K.H.
Prins Bernhard gepasporteerde art
sen. ja, een Britsch officier met
zijn manschappen, moesten aan
den toegangspoort naar het Wes
ten rechtsomkeert maken.
We rijden tegelijk met de fees
telijk met bloemen en vlag
gen getooide Prinses Irene Brigade
tussehen een haag van juichende,
jubelende, wuivende en lachende
bewoners der dorpen van den
Utrechtschen heuvelrug naar de
Domstad, waar een onbeschrijf
lijk enthousiasme heerscht.
Wij treffen het bijzonder; katho
liek Utrecht brengt met een gran
dioos défilé een hulde aan zj)n
moedigen Aartsbisschop, die zich
met de andere zee- en landver-
kenners voor het paleis op de
Maliebaan heeft opgesteld.
Monseigneur, die er goed uitziet,
ondanks de ziekte, die hij voor
kort nog ilad te doorstaan, groet
ontroerd al deze enthousiaste men-
schen en heel Utrecht ziet dat
vol vreugde aan; bloemen stape
len zich op voor de voeten van den
Aartsbisschop! Wanneer wij Mgr.
de Jong begroeten en ons bekend
maken als een afgezant van het
Zuiden dan gaat zijn belangstelling
en dié van allen' die hem omringen
terstond uit naar de toestanden
hier; of er veel verwoest is, of et-
bekenden zijn gestorven. Wij noe
men de namen van Mgr. van Oers
uit Breda en Mgr. Sweens uit Til
burg. De Aartsbisschop is zeer
ontsteld wanneer hij hoort van de
ramp van Mariéngaarde te Tilburg,
waar npg naaste verwanten ven
Z.H. -Exc. verblijven. Wij vertellen
den Aartsbisschop van onze ont
moetingen met Mgr. Hopmans en
Mgr. Leimnens, van de opgerichte
Katholieke Staatkundige Vereeni
ging, van de dagbladpers in het
Zuiden; na het défilé stond de toch
al zeer vermoeide Aartsbisschop
nog een audiëntie van meer dan
een half uur toe.
In Utrecht vinden we op persge-
bied een verschijnsel, wat wij latei-
in de andere steden ook zullen aan
treffen en waar wij, gezien de er
varingen in het Oosten des lands
ais Enschede b.v., reeds op voorbe
reid waren.
De communisten hebben zich er
meester gemaakt van een persap-
paraat. hebben een groot aantal
exemplaren van het voorloopig nog
niet zuiver communistische, lil. als
„volksdagblad" gecamoufleerde blad
„De Waarheid" uitgegeven en pro-
becren thans abonné's te boeken om
zich, zooals in het Zuiden, pas la
ter als communistisch orgaan te
demonstreeren.
onder 21.23 uur
o» aa
vuurt 7M' 1 van landbouwHoogeschool te Wageningen
eenJtoa.-, (le ratificatie plaats van de capitulatie over-
geallieerd»,, 5" .dc Duitschers in de vesting Holland en de
ftiaok .«.io "V?® 'oto aanhoort de Duttsche commandant, gen.
'n het midden) met zuur gezicht, de 'oor-
i wwaedeu. die doer «m. r<>utk<* ilinks) worden voorgelezen.
(EXCLUSIEVE REPORTAGE
VOOR DE STEM)
En dit onder den titel „De Waar
heid", De voormalig- ondergrond
sche organen verdringen er zich op
de dagblad-markt om reeds nu een
zoo groot mogelijke plaats te vero
veren, in afwachting van de nader
te treffen maatregelen door Mili
tair Gezag.
Dinsdagavond was er geweldig
feest in Utrecht. Muziek, dans.
vreugdevuren, spontane zang en dit
alles in een heerlijke voorjaarsluw-
te en onder het oog van een grij
zen Domtoren die zich jolig een
paar vlaggen op den hoed had ge
stoken.
Maat- hoe gaat het met de men-
schen? Zijn ae hongerig, sterk on
dervoed? Hoe zien ze er uit? Erg
verouderd? Mager, grauw
Het viel ons nog mee. Inderdaad
ziet men sterk ingevallen wangen
en oogen met grauwe kringen er
om, kleeding die zéér ruim om de
leden hangt. Maar hongereudeem
treft men hief weinig aan, even
min als in Amersfoort, waar we la
ter arriveeren en waar de bevol
king eveneens uitbundig Is van
vreugxie
„De bevrijding had geen week
langer op zich mogen laten wach
ten!" hoort men overal. Met span
ning ziet men den Vrijdag tegemoet
dat is immers de eerste dag van
de geallieerde rantsoenen!
NU NAAR DE HOOFDSTAD'.
Amsterdam valt ons tegen na de
opgetogenheid van Utrecht. Ze
ker. de bevolking is verheugd met
de bevrijding, doch de strijd om de
macht in de toekomst doet zich
hier al gelden. Men ziet dat alreeds
aan een vlaggen-demonstratie. Hier
hangt rood, daar oranje.. „Het Pa
rooi" draait op de persen van de Te
legraaf, „De Waarheid" heeft zich
snel op de persen van het Handels
blad geworpen en geeft groote bla
den uit in groote oplagen. „De Tyd"
Oriefkaarten kunnen weer
naar alle plaatsen in Neder
land verzonden worden, meld
de gisteren Heer. Ned.
TTET arme Pol«n blijft 'n wrijf-
paal voor de geschillen der
grooten. Nu ie er weer iets heel
vervelends gebeurd. Na de Jalta-
confejrentie toonden de leiders
van de Poolsche „Ondergrond-
sche" zich bereid hun identiteit
te onthullen tegenover de Sov
jets" door bemiddeling van de En-
gelsche regeering, die van oordeel
was, dat deze mannen de demo
cratische groepen in Poten ver
tegenwoordigden. Als resultaat
daarvan kreeg op 15 Maart een
groep van 15 leiders contact met
den Russischen Kolonel Pimenov,
die hun onder eerewoord een
vrijgeleide toezegde. Op 27 Maart
zouden ze een onderhoud hebben
met Generaal Ivanow. Sindsdien
werd er van die menschen niets
meer gehoord. Londen en
Washington informeerden herhaal
delijk in Moskou, maar ze kre
gen ontwijkende antwoorden, tot
dat Molotov de vorige week moest
toegeven: „Ze zijn gevangen ge
zet." In een lang telegram vertelde
het Russische nieuwsagentschap
Tass, dat de heeren achter het
front onlusten hadden uitgelokt,
waardoor meer dan 100 officieren
en manschappen van het Roode
Leger hun leven hadden verloren.
En verder, dat ze illegale radiozen
ders hadden geïnstalleerd. Ze ko
men nu voor de Rechtbank. Men
kan zich de* ontsteltenis in Lon
den en Washington indenken. Af
gezien van de vraag omtrent de
gegiondheid der beschuldiging
de Polen in Londen zeggen: er is
geen syllabe van waar is dit in
ieder geval géén methode, om on
welgevallige leiders in handen- te
krijgen. Engeland en Amerika vin
den terecht, dat op die manier
verdere onderhandelingen onmo
gelijk worden. Ze zullen pas weer
op gang kunnen komen, als de
Russen dit ongedaan maken. Sa
menwerking tussehen de groote
Drie is van enorm belang. Maar
er zijn grenzen....
is van het tooneel verdwenen, doch
„De Volkskrant" verschijnt hier-on
der politieke leiding van oud-mU
nister prof. C. Romme.
„Komt U uit Btabant?" In de
Valeriusstraat worden wij aange
houden door een man met een ge-
zwachtelden aim.
„Ach, wilt u voor mij een bericht
meenemen aan mijn familie in het
Zuiden?" De man vertelt zijn ge
schiedenis. Eergisteren ging hij met
z|jn vrouw op den Dam het feest
van de bevrijding vieren. Plotse
ling vallen schoten uit het gebouw
van de Groote Club. Het wordt een
vuurgevecht tussehen de zich ver
zettende Duitschers en de Cana-
deezen met de Ondergrondsche aan
hun zijde. In paniek vlocht de me
nigte, enkele kinderen onder zich
vertrappend. De man raakt gewond
zijn vrouw valt dood naast hem
neer. Er vielen 23 dooden en 93 ge
wonden. Zoo kwam voor hen de
vrijheid.
We blijven, voor hem 5 minuten
wachten tot hij zijn brief heeft vol
tooid, al hebben we razende haast.
En hoe is het hier met de bevol
king? Honger, inderdaad, honger
'n Familielid tref ik aan met gezwol
len voeten; hongereudeem. Voor
uit,uit onze reisvoorraad verdwijnt
een pakje boter en een doos voe
dingsbiscuits in zijn etenskast. On
ze kennissen zijn sterk vermagerd.
„Ach", zegt een Amsterdammer,
„U ziet de gezoiiden nog op straat,
maar om'de ellende te zien. moet u
in de huizen kijken, want daar zit
ten de menschen, die niet op straat
kunnen."
Zoo is het, maar wanneer men
dns hier en daar in Amsterdam
vertelt van de voedselnood, van 't
rantsoen van een half broodje, dan
maakt Amsterdam nog een gun
stige figuur bij den Haag en Rot
terdam, waar ontegenzeggelijk de
toestand nog slechter ls.
DE ONTLUISTERDE
RESIDENTIE,
uyij gaan naar den Haag, In den
schemer reizen we deze deer
lijk geschonden stad binnen Wij
komen langs den Bezuidenhout-
sehenweg,' tenminste langs den weg
die dit eens was.
De buurt aan weerszijden van de
Laan van Nieuw Oost-Indië is lee-
lijk gehavend, maar de straten
rond de kerk zijn eenvoudig ver
dwenen; van de kerk zelf staan nog
slechts wat wankele muren en een
deel van den toren. De Paulinakerk
bijvoorbeeld is een berg van puin.
Het groote gebouw van het Minis
terie van Economische Zaken is
leeggeblazen. Dan komt er, nabij
de Staatsspoor weer een gaaf stuk
je. Maar de Boschkantkerk, dat ju
weeltje van waterstaatsstijl, is ver
dwenen. Evenzoo de groote Schouw
burg. De Princesse Schouwburg is
ook al weg. De Topografische dienst
is een puinhoop. De voormalige Brit
sehe Legatie en het naastbijgetegen
Hotel Paulez zijn ruïnes. Van de
groote verzekeringsgebouwen naast
den Schouwburg en tegenover de
Princesseschouwburg staat niets
meer.
We vervolgen onzen tocht, nu
door een betrekkelijk gaaf gebleven
stad. In den familiekring eten we
ons meegebracht boterhammetje.
„Toe, geef rnjj een stukje", vraagt
de gastvrouw. Maar natuurlijk. En
niet alleen een stukje.
De boys zijn al naai bed, maar
we mogen ze even zien. Ze wrijven
hun slaperige oogen uit' en zijn
klaar wakker als ze een stukje cho
cola proeven. „Hè. lekker!" zeggen
de kereltjes. Maar er is hier een
..zoon'' bijgekomen: de 13-jarige
krullebol, die daar op zijn biscuit
eu zijn stukje chocola kauwt is Piet
van den Tooren, een Scheveninger-
tje. Hij was met moeder en broertje
bij z'n tante ln huis getrokken,
toen vader door de mofi'en naar
Frankrijk was weggevoerd en ze uit
het visschersdorp moesten evacu-
eeren. Het huis van tante werd ge
troffen. Moeder en broertje dood.
tante ernstig gewond. De krullebol
stond alleen ln deze ellende. Maar
een verpleegster ontfermde zich over
hem en .bracht hem naar een zie
kenhuis. Toen kwam de Bezuiden-
houtrainp. Het ziekenhuis werd ont
Zie vervolg pag 2.