No. 12.
Zondag 13 September 1914.
Orgaan voor Leger en Vloot.
K watta's
Manoeuvre Chocolaad
Onder redactie van D. MANASSEN.
Oplaag 50,000 exemplaren.
SOLDATENCOURANT
ADRES VAN REDACTIE EN ADMINISTRATIE: PALESTRINASTRAAT 10,
AMSTERDAM, TELEFOON Z. 1968. DIT BLAD ZAL DRIEMAAL PER WEEK
VERSCHIJNEN. LOSSE NUMMERS VOOR MILITAIREN 1 CENT, VOOR NIET-
M3XITAIREN 2 CENT, ABONNEMENT ƒ1.50 PER DRIE MAANDEN.
VOOR ADVERTENTIEN WENDE MEN ZICH TOT IJKT ALG. ADV.-BÜRKAÜ
ROUMA CO, 228 HKERENGBACHT A*DAM. ADVERTENTIEPRIJS l'ER
REGEL 80 CENT',
O- K
pRfltuCC
Het krachtvoedsel van het Nederlandsche Leger.
HEERLIJK VAN SMAAK. VERWEKT GEEN DORST.
Dat oase soldaten ean de grenzen rioh ook met teekenen' weten bezig te
honden, bewijBt bovenstaande „geschiedenis zonder woorden", door een
onzer grensbewakers geteekend en aan De Soldateneourant toegezonden.
MEDEDEELINGEN.
Vsn verschillenden kant vraagt men ons nog,
hoe betaald moet worden. Alleen, wie zijn geldniet
volgens een in het Recueil Militair opgenomen
voorschrift kan afdragen, zende ons eens per
week de opbrengst van „De Soldatencoorant"
pta postwissel toe.
De Soldateneourant
Kameraden^
Vandaag sturen wij reeds -.Nb. 12 -yaa. ons»
Soldateneourant in zee en daarmee zijn dan
reeds vier volle woken gevuld. Het zijn
weken van hard 'werken geweest om den boel
zoo goed mogelijk voor elkaar te krijgen,
maar met steeds stijgend genoegen hebben.-
wij onze taak voortgezet.
Niet allen kunnen wij, door gebrek aan
tijd, persoonlijk antwoorden, maar daarom
spreken wij in De Soldabenooarant een
woord van hwrtefijken dank uit voor d© vele
medewerking aïierwege ondervonden es
voor de talrijke bewijzen van sympathie en
waardeering, ons van verschillenden kant
toegestuurd.
Wij houden ons bij al onze vrienden aan
bevolen. Voor alles hebben wij de gewaar
deerde medewerking noodig van hen, die
zoo bereidwillig zijn de courant onder de
troepen van leger en vloot te verspreiden.
Vaste abonnementen zijn daarbij niet noo
dig. Ieder heeft doordat wij ruimschoots
couranten toezenden de gelegenheid voor
een enkelen oent een los nummer te koopen.
Naar de militaire leestafels zenden wij; nu
ook de „De Soldateneourant", maar, kame
raden, het koopen door u van toegezonden
exemplaren ia voor het volhouden der uit
gave noodig. Gij steunt er ons tevens mede
en al hebt gij die b.v. in een centrum
van verkeer ligt minder behoefte aan
lectuur, 'koopt dan tóch „De Soldateneou
rant" terwille van de toezending aan an
deren.
Uit de rubriek „Uit Leger en Vloot" en
de correspondentierubriek blijkt, dat de
IL
Gczonde soldaten; en front tegen de... verveling
...Ik had den nacht geslapen in een ambu-
lanoe-tent; in de af deeling naast de mijne
had ik als slaap-genooten een troepje ambu
lance-soldaten gekregen, die zich al spoedig
ontpopten als medische studenten uit Gro
ningen, Amsterdam en Leiden. Ze hadden
nog niet veel anders te doen gehad dan
coivée-dionsthun kwartier was door de el
lendige inhaligheid van do boeren miserabel.
Maar 't was een vroolijk studenten-clubje,
en geen van hen, die den indruk maakte, als
of hij z'n goeie humeur er hij zou verspe
len. Den vorigen avond hadden ze moe-
geproefd van 'n geïmproviseerd bowlt je, ter
gelegenheid van onzen militairen feestavond,
en vannacht hadden ze in 'n bed geslapen,
in plaats van op het ijl© stroodus waren
ze beet tevreden! En 's morgens vóór zee
gingen ze alweer op stap, om vóór het och
tend-appel in hun eigenlijk© kwartier te zijn
aangekomen
...Den verderen dag blijf ik ai
op den ambulance-dienst. Als mijn gast
heer treedt op d© commandant van een der
divisie-veldhospitalen. Hij is een pracht
kerel, die hij gebrek aan patiënten God
dank t al den tijd, dien de diensb-beslom-
meringen hem laten, voor zijn soldaten be
steedt.
...Neen, patiënten heeft hij eigenlijk nog
niet gehad. Zelfs is hij bijzonder optimis
tisch gestemd in zijn uitlatingen, over den
algemeenen gezondheids-toestand van de
troepen te volde. Zijn ambulance-tenten
staan sedert weken gereed; hij richtte een
groote zaal van het dorp Z. als tijdelijk hos
pitaal inalles is daar tot in de puntjes ge
reed, voor zieken en gewonden, voor behan
deling en operatie. ...Maar al die bedden
strak in dé rij, ze zijn tot dusver nog zonder
patiënten gebleven. Niemand, die zich daar
over meer verheugt dan deze sanitaire com
mandant 1
....In zoo'n voorbeeldloozen zomer, als
Augustus ons gebracht heeft, kwam geen
«J*kol« ziek© ach bijna a^najeldej^. .Anders,
Redactie niet meer alleen staat, maar reeds
terdege voeling met haar lezers verkregen
heeft. En de journalistieke medewerking,
blijkt ook .in de andere kolommen. Daar
tegenover konden wij van onzen kant weer
meermalen nuttig-voor onze lezers werkzaam
.zijn.
Zoo gaan wij verder bij steeds stijgende
'■belangstelling, dieons misschien spoedig zal
noodzaken de gewone oplage van 50,000 ex.
te vergrooteru
Hat. Vereeniging tot steon aan Miliciens.
Het zal wel niet ondienstig zijn in deze
dagen nog eens de aandacht van de belang
hebbenden te vestigen op het bestaan van
bovengenoemde vereeniging en dat te meer,
i-Oradat in gewone tijden herhaaldelijk blijkt,
dat die vereeniging niet zoo algemeen be
kend is, als in het belang der miliciens wel
Speoscholijk is te achten.
De' Nationale Vereeniging tot steun aan
Miliciens werd opgericht kort na de groote
spoorwegstaking in 1903 en is dus thans
•iï jaar oud. Heb doel dier oprichting was
om aan miliciens, di© ten gevolge van hunne
dienstplichtvervulling buiten werk waren
geraakt, zoodra mogelijk weer aan arbeid
£e helpen. Waar zulks noodig was, werden
verscheiden miliciens aanvankelijk geldelijk
totdat een plaatsing voor hen ver-
gesteund,
kregen va
Heb hoe
hoofdbestuur is gevestigd te Amster
dam. Hier en te a-Graven liage werden in
•1903 tegelijk afdcelingen opgericht. Het
mooie doel in aanmerking genomen, kon
het geen verwondering weldoen, dat de Ver
eeniging weldra nieuwe afdeelingon opricht
te, zoodat zij thans over ons geheele land
vertakt is en reeds 21 afdeelingen telt. Hier
onder zullen die afdalingen worden opge
geven en tevens de namen der penningmees
ter», tot wien men rich ingeval van nood
wenden kan. Uit de verslagen der Veree
niging blijkt dat sedert hare oprichting
meer dan 2700 miliciens aan arbeid zijn ge
holpen of gesteund.
bij de manoeuvres, zijn de soldaten nog al
'ns vlug klaar, om zich op het riaken-rapport
te laten inschrijven, 't Schijnt wel, of deze
Augustus-zon, die dag-in, dag-uit scheen,
alles wat er aan schadelijke ziekte-kiemen
besbaat, nu geweerd heeft. De gezondheids
toestand van de troepen daar in heb zuiden
laat voorloopig niets te wenschen. Zélfs
verklaart mijn militaire dokter, dat op
een groot aantal onzer soldaten deze mobili
satie-tijd een gunstigen invloed zal oefe
nen. Hij beweert:
„Vergeet niet uit welke ón-hygiënische
omgeving een aantal van die jongens komen
Er zijn er koopen bij, die slecht behuisd
leven, die hun slaapplaatsen op ongezonde
zolder- of kelder-verdiepingen hebben
hoevelen rijn er ook niet, die onder ge
wone omstandigheden zoowat den heelen
dag in een fabriek of werkplaats zitten
opgesloten, en nooit eens echt in de fris-
scke lucht komen? Voor een belangrijk
percentage van zulke jongens is het onbe
taalbaar, dat ze nu een gedwongen ver
blijf moeten meemaken in een gezonde,
frissche buiten-omgeving Eiken dag zonne
baden, flink werken, of stevige marschen,
zoodat ze er bij sweetenmaar in hun kwar
tieren een behoorlijke verzorging, die dik
wijls wel ver van weelde afstaat, maar dan
toch' niet onvoldoende mag heeten. Op die
manier krijgen ze weerstandsvermogen, trai
ning, spieren, gecondheid! En dit vormt
een belangrijken gezondheids-factor, waarop
een aantal van de mopperaars thuis wel
eens vergeten hun aandacht te vestigen...
Die afgeloopen Augustus-maand, en deze
aangebroken, even mooie September
maand., is een tijd. van gezondheids-oogst
voor een groot aantal onr-er soldaten, die
hun later ten goede zal komen, wanneer ze,
na de mobilisatie, weer in hun oude om
geving zullen terugkeeren
...Hij is een optimist, deze militaire
doktor. En ik houd van zijn slag!
..Van weer een anderen officier heb ik
te vertellen; óók een plaatselijk comman
dant, die met den burgemeester van het
dorpje, en niet te vergeten heer pastoor,
oen militair bewind voert, dat ik bier als
na te volgen voorbeeld zou willen aanhalen.
...Eigenlijk mag ik er niet over schrij
ven 't is Militair (met ©en hoofdletteren
alles wat het militaire Taakt, wordt in deze
dagen zoo'n beetje gecensureerd. Dua mag ik
niet zeggen» w^ar zjjn commando Jast, in
Met nadruk meenen wij er de aandacht
op te moeten vestigen, dat, na afloop van
den dienst alleen rij in aanmerking bomen
voor hulp, die ten genoegen van den betrok
ken compagnies-, escadrons- of batterijcom
mandant hun diemsbplcht hebben ver
vuld. Door Z. Bxe. den Minister van
Oorlog is aan de Vereeniging toege
staan daarvan inlichtingen in te winnen bij
de vroegere chefs van belanghebbenden.
2700 miliciens gesteundHet kan geen ver
wondering baren dat eene vereeniging, die
dat tot stand gébracht heeft, van vele rijden
werd gesteund. Zoo is het haar zelfs gelukt
onder de hooge bescherming te komen van
Zijne Koninklijke Hoogheid den Prins der
Nederlanden.
Het is duidelijk, dat zoodra eenmaal ons
vaderland zal kunnen demobiliseeren en
onze jongens naar hnnn© haardsteden kan
nen terugkeeren, de Vereeniging tot steun
van miliciens eerst de handen vol zal krij
gen, Vergissen we ons niet, dan ligt het in
haar voornemen om niet alleen de vertrek
kende miliciens te steunen, doch allen, die
onder do wapens rijn geweest en aan die hulp
behoefte hebben, Wij zullen ©ens op zoek
gaan ©n weldra in deze courant melden wat
het hoofd,bestuur in-deze heeft bepaald.
Nog ietsD© Nationale Vereeniging tot
Steun _aan Miliciens richtte op 6 Augustus
1.1. het volgende manifest tot de burgers
van Nederlands
Land-genooten!
Het hoofdbestuur der reeds in 1903 opge
richte Nationale Vereeniging tot Steun aan
Miliciens, die hare afdeelingon in alle deeien
des lands heeft en rich ten doel stelt; lo. te
roonkoaien, dat militiepKoij jagen ten gevolge
■ran do vervulling Tan hun dienstplicht hunne
betrekkingen verliezen en 2o. hulp te verlee-
nen aan hen, die ten gevolge van de vervul
ling hunner militieplichten hnnne broodwin
ning verloren en dientengevolge na hun ver
blijf onder d® wapenen in behoeftige omstan
digheden verkeeren, heeft in oene buitenge
wone vergadering overwogen, wat gedaan zou
kunnen worden om de jonge mannen, die thans
in het belang des vaderlands zijn opgeroepen,
te doen vertrouwen, dat zij straks, als zij naar
hunne haardsteden kunnen wederkeeren, niet
aan hun lot zullen worden overgelaten.
Het beste middel daartoe zon zonder twijfel
zijneene verklaring van heeren werkgevers,
inhoudende, dat het hun ernstige wil is de op-
geroepenen zooveel mogelijk weder in dienst te
nemen en het hoofdbestuur vertrouwt, dat
vele werkgevers bereid zullen zijn deze verkla
ring af te leggen.
Intuasohen voorziet het hoofdbestuur, dat in
spijt van den goeden wil der werkgevers, de
afdeelingon der vereeniging straks, als betere
tijden aanbreken, voor zeer groote moeilijkhe
den zullen staan, vooral wanneer zij zooals
het hoofdbestuur gaarne zou willen hare
zorg niet slechts over de opgekomen miliciens
welke streekook niet hoeveel man hij daar
commandeert, noch welke functie hij be
kleedt; evenmin wie hij is... Later, nè. de
mobilisatie, zal ik wel wat minder geheim
zinnig over zulke on-gekeimzinnigheden
mogen schrijven, denk ik.
't Komt er ook eigenlijk volstrekt
niet op aan wie het hier doet, wel wat
hij doet
...Dio plaatselijke commandant heeft
daar dan in zijn tijdelijke standplaats maar
wat aardjjf den boed naar z'n hand gezet.
„Staat vau beleg", hij is er koninkje in
z:n Brabantach© dorpje. De burgemeester
groet hem diep de pastoor neemt drie maal
daags z'n kastoren hoedje voor hem af.
Elke dorpsbewoner heeft kostgangers in
uniform ingekwartierdd'r wordt waar
achtig een aardig geld je verdiend aan de
militairen. De stemming in het dorp is dus
gunstig voor den soldaat!
...Maar dat is bijzaak. De plaatselijke
commandant denkt meer aan z'n soldaten
dan aan de boeren; intusschen houdt hij
ze allebei te vriend, zoo'n civiele
strateeg
...Veertien dagen in Augustus heeft hij
noodig gehad, om z'n kwartier voor zooveel
honderd man in orde te brengen. Nadat
zijn militaire zaakjes in de puntjes in orde
waren, heeft hij begrepen, dat hij front
moest maken tegenover don grootsten
vijand van zijn manschappende drei
gende Verveling! Hij vertelt me:
,,'t Is nu nog zomer; alles marcheert dus
nog best. Ik kan ze nu nog bezighouden
met de gewone werkzaamheden Er is altijd
wel voor een flinken halven dag werk voor
de soldaten. Administratie en exercitie;
kwartier in orde houden en paarden verzor
gen... Maar straks, als het najaar in eens
voor de deur staat, en de mobilisatie is nog
niet afgelast, wat dan! Dan gaat 't
regenen, dan wordt 't koud en ongezellig,
't Lekkere buitenlevéntje raakt gedaan.
In drie regendagen is de goeie stemming er
bij zulke jongens uit. Dat 's de gevaarlijkste
vijand] En met discipline alleen hou' je den
goeden geest er niet zoo gemakkelijk in, als
men wel denktIk heb er echter iets op be
dacht
...En wat hij daar in z'n dorps-konink
rijkje bedacht heeft, lijkt me zoo aardig,
zoo heilzaam en gezond, dat ik 't hier
over vertel* - -
maar ook over de opgekomen landweermannen
uit© trek ken.
Het hoofdbestuur doet daarom eon ernstig
beroep op de offervaardigheid van allen, die
prijs stellen op een krachtig Nederlandsch
i leger, waarin eon opgewekte geest hoorscht, en
vertrouwt, dat flinke toezeggingen van geldo-
S lijken steun, welke eerst- behoeven te worden
ingelost, als do bestaande moeilijkheden voor
bij zijn, zullen gedaan worden aan den alge
meenen penningmeester der vereeniging, den
heer Th. F. A. Delprat, oud-wethouder van
Amsterdam of aan de penningmeesters der af
deelingen (Amsterdam, de heer Th. F. A.
Delprat; 'z-Gravenhage, de heer B. ran Haers-
ma Burn aUtrecht, de heer mr. F. J. C.
Verhoeff, advocaat en procureur; 's-Herto-
genbosch, de heer F. J. G. van der Kroon,
adjunct-commies ter Pror. Griffie; Breda, de
heer C. I. van Temmen, gep. luit. kol. 0. I.
L.Amersfoort, de heer 0. A. J. J. van der
Linden, lo luitenant pl. staf; 'Leeuwarden,
de heer H. W. A. Ackermann, kapt.Rotter
dam. do heer P. J. A. Hoefnagels, fabrikant;
Leiden, de heer J. Graf, agent v. d. Ned.
Bank; Alkmaar, de heer G. G. Vonk, gemeen
te-ontvanger Sneek, da heer K. G. I3ouma,
fabrikant ;Haarlem, de heer M. H. Bingcr;
Arnhem, jhr. mr. H. O. M. v. Nispen tot Pan-
nerden advocaat- en procurenr; Zutphen, de
heer W .0. Staring, gep. kapiteinNaarden,
de heer T. M. Koster, res. mil. apoth-; Gro
ningen, jlir. O. B. van Vierssen Trip; Delft,
de heer H. Eekhoff, kapt. O. I. L.Eindho
ven, de heer J. A. H^Rijke, apotheker; ApeL
Hollonbach, gep. kapt. 0- I. L.} secr. der ge
zondheidscommissie te Ubbergen.)
Daardoor hoopt het hoofdbestuur in staat
gesteld te worden tot de verklaring, dat de
vereeniging onder miUtiepIicfetigen zal ver
staan zoowel landwetermannen als miliciens
eene verklaring, die zonder twijfel met blijd
schap zal worden vernömea door het gansdie
Nodcrlandsche leger, welks degelijke en ldocke
geest alle Nederlander» in der» ernstige tijden
rnt trots verruit.
Steunt ©ns dan allen, die het wd meent met
liet vaderland, steunt ons, werkgevers en gij
allen, die iets voor ons vaderlandslievende
doel kunt afzonderen, opdat wij tot de zonen
van ons volk, die thans onder de wapenen
staan, kunnen zeggen; Er wordt voor u ge
zorgd!
Uifc hefe bovenstaande blijkt dus welke
pogingen er than» reeds met 'heit oog op
de toekomst van hen, die thans in de ge
lederen staan en de vrijheid van Neder
land bewaken, gedaan wordt. Moge het
woord van opwekking tot de werkgevers
ook ingang vinden bij de zoo tallooss land-
weerplicbfcigen-werkgevers, die thans in de
gelederen staan, om in de toekomst in de
eerste plaats aan hunne kameraden de
hand te reiken.
Near wij vernemen heeft het manifest
van de National© "Vereeniging reeds tot
zeer goede uitkomsten geleid. En geen
wonder! Wij zijn er zeker van dat Neder
land hen, cüe thans onder d© wapenen
doorn, do heer J. A. Kerkhoven, oud-ing. S.S.
*0.-1..; Beek en Ubbergen, de hoer G. VY. L.
...Natuurlijk hebben de burgerlijke en
geestelijke autoriteiten daarbij moeten hel
pen dat waren dus d© burgemeester en de
pastoor van heb dorp. De een gaf rijn burge-
moesterlijko, de andera zijn geestelijke sanc
tie. In het katholieke land is de hulp
van den laatste nog wed zooveel waard,als
Van den eerste 1 ...Zoo kreeg de plaatselijke
commandant, zonder militaire beslagleg
ging zelfs, de vrije beschikking over een
groot, nieuw gebouwd 'lokaal, waarin an
ders het katholiek© patronaat goh ais vest is.
Dat werd toen ingericht als ontspannings-
zaal voor de soldaten; die zijn ©r kind aan
huis, zoodra hun dienst is afgeloopon. Sterke
di ank is er niet te krijgen, wel limonade.
Eer mag zooveel gerookt worden dat de
blauwe damp de vensters uit huilt. Er is ©en
tooneeldat is voor de wekelïjksche uitvoerin
gen. In de zaal staan biljarten en tafeltjes,
waanop lectuur wordt neergelegd. Zelfs mo
gen ze er kaarten, ...ja! de goedige, oude
pastoor moet dan maar 'n herderlijk oogje
dicht knijpen, hetgeen hij gemoedelijk
doet.
...Dit is alles ontspanning. Maar daar
mede zijn de soldaten niet voldoende bezig
gehouden, als straks de verveling komt
spoken.
...De plaatselijke commandant heeft in
de laatste paar weken een aantal verschil
lende cursussen ingericht. Er is een solda
ten-cursus voor „Nederlandsche Taal" éh
voor „Schoonschrijven"; er is een cursus
voor „Aardrijkskunde" en „Geschiedenis";
er is oen cursus voor „Landbouwkunde" en
voor „Staate-inrichting"er is een cursus
voor „Hygiëne" en „Kennis van het
paard"; er is zelfs een cursus voor „Steno
grafie" ©n voor Onderlinge gedachten-wis
seling".
...Het is bijna een volledige school-cursus,
en nog zoo onpractisch is hier het leer-pro-
gramma niet!
...Het leeraars-personeel is van een voor
beeldige toegewijdheid; de leerlingen in
uniform rijn van een voorbeeldige oplettend
heid.
...Na de eerste paar weken moest het leer
programma al worden uitgebreid Er kwam
een cursus bij in „Boekhouden"; „Be
ginselen van het Duitsch" werd op het
rooster geplaatst.
,..'t Lijkt wel, of het er toe gaat als op esn
Eton-kostschoolna den horsen-arbeid
.wordt er de keus gelaten tusschen voetbal,
Copyright Vereen ïgde Fotobureaux, Ainsteraam.
Schotsche hooglanders op marsch naar het front der Fransche troepen.
staan en daar hun eenvoudigen doch moei
lijken plicht vervuUen, niet zal vergeten en
niet in den steek laten. Wij komen spoedig op
deze zaak terug en hopen, dat de mobi
lisatie aanleiding zal geven, dat in talrijke
gemeenten, waar zulks nog niet gebeurd
ia, afdeelingon zullen worden opgericht.
Oad-minister Colijn over den
In het tijdschrift „De Jonge Man", orgaan
ran do Amsterdamse he Jongemannenvereeni-
ging, dat geheel aan den oorlogstoestand go-
wijd is, schrijft d© oud-minister Colijn, onder
den titel Het gewapend© volk", veer waardoe-
rend ore- onz© mobilisatie.
Vrijdag 31 Juli acAte de regeering het- oogen-
blik gekomen om hes Nederlandsen© leger op
roet ran oorlog t® brengen. Zij was daarmee
op tijd, doch ook geen minuut te rroeg. "Want
reeds een volgenden dag gebeurd© wat men in
den kring der rr-kmannen. steed® ate een vaeV-
staand feit had aamgaoovem; DmtecMead
richtte rioh tegen het Fransche noordorfrool.
Aan den vooravond van denreifden dag, dat
het ukÏBtateKn 1» Brvssel was overhandigd, was
de opkomst van militie en landweer 'bij ons
een voldongen feit. Zeker, er viel nog veel
t© deen, maar als het op haren en snaren gezet
had moeten worden, had den volgenden dag
d. i. 2 Angus tas met de concentratie van
de gemobiliseerde weermacht een aanvang ge
maakt kunnen rijn. Indien aan ons dezelfde
eisch gesteld war© als aan België, dan roa
bij gemis van vestingen; aan. de Maas den
ten Augustus 's morgens het Nederlandsche
veldleger op r/tjn post rijn. geweest.
't Is nu anders geloopen. Er rijn enkele
dagen geneest van onzekerheid, geboren uit de
omstandigheid ,dat het gevaar evengoed uit
het westen komen kon als uit het oorten. Dit
noopte tot het volgen van een ander© gedrags-
Irja bg hst opstellen van de troepen, maar ah»
bet gevaar zich bij ons «ven duidelijk gateekond
had ris in België, naar welk© wijze ook, dan
waren we klaar geweest. Evenwel, met het oog
op de zeer snelle inleiding der vijandelijkheden,
reeds in den morgen van den 4en Augustus,
ook geen minuut to vroeg,
biljart of pandoer!
...Eu z© daar zoo zien school-zitten in de
middag-uren!... De schoolbanken, geleend
uifc de dorps- en kloosterschool, zijn eigen
lijk veel te klein voor onze soldatenze rit
ten er wat gewrongen in, hun beenen steken
er lang uifc. Maar wie daarop let is een
Bchoolvossige knies-oor
...De „Stenografie" en het „Schoonschrij
ven" worden gedoceerd door een der daar
voor gereernteerde, maar toch vrijwillige
dorpelingen, die er anders onder zijn
dorps-genoo ten eigenlijk geen raad wcefc
met rijn kundighedenhij sfcaafc daar
dus te schoolmeesteren als de beste klas-
leeraar.
De Commandant zelf leerfc za „Aard
rijkskunde en Geschiedenis" er is een dor
peling, di© een land'bouw-cursus meemaak
te en nu van zijn landbouwkundigheden
gaarne aan d© anderen vertelt; de mili
taire dokter aanvaardde den vacanten
hoogleoraarsEetol, en hij loerfc on-professo
raal over ziekte en gezondheid, over ver
zorging van het menschelijke lichaam en
over verbandleer. Straks, als de leerboek
je© met Duitache grammatica znllen zijn
aangekomen van d© Rofcterdamsehe booken-
eomtnissie, gaan ze de beginselen van de
Hoog-Duiteohe taal beoefenen, onder zijn
leiding.
...Dan is er ook nog de cursus van „On
derlinge Gedacktenwisseling", waarbij elk
op rijn beurt moet vertellen over het be
roep of bedrijf, dat hij thuis als brood
winning uitoefent. Eerst vertelt de smid,
dan de metselaar, vervolgens de timmer
man, de landbouwer, de fabrieks-arbeider,
de boerenknecht, elk op rijn beurt. Dit
is ook een soort van co-educatie.
...En eindelijk is er nog een gymnastiek-
klas opgericht, nadat er eenige uitstekende
voorturners op wie'elke gymnastiek-club
jaloerseh zou mogen zijn! onder de man
schappen ontdekt waren. Die gymnasten
worden zelfs netjes in turnpakjes gestoken.
De plaatselijke commandant zorgde alweer
voor nette linnen tura-broekentoen nam
de pastoor, di© niet wild© achterblijven,
de gymnastiek-pantoffeitjes voor rijn reke
ning.
...Deze militaire school-cursua duurt daar
nog geen maand. Maar de plaatselijke com
mandant van het kleine gehuchtje durft
nu al met de grootste beslistheid uit
spreken, dat het een succes is I Z^n sol
Wie zal na zeggen vraagt do oud-minis
ter welken invloed deze houding op on re
naburen heeft geoefend? In een algebraïsch©
formule is dat niet uit te drukken, "maar wel
mag gezegd, dat een vastberaden houding ge
paard aan het vermogen «ra van r.irh af te
slaan, ons gevrijwaard hebben voor molest.
Dan stelt de heer Colijn in het licht, dat hot
bij de tegenwoordig© groepeering der mogend
heden vooral hierom ging, of I>uitschJand ona
gaarne naast Engeland, of Engeland ons gaarne
naast I>uiteek Land zag optrekken. Wat oen van
tweëen zou toch feitelijk het geval zijn, indien
een der twee tegenstanders onze neutraliteit
opzettelijk schond.
En zegge men nu niet, zoo gaat hij voort,
dat dit argument Duitechltnd dan toch niet
weerhouden heeft om België'© neutraliteit te
schenden,; want dan vergelijkt men wat voor
vergelijking niet vatbaar ie. Dan vergelijkt men
noodzakelijkheid met wensch®lijkheid. Van zui
ver militair standpunt bezien, mi liet voor
Duiischland noodzakelijk om over België naar
Frankrijk t© trekken o* ckarem was het be
treden van België's bodem door d© Dnitsoh© le
ger» nagenoeg tot zekarbeid geworden. Mek
betrekking tot Nederland kan alleen van wen-
Bcheljjkhecd gesproken worden. Hot be rit dér
spoorwegen over Maastricht en Roermond zen
de Dnitsche operaties zeer vergemakkelijkt bob
ben, maar 't kon ook zondor dat.
F* dan geeft de te verwachten tegenstand
den doorslag of men 't al ©t niet dóen zaL
Die maakt dan uit of *t dan nog voordpolig
blijft een tegenstander meer t® scheppen.
Zóó staat de zaak en niet anders.
Men kan over dit alles treuren, maar men
heeft het feit te aanvaarden.
En daaruit volgt dan ook onverbiddelijk dit,
dat men zich te krachtiger wapenen moet,
naarmate het voor een der grootmachten ver
leidelijker is om het grondgebied van een na-
burigen kleinen staat voor zijn operaties te
benutten.
Hoe grootor kracht di® kleine boorman ont
wikkelen kan, hoe minder kan» dat hij in den
oorlog wordt medegesleept.
En eindelijk, het gaat om een nieuw© rege
ling ran de machtsverhoudingen in centraal
Europa, om een wijzinging van het geheel©
politieke organisme der onde wereld. Dat kaa
voeren tot de noodzakelijkheid om onze neutra-
datenschool slaat inde stemming onder
al die verschillende volwassen leerlingen is
uitnemend; ze zijn vol ijver; hun belang
stelling werd op iets nieuws gevestigd.
...Bij elke les houdt deze kranige com
mandant z'n manschappen deze stelling
voor, en telkens herhaalt hij het weer:
„Zorgt er voor, jongens, dat je later
kunt zeggen: Ik heb wat geleerd en over
gehouden uifc m'n mobilisatie-tijd!"
...Zoo heerschfc hier dan, in dit achter-af
garnizoentije, verloren daar ver in de pro
vincie, een opgewekte geest. Dat merk
je aan de houding van de soldaten;
je ziet het aan de aardige manier, waarop
ze hun kapitein groeten. Ik heb er waarlijk
een paar prettige dagen doorgebracht, te
midden van de paar honderd soldaten, die
stevig hun dienst deden, ©n na afloop
daarvan den overigen tijd allea-behalv© ver
lummelden. Immers: in den middag zag je
hun echool aangaandan was_ er niet één,
die op het achool-appèl ontbrak.
Dit gaf soms wel eigenaardige verwikke
lingen voor den kapitein, die plaatselijk
commandant moest blijven in militairen'
zin, doch aan den anderen kant zijn paeda-
gogische stichting niet verwaarloozen wil
de! Want toen ik, tot afscheid weer gereed,
den langen dorpsweg terug ging wandelen,
op het zonnige stationnetje aan, zou hij m©
een soldaat meegeven, om m'n handtaschj©
te dragen. De soldaat-oppasser sprak be
leefd
„!b Is maar, k'ptein, dat de enrsus
dadelijk aanvangt". „Welke cursus is 'k
vanmiddag?" vroeg de kapitein. „Aard
rijkskunde en stenografie", antwoordde de
soldaat-, pink op den naad van de broek;
en hij trok, in weerwil van z'n onberispe
lijke militaire houding, een gezienh,
alsof het hem wel erg aan 't hart zo*
gaan, wanneer hij door de wandeling naar
het station bij zijn klasgenoot-en achter
raakte.
„Zon ik m'n tascbje niet zelf naar 'b
station mogen dragen?" opperde ik.
JAN KEITH.
