mmmi &m mmm&mms m noord -mrw&ïka.
verschijnt op disg9dao van iedere WERK.
J. ftÜlN'i'US. Redacteur Eigenaar.
VOORWAARDEN VAN INTEEKENING,
t$ 3,00 per jaar, stiptelijlc i.y vooai.iTDKTAi.isa.
Indien niet binnen de tes maanden betaald wordt,
xal $2,25,en iiidion uiot voor den afloop des jaara be
taald wordt, alsdan zal $2,50 in rekening gobrngt
*'T eD' ADVERTENTIE-PRIJZEN.
Van 5 tot 10 regels, voor de eerste plaatsing - 1.00
Voor 5 regels of minder, dito, dito- 0.50
Voor elke volgondo pliuUSilig- 0.25
ir..ra ii
Geboorte-, Hun-c-lijks-
(Zie ook bet Eogelscb s
Doodbcrjgten, ieder 0,25
dc regterliand.)
Brieven cn toezendingen franco aan
„T. tlulutu*, Sheboygan. Wisconsin.
Onze Ncdcrlandsckc Correspondentie.
NO. 9.
Rotterdam, 18 Julij 1857.
Hot wetsontwerp regelenilo liet openbaar lager
onderwijs, waarmede liet limd godurondo tweo
jaren in spauning word gehouden, is nu in stnat
van wijzen gobrngt on was gedurende oonigo du
igen hot onderwerp dor meest nnauwgezotto be
handeling in do tweede knmer. Alvorens van
dezo hoogst belangrijke beraadslagingen, gang
en kleur te doen kennen, mooton wij den van
hot tooneel der handeling verwijderden lozer
eerst op het standpunt plaatsen, voor hij de znnk
gomnkkolijk kan overzien en do leidende bogin-
•elun dor besproken ivet, boter onder zijn bereik
vullen.
Nadat do vrijheid van onderwijs in onzo
Grond wot was opgenomen, ontwikkolden zich te
dezer aanzien twee hoofdrigtingon, en boe meer
mon do regeling dier vrijheid bij de wet, nader
de, hoe tnuur die riglïngen nis partijen op den
voorgrond traden. Do lwofdgcdiielito der libe
ralen, die verreweg de grootste meerderheid
vormden, was: "Staatsscholen toegankelijk en
bruikbaar voor allo gezindheden zonder onder
scheid,", en de hoofdgedachte der miti-revolu-
tionuniren, steeds de kleine minderheid genoemd,
was: "gezindhoidsscholeii van wego den stnat of
do kerk, of bijzonder onderwijs van staatswege."
Dczo wijd uileenloopendo rigtingen werden al
dus goknmktoriseerd: "de nnti-rcvolntiommiren
noemden dc school der liberalen Godsdienstloos,
verloochenende het kruis en zullende leiden tot
ontzo-lelijkïng van onze maatschappij"; de lib m-
len <1 naren togen bewoorden"dat do gozindh rids
scholen der nnti-rev. broeinesten van onverdrnng
zwnheid zonden zijn en zullendo dc kinderen en
burgers van hetzelfde vaderland lioo langs zoo
meer verbitteren cn vijandig tegen elkander over
stellen." Natuurlijk vmngt men. wanneer de li
beralen dc grooto meerderheid hadden, waarom
do wot dan niet in dien geest gesteld 1 en de
raak wns uit 1 Zoo natuurlijk echter do vraag
is, zoo natuurlijk is ook de oorzaak van dien toe
stand. Roods sedert 1818 en vroeger, mnnr na
1853 moer nadrukkelijk, waren <le liberalen bij
den troon belasterd, terwijl, als een gevolg daar
van, de nnti-rcvolulie sterk wns toegenomen, en
door do bekonde Bisschop-vrees word gevoed.
Het gouvernement wilde dus aanvankelijk geen
ondorwijs-wet in liberalen geest en liet tot stand
komen van ccne in nnli-revoluliotinniron zin, dat
belette do grond wot en do grooto meerderheid
der Kamer, wier ontbinding de zaak niet beter
kon innkon, ïmarnmto de Bisschops-vrees ineor en
meer op den achtergrond gemakte en eindelijk
slechts een volkswaan van <lcn dag bleek te
zijn. In dezen staat van zaken was bet voor ei
ken minister van Binnenlnndseho Zaken schier
onmogelijk om ecno onderwijs-wet tot stand te
lirengcn. Maar er is meer. Mei ministerie van
llnll trad in 1853 op met do slecht verborgen
bedoeling om ann den rcjdwmnondoh' ilivlocd
van het talent, dat mot Thorbeekc op liet kus
sen was gekomen, paal on perk to stellendaar
too had liet dc hulp der anti-rcvolutiommiroi:
noodig. die door hunne geheime genootschnppi-n
en audero middelen, liet iiuid in iep en roer brag-
ten; dnnrom voordo het dc christelijk historische
rigting in top; d«jch zoodra had de anti-revolutie
linro werking niet gedaan en was liet ministerie
gezeten, of hot wierp de groene -ving over boord,
om in het zog dor liberalen te g.inn varen.
Hot ontwerp van den minister van ileonen
was daarvan het bewijs, want na liet eensto ver
slag der Kamor, werd het geheel in den geest
dor iiborulo meerderheid geredigeerd. Dio mi-
nistor, to grootmoedig om zich mot politieke
kunstbewerkingen in te laten, trad nf, omdat hij
geen vruchteloos of gefingeerd onderzoek wilde
instellen, of nnn de gemoedsbezwaren der inmid
dels to wapen geroepen potilionnrisscn kan tege
moet gekomen worden. Bij de aftreding van
dat kabinet meende do nnli-revolulionnairen veel
gevorderd to zijn en men beproefdo nlzoo. om
hnnno beginselen in liet ministerie to brengen.
Zoo tmd liet ministerie van der Bnigglien-Sirnuns
op; on dat was liet begin oener nieuwe mystifica
tie, want al spoedig liet de hoor vnn der Brug-
ghen zijne anti-revolutionnnire gevoelens iuet ee
ne dikke laag liberalisme overdekken en predikte
do gemengde school, nis of hij het ziel» nimmer
tot eono eer had gerekend "onder do vlag-yan
den heer Groea te «aren." Blijkbaar wildo dit
kabinet do schoolwet op de lange bnan schuiven,
maar dnt beviel geen dor partijon in do kamor.
Men veinsde con verzoeningsmiddel to hebben en
dnt begeerde do Kamer lo kennen. Hel niet
aanwezig zijn van zoodanig pnuncé, deed echter
iWliüik
8"" JAARG. NO 33.
MOÏGM, WISCONSIN, 18 AUGUSTUS 1851.
GEHEEL NO. 397.
den lieer Simons vallen. Al spoedig nn hot op
tieden van den lieer van Rappard. als minister
van Binnen! Znken, kwam de onderwijswet wo-
der in en verschilde alleen daarin vnn het ont
werp van den heer \nn Rennen, dnt er hot woord
christelijk was ingevoegd on dnt men, in strijd
mot do grondwet, het vcrleenen van subsidie
voor bijzonder onderwijs wilde mogelijk maken.
Het was. zoo men wilde, liet vorzoeningsmiddel
van den heer «Simons, waarvan na zijne aftreding,
do heer van dor Brugghen het vaderschap had
op zich genomen.
Hit dezo korto schets uit do geschiedenis der
onderwijs-wet, blijkt, dnt het do grooto meerder
heid der tweede kamer gelukte, om het grond
wettig beginsel in do schoolwet gebniAbaatil lo
zien, "dat dc staat zich strong mooi onthouden
van allen in vlood op do godsdienstige rigting der
jeugl, waaraan hij onderwijs moet verschaffen."
Dit beginsel Jigt in do art. 18 en 22. Het zal j
het rigtsnoor zijn, waarnaar do talrijkste klassen
dor toekomstige NedcrlntvUdlo burgers zullen
onderwezen worden; hot is do hoofdgedachte, dio
do gehcolo wet beheorseht cn daarbij zullen wij
dan ook hoofdzakelijk bij dit vers-lag onzen nnn-1
dacht bepalen. Wij zullen nlleen stilstaan bij
die redevoeringen, dio dit uit den nnrd der zaak
vercischcn of dio geacht kunnen worden bij te 1
dmgen, tot bevestiging vnn hetgeen nu cn vroe
ger over onzen stnnlkundigen toestand in dit
blad gezegd is. Immors het spreekt van zelf
dat wij in geen brief kuunen znmenperscn het
verslag oener discussie welke p! m. 2 )0 vellen
vnn het bijblad vnn «la St.,-Courant beslaat.
Do heer Schiminelpenninclr vnn ilcr O.ve bleef
geheel cn de heer Thorbeekc, wegens ziekte, dc
eerste aclit dagen afwezig.
De nlgeiiieeiio beschouwingen duurden vier
dagen. Zij worden ter egt door den heer Gole-
froi schermutselingen genoemd. Het ontwerp
toch was gedurende twee jaren vnn allo kanten
bekeken, in de pers en in do vertegenwoordiging
herhaaldelijk besproken, zoodat daarvan geen
nieuws te zeggen viel. Het waren dau ook be
kende denkbeelden, die men hoogstens een
nieuw kleed gestoken hoorde voordragen.
Do HH. Groen, Hoffman, v. Lyndeu, van Ree-
de vnn Oudshoorn en Elout kwnineu er rond
voor uit dat zij tot de klcino minderheid behoor
den, die in «leze wet misleiding cn bodrog zagen.
Zij doelden vooral op het woord christelijk, dat
wel den naam gaf, maar in hetzelfde oogenblik
werd do zaak onmogelijk gemankt cn dat'was
onzedelijk woordenspel. Do heer Maekny verde
digde dc afzonderlijke school en beweerde dat dc
gemengde van 18 IC was mislukt. Do hoor
Groen schetste o.n. dc hoofdgedachte der wet,
nis bedoelende eeno volksschool voor allo mon-
sehen goed, waarin het christendom als srctn-
riseh en eenzijdig zal wonb-n geween! Alzo>
wering viiii do hoofd waarheden dos Christendom's.
Hij betoogde wijders do onhoudbaarheid iler
voiksschooï voor Christenen cn Joden en meendo
dat nis de grondwet iets gebood dat niet kon
verkregen worden dan niet opoffering vnn nlb'S
wat den protestanten lief en dierbaar is, zij dau
moest herzien worden. Hij raadde alz o aan,
om de wet mnnr in lo trokken, met belofte, dat
in do volgende zitting een voorstel t<«t herziening
van art. 194 der grondwet zou gedaan worden.
Wijders beriepen bijna alle bestrijders zich op clo
tusschcnkomst des Konings ten vorigert ja re en
op da verklaring van den minister, dat h«'l vori
ge onlweqj nimmer do Koninklijke sanet.e zou
erlangd hebben. Welnu, lipt vorige ontwerp
verschikte van hot tegenwoordige slechts door do
invoeging van hot woord christelijk, <lat hen niet
voldeed en do 4de nlinon van art. 22 die wel
zou vervallen. Nu wilde men weten, of de toen
malige verklaring van d°n minister ook op dit
ontwerp slozg. De minister vnn Binnenlnndsche
Zaken nntwoorddo 1, dut do regering vooreerst
nog bij bet ontwerp bleef volharden en 2. dat
de" Koninklijke verklaring voorwaardelijk was
medegedeeld. Z. M. zou namelijk dio wet niet
sanctioneren dan nodal onderzocht was, of nnn
dc gemoedsbezwaren kon tegemoet gekomen
worden. Hot ministorio was ook niet opgetre
den omdat liet con middel ter verzoening bezat,
mnnr om er naar te onderzoeken en dat was ge
schied. t Was niet genoeg te zegge* dat 'liet
woord christelijk niets bètoekondo; maar de wet
kan niet verder gaan. Du kon. boodschap waar-
hij dit ontwerp. ty<» dan ook liet bewijs dat de
Koning daardoor was bevredigd. Do heer Groen
beweerde dat dit ecne constitutionele ketterij
was, het koninklijk veto bleef vrij tot op het
laatste oogenblik. Do minister dio hiermede
blijkbaar eeno misvatting had bognan, verbeterde
la'.erzijuo woorden. Doch niettegenstaande de
nlgemeene beschouwingen reeds gesloten waren,
kwam do hoor Groen er op terug, toen men bij
do behandeling dor afzonderlijke artikelen tot
nrt. 18 genaderd was, meende hij den minister
daarop nog te antwoorden, doch werd door den
voorzitter nnn do orde herinnerd. Do bedoeling
vnn den heer Groen kwam toen aan het licht; hij
zeido eeno motie van orde te willen doen en uit-
genoodigd, om die mede to deelen, bleek hij hij
verrassing aan do Kamer een gemotiveerd nf
keurend oordeel te willen ontlokken, over de
woorden vnn den minister vnn Binnen! Zaken ou
linnr to doen verklaren, dat zij niet docldo in bot
gevoelen vnn dien minister "dat eene koninklijke
boodschap eeno bepaalde beteckenis heeft, om
trent liet gevooicu des Konings. Do grooto par
lementaire veldheer wilde ongetwijfeld hot ter
rein vrij en het hoofd van eeno bcdekto aanwij
zing dóen. Maar dilinnnl mislukte zijne opara-
tie, want d e heer Dullert deedt met voel govat-
heid eene andere motio, die waarlijk van orde
zijnde, den voorrang verkreeg, cn dezo strekte,
om do discussio over do motio van den lieer
Gioen, uit te stellen tot dnt do beranddngingon
over het ouderwijs zouden zijn nfgcloopcn. De
heer Groen trok toen zijne inotie in.
Nn dat uitstapje op hi-t pad van den lieer
Groen, moeten wij nog even tot de nlgemocnn
beschouwingen terug keercu.
Onder do verdedigers der wet behoorde de
heer Blaupot, dio ccne uitmuntende rede hield,
alsmede dc heer Bosscha. Laatstgenoemde be
weerde dat do vrijheid van onderwijs in 1848
vorkregen, niet mogt gebezigd worden, om den
slant te dwingen lot oprïgting vnn gezimlhoids-
scholen; hot bijzónder onderwijs moge daarin
voorzien. Het stiuits-schoolwezen mag niet onder
de kerk gebmgt woolen, want dat zou eeno po
ging wezen om hel kerkelijk gezag weder in don
staal over to brengen. Opleiding tot bekwame
en getrouwe burgers van don stoot, eenheid van
geest en zin, waar hel de behingen «les vader
lands geldt; daarin zoide hij, ligt onze kracht en
ons geheel politiek beslaan, in dien geest moe
ten de stnnts-soholen ingerïgt worden, oplat
partijschap cn kerkelijko geschillen mag te loos
worden.Ook de heer van Zuijlen vnn Nijovelt
verdedigde de wol en wildo het woord christelijk,
nu het or stond, behouden. Met grootc juist
heid schotste hij het grooto twistpunt dat ovcr-
nl in Europa wordt waargeDomeu cn dnt is de
suprematie van do kerk over den staat en daar
van is het onderwijs een onderdoe! De kerk
in "t algemeen, niet eeno enkele, begeert hel
inonop'lie van de liefdadigheid on liet onderwijs,
en bezit zij dio eenmaal, dau is liaro suprematie
gevestigd.
Al s[>oedïg werd men onder <lc grootc meerder
hei,1 die voorde wet was, nuances gewaar Do 1111.
Dommer van l'oldersvdd. Mceussen, vnu Xis-
peii en anderen wilden liet woord christelijk
verwijderen, uit vrees voor misbruik en eenzijdig
heid, terwijl de heer do Poorter do wet zou af
stommel! wanneer men er bij bleef oin liet sub
sidie Voor de ondorwijzers in Noord-brabnnl ia-
te trekken.
JJo minister van justitie (de heer vnn der Brug
ghen) vo; klaarde in «eene discussie over zij'ue
antecedenten' te zullen treden, «laar het volk
daarbij gCon b«'bing luid. Met een goed gewe
ten stond hij de gemengde school, zondoi conig
christelijk clement voor, ofschoon hij vroeger de
bijzoiubae school verdedigde. Het woord chris
telijk kanen zou een prnelfeclien invloed heb
ben, zonder iemands rogteu lc krenken. Op
school gebied zou geen afstand van het christen
dom gedaan wotdén. Kun hij overigens het
ontwerp niet in «einoodo verdedigen, dan zou
hij «len miuislors zetel iiict meer bezetten.
Na dit korte ovorzigt van de nlgemeene be
schouwingen. vergt liet eerst onzoii aandacht
art. 16,waarvan do eerste alinea aldus luidt:" In
elke gonieonte wordt lagor-onderwijs gegeven in
een voor do bevolking en do behoefto voldoend
geial scholen, toegankelijk voor allo kinderen
zonder onderscheid eau godsdienstige gezind
heid." Met veel talent werd dit nr'ikcl door
do minderheid bestreden, o. a. hield dc lieer
van Rede van Ouishoorn eene rede, waarin bij
wees op do wensehelijkheid cn noodzakelijkheid
oio. liet christelijk element op do volks-scliool to
hohoudou cn te linudhnvon; hij toonde anu wat
hij daar onder verstond on betoogde liot bo-
stnnnbnro dnnrvan bij do tegenwoordige grond
wet. wijders deeil hij in hot oog vallen «lo onmo
gelijkheid, om het christelijk karakter op do
gemengde school too te possen, zooals «lil door
de regoring was voorgesteld, zelfs niet op do
gemengde school voor protestnniea en kotholio-
keii.^Tcri siotto dcod hij do noodzakelijkheid i
zic-n, om afzonderlijke scholen op te rigten
trachtte do bezwaren to wederleggen die daar
tcgeu waren ingebmgl. In het breedo werd
hij door den heer van Akerlaken bestreden maar
dnnrontegon prnctisch o tide reten nd door «len ter completering van do christelijke vlag. Een
lieer Elout van Soeterwoude, dio eon amende-1 en auder zou Lot grooto zwarigheden in do prac-
niont voorstoldc, strekkende, om achter do hier tijk en tot dubbelzinnigheid aanleiding geven,
boven opgegeven eerste alinea vnu nrt. 18 hulWio zou hot ooit bobben kunnen denken, riep
volgende te voegen: lrij uit, thtt «Ie tegenwoonligo minister vnn jus-
"1 lot openbaar schoolwezen voor do Isrnelic- j tïtïo zou medewerken, tot onthouding van Jen
ten, voor zoo verro hunno kinderen van het Lo-Bijbel nan de school.
zoeken der openbare volksschool, uit hoofde van Dc heer de Brauw, die mon steeds onder
godsdienstige bezwaren der oudere worden terug-1 nnli-revoliitioiiriaireit telde, verdedigde de ali-
guhouden, wordt door Ons, in overeenstemming j nen's der regering en bleek volstrekt niet of niet
met de bepalingen dozer wet, bij besluit gere-meer tot do Heine minderheid te behooron. Ver
geld. j draagznnmheid in do hoogste mate; geen Icer-
Do heer Godefroi, het eemgsto lid der Kamer J stellig onderwijs op do school: vordclïging van
dnt do Israëlitische godsdienst beleed, bestreed de gemengde volksscholen; dezeileleer vnn Is-
met warmte cn nadruk deze cmstigo poging, raelieten en Christenen is oen, zie daar do scbe-
oin de Israëlitische kiodeien van do opeulwire j ring cn inslag zijner rede, geheel in geest Tor-
volksschool to weren, en hoo onbestaanbaar het schillende, van hetgeen hij ter zake van hetzelf
de grondwet was, bewees bij o. dnniuit, do onderwerp vroeger heeft gesproken en wnnr-
ilnt zelfs de lieer Groen tot tien rand had moe- door hij ernstig lijdjocg, om het vorige minis-
ton komen, om eeret art. 194 der grondwet to tcrio te doen vallen.
horzien. Beboer Groen achtte het toen tijd om Nadat nog een nnnlalL Jen gesproken en hun-
Dl «1181®*
13 PCBI.lSngP on TC7.3DAT OP each we** rt
J. ÖUDTnJS, Editor Proprietor.
Bates of Advertliloi.
lw 2w 3w 4ir 8w 3m 6m 9m if
15
1
J 1)1)
i 3*
2»q*
1
2 00
8«1«
2 00
3 00
■J 75
1 ->q-«
2 50
3 50
t 50
l col
3 00
4 00
5 00
00
5 50
7 00
5 00
7 00
0 00
2 cl
C 50
8 50
10 t
8 00
tl
13 i
1 Col
10
11
13 I 15
1G 20
12 20 I 35
15 I 211 30
19 I 30 33 I
A Hqu.vro i« 1 inch or lean of space, column width.
Buhuicss Cauls will bo inserted I year at *1 line.
AdvertiKomcnU trJIl be kept io until forbidden.
den loop der dücussien La storen «Ioor het inci
dent met den minister van Binnen! zaken, waar-
wij straks melding hebben gemankt. Dit
gaf dan ook aanleiding, dat do discussio over dit
artikel korter was dan anders wellijit het geval
kon geweest zijn. Tot «Ie orde teruggekeerd,
motiveerden nog eenige leden hunne stem
uit te brengen stem gomotivoord hadden, was
do hoer Thorbeekc aan het woord. Hij zou
gaarne zijno geheel© mcening kenbaar gemaakt
hebben, maar hij wns gonoodznnkt om kort te
zijn. Al dadelijk deed hij opmerken, dat het
onderwerp niet ingerigt werd voor bijzondere be
hoeften maar voor hot volk. Hij wenschte dat
toen word het amendment vnn den heer Elout «lo geest dio ihnns in do wet heerseüte er in
verworpen met 51 togen C stemmen en daarna bleef. Spr. ontwikkelde vervolgens twee steilin-
art. 18 niet hetzelfde getal stommen maar om- gen. 1 Do overheid in haar doen en laten evcn-
gckcerd aangenomen. min afhankelijk van hot kerkgeloof, nis het
Do toegankelijkheid der staatsschool voor al- j kerkgeloof dit mag zijn vnu do overheid. Te do
lo gezindheden zonder onderscheid was uango-zer gelegenheid deed hij uitkomen, dat in de
nomen. Munr nu de and van het onderwijs, «lo j kerkelijke begrippen van do oudste tijden af een
bruikbaarh eid der seh.Kl, dat punt dat zoo veel trek was geweest om heerschappij te voeren in en
penuen in beweging heef! gel-ragt lag in art 22 buiten de kork. ook op hetgeen op een ander ge-
word aldus voorgesteldj bied van kennis lng. Als voorbeeld haalde spr.
Het schoolonderwijs wordt, onder liet nan- don hoer Groen aan, dio zijn bondgenoot was
lecron van gepaste en nuttige kundigheden, geweest, oin de vrijheid van onderwijs te ver-
ilienstbaar gemankt nan do ontwikkeling van do j krijgen: mnnr 2oodra dezo aan ziju verlangen een
verstandelijke vermogens der kinderen en aan officieel karakter wilde gegeven hebben, was ver
hunne oploïding tot nllo Christelijke en maat-1 wïjdering en strijd onvcrmijdolijk. Na nnnge-
sehnppelijke deugden. j toond te hebben, waartoe dc vervulling van diens
"Do onderwijzer onthoudt zich van iets te I verlangen zoude leiden en «lat dit juist zoude
loeren, to doen of toe te laten, wnt strijdig is zijn, wat dczo stolling verbood, kwam hij tot dc
mot den ecrbieil, verschuldigd aan do godsdiens-1 tweede, namuiijkdal do overheid niet dienst-
tigc begrippen van andersdenkenden. Hij prent baar moot gemankt worden nnn do kerk en om-
ann do kinderen dien eerbied in en wekt hou op i gekeerd «Ie kork niet aan do overheid. Spr.
tot onderlinge liefde en verdraagzaamheid. deed hierbij in hel oog vallen, dal de stille wer-
Het geven van omlerwijs in dc godsdienst j king van het christendom, boven de verdeold-
dt overgelaten aan do kerkgenootschappen. heid grootcr is, dun men dagelijks met oogen
Hiervoor kunnen do schoollokalen builen de j ziet- Hot christendom heeft onze wetgeving, ons
•hoohircn ten behoeve van de leerlingen, die er i bestuur en onze zzmcnleving doortrokken. Het
ter school gaan, beschikbaar wordcn^gestch! christendom is boven kerkelijko afzondering, ge-
"Wnnrdo kinderen vnn liet bezoeken der open- lijk do rr.ensclihcid is boven de volkeren.ofschoon
bare school, uithoofdo van godsdienstige bezwn-1 zij zo allen omvat; gelijk de wetenschap is bo-
!er oudere, woaion lemg gehouden, en deze i ven de stelsels, waarvan zij de moeder is. liet
aren. na oen zorgvuldig onderzoek, uiet kun- is de invloed van liet christendom, heizij do wet
vorden uit den weggeruimd, wordt, indien spreke of het verzwijge, die zich in het publieke
hieraan kan te gemoel gekomen woulen door «Ie i onderwijs zal doen go voelen. Danrua ging «lo
«•prïgting vnn ecno bijzondere school, lot hot op-1 spreker over tot toelichting van zijn amendement,
rigten cn omlerhou len van zoodanige school, «les i dnt echter slechts betrekking had op do redactie
geve,lcr«!. hulp veleend door miildel vnu een cn niet op tion geest van het artikel,
rijkssub-ridie. Het verleencn vnn zoodanigo snb-1 Met voorbijjang van een .mntal sjuokere, dio
sidie geschiedt door do wet." slechts enkele «xmsoqiiontien bespraken, onltnoe-
Er w:i? berciils o. n. een anieiniemcnt iugeko-ton wij in de zitting van don Oden weder den
men van den lieer van Akerlaken en 9 andere heer Gwon, «lie ccue xcèr Inngo redcvoerïug heeft
leden, strokki-nde om dc 4«le alinea van het ar- j gehouden; buiti-ngewi.ion lang, ook naar hetgeen
tikel te doen vervallen. De voorzitter stcldo men vnn dien hekwnm«3n redenaar ocwooa is.
voor om eeret over dc drie eerste aliin<a «oza-Spr. gut' zijno blijdsehnp te kennen, «lat vnn liet
menlijk en dan over de 4de als op zieb zelvo iet van arw 22 geone kabiiiets-kwoslie gemankt
stmuile, te beraadslagen. Dit aangenomen zijn-zou worden, w.mL daardoor bleef do discussie op
do begou er een langdurige parlementair© hel grondgebied der beginselen. Na de a.nnne-
strijd, «lie wij van zijn ernstig karakter in Ccuige j ming van art. 18, achtte hij het woord christelijk
bijzonderheden rmx-ton nngnim. meer dan ongepast. Do verconiging van Isrtnj-
Dc hoor Dommer van Foldo:svohl stelde voor i lieten en Christenen, kon hij niet anders karak-
het w«»or>l christelijk weg to laten eu er ccne toriscren: dan verloochening van liet Christeu-
aiulero phrase met liet woord vaderlands liefde j dom, loven alie kerkelijke verscheidenheid,
in (e voegen, oiudnt men zijue goloolsgenooten Met dit stelsel is hel Chrisleudoin geworden oe
buiten do kamor beschuldigde, dut zij hunne kiu-1 ne secte, een kerkelijk leerbegrip, een particulier
deren de rnderlnudsche geschiedenis onthielden, i kerkgenootschap, waarmede do staat nicis te ma
llet smondement werd echter door verscheidene ken heeft; liet christendom is nu niet meer de
leden cn ook door deu minister voor de R. K. eer- nationale belijdenis der uatie. We hebben nn
dienst bestreden, waarna do voorzitter het wc- niet alleen scheiding van kerk eu staat, maar
dor introk. Een auder amendement wns van den ook vau kerk on sehoul eu vnn staat ou g»J;
heer TUorbccke, die in denzelfdon geest eene
redactie van do drie alinea's voorstelde.
dienst. Dat zijn kwesticn die ia de wereld his
torie beteckenis hebbenhot besluit dt-r kamer
Hij inoest echter uitstol vorzooken om het voor-nopens art. 18 drukt het zegel op «lo vrijzinnige
stel toe te iichtoD, wegens v«xirtdtirondo onge-1 theorie in haar nee plus ultra. Niet alleen is cr
atolilheid. Eon vierde amendement was van den geen christelijke untio meer, maar op hot terrein
heer Blaupot ten Gate, die achter de bepaling! vnn art. 16 beslaat er zelfs geeno godsdienstige
"dat do schoollokalen, op bepaalde uren voor nalio meer. Daarop betoogde de lieer Groen 1.
eodsdionsliü onderwijs beschikbaar "cesteld wor- dat het systeem van arL 18 strijdt met de grond
wet: 2. dat uu hot systeem gegeven is. er ook
goheel neutrale scholen moeten bestaaa en 3.
dat do minderheden vooral beschermd moeion
godsdionslig onderwijs beschikbaar 'gesteld
den." wilde lezen do woordendoor «len gemeen
teraad, nnilat deze den hoofdondoi wijzer der
school on den districts schoolopzieuor daarover
lieet! geboord." Over dezo drie amendementen
liepen nnnvankelijk do discussion. De lieer van
worden tegen de ouderschoideue pogingen
stelselmatig op lo komen tegen het hoofdbegin-
Lyndcn bestreed het artikel en kon zicb niet I sel vnn strikte neutraliteit. Bij do ontwikkeling
vereeDigeu met het woord christelijk. Alinea 3 j van deze drie punten heelt Je redenaar getracht
beschouwde hij als oen* godsdionstigon wimpel,den heer Tborbecko to wederleggen eu links ou
regts geweldige slagen toegediend, en vooral zijn
ouden vriend, «len minister van justitie, niet g«-
spnnrd. Hij eindigde met te verklaren dat hij
nog nader het woord zou moeten vooreD, ook om
regtvaardfgïng en inlichting te geven over do go-
dragslijn der kleine minderheid, in zooverre hij
zich daartoe bevoegd cn verpligt achtte. Hij
vroeg ton slut to nog eene vorklnring van den mi
nister van Binnen! Zaken, dat hetgeen deze ge
zegd bad, nopens de Koninklijke boodschap^
slechts zijne individuoio meening was.
Do minister die tiog in dezelfde zitting het
woord voerde, zeido den heer Green al het ge
sprokene omtrent do Kon. boodschap te kunnen
toegeven; hij bragl ook iu zeer vleijende bewoor
dingen zijno hu]«lo aan don heer Tborbecko voor
diens uitmuntend helder betoog.dat hij, minister,
gaarne geheel onderschreef. Met hot amende
ment kon do regering zich niet vereenigen en
bleef hare eigene redactie prefereren.
Dc minister van justitie hield ccne uitvoerige
rede, die met r«-id a-vulacht werd gehoord. Rij
zoide al het nioidjeiijke t» *ijo« taak to gevoelen
•n ontveinsde zieh niet, dnt hij daaronder ceuigtins
ivas gedrukt Hij voorzag d»t men bijzonder op
jijue «voorden zoude letten en dat deze geëxploi
teerd zouden worden, door boa die te Tool on door
bon die to woioig in art 22 vonden. Hij rUid«
zich niet alleen te zullen overtuigen, maar hij hoop-
gerustheid ta geven nnn hoi, die niet to veel
willcu oublie genoegen nomcH,raee wat de wot geven
lam eu vooral aan heu die bevreesd zijn. over do
cjualiticnlio van heiligschennis en verzaking van hot
kruis, waaraan hij zich niet schuldig kout. Den
lieer Groen, zijn ouden vriend, zou hij niet wed ar
rant dat zou in een filosolvch, theologisch
dispnut-collogio to huis bchooren. Vervolgen» ont
wikkelde do minister liet antwoord op twre vra
gen, als 1 wat is opleiding tot christelijke deugd©».
geest van het voorstel? en 2 wnt is ergcr-
i nnn andersdenkenden? Volgens do grond-
t de christelijke opleiding niet andere be
duiden dau dat alle leerstelling, elk dogmatisch ole-
t verwijdert blijft. Nu is ook hij minister vnn
oordcel. dit cr zazijing moet plaats hebben, maar
het werken van dnt zaad, hot leggen van dien wor
tel, behoort niottotdo bevoegdheid vau don slaat.
Kwijten zich dc kerk cn het baUgOZiu uiot roldoea-
bchoort niet tot de roeping van deu staat,
daarin to voorzien. En dat kan do staat ook niot,
want dan zou bij kennis moeten uoinon, van hol-
geen van zijno keunisncmlng i» uitgesloten. Ni»
;eon sprake van het christendom, maar van
opleiding tut christelijke deugden. Nu vrangt de
minister, waar kan het verwijt vau leugen en be
drog op slaan? Er wordt niets voorgespiegeld van
du opleiding naar bepaalde leerbegrippen, „Iech'ta
ill dc cischeu van dc staats-tchoul voldaan,
dat is te zorgen, dat het zaad niot Ln lijn wasdom
belemmerd, do teuderc plant elders gcpuot, niet in
zijn groei gestoord worde. Dat is het christelijk
element dol iu do sUaM-frchooI alet mag gemist
worden. De groots vrnag is: ia het inogolyk op do
geinongde «ohool tot christelijke deugden op Ui lui
den, waarvoor de wortel ociteu die school wordt ge
legd. De heer Groen zegt: neen. liij minister zegt
ja'. De mi uister trad nu in eeno brecdc vergelijking
to dezcu aanzicu tusschen dc heer Groeu en hem.
Bij den heer Groea cn diens gehceie school is zij as
het Christendom te voel in hot leerbegrip ge
roerd. Het gebied der christelijke concitn-
tie is hot gebied der opleiding tot christelijke doag-
deu. Hij heeft jaren do dcnkbecldou van den boer
Groen gedeeld, maar hij is door oudervinding «w
ontwikkeling er van teruggekomen Op dat stand
punt Stond hij nog in 1910 eu toen heeft hij ziel» te-
>cI)o»l r.ouder godsdienstig leerbegrip, hof
beruchte citaat van dc Mohigdieost laten ontvallen.
Bij het antwoord op de tweedo vraag hoef! dó
minister vooral do Israëlieten op het oog. Onzo
natie is van den zuurdesem van het Christondom
ueortrokkca; «Int kan don Israëliet niet eigeren,
want «lau zou hij zich in onze maatschappij, wane
hij overal christelijke outwikkoling ontmoet, niet
kunnen bewegen. Ergeren is dun ook "op kren
kende wijze over hunne godsdienstige overtuiging
spreken" ou "het niet «nauwgezet vermijden vaa
pogingen tot presilitisme." Dc gemengde school
moet zich onthouden van bcc meJedoelon van
allo denkbeelden, oiu de wnanlo van andere Foer-
begrippen in twijfel te trokken. Dat is kwetsen,
en het vcrniijdoD daarvan is eerbiediging vm»
eeno auilero godsdienstige overtuiging. Naar
dat begrip kan hot den Israëliet niet ergeren, als
do naam van Christus op de school met «xïrbioJ
en ontzag, v«x>ral met vcrscboonendo en sparondo
ki«isobheni wordt genoemd. Maar als leerbegrip
kan de bespreking van zijn persoon en zijno wer
ken uiet aan de school worden toevcrtious<]«_
FBÜÏLLBTON.
CATALINA DE CRAUSO.
IVAAR IIARE EIGENE GEDENKSCHRIFTEN.
Vervolg.)
Hierop wachtte zij volle acht dagen, die haai
ra verloop van welke haar de cipier barsch ze
jillo watt gekomen en Sennor Domingo weldra
En werkelijk ging des avonds de zware deur i
vrouw trad geheimzinnig den kerker binnen.
Catnlinn zag iu haar zijnen roddendeu engel
te voet. Deïe hief «len jongen Domingo goedig op en heette hem
e eeuwigheid schenen,
dat ürquizn van Tru-
r van hem hooren zou.
en eene geslnijerdo
'Het was Donna Beatrix.
:n wierp zich vurig de Sen-
nora
zich nevens baar op de bedsehrngen neder te zetten. Zij doelde
de, dat Urquiza, door baar gezonden, van den Corregidor, een barer vrien
den, do vergnnniog bad ontvangen om tot deD gevangene te worden
toegelatenmaar dat de toestand netelig was, dat Reyes was gestorven,
en zijno familie wraak had gezworen. Het kwam er dus thans op aan
*00 «nel mogelijk te vlugten; zij bragl hem de raiddeleD daartoe, wnut zij
liongelijk zij er lagchend bijvoegdeeouen zoo bupscben jongen niet
aau de galg zien sterven. Bij deze woorden beschouwde Domingo zijno
beschermster nader, en bespeurde dot zij tanden had als parelen, aman-
deloogen, gelijk de Spanjaarden zeggen, ravenzwarte lokken, eene andalu-
•Uoho gestalte en naauwolijka 25 jaren oud was. De middelen lot do
vlugt, dio Donna Beatrix medebrngt, waren to dier tijd reeds oud en op
allo tooneelen afgezaagd; maar zij bleken werkzaam te zijo, zoo ala zij al
tijd blijkon zullen, zoolang er gemunt goud en hebzuchtige cipiers zijn.
Beatrix bragl Domingo eeu vrouwenkleed en eene mantilla: de gevange
ne zou, als vrouw verkleed, do govangeoia verlaton, als of zij de bozoek-
st« was, die daarvoor in den kerker wilde nchter blijven. Door dit on-
twwzchte voorstel getroffen, wist Domingo niot, wat hij zou antwoorden;
hij omsloot mot zijne kleine bandon de hand dor echoone Sennorn en
bragt dezelvo langzaam non zijne lippen, er ver van verwijderd, zi
te veroorlooven. Doch de blanke hand drukte zich vrijwillig U
blooden mond, en zelfs verdwaalde de andara hand en omvatten
de* gevangoneo, die door eeno weelderige geur bedwelmd, zijn voorhoofd
J*ir eenen kogen kus voelde bloten. Calalina, döor verbazing wegge-
o ontmoetten den fonke
t, sprong onhandig op; hare verwarde oogen o
tste blijdschap.
lenden,, verrasten blik van Donna Beatrix. Tot geluk voor den gevange
ne heeft somtijds ook de onervarenheid har© bi-koorir.g en de Senuora
kende de aanspraak der jeugd of beschroomdheid. Bovendien klopte ook
juist de cipier aan d© deur. Men moest zieh haasten. Doiniugo wierp
in allerijl zijne kleeding om, vorliet geheel ontsteld «len kerker, en bogaf
zich naar Urquire, teer nieuwsgierig, hoe dat avontuur
De koopman omarmd© zijnen compagnon met de
Hot was een geluk voor hem, verzokenlo hij,, hem gezoml en gelukkig
weder to zien; maar het gevaar, ofschoon voor eerst verwijderd, was nog
niet geheel afgewend. Voor alles moest hij het huis verlaten on eene ze
kere schuilplaats zoeken. Hij li.nl alles voorbereid; de zaken vnn don
joogen mensch waren op een© veilige plnnts verborgen, waarheen bij hem
ook zeiven brengen «vilde. Zonder langer te wachten, nam hij DoraiDgo's
arm, en leidde hem door afgelegene straten tot oen nnn den zoom der
stad op zioli zelf slaand'huist Een flink, zeer liupsch kamermeisje, dnt
het nachtelijk bezoek scheen te wachten, opende terstond op het eerste
kloppon. Zij wierp op Domingo ceuen nieuwsgierigen blik en ging hou
heiden vooruit in een elegant, holder verlicht salon, wanr alles tot het
avondeten was voorbereid. Domingo zag, dat er voor drie' personen ge
dekt wns. Hij keek nu het'knmermeiaj© aan, dat hem met eenen sluwen
glimlach en eenen blik van verstandhouding beantwoordde, dien hij zich
desgelijks niet wist le verklaren. Toén zij alleen waren, zette Urquiza
zijnen vriend mteen, wat er was voorgevallen. Do Corregidor, door Re
yes onverzoenlijke bloedverwanten opgestookt, had lang geweigerd, naar
rede te luisteren. Om dus aan de Mak eon einde te maken, had Urqui
za zijne toevlugt tot eenen noodleugen moeten nemen. Hij had hem
verzekerd, dat Domingo eo Beatrix io het geheim gehuwd waren. De
ze verzekering uam alle zwarigheden weg, want daar Beatrix Reyes
sine was, werd de Jood des laatsteo daardoor in plaats van eenen in>
eeno kleine familie onaangenaamheid, dio men den kop moest inknijpen.
Er bleef slecbU uog eene ceremonie le vervullen, namelijk Donna Bea
trix, dio tot zijno redding niet geaarzeld bad, haren goeden naam 1
lijk prijs te geven, werkelijk te huwen. "Overigens," dus eindigde Ur
quiza, p'heeft sij meer smaak in u, dan ik zeggen kan. Dat noom ik ge
luk I Met do vrijheid geeft men u de schoonste vrouw van Paita."
Stijf van verbazing zag Domingo den koopman aan. Onder dezo
verwachte verwikkeling zag hij eene onmiskeuhare kuiperij. Donna Bea
trix wns de geliefde van Urquiza bnnr naam was zeer dubbelzinnig. Ter
wijl bij haar mot Domingo Het huwen, gaf hij aan zijno sobo—~*"-
achtbare sUndplaala, zonder dat het hem iets koet to, en behield b
zyn v^rmaAk,;gelijk. den roedohelper voor sijne zaken,
was zoo eleoht niet. Ofschoon Domingo den strik
hora gelegil werd, begreep hij, dat "hel voor alles op uitstel
waagde eenige aanmerkingen, liij was, meende hij, eene
9 partij
voor zulk eene schoooe dame; het heelt© haro grootmoedigheid slecht be-
lonnen, als bij haar daar voor zijne armoede wild© opladen. Wus dan
dio ceremonie des huwelijks onmisbaar f Kon men zicb niet bepalen,
het voor werkelijk bestaande uil ta geven, en zich achter dien ouschuldi-
geu leugen te verschansen Urquiza vond dozo twijfel zeer prijzon»-
waardig. Maar, zeide bij, hoe zal men die beleedigde familie van de waar
heid dier znak overtuigen, dun door hel voorleggen der documenten l En
wb» «le liefde van Donna Beatrix dan voor niets te rekenen f Zou hare
grootmoe«lig© opoflèriog haar niet voor altijd de eer ontnemen, als dezel
ve niet door eene geoorloofde liefde geregtvaardigd werd? En eindelijk
wa9 het buis, in hetwelk Domingo zijne toevlugt had gezocht, «lat der
sclioone dame zelve, en wat zouden de monachen, wnt zou de Corregidor
er van zeggen, dat Reyes moordenaar zich daar had opgehouden Tij
gen «leze gewiglige gronden was niets meer in le brengen, eu Domingo
naar het scheen overtuigd, dnukto zijneu vriend voor hel hem verschafte
geluk.
Op dit oogenblik ging de deur open en Beatrix trad binnen. Eene
levendige opgewondenheid echitlorde in hare oogen en kleurde haar ge
laat zij wns bekoorlijk. Hiwr blik rustte teeder op Domingo, toen dezo
haar de bnud kuste. Men praatte onder het eten van de vlugt, doch io
de tegenwoordigheid der jouge weduwe ("want dit was Beatrix) werd, ge
lijk men wel deuken kan, niet meer gesproken. Domingo zag met loe
rende angst rond; bij bekeek met verstolens blinken do deuren eu ramen;
want do tijd giug snel om en hij moest snel hsmlelen. Schertsend schreef
men zijne verlegenheid aan de vrees *oor de alguazils to^ en daar hij rust
noodig had, sloeg men hem voor, zich io een onder den trap verborgen
kamertje te leggen, waar hem niemand ontdekken kon. Domingo be
willigde hier in en ging naar beneden, waarbij de koopman hem voor
lichtte, en Beatrix naast hem ging, om hem te geleiden. Zijn© eerste ge-
<1 ach to was te vlugten; maar Urquiza was sterk en behendig: zou hij hom
laten ontkoinonl Overigens kon een enkele schreeuw roenscheu doen
komen, en mislukte hem de vlugt, dan was hij verloren. Men kwam
voor de geheimzinnige deur nan. Cat «li na beefde vau onrustige gemoeds
beweging. Do koopmnu trad het eoret binnende lamp verlichtte ecim
kleine knmer zonder raam, zonder eenigon anderen uitgang, dan de zwa
re deur. Als Catalina binnentrad, dit gevoelde zij, was bot met haar
daar kwam bij haar eoti van die plotselijk© besluiten op, aan wel
zij reeds meermalen hare redding te danken had. Op hel oogenblik
dat Donna Beatrix baar de hand reikte, om haar de twee trappen te hol-
pon af klimmen, greep de gewaande klerk do verschrikt© Senuora stevig
om het lij£ eo stiet haar met alle geweld op Sennor Urquiza naar bene
den. Nu sloeg hij de deur to«, draaide den sleutel tweemaal om, trok
hora ijlings uit het slot, stortte zich op do straat ou rende naar de havon.
Hier aangekomen zijnde maakte hij oono boot lo», stiet vno wal en roeide
e:
m«t al de behendigheid van eenen raatroos die om kaap Hora gevaren is,
zee in. Toen zij'ongeveer eene mijl ver gevaren was, schepte Calalina
«dera en zag zich iu volle zee. Dó golven waren rustig, do sterren fon
kelden ann den hemel, en een frisscbe zeewind dreef hare boot zeewaarts.
Zij liet zulks toe, en gaf zicb gelijk ecno veder aan den adem des nool-
lots over.
Nadat Catalina bij het sterrenlicht den nfgelegden weg gemeten en
angstig geluisterd had, of zich geen gerucht «net het suizen der wind en
hot klotsen der baren mengde, legde zij zicb, door de it
moeid, in hare boot neder ou» to slapeo. Toen zij do oogen weder open
de, stoud «lo zoo reeds eenige ureu nan deu hemel. Zonder twijfel door
vrind en stroom voortgestuwd, was de boot gedurende den nacht ver ge
dreven; bel land was veidwenen en onzo vlugieliog bevond zicb, zonder
kompas, midden op den oceaan. Roeijen, zonder te weten waarb-ien, zou
onnutte moeite geweest zijoderhalve kruiste zij de arrneu over bare boot
en waohtte haar noodlot at'. Catalina, wier oog van tijd tot lijd den gao-
sclien gezigteinder langs liep, meende eindelijk tegen Jou avond een zeü
te ontdekken. Nu greep zij naar do riemen, on suelJe mot alle kracht op
deze verre hoop toe, die de dreigend© scbaduw van den nacht haar wel
dra ontrukken zou. Tot geluk nam bet schip zijne rigliog op haar aan,
en zij naderde het tamelijk snel. Toon zij buiten adom was, bond zij ha
ren zakdoek aan eenen riem en g*f noodseinen. Na eenige minuten van
angst zag zij roet onlxücbrjjfolijke vreugde het schip zich iels wenden en
regtop haar aan komen. Men had baar bemerkt 1 Nu ontwaakte de
listigheid van dit zonderling© meisj©, on zij bereidde zicb, door zij otek
wist. van waar bet schip kaam, nog wien zij aan zou treffen, tot hare cp-
treding voor. Spoedig was haar plan gemaakt. De toenemende duister
nis van don nacht kon reeds haar voornomen voor do blikken dea schee pi-
volks verbergen; zy «tiet driemaal zoo auel togen deu raad der boot, dat
zij omsloeg. Toen zij weder uit het water opdook, klampte zij z"
bel vaartuig vast, beproefdo er op te klitmnoi», zat eindelijk g«
«chrijlings op den naar boven gekeerden bod«HD,eo wachtte zoo af w
volgeu zoude. Zij had voor elk toeval de rol van «aan ongelukkige»
schipbreukeling aangenomen, on werd al» zoodanig, mot het grootste me
delijden, tan boord dc© «hips ootvaogen.
Hot «hip was een Spaanscbe galjoot. Het kwam van Panama en zeil
de naar Conccpcion, waarheen het oono aanmerkelijke if dealing, tegen d«
Chilische ludiauen bestemd© troepen bragt. Catalina had geen» keua:
ia ligt te raden wat zij deed. Zij 1 1
n naam van Pietw Dia», van San Seboaftan, ia de compagnie van Go*-
o Rodriguez iDgelijfd. Waarom gaf ditmaal Catalina, tegen bare g*
onto, bare geboorteplaats zonder te liegen op! Dit is niet te verklaren.