Ne. m
Zondfag T7 October 1915
rgaan w®or Leger en Vloot.
Onder redactie van D. MANASSEN.
Van de Zwarte tot de Wife Zee.
Nachtdienst.
TWEEDE JAARGANG.
adres der redactie en administratie palestrinastraat 10,
amsterdam. dit blad verschunt driemaal per week. losse
nummers voor militairen 1 cent, voorburgers b cent. abonne
ment voor. militairen 0.75, voor burgers ƒ1.50 p. driemaanden
Voor Advertenttën wende men zich tot het A!fj. Advertentie-Bureau KOl;MA&Oo,
Heerengracht 22U Amsterdam.totde Drukkerij „Jacob van Lampen' N.Z. Voorburgwal
234-240 (Keizerrijk 0) Amsterdam of tot onze Administratie, Pnleatrinaatraat 10
Amsterdam. Prijs der Advfertcntil-n per regel 30 cent. Bü abonnement reductie
Dit kaartje geeft het.
grootste gedeelte van
Europeesch Rusland en
dus een blik over dit
ontzaglijk rijk. Het is
geen kaartje om er do
oorlogsgebeurtenissen
op te vervolgen, de over
winning n der Duit-
schers en Oostenrijkers
op na te gaan. Daarvoor
is het kaartje te klein,
staan er ook te weiüig
namen op, al vindt men
er zoowel Lemberg ah
Warschau, IwaDgorod
als Brest-Litowsk, Riga
als Wilna op. Wat de
kaart goeft is een dui
delijk overzicht van de
ontzaglijke grootte van
dit rijk, dat zich uit
strekt van de Zwarte
Zee in 't Zuiden, waar
in den Krim bijna 't
heele jaar de zomer
heerscht, tot aan de
Witte Zee, die haast
altijd dicht gevroren
ligt. Welk een uitge
strektheid! Van 't
Noorden naar 't Zui
den strekt Rusland zich
uit langs vier toch ook
nog vrij groote rijken:
Scandinavië, Duitsch-
land, Oostenrijk-Honga-
rijë, Rumenië. Het
kaartje maakt het ons
ook gemakkelijk om te
zien, dat het voor de Duitschers, al rukken zij nog steeds op, toch een lange, lange
weg is naar Petersburg of Moskou. Men mete maar eens den afstand van Tilsit, een
grensplaats in Oost-Pruisen, naar Riga, en van Riga naar St. Petersburg of Moskou,
en man zal zien, dat de bondgenooten naar de eerste plaats nog wel tweemaal,^ naar
de laatste nog drie of viermaal den afgelegderi weg^hebben te marcheeren, vóór zij
in deze beide hoofdsteden zijn.
Verkoop aan de Kiosken.
Om hot koopen van ,,De Soldatencourant"
voor leder militair te vergemakkelijken, hebben
wij met de Amsterdamsoho Kioskenonderne-
mlng een overeenkomst getroffen. Voortaan zal
voor den gowonen prijs van oen cent por exem
plaar voor ieder militair „De Soldatencourant"
te koop zijn aan de stations: Amsterdam 1e
Perron en 2e Perron, Haarlem, Leiden, Den
Haag, Rotterdam (Maas), Koek van Holland,
Hilversum, Amersfoort, Alkmaar, Den Helde:-,
Tiel, Bussum, Apeldoorn, Zaandam, Rotterdam
(Hofplein), Zandvoort, Scheveningen (Kur-
haus) (Z. H. E. S.) en aan de Kiosken te Am
sterdam en Den Haag.
door J P. BIJL, officier van qezondheid»
XLIV.
Kampen en bivaks. VI.-
De hoeveelheid vuil, die in een legerplaats
of kantonnemenfc opgehoopt kan worden, neemt
soms ontzettende afmetingen aan. Toen, na
den Krimoorlog besloten werd om het oor-
logstooneel te reinigen, werden alleen uit
- Simfeuopel 20,000 wagenladingen vuil verwij
derd. In den oorlog van 1870/71 was in cio
omgeving van Gravelotte, waar het IXe Duit-
sche legerkorps 2 maanden gekampeerd had,
een kuil van pl. 500 vk. M. vol rottenden .en
stinkenden afval. In de omgeving van Metz was
het terrein verpest door een reusachtige hoe
veelheid vuil, die daar lag te rotten. l)e zeer
6lechto toestand der wogen en do aanhoudende
regens maakten, dat wagonladingen voedings
middelen bediorven, zonder dat ze verwijderd
konden worden, de veepest deed honderden
runderen sterven, die ter plaatse bleven liggen,
bovendien moesten alleen op den linkeroever
van de rivier 21,000 lijken van gesneuvelde
soldaten begraven worden.
Dergelijke hoeveelheden vuil geven natuur
lijk aanleiding tot ernstige bedreigingen van
den gezondheidstoestand van den troep en heb
is zonder moer te begrijpen, dat het noodig
is, iets dergelijks te voorkomen.
Het vuil, dat te velde verwijderd moet wor
den is ten deele vast, ten deele vloeibaar. Het
vaste vuil wordt gevormd door de ontlasting
der manschappen, de paljas der paarden, den
afval van keukens, slachterijen enz., verder
door resten van eten uit eetketels, stukken van
kleeren, papier en dergelijke en ten slotte door
do lijken van mensch en dier. Het vloeibare
(Slof.)
Hoö moeilijk, valt het Woltin. de oogen
open. te houden. Het is hem alsof een ge
heimzinnig insect bezig is zijn oogleden en
oogwimpers vast te lijmen. Het is hom ge
heel onmogelijk helder te denken. Hij werkt
zonder overleg. Volgens gewoonte neemt hij
dan deze, 'dan die flesch en let daarbij niet
op de etiketten, maar volgt geheel werk
tuigelijk zijn herinneringen. Kringen in de
kleuren van den regenboog dansen voor zijne
toevallende oogen. Zij worden aldoor bree
der en bleeker en langzamerhand wordt
de geheele apotheek gevuld met oen onbe
stemd grijs, waarin het regelmatig tikken
der klok eentonig gehoord wordt.
Wotliu wordt onverschillig. Apotheek,
winkel, wachtende monschen, alles verliest
zijn beteekenis, zijn géwicht.
Tik, tak, tak tik, tak, tak tik, tak,
tak, alles is zoo eenvoudig; een hem bekende
stem fluistert hem slaperig iets in, hij hoort
het en luistert er naar. Het is hem alsof
hij weer op do toonbank sliep en alsof de
bestendige last nog zwaarder en zwaarder op
zji» hart drukte.. Hij weet, dab hij zich
vuil wordt gevormd door de urine en het keu
ken- en waschwater.
Van dezo verschillende soorten vuil levert
natuurlijk de menschelijke ontlasting het
meeste gevaar op. De ontlasting kan do kie
men bevatten van juist die ziekten, die in
kampen en bivaks een groote neiging vertoonen
om een epidemie te veroorzaken. Wordt de ver
wijdering der ontlasting niet goed geregeld, dan
kan daardoor een spoedige verbreiding-zich
voordoen ran typhus, dysenterie, cholera, zoo
dra gevallen van die ziekte in het kamp zijn
voorgekomen. De commissie, die een onderzoek
heeft ingesteld naar do oorzaken van de ont
zettende typhussterfte, die tijdens den
Spaansch-Amerikaanschen oorlog in do vrijwil-
ligerskampen in Amerika geheerscht heeft, is
dan dok van oordcel, dat er in kampen
gosn vraagstuk is van meer belang voor den
gezondheidstoestand van den troep, dan dat
betreffende den afvoer van menschelijke ont
lasting en urine.
De eenvoudigst© maar slechtste manier om
ontlasting te verwijderen is om in de nabijheid
van het kamp den grond rechtstreeks
te bemesten. Van een der generaals tij
dens den Krimoorlog wordt verteld, dat
hij 's avonds een wandeling ging ma
ken in de nabijheid van de legerplaat
sen om uit den toestand van de ontlasting der
manschappen op te maken of ze in staat zou
den zijn den volgenden dag een flinken marsch
te maken of dat wellicht een extra oorlam
meer aanbeveling verdiende! Ook in den
Spaansch-Amerikaanschen oorlog kwamen der
gelijke toestanden voor. Zoo wordt bijv. be
schreven, dat men bij sommige kampen geen
stap kon doen zonder in ontlasting te trappen.
De gevaren van een dergelijken onvoldoenden
vuilafvoer zijn duidelijk. De mogelijk in de ont
lasting aanwezige smetstof wordt door regen
buien over een groote uitgestrektheid ver
spreid, aan de schoenen dér manschappen wor
den de kiemen van tent naar tent, gebracht,
vliegen zijn bij zwermen aanwezig om de bacte
riën naar keuken cn cantine te brengen. Bij
storm en droogte worden de smetstoffen over
grooten afstand voort gewaaid.
De gemakkelijkste manier om te ontkomen
aan deze gevaren is door het graven van een
kuil waarin de ontlasting gebracht moet wor
den. Reeds Mozes heeft dat voorgeschreven.
In kampen worden gewoonlijk groote kui
len gebruikt, diep li a 2 M. en breed pl.m.
2 M. De lengte is afhankelijk van het aantal
manschappen en van den tijd gedurende welke
gekampeerd zal worden. Van den grond, die
uit de kuil komt wordt een wal gemaakt, die
aan een der langszij den ongeveer 1.5 M. van
do kuil verwijderd moot zijn. In de kuil wor
den schragen geplaatst. In den vork van de
slechts heeft te bewegen, om van deze kwel
lende gedachten bevrijd te worden, maar
zijn krachten verlaten hem, de spieren ver
slappen, het geheele lichaam zakt ineen, het
hoofd valt moede naar beneden.
Door de slaperige beweging is Wotlin in
de nabijheid van de mortier gekomen; deze
valt knetterend op den bodem en breekt.
Wotlin richt zich verschrikt op, dan bukt
hij zich vlug, om de scherven op te rapen.
Het dienstmeisje ziet hem vol verwondering
aan.
Op de straat wordt het licht. 'De koetsier
loopt op en neer en wacht nog altijd. Het
ongeluk met den vijzel maakt Wotlin on
rustig; hij moet onwillekeurig denkon aan
de lange strafpredicatie, die hij morgen
daarover zal moeten hooren. Deze gewaar
wording verdrijft eenigszins den slaap uit
zijn oogen.
Wotlin kijkt schuin in de richting, van
waar het gesnork van den provisor zich
hooren laat. Dan gaat hij haastig aan den
arbeid, neemt een fleschje uit de rij van
alcaliën, opent het, en terwijl hij er zachtjes
op klopt, schudt hij het witte poeder in een
dunnen straal in de hals van het glas, dat
op de weegschaal staat. De schaal helt een
weinig en staat dan stil. Maar zonderling:
de fijne, witte poederregen maakt dezen
keer op Wotlin een verontrusten den, diepen
schragen komen balken te liggen en wel één
om op te zitten en een als steun. Komt men
in de nabijheid van dergelijke latrines dan zijn
do bozwaren gewoonlijk spoedig te zien. Reeds
op eenigen afstand verraadt zc haar aanwezig
heid door stank en door vuile papiertjes, dio
door den wind weggewaaid zijn. Zwermen vlie
gen zijn iu do nabijheid, do zitplaatsen zijn ver
vuild en op den bodem van do omgeving vindt
men ontlasting.
Do Japanners trachtten aan deze bezwaren
te ontkomen door diepe kuilen to graven en
daarover planken te leggen met tusschenruiinte
van pl.m. 30 cM. De manschappen moesten op
de planken hurken, zoodat de ontlasting tus-
sehen twee planken in de kuil viel. Gedurende
le wintermaanden voldeed dat zeer goed, maar
ij warm zomerweer gaven ook dergelijke latri-
:és aanleiding tot stank on vliegen.
Uit hygiënisch standpunt zijn beter de z.g.n
bi vak latrines. Ze bestaan uit geulen lang 1 M.,
breed 30 c.M. en diep M. De grond die uit
de geulen komt wordt er naast op een hoopje
gelegd. De man hurkt met aan iedere
kant van de geul een heen zoodat de ont
lasting in de goul terecht komt. Daarna
werpt hij met zijn schoenen een weinig aarde
op ontlasting cn papier.Wanneer do gleuvc-n
gedeeltelijk vol zijn, worden zo met asch, aarde
en sintels dichtgemaakt en nieuwe worden er
tusscben gegraven. Daarna wordt een rij grep
pels achter de eerste gemaakt enz. De voor-
deelen van deze latrines zijn duidelijk. Z© zijn
snel en gemakkelijk te makon, er treedt geon
vervuiling van de omgeving op. de stank is ge
ring, vliegen worden niet aangelokt, de uitwerp
selen zijn gemakkelijk met aarde te bedekken.
Een bezwaar is evenwel, dat men veel grond
noodig heeft. Ook in zeer zanderigen bodem
b.v. in do duinen zijn dergelijke latrines moei
lijk te maken.
(Wordt vervolgd).
Een nieuwe oorlogsverklaring! De hoe
veelste? We zouden het zoo "uit hethoofd
niet kunnen zeggen. Weer een echter die te
verwachten was. Bulgarije hoeft Servië
den krijg verklaard. Nietwaar, we dachten
eigenlijk reeds, dat die al in oorlog waren en
we verwachtten elk oogenblik, dat de Bul
garen do grenzen van Servië over zouden
trekken. Ze lagen er voor, maar kwamen er
niet over. De Serviërs zijn begonnen: hij
Kustendil zijn zij Bulgarije binnengedrongen
en hebben de BulgaarSche troepen daar
aangevallener vielen, een aantal dooden en
vele gewonden.' Alsof de Bulgaarsche regee
ring daarop gewacht had, kwam nu ineens
haar oorlogsverklaring aan Servië.
Hieruit blijkt dus, dat Bulgarije gewacht
heeft tot Servië begon, het heeft dit laat
ste land als 't ware uitgetard tot den aanval.
Er ia natuurlijk een reden voor zulk een
houding. Dezelfde reden, die er blijkbaar
bestaat, dat de troepen der geallieerden te
Saloniki nog steeds niet verder oprukken,
nog niet aan de zijde der Serviërs strijden.
Die reden zou zijn, dat men gaarne zag, dab
Servië den oorlog begon met Bulgarije. Iu
dat geval toch zou Griekenland, dat een
verbond heeft met Servië, zich hui ten
den strijd kunnen houden, en dit is iets, wat
ëri de Duitschers en Oostenrijkers, èn de Bul
garen 't liefst zouden willen en wat de geal
lieerden op 't oogenblik ook wenschelijk
vinden.
Want van Griekenland's houding hangt
voor den loop van zaken in den Balkan veel
af. En die houding blijft nog steeds raadsel
achtig. De vroegere minister-president Veni-
zelos, die een grooten aanhang heeft, heet een
voorstander van den oorlog, maar uit som
mige zijner uitlatingen, zouden we toch ook
opmaken, dat hij onder zekere omstandig-,
heden ©enneutrale politiek niet geheel en
al verwerpelijk vindt. Omgekeerd is- de te-;
genwoordigo premier Zaïmis een voorstander
der neutraliteit, maar hij laat zich nu eu'
dan ontvallen, dat Griekenland toch mis
schien in den oorlog zal worden betrokken., j
Koning Konstantijn heet aan de zijdo der
Duitschers te staan, doch de meerderheid'
van zijn volk aan den kant der geallieerden, i
Zoo komen er meer tegenstrijdigheden uit
Griekenland. Hier heet "het, dat de Griek-
sche officieren het heel slecht kunnen vinden
met die der geallieerden te Saloniki en ze
zelfs niet groeten, elders: weer lezen we, dat
de Grieken groote vriendjes zouden wezeu
van de Engeleeke en Fransche troepen, die
geland zijn.
indruk. Nadat Wotlin heb mengsel kraohtig
geschud heeft, neemt hij recept, pen, inkt
en licht en 'gaat daarmee achter de kast,
waar de provisor slaapt.
„Theodor Iwanowitsch, - sta op, ik breng
een reeopt!"
De provisor snorkte ongehinderd door.
„Sta toch op!" Hij greep hem bij den
schouder en schudde hem heftig door elkaar.
„Wat mankeert je? Laat mij. Maak dat
je wegkomt!"
„Kameel!" Wotlin schold hem met de
leelijkste woorden en stiet hem met den
penhouder gevoelig in de ribben.
„Duivel! Wat valt je. in? Maak dat je
weg komt, afschuwelijke- kerel
„En ik blijf hier toch,- ik sta al een uur
vcor je. In de-apotheek wacht iemand!"
Toen ging eindelijk de. provisor slaperig
overeind zitten en keek ontevreden in het
licht van dé lamp. Daarna nam hij het
recent en bekeek het knipoogend.
„Nu, vertel me hoe je het klaargemaakt
hebt." Wotlin staarde eerst een tijdlang op
de dekens en daarop vertelde hij, hoe hij
heb mengsel bereid had. De provisor verge
leek het mét het recept en schreef het
etiket. Daarop kroop hij weer onder de
dekens en slirp oogenblikkelijk in. „Do
duivel moge je halen!" Wotlin blaast het
licht uit, gaat naar de toonbank, plakt het
Met dat al, de Duitschers en Oostenrij
kers behalen overwinningen in Servië, Bel
grado is niet alleen genomen, ook Semen-
dria, tot Padarewatsj zijn de Serviërs terug
geworpen, bij Ram en Gradisca zijn hun
stellingen bezet en zij trekken al meer terug
naar 't Zuiden. Indien de politiek niet oen
groot woord meesprak in dezen heelen Bal-
kanstrïjd, zouden do troepen der geallieer
den toch al lang aan de zijde hunner Servi
sche broeders moeten staan. Men kan er
zeer benieuwd naar zijn, hoe de zaken in den
Balkan afloopen. 't Wordt er nu ernst.
Naar den Balkan blijven de oogen ge
richt; de belangstelling is geheel verplaatst,
men is nu zelfs minder nieuwsgierig dan an
ders naar de gebeurtenissen op het westelijk
en oostelijk oorlogsterrein. Voor een deel
ligt dit zeker ook daaraan, dat er niets van
belang gebeurt. Eiken dag, eiken nacht bij
na, wordt er hardnekkig gevochten, maar
vorderingen van belang worden er in het
westen niet gemaakt en de Duit3che berich
ten en die der geallieerden spreken elkaar
dikwijls vierkant tegen.
In het Oosten loopt de strijd thans blijk
baar vooral om Dunaburg. Gaan de Duit
schers daar in de huurt vooruit? Zij zelf
beweren het wel; de Russen spreken het
tegen, of liever nog zeggen heb tegenover
gestelde. Zij hebben alle Duitsche aanvallen
afgeslagen en de hoogten bij Illoekst bezet.
In 't Zuiden ook wordt er gevochten, maar
zonder eenige wijziging in den toestand,
naar het schijnt, en ook hier schrijven beide
partijen elkaar van weerszijden de overwin
ning toe.
DUFTSCHLAND-
Prins Joaohim verloofd.
BERLIJN. De „Reichsanz." maakt de
verloving Bekend van den jongsten zoon des
keizers, pnns Joachim, met prinses Marie
Auguste van Anhalt; de plechtigheid had
Woensdag te Dessau plaats.
ENGELAND.
Wederom Zeppelins boven Londen.
LONDEN, Woensdagavond wierpen Zep
pelins op een gedeelte- van Londen een
'aantal ontplofbare en brandbommen. Er
werd slechts geringe materieele schade aan
gericht. De enkele branden, die ontstonden,
waren spoedig gebluscht.
Er werden geen openbare gebouwen be
schadigd.
Voor zoover men tot dusverre kan nagaan,
zijn twee vrouwen en zes mannen (allen op
één na burgers) gedood en ongeveer 34
personen gewond.
LONDEN. Het departement van
oorlog maakt bekend, dat een vijan
delijk eskader luchtschepen de ooste
lijke graafschappen en een gedeelte van
Londen en omgeving in den afgeloopeu
nacht bezocht, waarbij bommen werden ge
worpen. Het afweergeschut kwam in actie.
Men heeft gezien, dat een luchtschip op
een zijde overhing en eenigszins moest
dalen. Vijf vliegmachines stegen op, maar
tengevolge van de gesteldheid van den
dampkring slaagde slechts een erin nabij
het luchtschip te komen, maar kon het niet
inhalen, voordat het in de mist verdween.
Eenige huizen werden beschadigdver
schillende branden ontstonden, maar er
werd geen ernstige schade aangericht aan
militair materiaal. Alle branden waren
spoedig gebluscht.
In het geheel zijn 15 militairen gedood,
13 gewond; burgers: 27 mannen gedood,
64 gewond negen vrouwen gedood, 30 ge
wond; vijf kinderen gedood, zeven gewond.
Te Londen werden 32 personen gedood, 95
'gewond.
De dienstplicht-quaestïe in Engeland.
LONDEN. De „.Morning Post" zegt, dat
vrijwel algemeen wordt aangenomen, dat een
reconstructie van do regeering binnenkort
mogelijk is.
De „Daily News" meldt, dat de voor
standers van dienstplicht in het ministerie
het nu onnoodig achten af te treden, daar
ze vertrouwen, dat hun politiek de overwin
ning zal behalen. Do sympathieën van lord
Kitchener zijn nu beslist met de voorstan
ders van den dienstplicht.
Minister Henderson en andere leden der
arbeiderspartij neigen ten gunste van con
scriptie.
De „Daily Mail" meldt, dat naar men
etiket op de flesch :eu geeft het mengsel'aan
het dienstmeisje.
„Wat ben ik schuldig?"
„Een roebel en tie-n kopeken.
Het meisjes betaalt den drank eu gaat
heen.
De huisknecht sluit de deur weer, legt
zich weer op den grond neder en begint
terstond te snorken. Wotlin gaat aan het
venster staan en kijkt in de ledige straat,
Hét slaat zes uur. Wotlin vouwt de han
den achter zijn hoofd samen en gaapt, en
gaapt.
Hij is zóó moe, zóó slaperig, eu toch is
heb geen tijd om te slapen; spoedig zullen
de leerlingen komen, spoedig 'moet de apo
theek geopend worden.
Op straat wordt het nog lichter.
„Het helpt niets, ik moet mij wasschen."
Wotlin gaat naar de waschkom, strijkt zijn
mouwen in de hoogte, knoopt zijn boord
los, ïekt zich weer uit en gaapt; „.misschien
kun je nog een beetje sluimeren." Daar lig
gen nog zijn hoofdkussen en- de overjas.
Vluc stroopt hij de mouwen naar beneden,
werpt zich op de toonbank en hult zich
weer in de overjas.
Weldra stroomt er een aangename warmte
door zijn lichaam, maar in zijn hoofd dwa
len onduidelijke voorstellingen van den aan
brekende?) morgen, yan de bekende omge
mcenfc de kabinetsraad hoewel eerst moei
lijkheden voorkwamen, later kalmer werd en
dat het onwaarschijnlijk is, dat eenig kabi
netslid voorloopig zal aftreden.
Hot scheepvaartverkeer.
LONDEN. Volgons officieele opgaven was
het aantal in- en uitgaande koopvaarders in
dc Engelsche havens in de week eindigde 13
Oct. 1501, zijnde het grootste aantal sinds
het begin van den oorlog terwijl het aantal
schepen, door den vijand iu den grond go-
boord, Elechts vier bedroeg.
Dumba,
LONDEN. Dumba, de vroegere Oosten-
rijksche gezant te Washinton, is Woensdag
te Falmouth aangekomen. Hij blijft aan
boord van de boot tot zij naar Rotterdam
vertrekt. Het stoomschip werd te Falmouth,
naar een latei; telegram bericht, opge
houden.
FRANKRIJK.
Van het Westelijk Oorlogsterrein.
PARIJS. De vijand deed met een tal
rijke troepenmacht ten noorden van
Souchez opnieuw aanvallen op het bosch
ten oosten van de spoorlijn Soucbez-
Angres, op de Fransche stellingen aan
de vijf kruiswegen, op den Vlmy-heu-
vel, op de versterkingen, die wij veroverd
hebben in het Givenchy-bosch en op de
nabijgelegen loopgraven.
Niettegenstaande de buitengewoon hevi
ge beschieting, die aan deze aanvallen was
voorafgegaan en de krachtige herhaalde be
stormingen, gelukte het den vijand slechts
door te dringen in enkele loopgraven in het
Givenchybosch, die door zware granaten
totaal vernield waren. Overal elders hand
haafden wij onze stellingen en sloegen wij
de aanvallen der Duitschers met zware
verliezen aan hunne zijde af.
Zeer hevige artillerie-gevechten hadden
plaats ten zuiden van de Somme, in den
Nichon-6ector, in Champagne ten noorden
van Souain en tusschen Maseiges en Argon-
ne, ten noorden van La Harazée en tus
schen Maas en Moezel ten noorden van
Flirey.
In de Vogezen werd een aanval op onzo
stellingen in de Hauch-vallei door ons vuur
afgeslagen.
Op de Maashoogten bestookte een vlieger
eskader van twintig machines het station
van Bazancourt met bommen. Een Duitsche
kabelballon en een vliegmachine werden
door vliegers naar hen eden geschoten.
BERLIJN. Uit het groote hoofd
kwartier wordt gemeld: Terwijl vij
andelijke monitors de gedeelten 'der
kust ten westen en de vijandelijke artil
lerie onze stellingen ten noorden van Ype-
ren zonder gevolg beschoten, zetten de En-
gelschen bijna op het geheele front tusschen
Yperen eu Loos, achter rook- en gaswol
ken den aanval in, die echter geheel mis
lukte. Op verschillende plaatsen sloegen d©
rookwolken terug in de vijandelijke loop
graven. Alleen ten noorden en oosten van
Vermelles konden de Engelschen in onzo
voorste loopgraven op enkele kleinere plaat
sen voet krijgen. Zij werden echter voor het
grootste deel met handgranaten reeds we
der verdreven. Vijf aanvallen onBer ge
bruikmaking van rookwolken en met
sterke krachten ingezet tegen de
stellingen ten westen van Hulluch
werden onder zware vijandelijke ver
liezen afgeslagen. Ten zuiden van Augres
werden den vijand in een tegenaanval twee
mitrailleurs ontnomen. Bij de zuivering van
de kleine „nesten" die de Franschen op de
hoogten ten oosten van Souchez nog bezet
hielden, bleven 400 gevangenen in onze
handën
In Champagne zetten de Franschen hun
aanvallen ter weerszijden van Tahure met
uiterste verbittering voort. Vijf aanvallen
ten zuiden, twee ten noorden van den weg
TahureSouain, mislukten onder zware
verliezen voor den aanvaller. Nachtelijke
aanvalspogingen werden door onze artillerie
in de kiem verstikt.
Op de hoogte van Combres werd een vijan
delijke loopgraaf van 120 meter lengte door
ontploffing vernield.
In de Vogezen trachtten de Franschen
hun op 12 October aan den Schratzmannele
ontnomen stelling te heroveren. De aanval
mislukte bij onze versperringen.
ving, van de vriendelijke en tegelijk listig-
sluwe uitdrukking in de grijze oogen van
het dienstmeisje. Maar ook deze gedachten
verdwenen en alleen het onaangename ge
voel, dat den slaap onmiddellijk voorafgaat,
als langzaam het bewustzijn verdwijnt,
bleef over.
Maar deze toestand duurde niet lang.
Wotlin had ook zijn hoofd met de jas be
dekt. zijn adem werd zwaar en weer kwelden
hem drukkende en akelige voorstellingen.
Angstig vroeg hij zich zelf af: „Waartoe
zal de dag van heden mij dc-cn ontwaken,
tot iets goeds of iets slechts?" En een ver
schrikkelijke stem sprak aldoor in zijn oor:
„Tot iets slechts, tot iets slechts, tot iets
slechts." Het werd hem daarbij vreeselijk
te moede; zijn hoofd werd hem zoo zwaar,
alsof het met lood gevuld was. Daar hoorde
hij plotseling in de apotheok gekijf en ge
schreeuw.
Op de straat hoorde hij twee rijtuigen,
die voor de apotheek stil hielden. Het zon
derlinge gesprek, de drukte en de onge
wone aanwezigheid van vele. en naar het
hem in het half donker toescheen, nog bo
vendien van vreemde menschen, ontroerde
hem, hij wilde wakker worden, en het ge
lukte hem niet hij kon niet wakker wor
den en dat men hem met geweld wekte,
pijnigde hem.
Rapport van Ceneraal French.
Generaal French rapporteert; Woensdag
middag deden wij na een artilleriebe
schieting een aanval op do vijaudo
lijke loopgraven onder dekking van
rook- cn gaswolken. Van oen punt
600 meter ten zuidwesten van Hulluch
tot de Hohenzollemredoute, wonnon wij
duizxmd meter loopgraaf, maar konden on:,
niet handhaven ten gevolgo van 's vijand:
granaatvuur. Ten zuidwesten van St. Eli-
veroverden wij vijandelijke loopgravei
voorbij den Vermelies-Hulluchweg. waa.
wij ons handhaafden; ten zuidwesten
van den rand der steengroeven veroverde:
wij ook oen loopgraaf. Aan de noordwest
zijde veroverden wij do hoofdloopgraaf vai.
do Hohenzollerpredoute, maar de vijan'
houd.t nog stand in twee vcrbindingslogp
gravon tusschen de redoute en de steengroc
ven.
De strijd In Artois.
BERLIJN. Over den laatsten strijd ir
Artois meldt de oorlogscorrespondent van de
„Voss. Zeitung"
De pogingen van de Franschen zijn voore'
gericht op do vermeeetering van de stad
Lens. die het doel was van con met ongc
boord verwoed trommelvuur voorbereider
aanval op Maandagochtend. Met gewei
dige onstuimigheid liep de vijand n.l. storm
te-gen een vooruitspringende hoogt© tussche:.
Vimy en Souchez ten zuiden van Givenchy,
waarvan het bezit hem de boheersching van
de vlakte van Lens verzekeren zou. Alle
pogingen van den vijand om vooruit te ko
men mislukten onder geweldige verliezen.
De vijand behaalde niet het minste succee.
Op vele plaatsen bloedde de stormaanval
reeds op honderd tot honderdvijftig meter
voor <le draadversperringen dood in bet
goedgerichte vuur der Duitschers. Op een
ander punt, waar de Franschen tot onze
loopgraven hadden weten door te dringen,
werden zij door de Beieren op geweldige
wijze ontvangen met handgranaten en met
de bajonet teruggeworpen. Over het geheele
sectorfront streden de Duitschers met zeld
zame dapperheid en doodsverachting. Wan
neer de loopgraven door het vijandelijk
vuur met den grond waren gelijk gemaakt,
dan verschansten zij zich in de granaat-
trechters; wanneer de verbindingswegen on
der spervuur met stinkbommen werden, ge
nomen, dan snelden de muuitieeolonnes
dwars door het vijandelijk vuur naar de
batteri jstellingen
Ook op het verder noordwaarts gelegen
gevechtsveld. bij Loos, waar de Engolscncn
aanvielen, behaalde de vijand niet het ge
ringste voordeel.
Over denzelfden strijd meldt nog de cor
respondent van den „Lokal-Anz."
De artïlleriestrijd was zoo verwoed, dat
de gloeiend heete vuurmonden nog slechts
met dikke handschoenen konden bediend
worden. Wederom bleek, dat de Franschen,
zonder op de verliezen te letten, tot eiken
prijs terrein willen winnen. Desniettemin
bleef de stormaanval zonder eenig succes.
Minister Delcassé afgetreden.
PARIJS. In den Woensdagochtend op
het Elysée gehouden ministerraad deelde
minister-president Viviaüi mede, dat Del
cassé zijn ontslag had verzocht als minister
van buitenlandsche zaken. Het ontslag is
aangenomen.
Viviani zal beslast worden met Buiten
landsche zaken en tevens president van den
ministerraad blijven.
RUSLAND.
Van het Oostelijk Oorloqsterrein.
PETERSBURG. Een Duitsche vlieger
wierp verschillende bommen op den spoor
weg bij Remersh ten noorden van Friedrich-
stadt.
Bij Jacobstadt neemt het artillerievuur
op sommige punten in hevigheid tce. In
den nacht van 13 Oct. vloog een Zeppelin
over de omgeving van Dunaburg en wierp
ongovecr 50 bommen, zonder echter een
menschelijk slachtoffer te makon. Op het
Dunaburgfront overal artilleriebeschieting.
In de omgeving van den weg ren zui
den van Schlosberg, dat wij Woensdag in
een stormaanval namen, wordt de strijd
hardnekkig voortgezet. Hevige gevechten,
waarbij beide partijen aanvallend optre
den, hebben plaats bij het dorp Sprougui-
ne, in de omgeving van het dorp Garbou-
novka. In de linie der meren Demmeu
Drisviaty hadden ongeregelde aanvallen
„Sta op, sta opsta opAch God, wat
heeft hij daar een vergissing begaan!" hoor
de hij een stem zeggen.
De provisor, nog in negligé met verwarde
haren en toornig, bleek gezicht, schuddo
hem met alle macht dcor elkaar.
Wotlin kwam eindelijk tot bezinning en
sprong overeind. Het roode licht van de
nog brandende lamp vermengde zich vreemd
met het daglicht en drong door de deur.
Wctlin dacht direct aan brand en snelde er
heen. In de apotheek waren alle leerlingen,
de provisor, de chef in zijn slaaprok en
keken met angstige gezichten. De politie was
aanwezig, alsook de koetsier en het dienst
meisje, die voor eenige uren het geneesmid
del gehaald hadden.
„Bent u meneer Wctlin?" vroeg de
districtsbeambte, terwijl hij op Wotlin toe
trad.
Wotlin kon niet spreken; met wijd open
gespalkte oogen zag hij hem in het gezicht,
onmiddellijk greep het voorgevoel van
een vreeselijk, niet weer goed te maken on
geluk, hem aan.
De districtsbeambte verklaarde hem:
„Vannacht hebt u ee^ mensch vergif-
tigd."-
