Perzië voor hst «licht
Het verlaten eiland
AKEL
ALGEMEEN NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR WEST ZEEUWSCH-VLAANDEREN
7e Jaargang Nummer 343
Vrijdag 17 AUG. 1951
Drukkers-Uitgeverij: Firma SMOOR DE HULSTER - Dorpsstraat 10 - BRESKENS - Telefoon 27 - Giro 358296
Verschijnt iedere Vrijdag
Abonnementsprijs
f 1,per kwartaal; franco
per post f 1,15
Prijs der advertentiën
10 cent per m.m.;
bij abonnement korting
Advertenties met „brieven
onder nr. of bij ons te
bevragen", 10 cent extra
(Copyright J. P. de Klerk).
Wat er op het moment ook gebeu
ren moge bij de nationalisatie van de
„Anglo-Iranian", het staatshoofd van
Perzië, de Sjah, zal men voor deze gang
van zaken moeilijk een verwijt kunnen
maken. Sinds zijn troonsbestijging op
16 September 1941, heeft deze jonge
vorst al het mogelijke gedaan, zijn
goede wil tegenover het Westen te
tonen. Gedurende de tweede wereld
oorlog was het aan zijn persoonlijke
tussenkomst te danken, dat de „Anglo-
Iranian" de geallieerde vloot in de
Middellandse Zee van olie voorzag. In
die tijd verleende hij trouwens ook
gastvrijheid aan Britse en Russische
troepen en liet Amerikaanse wapenzen
dingen door, voor de Sowjet-Unie. Maar,
toen de Sjah kwam met een paar een
voudige verzoeken, kreeg hij in Londen
zowel als in Washington tot antwoord
„Neen, later misschien!"
Wie zijn dus tekort geschoten?
Wie hebben de Perzische regering
als-het-ware aangemoedigd, zelfstandi
ger optreden?
Het koningshuis, waaruit de Sjah
van Perzië stamt, heeft niet altijd als
zodanig bestaan. Een regerend vorst
kende men er niet, totdat Mohamed
Pahlevi van Mazanderan kwam, in
1925, met algemene stemmen gekozen
door de gezamenlijke grondeigenaren,
die toen de regering vormden. Mohamed
Pahlevi was een gewezen kolonel van
een verdienstelijke politietroep, die met
vaste hand de vrede bewaarde tussen
dieven, smokkelaars, slavenhalers en
boeren, die geen van allen een hoger
moraal bezaten dan de Arabieren, uit
de dagen van Christus' omwandeling
op aarde. Welnu, deze man groeide
snel in macht en aanzien. Als hij in
1925 zijn bezit had geïnventariseerd,
zou hij stellig tot de ontdekking zijn
gekomen, multi-millionair te zijn. Mo
hamed Pahlevi was en bleef een recht
schapen mens, die, als eerste Sjah van
Perzië, zijn land wist op te trekken uit
de diepte van de Middeleeuwen, tot
een niveau, dat wij 16de eeuws zouden
noemen. Een prestatie, waarmee hij
zich de haat van de „upper-ten" op
de hals haalde. Nadat men hem ten
slotte in 1941 van de troon had ge
stoten, kwam de huidige Sjah aan bod.
Nimmer had hij iets van zijn opvat
tingen laten merken, tijdens de rege
ring van zijn vader. Niemand dorst op
dat ogenblik te voorspellen, wat hij zou
gaan doen.
Zijn eerste troonrede zal menige
Minister in Teheran heugen. De jonge
Sjah ontpopte zich n.m. als een demo
FEUILLETON
19)
door P. DE VRIES.
„O, Cloncurry is zo groot. Dat pluk-
kie huizen, dat je bij het station hebt
gezien, is eigenlijk maar een voorstad.
Cloncurry zelf is veel groter. Maar wij
wonen er net voor, dicht bij de mijn".
Langzamerhand begon iets van de
werkelijkheid van Tom's woorden tot
hem door te dringen. Lieve help, wat
een land, waar je een nacht en ander
halve dag in een trein kon zitten. En
nu had hij nog maar door een klein
deel van Australië gereisd
Na een kwartiertje rijden was men
eindelijk op de plaats van bestem
ming. Tom draaide een dicht met bo
men begroeide zijweg in en even later
stopte hij voor een klein houten huisje,
terwijl hij de motor afzette. Overal in
deze straat ontdekte Kees van die
lage, houten huisjes en haast overal
stond er een of andere aftandse auto
voor de deur. Een fiets was hij nog
Aardolie,een vloeistof, die de wereld in beroering brengt. In de centrale laadstations wordt
dag en nacht gezwoegd, om de zwart-groene brei op te pompen en door te zenden naar de
raffinaderijen
craat, die niet voor niets jarenlang had
omgegaan met Engelse, Franse en
Amerikaanse vrienden, op de Hogere
school in Rolle (Zwitserland). Hij stelde
een regering voor met een Parlement,
hij schafte alle dictatoriale bevoegdhe
den af, deed een schenking van 250
millioen voor de staatskas, en gaf
amnestie voor alle gevangenen! Op 29
Januari 1942 ondertekende hij vriend-
schaps- en handelsverdragen met Groot-
Brittannië en de Sowjet-Unie. In de
zomer van 1943 verklaarde hij zich
solidair met de geallieerden en vanzelf
kwam zijn regering in oorlog met de
As-mogendheden. Vijfjaar later echter
boette hij bijna met zijn leven voor
zijn Westerse opvattingen. Als hij niet
de tegenwoordigheid van geest had ge
had, zijn aanvaller van het balcon van
de Teheraanse Universiteit af te gooien,
zou hij er heel slecht afgekomen zijn.
De fanaticus had zich vermond als
persfotograaf en vuurde op tien pas
afstand zijn revolver leeg. Het eerste
schot ging dwars door de militaire pet
van de Sjah, het tweede ook, het derde
ging over hem heen (de Sjah liep op
de man toe), het vierde ging door zijn
mond en onderkaak, het vijfde door
zijn schouder, het zesde (terwijl de
Sjah de man achterover wierp) schampte
de maagstreek.
In Washington.
In December 1949 vertrok de Sjah
naar Amerika, en gedurende verschei
dene weken reisde hij door het land
van Uncle Sam, om heel het gigantische
industriële apparaat te leren kennen,
en van dichtbij de verschillende be
kende fabrieken te bekijken. Aan
vriendelijke woorden en gebaren ont
brak het hem nergens. Hij reisde regel
matig in Truman's eigen vliegtuig. Hij
putte uit dat alles de moed, aan te
dringen op de vestiging van Ameri
kaanse bedrijven in zijn land. Een laatste
bezoek gold speciaal mevrouw Roose
velt, om in haar de overleden staats
man te eren, bij welke gelegenheid hij
een groot en kostbaar tapijt ten ge
nauwelijks tegengekomen. Fietsen de
den de mensen hier zeker niet
„Welkom thuis," zei Tom lachend,
toen ze binnentraden. „Mag ik je even
mijn vrouw voorstellenEllen. Ze kent
geen woord Hollands, dus je zult En
gels met haar moeten spreken".
Kees mompelde iets als: „Prettig,
met U kennis te maken," zich in stilte
verwonderend over het feit, dat Tom
ook al een Australische vrouw had en
nam plaats op een der stoelen. Tom's
vrouw bleek een opgewekt, vrolijk
ding te zijn en Kees schatte haar op
nauwelijks twintig jaar.
»Ja> jong, als vrijgezel is het hier
niks. Nergens krijg je een behoorlijk
kosthuis en daarom heb ik maar gauw
de knoop doorgehakt en ben zelf een
home begonnen. Ellen is een leuke
meid, dat zul je gauw genoeg bemer
ken. Maar vertel eens wat van Holland,
want ik ben razend nieuwsgierig".
Kees vertelde, wat hij wist en zo
doende kwam het gesprek ook op het
bewuste krantenbericht, dat Kees uit
geknipt had. Hij haalde het uit zijn
portefeuille te voorschijn en overhan
schenke gaf. Naar verluid zat de Sjah
op z'n knieën op de grond om Mevrouw
Roosevelt te laten zien, hoe het weef
sel in elkaar zat en dat er 100 draadjes
geknoopt zaten op elke vierkante duim
(inch)!
De voornaamste kwesties legde de
Sjah voor aan President Truman, met
wie hij een gehele dag ernstig van ge
dachten wisselde. Hij verzocht daarbij
om enig oorlogsmateriaal voor een be
scheiden leger, ter bescherming van
verafgelegen olie-installaties; in con-
creto 64 Shermantanks. Tot zijn grote
verbazing kreeg hij niet meer dan enige
vage toezeggingen. De tanks werden
botweg geweigerd, omdat die - volgens
Truman's adviseurs - „zo duur" waren!!
In Washington vond men Perzië
onbelangrijk
De Sjah trok zijn conclussie
In Londen.
In Londen gekomen, legde de Sjah
de kwestie van verhoging van Perzië's
aandeel in de „Anglo-Iranian" op tafel,
in de stellige verwachting, dat Enge
land daarmee accoord zou gaan. Het
ging niet zozeer om een commerciële
verandering dan wel om een monetaire,
d.w.z. dat er dus meer van de op
brengst binnen Perzië's grenzen zou
worden besteed. Als de regering-
Churchill nog aan het bewind was ge
weest, zou de zaak hoogstwaarschijn
lijk naar genoegen zijn geregeld, im
mers, het geld dat Perzië meer kreeg
in de toekomst, zou terugvloeien door
aankopen van machines enz. in Enge
land. Men moet toch wel erg kort
zichtig zijn, daar geen waarde aan te
hechtejp. Maarde Labour-Ministers
waren van mening, dat de verhoging
helemaal geen haast had en dat ze de
zaak weieens „in studie" konden ne
men op een veel later tijdstip!
In Londen vond men Perzië dus ook
niet belangrijk
De Sjah vertrok, gekrenkt en ver
bitterd
De democratische
In Teheran.
rechten, die de
digde het aan zijn vriend. Deze las
het even en gaf het toen weer terug..
„Je zult natuurlijk willen weten,
waarom ik onmiddellijk teruggeseind
heb, dat je kunt komen. Wel - Tom
had reeds het gezwollen Engelse ac
cent, als hij de 1 uitsprak - mijn baas
met wie ik uitstekend overweg kan,
heeft interesse voor die eilandengroep.
Volgens hem zit er ook koper in de
grond. Toen ik je luchtpostbrief kreeg,
was hij toevallig net in de stad en ik
ben naar hem toegereden en heb met
hem gesproken. Onder bepaalde voor
waarden heeft hij er wel zin in om
een expeditie naar dat eiland te finan
cieren. De finesses zal hij je zelf wei
meedelen. Maar in het kort komt het
toch hier op neer: Zelf heeft hij een
flinke zeewaardige motorboot. Of eigen
lijk is het meer een jacht. Alleen in de
vacantietijd maakt hij wel eens tochtjes
op zee. Wel, die boot krijg je tot je
beschikking. En er gaan nog een paar
man mee. Onder anderen ondergete
kende. Ja, dat heb ik al voor elkaar
gekregen. We varen dan eerst naar
dat eiland, dat ik weet niet hoe ver
Sjah het Parlement schonk, waren meer
weelde dan het dragen kon. Het kabi
net beleefde crisis op crisis, die de
Sj-.h lijdelijk moest aanzien. Ais opper
bevelhebber had hij echter grote be
voegdheden en zo sloot hij de relatie
met de U.S.A. af, door zijn land, voor
alle in kas zijnde dollars, een kleine
luchtmacht te verschaffen. Tegelijkertijd
liet hij de Amerikaanse r-n Britse pro
gramma's van radio-Teheran opruimen.
Vervolgens ondertekende hij handels
verdragen met de Sowjet-Unie en wei
gerde elke verdere culturele uitwisseling
met de U.S.A.; uitnodigingen aan voor
aanstaande Engelsen en Amerikanen
werden ingetrokken. Toen vloog hij
naar Parijs, om een vrouw te zoeken
In Parijs.
De Sjah wond er geen doekjes om,
in de Franse hoofdstad. Tegenover
journalisten verklaarde hij: „Ik wil
trouwen. Maar ik heb nog in geen
stad ter wereld een meisje gezien, dat
de moeite waard isHet werd Octo
ber 1950, voordat de Sjah naar wens
slaagde, en zijn uitverkoren Soraya
een kostbare ring aan de vinger schoof.
De Sjah was reeds getrouwd geweest,
van 1939 tot 1948, met prinses Fawzia
van Egypte (zuster van koning Faroek),
doch na haar reeds 3 jaar tevoren
verlaten te hebben, liet hij zich van
haar scheiden. Zijn dochtertje, Ghahnaz,
bleef in Teheran. In Januari 1951 vond
de nieuwe huwelijksvoltrekking plaats.
Zijn gemalin stamt uit een familie,
die, evenals zijn vader, grootgrondbezit
kende en het is niet juist, wat toen
door sommige dagbladen werd gezegd,
over „een huwelijk met een volks
meisje," e.d. Zij neemt overigens nog
niet deel aan het openbare leven; dat
is verklaarbaar, als men bedenkt, dat
de overgang van Parijs naar Teheran
- speciaal in haar positie - groot is.
Overigens is de zuster van de Sjah,
prinses Ashraf Pahlevi, actief genoeg,
op sociaal en cultureel gebied! Haar
functies stemmen overeen met die van
mevrouw Péron in Argentinië, of met
die van de koningin van Griekenland,
die zo zeer ijveren voor de lotsverbe
tering der meest verwaarloosde bevol
kingsgroepen.
De regering.
Een familiekluitje van regenten, zie
daar een goede typering van de Per
zische regering. Een blok aan het been
voor een vooruitstrevend staatshoofd.
Desondanks heeft de Sjah het bestaan,
deze lieden, met hun eigen geld be
taald, te laten zien, hoe het land moet
worden verbeterd. Geen enkel voorstel
kon hij aangenomen krijgen, als hij er
niet eerst een voorbeeld van gaf, in
hout en steen. Alle vooruitgang, die
het buitenland op naam van de rege-
hier vandaan ligt en dan gaan we
eerst eens kijken, waarom dat eiland
zo plotseling ontvolkt is. Gelijktijdig
zullen de andere mannen die meegaan,
een onderzoek naar de bodem instel
len. Er zijn een paar ingenieurs bij en
zo. Als er koper in de bodem zit -
Thomson heeft alleen maar interesse
voor koper - dan zal onderzocht wor
den, of een lonende exploitatie moge
lijk is. En anders gaan we op de an
dere eilanden in de buurt kijken. Er
zijn er heel wat. Straks zal ik wel eens
een uitgebreide kaart laten zien van
die eilandengroep. Er zijn er honder
den".
Kees glunderde. „Dus als ik het
goed begrepen heb, is alles al in kan
nen en kruiken?"
„Nu ja," remde de ander voorzich
tig af, „de baas zal, zoals ik al ge
zegd heb, alle finesses zelf wel metfe
bespreken. Hij is in de eerste plaats
business-man. Dat begrijp je. Maar
ik denk wel, dat je het met hem eens
zult worden".
„Wanneer kunnen we hem spreken?"
vroeg Kees, die het liefst meteen naar
