33^3 .m» /PüT^T^TsrcrTC^ xrstn, aoïnaag 1 O September x 9 1. Eï
3s\'ïtc* v
We zien hier een Engelschen onderzeeër, de E 13, die gevaar liep te vergaan.
Wij hebben indertijd van het geval melding gemaakt. De Engelsche duikboot was op
weg naar de Oostzee, om den Bussen daar diensten te bewijzen. Bij het Deenscho
eiland Salt-holm, in den Sond, raakte het echter aan den grond. Ofschoon in de
Deensche territoriale wateren, naderde een Duitsche torpedojager en schoot op den
Engelschen onderzeeër, die gevaar liep te zinken. De commandant, der E 13 gaf
daarop last, dat de mannen in zee zouden springen, wat er velen deden. Nu verscheen er
echter een Deensche torpedodoot en ging Éggen tusschen den onderzeeër en den
Daitschen torpedojager, die nu wel het vuur moest staken. Do E 13 bleef zoodoende
behouden, maar vijftien officieren en manschappeij er van werdon vermist, zij waren
verdronken. De vijftien anderen werden gered.
.zien instorten na de ontploffingen, daar men
in den helderen nacht do blokken huizen en
'straten zeer goed onderscheiden kon. De En
gelsche artillerie had geen succes en van hot
vliegtuig-eskader, dat de hoofdstad beschermen
moest, merkte men niets. De Engelschen ge
bruikten geen zoeklichten en schpten in het
donker om hun'stellingen niet te verraden.
■Toen de luchtschepen weer op volle zee waren,
Iconden zij zich nog oriënteeren bij het schijn
sel van don brand.
„Een ander schip werd in de huurt van Ips
wich en Woodb'ridgo lovondig beschoten. Of
schoon het binnen de straal van het zoeklicht
kwam, ging het tot den aanval over, want de
sterke artillerisiisehe bewapening duiddo erop,
dat deze plek van belang moet zijn voor do
militaire kracht wan Engeland. Do batterijen
stonden daar ter (bescherming van de fabrie
ken en hoogovens. Men kon vanuit het schip
branden en instortingen waarnemen.
„Alle schepen deelden elkaar hun resultaten
.op zee mee en ook thuis wist men reeds van
hét succes en de terugreis van de luchtlcruisers.
Ondanks do ontzaglijke artillerie en de velo
wliogers,' die men tegen de kruisers opgelaten
'had. kwamen alle drie zonder ecnige 'besoha^
digingrinliun haven terug."
De verliezen.
Elijkens oen regeeringsyerklaring in liet
Lagerhuis bedroeg bet totaal der Britscke
verliezen tot 21 Augustus 381,902 man.
Dat is do zesde officieele vCrliesopgave.
De anderen waren: Tot 31 October
57,000, tot 4 Februari 104,000, tot 11 April
139,347, tot 31 Mei 258,069, tot IS Juli
321,889. In 34 dagen dus van 18 Juli
tot 21 Augustus bedroegen de verliezen
60,093 man, n-N 2625' officieren -én -57,468
manschappen.
Een luchtduel.
Dit het Engelsche^ hoofdkwartier wordt
aan do Times" geseind, dat Maandag jl.
een En^lsch vlieger, na een hardnekkig
gevecht in de lucht, een Duitech vliegtuig
tot dalen wist te dwingen.
„Omstreeks 7 uur ochtends kwam het
bericht, dat de Duitsche machine in aan
tocht was. Onmiddellijk steeg een Engel
sche machine op om den strijd aan te bin
den en een prachtig luchtduel had plaats.
Beide machines waren met snelvuur
Hse Grodno genomen werd.
Dr. Stephan Steiner zet zijn verhaal van
de verovering van Grodno in den „Berl.
Lokal Anz." als volgt voort:
Tc-rwiil ik deze regels schrijf, woeden in
Groinohorige straatgevechten. Een uur ge
leden barstte voor mijn kamer in het ^ó:avi-
Echo hotel, waar ik zooeren een onderkomen
gevonden heb, een bom. De kogels hebben allo
ruiten stuk geslagen, zoodat ik door het open
venster duidelijk "het huilen der granaten en
het fluiten der kogels kan hooren. Vierhon
derd pas van dit huis wordt nog gevochten.
En terwijl een gedeelte van den stationsweg
door onze troepen bezet is, liggen aan het
andere einde de Russen nog achter hun barri
caden. en aan weerszijden zijn machinegeweren
en artillerie ijverig aan het werk. Gisteroch
tend om zeven uur"waren de beid© reusachtige
Njemenbruggen door de Russen vermeld en
onze pontonniers hebben er tot nu too niet
aan kunnen denken een noodbrug te slaan,
daar de geheele buurt ondor het hevigste
artillerievuur van do Russen ligt, dio van
hoogte 138 uit het slaan der bruggen verhin
deren.
Gistermiddag dacht» ik de vesting gewoon
binnen te kunnen rijden, daar men algemeen
vermoedde, dat de Russen na den val van fort
4 en 5 en het opgeven der voor-stellingen geen
moeite moor zouden doen den verloren post te
behouden. Terwijl ik langs den grooten weg
Xowy-Dwor-Grfodno reed, dreunden aan allo
kanten lichte en zware kanonnen. In de
verte, in he*- oosten, schoten reusachtige rook-
en eardzuilen omhoog en het geheele uitge
strekte land scheen éen ©indelooze zee van
vuur. Het is alsof alle dorpen, die in de buurt
v.an de vesting liggen, thans in brand staan.
De Russen hebben" op hunnen teimgtoeht dc
'brucpen aangestoken of laten springen.
Door een' bosch van draadversperringen
•kwamen we in de binncnvesting, waar dc ont
zag! iike schansen van beton de sporen ver
toonden van Duiteche granaten. Bij honderden
lagen overal weggeworpen Russische geweren
en aan alle hoeken en kanten bloedige lijken
van Russische infanteristen mot de vreeselijk-
ste granaat wonden. Do bomvrije magazijnen
waren echter nog gedeeltelijk met levensmid
delen en petroleum gevuld.
Het begon reeds donker to worden, toen wij
onzen weg voortzetten tusschen de gruwelijk
st# sporen van göpjroes^jg.
kanonnen gewapend, maar ofschoon de
Duiteche machine grootor was, wist de
Engelsche door handig manocuvreercn ia
oen gunstige positie to komen en de ben
zine- en waterreservoirs van den tegenstan
der ernstig te beschadigen. De Duiteche
machine dook naar beneden, steeds door de
Engelsche kogels gevolgd, maar de bestuur
der wist, bijna aan den grond gekomen,
zijn toestel weer op te richten en in weste
lijke richting weg te vliegen. De Engelsch-
man vuurde echter door en tenslotte viol do
machine in een geploegd veld neer.
De machine was van het type met één
luchtschroef, maar had deze bijzonderheid,
dat de zitplaatsen opgedraaid konden wor
den als pianokruk. De machine was door
den val slechts uiterst weinig beschadigd,
zoodat zij gemakkelijk hersteld en door ons
gebruikt kan worden.
De Engelsche machine was volkomen onbe
schadigd
De Duitsche vlieger en zijn waarnemer
.waren ffieiden dood.
FRANKRIJK.
Van heft Westoftik Oortogstoiréin.
Do aanval in Argonne.
In het „Berl. Tagebl." begint Kellermann
een vorhaal over den aanval in Argonne.
Hij hoeft het eerst over don avond voor de
gevechten, toen hij do laatsto voorbereidingen
bijwoonde.
Uit do verte, zoo vertelt hij, dreunt kanon
gebulder. Dat is liet gewono avondvuur en
niemand hoort het meer, zoozeer is men er aan
gewend. De kaarten liggen op de tafel onder
de electrische lamp en mijn instructeur drijft
met zijn welverzorgde handon de regimenten
vooruit tot de linie, die zij moeten bereiken.
Hij laat de in hot bosch en oj> de bergtopjes
staande batterijen vuren, do mijnwerpers ont
ploffen, hij trommelt de vijandelijke graven
in, omvat en flankeert sterke stellingen. Ik
zie de geheele zaak voor mijn oogen.
Do telefoon rinkelt. Do majoor. „Jawel,
die en die batterij vuurt zoo en zooveel schoten
om dien en dien tijd Dat is liet toeken. Jawel.
Goeden avond." Ondanks allo kalmte is er
eenige opgewondenheid in het huis. In Argonne
ben ik geen vreemdeling meer. Ik vind ge
makkelijk den weg op do kaart. Hier is Four
de Paris, bij het dal van do Biesme. De loop
graven klimmen van hier uit over den
van den weg steken de donkere omtrekken
van uitgebrande huizen omhoog, verlicht door
het onrustige schijnsel van de overal bran
dende dorpen. Van minuut tot minuut neemt
het getal der branden toe. De lucht trilt van
het gedonder der kanonnen, dio bijna allen de
forten 6 en 7 beschieten. Do vesting antwoordt
echter onophoudelijk en het schijnt alsof de
commandant van deze twee forten zich niet
wil overgeven zoolang hij nog schietvoorraad
heeft voor zijn kanonnen. Do brug over de
Loszoszna is door de Russen vernield, maar
de pontonniers hebben in verbazend korten
tijd een noodbrug gemaakt.
Zeshonderd meter van do vernielde brug
ligt do tweemaal zoo lange spoorwegbrug met
dubbelspoor. Deze is, om onverklaarbare rede
nen, onbeschadigd gebleven. Het geweervuur
hoort men hier reeds van nabij. Rechts en
links van den grooten weg hoopen zich infan
terie en trein op en kampeeren in den door
het schijnsel der branden verlichten nacht,
zonder bivakvuur aan te steken. Zij mogen het
vuur va.n den vijand niet tot zich lokken.
Hoe het met het fort 6 en 7 staat, weet hier
geen mensch. Slechts zooveel weet men, dat
onze troepen bij Adamowiteji nog door deze
forten beschoten worden on dat ook de toe
gangswegen naar den Njomen en do hoofd
weg hevig beschoten worden. Tegen den rood-
gloeienden hemel teekenen zich de breede,
plompe silhouetten van de oudo forten 2 en 3
donker en dreigend af en in het tussci'.en-
terrein van d© forten brandt een gedeelte van
de reusachtige schuren met hooge vlammen.
Langs den weg sluipt een bataillon infanterie
langzaam en voorzichtig voorwaarts. Het
heeft do opdracht met pontons het tegenover
gelogen gedeelte van de stad te hereiken, om
een bataillon, dat reeds overgestoken is, ver
sterking te brengen. Ik volg het bataillon en
hen spoedig tusschen do huizenrijen van
Grodno. De straten zijn donker on uitgestor
ven. Hot bataillon. dat voor mij uitgaat, ia
zijwaarts afgeslagen en trekt in langgerekt©
linie nanr den Njemen. In do lucht huilen do
granaten en bestrijken het geheel© gebied der
voorstad. Boven mijn hoofd gonzen do ge
weerkogels en 6laan mot korten harden slag
togen do huizen. Hier cm daar galoppeert een
eenzame ordonnans door do straten on ver
dwijnt weer spoedig om een hoek. Het is een
akelige rit, deze tocht door do verlaten stad.
D© meeste ruiten zijn stuk en d© schorven
glooien in den rnodpn weerschijn van den
brandenden hemel Alleon uit do kelderwonin-
gen_blinlrt^vaak door een smalle spleet een.
Hubortusheuvel. Dan worden ze onderbroken
door do kloof van de Charmes-beek. Verder
loopen zo over den heuvol, dio den morkwaar-
digon naam van Ezolsneus draagt, tot do
Houyotte-valloi. Dit zijn grootendeels de stel
lingen, die do strijders in Argonne den vijand
in Juni en do eerste dagen van Juli ontnomen
hebben. Het was een grondel van prikkel
draad, machinegeweren en mijngangen, die
Cimotières, Bagatelle en Groene. Gracht hoeten.
In deze stelling dringt boogvormig een nieuw
sterk Fransch bolwerk, een vesting uit mijn
gangen, Spaansche ruitere, draadversperrin
gen, kloven ©n blokhuizen en onderaardsclie
forten. Het werk Marie-Thérèse.
Morgen zal hot in ons bezit zijn. Om acht
uur zullen de batterijen een hagel van staal
op hot werk worpen en om elf uur zullen vrij
het bestormen.
Mijn instructeur telefoneert in verschillende
richtingen. Do horloges moeten gelijk gaan.
Een paar minuten verschil kan noodlottig
worden. Elk© kleinigheid is besproken, alle
maatregelen zijn tot in do kleinste bijzonder
heden getroffen. Mijngangen, ammunitie,
handgranaten, gasmaskers, granaten, water,
voedingsmiddelen. Iedere compagnie, iedere
sectio, ieder man, weet wat hij te doen heeft.
Wij gaan nu naar de cantine. En zitten in
stoelen om den haard. Orer den aanval wordt
niet moer gesproken. Do politiek en een fox-
tor rier mooten stof leveren voor liet gesprek.
Dit wordt echter geen oogenblik levendig of
luid. De telefoon klinkt ie- vaak. Vroeg gaat,
men na3r bed.
In mijn dakkamer heb ik tijd om na te
donken. Nu on dan in het bosch dof kanon-
gebrom. Het gromt in den nacht en ergens in
de verte hoort men goraas. Onze soldaten, die
nu daarbuiten in de loopgraven liggen, weten
dat zij om elf uur precies over de loopgraven
moeten klauteren. Zij bereiden zich op de be
storming voor. Veel harten kloppen sneller en
velo soldaten slapen dezen nacht niet in hun
kuil.
Maar zij, daar ginds in Marie-Thérèse, zij
weten niets en zij vermoeden niets. Nu, dan
slapen zij te minste dezen eenen nacht nog
zonder zorg. Morgen om dezen tijd is Marie-
Thérèse het graf van velen. Wat zon er echter
gebeuren als de Franschman hedennacht aan
viel Of het in don naburigen sector deed bij
hot aanbreken van den morgen? uit het bosch
dreunt het rollen van zwaar geschut. Bijna
zonder ophouden wordt er gevuurd. Ik luister.
Begint het totrommelen Neen, het is eon
opjiasser, dio naastmij '"in de vliéringkamer
snurkt.
RUSLAND.
Van het Oostelijk Oorioqsterrein.
Russisch legerbericht.
PETERSRITRG. (Communiqué van
den Grooten Genèi'alen Staf.)
In de streek ten Z. W. van Duna-
burg, weerden wij herhaalde aanvallen van
de Duiteche troepen af tusselien den straat
weg naar Dunaburg en het meer Samawa.
Kleine detachementen Duitsche cavalerie
verschenen hij den spoorweg Móiodetsjno-
Polotzk.
Ten N.O. van Wilna slaagde de vijand
er in naar den linkeroever van de rivier
de Wilija over te steken.
Ten Z.O. van Orany zijn de Duitsckers
bezig pogingen aan te wenden om de rivier
Wersaka over te steken.
Bij het dorp Eismonty drongen onze troe
pen den vijand in de rivier.
In de richting van Pinsk trokken onze
troepen terug onder den druk van den
vijand.
In de streek van Nijnistochod drongen
wij het offensief van den vijand terug naar
Oegrinitsji.
In de streek van Derasjno en in verschil
lende andere deden van ons Galicisoh front
zet de vijand zijn tegenaanvallen voort.
Door deze tegenaanvallen tracht de vijand,
die zeer geschokt is, zijn positie te versber
ken, doch. zelfs in het gunstigste geval wor
den deze pogingen slechts gevolgd door lo
cale successen, terwijl onze troepen met
goeden uitslag hun taak in het gevecht
voortzetten. Ten Westen van het dorp
Pendykie, in de omstreken van Derasjno
maakten wij 400 krijgsgevangenen, namen
wij vier mitrailleuses, maakten wij ons
moester van een brandewijnstokerij en van
het kerkhof. Bij Derasjno maakten wij
meer dan 700 krijgsgevangenen, namen
wij eveneens vier mitrailleuses en sloegen
wij de verwoede tegenaanvallen van den
vijand af.
Bij het grensdorp Novo-Alexinetsj en de
stad Wischnewetsj en bij de Strypa ten
westen van de lijn Tarnopol-Trembowla
leverden wij op verschillende plaatsen hard
nekkige gevechten inet den vijand, die zich
vastklemt aan de rivierovergangen.
Opmerking. In het officieele
Oosienrijksche communiqué van 12 Sep
tember wordt gezegd, dat wij werden terug-
dunne lichtstreep. Men ziet daar in kleine
kamers een bont mengelmoes van mannen,
vrouwen en kinderen, die opeengedrongen
zitten, als haringen, in d© bedompte vertrek
ken, cn met angstige doffe gezichten afwach
ten. wat deze helsche nacht nog brengen zal.
Ik sla links af cn ga naar de rivier. Op
//n draagbaar wordt eon officier voorbijgedra
gen, die zoooven in deze straat doodelijk go-
wond is. Een machinegeweerafdeeling sluipt
langs de huizen naar eon heuvel aan deze
zijde van den Njemen. Zij moet de Russen, die
aan do overzijde bij do kazernes, wanhopigen
tegenstand bieden, beschieten. Ik kan niet
over do rivier komen, omdat do pontons
achthonderd meter meer westelijk liggen en de
tn=schenroiuito 'zoo hevig onder vuur staat,
dat men het ongedekte terrein niet betreden
kan. r
Het gezicht op de breede rivier is overwel
digend woest. D© lang© huizenrijen aan den
veertig meter hoogen oeverrand liggen in
gloeiend rood, als feestelijk geïllumineerd. Dc
beele wijde hemelboog brandt en sproeit. In
deze vuurz&e stoken tallooze kerktorens
met diepe, in rose overgaande schaduwen, met
blinkend© gouden koepels en kruisen omhoog,
omkranad door ontelbare granaatwolkje3 die in
oen rossen sluior gehuld zijn. Het geweervuur
wordt steeds heviger en ook eenige granaten
nit fort 7 vallen tusschen de huizen van de
voorstad. Op den anderen oever schiet plotseling
een geweldige vuurzuil omhoog. Het regent
vuur als uit een reusachtige fontaine lumi
neus©. Dan volgt eon geweldige ontploffing,
dio tusschen de hooge oevers heen en weer
gekaatst wordt en in een honderdvoudig ge
dreun wegsterft. Zóó geweldig is het geluid
van deze ontploffing, dat het kanongedonder,
dat tot nu toe zoo schrikwekkend door den
nacht sidderde, nauwelijks meer hoorbaar is.
Een munitie-depot van de Russen is in do lucht
gevlogen. Nu brandt het daar ook overal en
de reusachtige vlammen, die ten hemel stijgen,
verlichten helder en schreeuwend do twee reus
achtige Njemenhruggen, wier machtige ïjzcr-
eonstructies. in het midden gebarsten, half in
het water liggen, half ten hemel rijzen en in
do schaduw van dezen half donkeren nacht tien
maal vergroot schijnen. In do voorstad harsten
steeds vaker de bommen. Ook zware granaten
slaan met een geweldig gedreun in d© huizen
in. Hef is niet mogelijk in dezen nacht de over
zijde to bereiken en ook het verblijf hier wordt
steeds gevaarlijker. Achter den wog dekking
zoekend, ca ik naar mijn automobiel terug.
geworpsn op het bruggehoofd van Tarnopol,
en dat wij bij Tarnopol ernstige verliezen
loden. Doch de vijand hoeft geon gegevens
om over de grootte van onze verliezen te
oordeelen, want in do gevechten van 10 en
11 September zetten wij voortdurend de
achtervolging van den vijand voort, en
niettegenstanr.de hem versterkingen bereik
ten, werd hij nog westelijk van Tarnopol
verstrooid naar de zijde van de dorpen
Gliadki, Zebroff en gedeeltelijk zelfs 'tot op
den anderen oever van de Strypa.
De positie van Rusland.
Aan de „Daily Chronicle" wordt uit Potro-
grad geseind
Er was oen tijd, da£ de roem van Von
Mackensen de faam van Von Hindenburg
scheen to overschaduwen in de oogon van hun
landgenooten, doch nu is Hindenburg*© ster
weder rijzende en dio van Von Mackensen aan
het verbleeken, juist op het moment, dat hei
noodzakelijk voor do Duitecho plannen is, dat
zij met- onvormindordo helderheid zou schij
nen. Het Duitsche centrum, waar do sterkste
strijdmachten zijn geconcentreerd, bowcegt
zich zeer langzaam voorwaarts on hot is dui
delijk, dat de Duitschcrs niet wcnschen dat
do Russische hoofdmacht haar terugtocht zou
verrolgeni zonder een grooten slag to begin
nen. Voor heden is het daarom het doel, do
Russen aan het Noorden en het Zuiden to om
singelen en de hoofdmacht geheel en al in een
val to drijven en volkomen met- haar af te
rekenen voor de winter komt. Doch do Duit
sche plannen hebben hun vrocgero klaarheid
verloren; de Duitschcrs beginnen de nadeelen
to ondervinden van do moerassen, terwijl de
Russen gestadig in liet voordeel komen, doordat
zij op eigen grondgebied vechten. Von Hinden
burg's troepen op don linkervleugel zijn met
groot© energie in Koerland voorwaarts genikt.
D© legers van Von Mackensen zijn aan hot
wankelen gebracht. Hun insluitingsbeweging
maakt niet alleen geen enkele vordering, doeli
krimpt t-engevolgo van het nieuw© Russische
initiatief. Dagelijks brengen deze legors hun
aantal gevangenen en kanonnen op, zoowel ir>
Galicië als in Wolhynië. Kief en do Zuidel i]li<*-
havendistricten zijn thans veilig. D© Duit-
schors trekken terug van Tarnapol naar Lom-
berg en hun pogingen om het spoorwegkrais-
pnnt Kofno te nomen zoowel door front-
aanvallen van den Kowel-spoorwog als door
flankbewegingen .gericht op de lijn Doebno-
K-rementcz zijn verijdeld. Dozo zwakte in
het Zuiden belemmert de Duitsche bewegingen
langs de geheel© linie, brengt hun samenstel
van verbindingen in gevaar en maakt, hun oj>-
marsch in het Noorden slechts gedeeltelijk doel
treffend.
De punten welke op do linie WilnaKofnö
(waarop de Duitschcrs voortdurend druk uit
oefenen) ernstig bedreigd worden, zijn slechts
Wilna en Bamowitsj, naar welk laatstgenoemd
spoorwegkruispunt do Duitschcrs uit Slonim
■oprukken. Te midden van de vergiftige uitwa
semingen van d© Pripetmoerassen doolt do
Duitsche cavalerie treurig rond. Zij werd
teruggeworpen naar do samenvloeiing van de
Tocria met de Pripet, ten Noorden van Kowol.
De gewonden In Rusland.
In een artikel in het Berliner Tage-
blatt", getiteld „Tusschen Kow.no en Wil
na", vertelt dr. Paul Michadis van de
Duitsche gewonden.
Het vervoeren van de gewonden, zegt hij, is
misschien do aangrijpendste zijde van den oor
log. lederen dag zag ik ze aankomen. Op
kleine boerenwagens werden aangebracht.
Mot bleoko gozichten liggen ze op het stroo.
Geduldig verdragen zo alle pijnen, maar in
hun oogen ziet men eon uitdrukking van ein
deloos leed. Hoe sneller het voorwaarts gaat',
des te langer duurt het >eer liet lazaret bereikt
in, waarnaar zoo vurig verlangd wordt. Soma
duurt het al t© lang.
Wij moesten naar Ivowno terug. Na een
langdurigen, bezwaarlijken tocht hadden wij
een station kunnen bereiken van de lijn Kow-
no-Wilna. Van hier hoopten wij met den trein
verder to komen. Er bestaat werkelijk een soort
spoorwegverkeer. De Russen hadden echter allo
locomotieven meegonomen. Slechts cenigo do
zijnen goederenwagens hebben wij gevonden.
Z© worden door paardon. getrokken. Op den
wog van Kowno voeren zij allo mogelijke soort
materiaal aan en op don terugweg brengen zij
to wonden mee. Er bleef ons geen andero keus
an in een met zwaar gewonden bezetten goe
derenwagen een plaatsjo t© zoeken. Er lagen
een en twintig man, van wi© geen enkele zich
bewegen kon. De meeston hadden schoten in de
beencn. Anderen waren zwaar gewond in de
longen en in den buik. Daar lag do Hes naast
den Sileziör, do "VVurtemburger naast den West-
faler. Het wa6 een tooneel van de diepste ellen
de. Ook dat moet men eons gezien en beleefd
hebben om tc weten wat de oorlog is en hoe liij
er in werkelijkheid uitziot. „Waarmoe heb ik
dat verdiend?" vraagt een man met een
verbrijzeld© dij. Daaraan liobt gij geon
schuld", troo6tfc© ik hem, dat hebben anderen
op hun geweten". Hij vreest, dat het been ver
loren is ©n toch zegt hij melancholiek: „Ikheb
mijn vaderland maar weinig van dienst kun
nen zijn. Ik bon eerst sedert den 20en Juli in
het veld".
Een andere, die naast mij ligt, heeft ©en
do sterke oostenwind aan allo kanten doorheen
blaast, maar waar ook nog bloedige uniformen,
opengesneden schoenen en bloedig© lappen rond
liggen van de Russen, die hier gisteren nog
gelegen hebben. Hot bombardement duurt don
geheelen nacht door. Tegen drie uur 's morgens
werd het bijzonder hevig en het ratelen der
machinegeweren scheen geen einde te nemen.
Naar ik later vernam, probceiden de ten noor
den van de stad verschanste Russen een ver
woeden tegenaanval, dio na uren van strijd
met zware verliezen mislukte.
's Morgens om vijf uur, nog in de schemo-
ring, reed ik weer naar de stad. Bij de eerst©
huizen van de voorstad, links van den weg, zijn
in den nacht nieuwe kanonnon opgesteld, dio
fort 6 en 7 beschoten. Dczo forten beantwoor
den nog steeds krachtig ons vuur. Van do
kazernes uit, die op do hoogten 138 en 139 do
geheele voorstad cn een gedeelte van de rivier
beheerschcn, wordt zoowel onzo oever met de
voorstad als ook de binnenstad aan do overzijde
krachtig met granaten en shrapnels bestrooid.
De strijd duurt met om-erminderdo hevigheid
voort. Onder bescherming van de duisternis
hebben de onzen een pontonbrug over den Nje
men geslagen en daarop heeft men eenige
batterijen artillerie naar do overzijde gebracht
om onzen bataillons daar hulp to brengen. Ik
ging door een zijstraat naar de brug. Overal
langs dc-n weg lagen d© lijken van gevallen
soldaten. Dc verstijfde lichamen van neorge-
raaaide paarden versperden den weg cn in dc
lucht suisden onophoudelijk granaten, shrap
nels c-n geweerkogels. Ongevoer driehonderd
meter voor me rolt een ruiter neer on man en
paard wentelen zich in'hun bloed. Eon shrap
nel heeft hen getroffen en stervend liggen zij
in het vuil van den weg. Ik bereik den oever
en blijf achter den weg gedekt staan om het
gevecht aan do overzijde waar te nemen. De
stad brandt op verschillende punten en dc
zware rookzuilen kronkelen langzanm omhoog
in de morgenlucht. De forten 6 en 7 vuren
onverdroten voort. Do dappere commandant
schijnt ze te willen houden zoo lang hij kan.
Op de pontonbrug trekken lang© colonnes ge
schut en ammuniticwagens naar de overzijde en
linies en rechts kletteren de shrapnelkogols op
het water, het hoog opzwcepond. Hier en daar
zinkt een man of een paard in elkaar Snel
wordt de hindernis uit den weg geruimd en dc
colonne gaat verder. Dc tref oen mij bekend
officier, dio met zijn zware artillcrio naar de
overzijde moot, om de kazernes on hot station,
waar do Russen zich wanhopig houden ©n den
dio vier kilometer achter mij op mij wacht. Ik onzen hevige verliezen toebrengen, onder vuur
overnacht in. een open loods, waar pietalleen pte nemen. Ik ga mot^hem mep^pvqr^devbpug.^
schot in de borst. Hij steunt en kucht, kan
niet zitten cn niet liggen. Hij zeu willen hoes
ten ©n hij kan niet. \\cer een ander haalt een
photographic uit zijn zak: een vrouw met drie
kleine kinderen. Hij kijkt er lang op en steekt
het portret dan weer met een «liepen zucht in
den zak. Hier ligt een man van rijperen leef
tijd mot gespalkt been, doodsbleek. Hij ver
klaart zijn toestand door het lang© transport.
Borst vier, dan tien, dan twaalf uur mot den
wagen. Bij eiken ruk voelt hij do vreesolijkste
pijn. Allen verlangen vurig naar het lazaret,
waar zij oindelijk rust en verzachting van hun
pijnen hopen te vinden. Maar het is nog een
lange weg, de trein rijdt heel langzaam en
moet steeds weer stil houden. In de eerste
uren vinden d© gewonden nog oenigen prikkel
in den veranderden toestand. Vóór het ver
trek hadden wij nog sigaren opgediept ©n nu
verdeden wij daarvan. Allen grijpen er naar
on doen ten minste oen poging om te rooken.
Als trooster en pijnstiller is tabak onovortref-
felyk, Dezxs en gene vertelt van zijn ervarin
gen op de verschillende slagvelden. Zij zijn
slecht te spreken over de Russen. Wie in
Frankrijk was, vertelt van het grooto verschil
tusschen den oorlog met de Russen en de
Franschen. Algemeen was do Rus de zwakste
vijand genoemd. Toch verklaart men uitdruk
kelijk, dnt er onder de verschillende Russische
troepen grooto verschillen zijn. In het bijzon
der worden do dapperheid en het goede schieten
van do Siberiërs geroemd. Langzamerhand ver
stomt hot gesprek. Vermoeidheid wordt den
jiatiënten de baas. Ze vallen in een onrustige
sluimering en één, die blijkbaar koorts liceft,
gelooft nog in het gevocht te zijn. Onafgebro
ken praat hij tot zijn kameraden, vuurt ze aan
en waarschuwt ze dan weer. Do slaap duurt
echter niet. lang. Eindeloos kruipen de uren
voort, 's Morgens om tien uur zijn de patiën
ten ingeladen, het wordt middag en avond.
Het is pikdonker in den wagen. Wo steken een
eindje kaars aan, dat het treurige tooneel
slechts mat verlicht. Eindelijk, om tien uur
's avonds, is het station van Kowno Bereikt.
Wij stappen uit en ademen weer frïssche lucht
in. Voor do arme gewonden is het oogenblik
gekomen, waarop zij eindelijk naar een laza
ret gebracht kunnen worden. Een Roode Kruis-
"aütomobiel staat gereed. Deze kan echter
slechts een gedeelte meenemen en het duurt
lang voor allen in hot hospitaal zijn.
STALIE.
Rondom Tolmino.
Uit Genèvo wordt aan de „Daily Express"
geseind, dat volgons uit. Laibarh ontvangen
telegrammen van bei-ia zijden hevig gavach-
ten wordt rondom Tolmino, dat door drie
Oostennjkscho legerkorpsen wordt verdedigd.
Ten Zuiden van Plezzo schrijcon de Italia
nen, ondanks hot slechte weder voorwaarts.
Zij veroverden gedurende den nacht aan 12
Sept. vier mijlen loopgraven, die vol dooden
lagen.
Ten Noorden van Javorcek hebben de Oos
tenrijkers het Italiaansche offensief gestuit,
doch ten Zuiden van dit punt veroverden de
Italianen vijf cementen loopgraven, een machi-
negeweor-afdeeling en drie zware kanonnen.
OP ZEE.
Het drama op zee.
Do logger KW 171 „Noordzee V", aan boord
waarvan het bekende drama zich heeft afge-
spoold, behoort aan d© reederij „Noordzes
Visscherij" te Katwijk, directeur de heer N.
Haasnoot,
Vanwege het departement van buitenland-
scho zaken is aan don Ncderlandschen consul-
generaal te Londen telegrapliisch opgavo ver
zocht van de namen der drie omgekomen leden
der bemanning.
Do namen van do omgekomen zijn: P. van
Duyn, stuurman, 28 jaar, gehuwd; J. Jonker,
33 jaar, gehuwd; K. Kuyt, 27 jaar.
Verder bevonden zich aan boord de schipper
K. do Haas, 39 jaar, gehuwd, R. Ros, 43 jaar,
gehuwd, P. v. d. Plas, 34 jaar, gehuwd, L.
Vlieland, 17 jaar, P. Heemskerk, 29 jaar, ge
huwd, J. Kuyt, 16 jaar, D. do Mol, 13 jaar,
A. Ros, 13 jaar, W. Huwaard en A. Vlieland
?S jaar.
Het schip zelf wordt vastgehouden tot de
bergingskosten zijn voldaan. Het is verzekerd
bij do Onderlinge Verzekering-Maatschappij te
VÏaardingen.
In verband met dit drama wordt ons mede
gedeeld, dat er tien loggers van dien naam
bestaan. Van dozo behoort er één tliuis in
VÏaardingen, één in Maassluig, en acht in
Katwijk aan Zee. Deze acht zijn gemerkt
Noordzee I tot cn met Vin.
De „E. 7".
LONDEN. De Admiraliteit deelt
mede„De vijand verklaart de
„E 7" (commandant Archibald D.
Cochrane R. N.) in de Dardanellen in
den grond t© hebben geboord en drie offi.
eieren en 25 man van de equipage krijgsge
vangen te hebben gemaakt-
Daar sedert. 4 September geen berichten
omtrent dezen onderzeeër zijn ontvangen,
wordt ondersteld, dat het bovenvermelde
bericht juist is."
Nu bon ik in de eigenlijke stad, waar alle stra
ten en pleinen vol soldaten zijn. Landweersol
daten zoeken de huizen af en vinden overal
Russen, die zich verborgen hadden. Meest lie
den van den landstorm in dc versehiUcndste
uniformen. Juist vat een koepeltoron van een
Russische kerk vuur, aangestoken door een
shrapnel. De vlammen grijpen snel om zich
hoen. Spoedig is de gehcclo mooi© kerk een
vlammenzee. Bij «1e groot© orthodoxe kerk rijdt
een lichte ammunitie-colonne. Een granaat' valt-
er in en drie man alsmede de vier paarden
zijn dood. Op straat is geen enkele burger te
zien. Slechts aan de keldervensters vertoonen
zieli bleeke gezichten. Verschrikt deinzen zij
terug bij een hevige ontploffing. Op het oude
marktplein, het mooiste gedeelte van do stad,
ligt een bataillon in dekking en wacht op het
bevel tot oprukken. In de domkerk verdringt
zich do bevolking. D© menschen liggen of zit
ten geknield op den grond, menigeen heeft het
gezicht tegen de aard© gedrukt. Twintig minu
ten geleden is in deze oudo, oorwaardige kerk,
juist hij het hoofdaltaar, een zware granaat
binnen gevlogen, heeft don driehonderd jaar
ouden, dikken muur doorboord en is daarop
voor do alt.aarl.afel neergevallen, zonder te ont
ploffen. De aanwezigo vluchtelingen hebben dit
als een wonder beschouwd en zoodra dit in de
andere kerken bekend werd, stroomden velen
nog hierheen.
Merkwaardigerwijze vond ik in d© hoofd
straat nog een good hotel open en do waard
bracht mij onmiddellijk naar een zijner beste
kamers.
By een verderen tocht door de stad zag ik
een cieennardig tooneel. Op 't trottoir stonden
op tafels twe© machinegeweren en richten hun
vuur op een gebouw, dat vijfhonderd meter
vorder lag. Tiifsclien do beide machinegeweren
stond een veldkanon en do bevolvoercmlo offi
cier verteld© mij, dat hij tien minuten geleden
nog een aanval der Russen afgeslagen had.
Heb geschut schoot op 450 nieter. Overal ver-
sprei«l lagen do lijken der Russische soldaten.
Zonder kijker kon men ze onderscheiden, zoo
dichtbij was hun aanval mislukt.
Zooals bij ieder straatgevecht waren ook onze
verliezen niet gering. De Russen verschansten
zich in de huizen en schoten uit do vensters en
van achter de tuinmuren op onze troepen. In
het gouvernementspaleis, oen oud historisch
gebouw, waar eens koning Sigismund met zijn
hofhouding had gowoond, speelde zich een bloe
dige strijd af. In den nacht waren do Russen
daar aangevallen en na een strijd van uren
verjaagd. Een schrapnel had don linker zij
vleugel getroffen,,^n^lapgz^m.yeraj^piddo, het-
Kennisgevingen
- voor
Verloving, Ondertrouw,
Geboorte, enz.
Invitatlën, Dankbetuigingen, Menu's -
Programma's, Balboekjes, Visitekaarten,
- Luxepapier, Artistiek Stempelwerk -
B. van Mantgem, Hofleverancier
Singel 562. hoek Vijzelstraat, AmsL
Ontzettende ramp in
Zuid-China.
Het „Soerabajasch Handelsblad" van
29Juli geeft ©ene uitvoerige beschrijving
van een ontzetende ramp die Zuid-China
heeft geteisterd, waaraan wij het volgende
ontleenen
Bladen uit Hongkong van 16 en 17 Juli,
heden ontvangen, bevatten de uitvoerige bij
zonderheden van deze verschrikkelijke ramp,
vaarover ons reed§ den 15den Juli werd ge
seind.
De streken aan de West-rivier met de talrijke
dorpen en steden werden door de geweldigste
ramp bezocht welke Zuid-China ooit heeft ge
troffen.
In 't begin der vorige week wies hot- water
snel in de rivier en de bevolking begon onge
rust te worden. De regens van de laatste dagen
deden, aldus de bladen van 1-5 Juni, het water
met angstwekkend© snelheid stijgen cn thans
staat oen volkrijke streek geheiel blank en moe
ten duizenden menschen den dood in de golven
hebben gevonden. Zoolang 't water niet zakt,
valt a?.n redding niet te denken.
Talrijke dorpen cn kleine steden zijn onder-
geloopen en de bevolking die nog tijdig voor 't
wassende water ivist t© vluchten, verkeert in
een toestand van de grootste ellende. Verschei
dene schepen met rijst zijn reeds nit Hongkong
naar de zwaarbczochte streken vertrokken.
De kapitein van de „Lintan", die juist met
zijn schip van de West-rivier kwam en te Hong
kong arriveerde, verklaarde nimmer zulk een
overstrooming te hebben gezien. Do ontzet
tende overstroomingen in hot vorige jaar waren
betrekkelijk onbeduidend bij deze ramp verge
leken. Te Woetsjow, vertelde hij, klom liet
water tot 79 voet. Het verlies van mcnschen-
lovens moet verschrikkelijk zijn, verklaarde deze
kapitein.
Kanton ontkwam niot aan do ramp. De
Shameen stond onder 2 voet water. De meeste
wijken der stad waren overstroomd en talrijko
booten met vluchtelingen sloegen om. Zij von
den een jammerlijken dood in de golven.
Het geheele bootverkcer op de Westrivier
moest worden stopgezet. Het verkeer met Kan
ton kon slechts met groot gevaar worden
onderhouden. Later moest ook dit worden ge
staakt. De bootep konden niet meer op tegen
liet nog voortdurend wassendo water. Talrijke
booten moeston onverrichter zake. teruglceeren.
De meesto huizon staan tot aan do eerste
verdieping ondor water en om de bewoners te
bereiken, moeten heel wat moeilijkheden over
wonnen worden, daar de rauwo straten een
vlug heen-en-weer-varen belemmeren. Het ge
volg hiervan is, dat velen gebrek lijden.
Kapitein Marabal van do „Charles Han-
douin" beschreef het water op de ankerplaats
te Kanton als ech waren zondvloed, letterlijk
bezaaid met omgeslagen jonken en sampans,
huisraad en andere, voorworpen. Een gédeelto
was bedekt met milliocnen lucifersdoosjes, die
uit een lucifersfabriek weggespoeld waren.
Do zeeman zeide dat de grootste moeilijk
heid voor d© scheepvaart was liet ontbreken
van, boeien, dio alle weggeslagen zijn. Of
schoon de Charles Handouin" fliiiko machines
bezit, werd zij in een soort van draaikolk ge
trokken en boide ankers moesten gelicht wor
den om een ongeluk te voorkomen.
Tot overmaat van ramp brak in de zoo
zwaar geteisterde plaats in don namiddag van
13 Juli nog een brand uit, waarbij een enorm
aantal winkels in asch gelegd werden en velo
menschen omkwamen. De botvoners v.an do
winkels, waar do, brand uitbrak, waren voor
het stijgende water op den zolder gevlucht, en
toen het vuur Iiun schuilplaats bereikt had,
was geen redding moor mogelijk. Zij stonden
voor de keuzo zich te laten verbranden of in
het water t© springen.
Velen deden het" laatste, versoheidenen ver
dronken, terwijl do anderen in do vlammen
omkwamen. Do brand, dio hot werk van roe
vers geweest is, waarvan er thans honderden
bezig zijn nan het plunderen, ontstond op
Sairipang Hong, in de C'hineeschc stad, welko
in de buurt van bet douanekantoor ligt. Allo
liulp was tevergeefs, het i uur verbreidde zich
met een ongelooflijke snelheid.
Het is nog moeilijk vast to stellen hoeveel
huizen en. winkels in vlammen zijn opgegaan.
Telegrammen noemen een aantal van 12
a 1300!
De „Heung Sjan" kwam met geredden uit
Kanton te Hongkong aan. Do menschen wa-
vrnir zich verder onder het dak. Niemand had
echter tijd om te blusschcn.
Terwijl ik verschillende barricaden bezocht en
zag ho© onze troepen langzaam het station en
de kazernes naderden merkte ik, dat hot-vuur
van fort 6 en 7 duidelijk sterker werd. Eenige
zware kanonnen, die blijkbaar weer in bot fort
teruggebracht zijn, daar «Ion vorigen dag alle
zware kanonnen verwijderd waren, openden oj>-
nieuw het vuur. Naar verluidde nas er een
hevel van grootvorst Nioolaas gekomen, dat
alle werken tot het uiterste verdedigd moesten
worden. Dit kwam echter te laat. Het grootste
gedeelte van de stad was reeds in ons bezit. In
ieder geval bewees de lange en bloedig© tegen
stand van de Russen, dat zij op hun aanvanke
lijk plan om de vesting zondc-r een schot te
ruimen, op het laatst nog teruggekomen waren.
Daarvoor moeten gewichtige rc-dencn hebben
bestaan, want reeds den 23©n Augustus was aan
de bevolking medegedeeld, dat de vesting
Grodno slechts een versterkt kamp was, -zoodat
de bevolking niet voor oen belegering behoefde
te vrcezen.
Tegen zes uur 's avonds hoorde ik uit. d©
richting der forten 5 en 6 eenige ontploffin
gen en de hemel werd in dio richting door
vuurzuilen verlicht. Do commandant had zijn
forten laten springen 'en do nog overgebleven
kanonnen onbruikbaar gemaakt. Do laatsto
forten van Grodno waren in handen van do
Duitschcrs. Nu is alleon nog een klein gedeel
te van do stad, het station en de kazernes
in handen der Russen. D© zwar© Duitsche
kanonnon schieten schot na schot in deze zoo
taai en dapper verdedigde steunpunten.
Acht uur 's avonds. Bij helder schijnsel van
<le brandend© stationsgebouwen cn d© ver zich
uitstrekkende kazernes bezichtig ik do laatsto
verdedigingspunten van Grodno, dio een ha'f
uur geleden genomen zijn. Het gouvernements
gebouw is intusselien een gloeiendo puinhoop
geworden en in het smeulend vuur liggen do
lijken der gevallen Russen. De bruggen naar
het 6tation zijn overal met lijken bedekt. Do
aanvallen der Russen, met grooio doodsver
achting uitgevoerd, hadden verschrikkelijk©
offers geöischt. Het station is slechts een
mengelmoes van ingestort© muren ©n verbogen
rails en achter de muren, tusschen do rails,
tegen de helling van den spoorweg liggen
overal slechts lijken ©n nog eens lijken, grie
zelig verlicht door dc vlammen van do bran
dend© kazernes. Van. allo kanten worden Rus
sische gevangenen aangebracht...
Berlijn, 11 September.
if
